والدین همیشه نگرانی‌هایی در مورد کودک خود دارند. این نگرانی‌ها اغلب بسیار واقعی و جدی هستند. پس ما سعی می‌کنیم با کودک در مورد این خطرات و عواقب آن‌ها صحبت کنیم. مانند نگرانی‌هایی در مورد تماس کودک با آتش یا عبور او از خیابان. در این شرایط نگرانی والدین می‌تواند مفید باشد، چرا که کودک را از خطر حفظ می‌کنند. اما گاهی ترس کودکان مبنای دیگری دارد و ممکن است در و مادر نتوانند دلیل آن را به درستی درک کنند.
منشا ترس کودکان همواره ثابت نمی‌ماند و در سن‌های مختلف و با رشد کودک می‌تواند دچار تغییر شود. برای مثال ترس از هیولای زیر تخت و تنها خوابیدن ممکن است جای خود را به ترس از دزد یا خشونت ناگهانی بدهد.
گاهی والدین نمی‌دانند در مقابل ترس کودک چه رفتاری از خود نشان دهند و ممکن است روش‌هایی مانند اجبار کودک به رویارویی با ترس یا قرار دادن او در موقعیت استرس‌زا، نتیجه قابل قبولی به همراه نداشته باشد.
والدین نمی‌توانند در مورد ترس کودکان خود بی‌تفاوت باشند اما بهتر است قبل از هر اقدامی بدانند که چگونه با کودکی که دچار ترس است، رفتار کنند. شاید گفت و شنود با کودک راه بهتری باشد. لازم است ترس کودکتان را جدی بگیرید و برایش موقعیتی امن برای رویارویی با ترس‌های بسازید.
عوامل ایجاد کننده ترس کودکان
عوامل موثر در ترس کودکان را می‌توان در چند دسته تقسیم کرد. عامل ژنتیکی یا ارثی یکی از این عوامل است. برخی از کودکان به‌طور خاص نسبت به دیگر کودکان حساس‌تر هستند. این مساله ریشه در عوامل تعیین‌کننده ژنتیکی دارد. عامل دیگر اضطراب دست‌کم یکی از والدین است. چرا که کودک از رفتارهای والدین خود الگو برداری می‌کند. برخی از والدین در مراقبت از کودک خود زیاده‌روی می‌کنند. این رفتار می‌تواند ترس و اضطراب را در کودک افزایش دهد. رویدادهای اضطراب‌آفرینی مانند دعواهای خانوادگی و یا بستری شدن در بیمارستان عامل دیگری است که می‌تواند موجب افزایش ترس یا ترس غیرعادی در کودکان شود.
بیشتر بدانید: چگونه ترس از تاریکی در کودکان را از بین ببریم
ترس در نوزادان
نوزادان تا ۶ یا ۷ ماهگی وابستگی بسیار شدیدی به والدین خود دارند. این وابستگی به حدی است که جدایی کوتاه مدت از فردی که به او وابسته‌اند می‌تواند باعث بوجود آمدن ترس و استرس زیادی در آن‌ها شود. در بسیاری از نوزادان این وابستگی می‌تواند عامل بوجود آورنده ترس از غریبه‌ها باشد. برای رفع این ترس نیاز است اجازه دهیم زمان سپری شود تا کودک بتواند با ترس خود کنار بیاید.
از جمله راه‌کارهایی که برای مقابله با ترس کودک از جدایی والدین یا ترس از غریبه‌ها مطرح می‌شود، این موارد است:
تا جایی که ممکن است کودک خود را در در اتاق‌های خانه تنها نگذارید و از دیدرس کودک خارج نشوید. زمانی که می‌خواهید به اتاق دیگری بروی به او بگویید که زود برخواهید گشت.
زمان خروج خود از خانه را به کودک اطلاع دهید و به او اطمینان بدهید که به‌زودی به خانه می‌آیید.
قبل از ملاقات کودک با افراد غریبه سعی کنید آن‌ها را به کودک معرفی کنید و تصویری از آن‌ها برای کودک خود ترسیم کنید تا بتواند اعتماد کند.
با لحنی اطمینان بخش با کودکی که ترسیده است صحبت کنید و سعی کنید با او هم‌دل و همراه باشید.
هرگز کودکی که در حـال گریستن است را تنها نگذارید. این کار باعث افزایش اضطراب در کودک خواهد شد.
