بیماری آنمی / همه چیر درباره کم خونی آنمی

بیماری آنمی (Anemia) یعنی بدن فرد به اندازۀ کافی گلبول‌های قرمز سالم برای حمل اکسیژن ندارد. مهم‌ترین نشانۀ این بیماری احساس خستگی، ضعف و تنگی نفس است. کم‌خونی انواع مختلفی دارد. این بیماری ممکن است کوتاه‌مدت و موقتی باشد، یا برعکس به مدتی طولانی به آن مبتلا باشیم. همچنین شدت آن نیز از خفیف تا شدید متغیر است.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که بیماری آنمی یکی از مشکلات جدی در سلامت عمومی مردم جهان است، و کودکان و زنان باردار بیش از دیگران به این بیماری دچار می‌شوند. بر اساس آمارهای موجود، 42 درصد از کودکان زیر 5 سال و 40 درصد زنان باردار در سراسر جهان به بیماری آنمی مبتلا هستند؛ بنابراین اطلاع‌رسانی دربارۀ این بیماری اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل در این مطلب تلاش می‌کنیم که دربارۀ بیماری آنمی، علت‌ها و روش‌های درمانش برایتان توضیح دهیم. درصورت نیاز میتوانید از خدمات آزمایش خون در منزل سامانه حال استفاده کنید.

علت بیماری آنمی

بیماری آنمی علت‌های مختلف دارد و پزشک نیز روش درمان آن را بر اساس علتش انتخاب می‌کند. مهم‌ترین و شایع‌ترین علت کم‌خونی کمبود آهن است. اگر بخواهیم علت‌های کم‌خونی را دسته‌بندی کنیم، به موارد زیر می‌رسیم:

• کمبودهای تغذیه‌ای: کمبود آهن، ویتامین B12، اسیدفولیک.
• ناتوانی بدن در جذب مواد مغذی: مثل بیماری سلیاک؛ در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و نمی‌تواند مواد مغذی را جذب کند.
• اختلالات ارثی و ژنتیکی: مثل بیماری تالاسمی که در آن تعداد هموگلوبین‌ها و گلبول‌های قرمز خون از حد طبیعی کمتر است؛ یا بیماری کم‌خونی داسی‌شکل که در آن هموگلوبین‌های بدن معیوب هستند.
• اختلالات خودایمنی: گاهی کم‌خونی از نوع همولیتیک است و علت آن یک بیماری خودایمنی است که در آن آنتی‌بادی‌های خود شخص علیه گلبول‌های قرمز خون عمل می‌کنند.
• کاهش تولید اریتروپویتین: اریتروپویتین هورمونی است که به رشد تعداد گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. کاهش تولید آن بر اثر بیماری‌های کلیوی اتفاق می‌افتد.
• بیماری‌های التهابی مزمن: مثل آرتریت که می‌تواند منجر به کاهش توانایی بدن در استفاده از آهن بشود.
• اختلالات مغز استخوان: بیماری‌هایی مثل سرطان خون که در آن تولید گلبول‌های قرمز کاهش می‌یابد.
• از دست دادن خون: از دست دادن مستقیم خون در جراحی، اهدای خون، قاعدگی، زخم معده و غیره می‌تواند باعث کم‌خونی شود.
• سموم یا داروهای حاوی سموم: بعضی از داروها ممکن است عملکرد مغز استخوان را کاهش بدهند و باعث کم‌خونی بشوند. الکل چنین تأثیری در بدن دارد.
• بارداری: زن باردار در مقایسه با افراد دیگر نیاز بیشتری به آهن دارد.
• بیماری دریچه‌ای قلب: این بیماری ممکن است عمر گلبول‌های قرمز را کاهش دهد.
• عفونت‌ها: عفونت