ترس در کودکان زیر ٣ سال
کودکان زیر ٣ سال، برخلاف نوزادان وابستگی بسیار شدیدی نسبت به والدین ندارند. آنان در عوض در حـال کشف احساسات بسیار شدید خود مانند خشم هستند. غلبه این احساسات شدید در کودک می‌تواند موجب بروز ترس در او شود. کودکان زیر سه سال هنوز درک درستی از ابعاد فضا و اشیا ندارند و همین موضوع ممکن است ترس‌های غیرمعمولی را در آن‌ها به‌وجود بیاورد. برای مثال این کودکان ممکن است در استفاده از توالت دچار ترس از افتادن به درون آن شوند. در ادامه توصیه‌هایی را برای والدین این کودکان با هم می‌خوانیم.
کودک خود را تشویق کنید تا در مورد ترس‌ها و اضطرابش با شما صحبت کند. به این نکته توجه کنید که ترس کودکان در مورد استفاده از توالت واقعی و جدی است. چرا که آنان درک درستی از ابعاد اجسام ندارند. هرگز در مورد مواجه شدن کودک خود با عامل ترس اصرار نورزید، چرا که این عمل به‌طور قطع باعث افزایش ترس در کودک خواهد شد. اجازه دهید تا کودک به مرور زمان با عامل ترس خود مواجه شده و به آن عادت کند. گاهی ممکن است شما مجبور شوید کودک را از عوامل بوجودآورنده ترس به کلی دور کنید. در این صورت میتوانید اجسامی که کودک را می‌ترساند را به بیرون از محل زندگی‌تان ببرید یا از مسیرهایی که فرزندتان احساس امنیت بیشتری می‌کند عبور کنید.
درصورت نیاز به مشاوره میتوانید از خدمت پزشک آنلاین متخصص کودکان سامانه حال استفاده کنید.
ترس در کودکان ١٠ ساله
با بزرگ‌تر شدن کودکان و آشنایی بیشتر آنان با محیط پیرامون خود، عواملی که باعث ترس آنان می‌شود نیز تغییر می‌کنند و بیشتر می‌شوند. برخی از این ترس‌ها در واقعیت ریشه دارند اما برخی نیز فقط و فقط حاصل تخیل کودک هستند. ترس در کودکان ١٠ ساله اغلب از چیزهایی مانند جنگ، مرگ، تاریکی، موجودات ماورائی مانند ارواح و اشباح و دعواهای خانوادگی ریشه می‌گیرد.
شما به عنوان والدین چنین کودکی لازم است ترس‌های او را جدی بگیرید. درباره موضوعاتی مانند جنگ یا مرگ با کودکان خود صحبت کنید و اطلاعات دقیقی به فرزند خود بدهید تا این احساس را داشته باشند که شما از جواب دادن به سوالاتشان طفره نمی‌روید و این‌ها موضوعاتی هستند که کودک شما در ارتباط با آن می‌تواند به شما اعتماد کند.
کودکان در این سن، ممکن است به تدریج برای مواجهه با منشا ترس خود آماده شوند. برای مثال اگر کودک شما از سگ می‌ترسد، میتوانید با نشان دادن عکس‌هایی از سگ‌ها و ارتباط دوستانه آنان با انسان‌ها او را با بی‌دلیل بودن ترسش روبه‌رو کنید. یا اگر سگ کوچکی را سراغ دارید، کودک خود را پیش او ببرید و اجازه دهید کم‌کم به سگ نزدیک شود. به کودک خود اجازه ابتکار عمل بدهید.
اگر کودک شما از صداهایی که در طول شب می‌شنود ترس دارد، بستن پنجره‌های اتاق خواب او پیش از به خواب رفتنش، می‌تواند راه‌کار خوبی باشد. تکرار مداوم بعضی از کارها به‌طور روزمره به کودک شما احساس پایداری و امنیت می‌دهد و این عمل موجب کاهش اضطراب در او خواهد شد.
ترس کودکان از تاریکی
بسیاری از کودکان از تاریکی می‌ترسند. کودکان زیر سه سال و یا حتی کودکان زیر ١٠ سال ممکن است از بسیاری از چیزهایی که برای‌شان نام‌آشنا هستند، بترسند. کودکان از قوه تخیل بسیار بالایی برخوردارند، تا آنجا که ممکن است مرز بین رویا و واقعیت را به درستی تشخیص ندهند. همین موضوع باعث می‌شود آن‌ها از وجود هیولا در زیر تخت و یا تاریکی وحشت کنند.
ترس کودکان از تاریکی می‌تواند منجر به اختلال خواب کودک شود، اما راه‌کارهای بسیاری پیش روی والدین وجود دارد که می‌توانند با استفاده از آن به کودک در غلبه بر ترس از تاریکی کمک کنند.
بیشتر بخوانید: روش های مقابله با ترس ها
ترس کودک از راه رفتن
یکی از ترس‌های رایج کودکان، ترسی است که ممکن است آن را به عنوان ترس از راه رفتن در نظر بگیرند. در ابتدا باید دقت کنیم که حدود ۴٠ درصد از کودکان در سنی که از آنان انتظار داریم شروع به راه رفتن کنند، راه نمی‌روند. و این واقعیت نشان دهنده آن است که ترس کودکان از راه رفتن، رایج است و به‌هیچ عنوان عجیب نیست. این ترس نباید شما را خیلی نگران کند. در حقیقت ترس واقعی کودک، نه ترس از راه رفتن، بلکه ترس از افتادن است و دلیل آن ضعیف بودن عضله پای کودکان است. پای کودک هنوز به آن اندازه که از افتادن او جلوگیری کند، رشد نکرده است. بنابراین تصور افتادن یا آسیب دیدن می‌تواند باعث ود تا کودک ترجیح بدهد روی پاهایش نایستد.
یکی از راه‌هایی که والدین می‌توانند به غلبه ترس کودکان از راه رفتن کمک کنند، آن است که تلاش برای راه رفتن را به یک فعالیت مداوم روزمره تبدیل کنند. از آنجایی که برداشتن اولین قدم‌ها برای کودک، حس جدید و نسبتا دشواری به همراه دارد، کودکان نیاز دارند برای این کار از قبل تمرین کنند و آماده باشند. این آمادگی باعث غلبه کودک بر ترسش از راه رفتن می‌شود.
دست کودک خود را در اولین قدم‌ها در دست خود بگیرید. این کار به او کمک می‌کند تا با روش استفاده از عضلات پا بهتر آشنا شود.
عوارض ترس شدید در کودکان
کودکان ممکن است با ترس‌های متفاوتی روبه‌رو شوند. اگر والدین هشیار باشند و به‌درستی با ترس‌های کودکانشان مواجه شوند، بسیاری از این ترس‌ها در گذر زمان برطرف شده و اثر ماندگاری در زندگی فرزندان آنان نخواهد داشت. با این حـال در برخی از موارد ممکن است ترس کودک عوارضی ماندگار و مزمن را برای فرد در بزرگسالی ایجاد کند. از مهم‌ترین عوارض ترس در کودکان ناتوانی در تشخیص بین تهدید و امنیت است. این ناتوانی بر توان یادگیری آن‌ها نیز اثری منفی خواهد گذاشت.
چنین کودکانی در تعامل و برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل خواهند شد. تا جایی که ممکن است به اختلالات اضطرابی جدی دچار شوند.
در مواجهه با کودکی که دچار ترس است باید ترس او را جدی بگیرید و از او بخواهید در مورد آن‌چه که برایش ترسناک است، با شما حرف بزند.
از بین بردن ترس کودک
همان‌طور که گفته شد، لازم است با همدلی و درک متقابل با کودک خود صحبت کنید. به هیچ عنوان نباید ترس کودک خود را مضحک پنداشته و آن را نادیده بگیرید. در مواجهه با ترس کودک خود خشمگین یا مستاصل نشوید. قدم اول پذیرش ترس کودکان است. از فرزند خود درخواست کنید تا به‌طور دقیق از ترس‌هایش و عوامل به‌وجود آورنده آن با شما حرف بزند.
به کودک خود اطمینان بدهید که گرچه ممکن است شما با او در مورد ترس‌هایش صحبت نکنید، اما به‌طور قطعی نگرانی‌های او را می‌فهمید و درک می‌کنید.
به کودک خود اطمینان بدهید که در فضایی امن قرار دارد. فضایی که موجودات ماورایی مانند ارواح و هیولاها در آن راهی نخواهند داشت. در مورد ترس کودک از موجودی در زیر تخت، به هیچ عنوان سعی نکنید با نشان دادن زیر تخت به او ثابت کنید که هیچ هیولایی در آنجا وجود ندارد. یا نگویید: “نگاه کن، هیولاها رفتن!” چرا که چنین کاری ممکن است این تصور را در کودک به‌وجود بیاورد که نکند آنجا واقعا جای هیولا و ارواح است.
اگر کودک شما از چیزی می‌ترسد، همواره او را با راه‌های واقعی مواجهه با آن آشنا کنید. برای مثال اگر فرزندتان از تاریکی می‌ترسد، ممکن است این ترس به‌خاطر عوامل مزاحمی باشد که در تصور کودک ممکن است وارد خانه شود. دست کودک خود را بگیرید و به او تمام قفل‌هایی که خانه را به محلی امن تبدیل می‌کند نشان دهید.
به کودک خود اجازه بدهید اگر خودش راه‌کاری برای مقابله با ترس دارد، آن‌را به کار بگیرد. برای نمونه ممکن است کودک شما بخواهد با یک عروسک به رختخواب برود و با این کار احساس امنیت بیشتری داشته باشد. این راه‌کارهای فرزندتان را به رسمیت بشناسید و او را در انجام آن‌ها کمک کنید.
حواستان باشد که هر ترسی ممکن است ریشه در ترس‌های عمیق‌تری داشته باشد. ممکن است کودک از مرگ والدین خود و از دست دادن آنان ترس بسیار عمیقی داشته باشد و همین مساله باعث ترسش از تاریکی اتاق باشد. اگر چنین دریافتی داشتید، در مورد آن به روشنی و با جزئیات کامل با کودک خود صحبت کنید.
بسیار مفید است که برای از بین بردن ترس کودکان، خود آنان اراده و آزادی عمل داشته باشند. برای مثال یک چراغ خواب که کودک امکان روشن و خاموش کردن آن را داشته باشد به غلبه او بر ترس از تاریکی کمک زیادی خواهد کرد.
فعالیت بدنی منظم تاثیر خوبی در کاهش اضطراب کودکان دارد. کودکانی که در طول روز فعالیت بدنی قابل توجه دارند، میزان اضطراب کم‌تری را تجربه خواهند کرد.
کتاب‌های ترسناک، برنامه‌های تلویزیونی نامناسب برای کودک و اخبار حوادث را از دسترس کودک خود خارج کنید. محتوای این موضوعات برای سن او نامناسب است و می‌تواند موجب اضطراب و ترس شود و این ترس در بزرگسالی نیز زندگی او را مختل کند.
درمان ترس کودکان در طب سنتی
درمان ترس در کودکان از گذشته مساله مهمی برای والدین بوده است. به همین دلیل برخی از راه‌های درمان ترس کودکان در طب سنتی نیز راه پیدا کرده‌اند. گرچه این روش‌ها قابل اتکا و پیروی نیستند و با توجه به روش‌های جدید درمانی و تربیت کودک، اشتباه به نظر می‌آیند، اما مرور آن‌ها شاید خالی از لطف نباشد. این راه‌ها به دو بخش دارویی و غیردارویی تقسیم می‌شوند. همان‌طور که پیش از این در این مطلب گفته شد، روبه‌رو کردن مستقیم و یکباره کودک با عامل ترس که از راه‌کارهای متداول سنتی برای رفع ترس کودک است که می‌تواند نتیجه معکوسی در پی داشته باشد. این روش قدیمی اکنون نیز در طب سنتی طرفداری ندارد.
گاهی برای درمان ترس کودک از عصاره گیاهان دارویی و دمنوش‌ها استفاده می‌شود. برای مثال عصاره بهار نارنج، میخک و علف چای می‌تواند برای کنترل استرس و اضطراب کودک مفید باشد اما پیش از هرچیز برای استفاده از این روش‌ها بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.
اگر فرزندتان از تنهایی، تاریکی یا چیزهایی مانند این می‌ترسد، صحبت با یک روانشناس کودک یا روانکاو می‌تواند دلیل این ترس‌ها را آشکارتر کند. برای گفت‌وگو با بهترین متخصصان روانشناسی کودک میتوانید همین حالا به وب‌سایت یا اپلیکیشن حال مراجعه کنید و با مشاوران ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
کودکان معمولا از چه چیزهایی می‌ترسند؟
تاریکی، موجودات ماورایی مانند هیولا و شبح، افراد غریبه و حیواناتی مثل سگ، از جمله مواردی هستند که ممکن است کودک بی‌دلیل از آن‌ها بترسد.
با کودکی که دچار ترس است چگونه رفتار کنیم؟ مهم‌ترین واکنش در مقابل کودکی که دچار ترس است، جدی گرفتن ترس او و صحبت کردن در مورد عوامل ایجاد کننده ترس است.
چه چیزی عامل ایجاد ترس در کودک است؟
عوامل ژنتیکی و ارثی در کنار عوامل محیطی مانند حوادثی چون بستری شدن در بیمارستان، محیط پرتنش خانوادگی، دیدن فیلم‌هایی با محتوای ترسناک و نامناسب سن کودک.
مهم‌ترین علائم ترس در کودکان چه چیزهایی هستند؟ عدم توانایی در تمرکز، کم شدن اشتها، اختلال در خواب و دیدن کابوس می‌توانند از علائم ترس کودکان باشند.
منابع:
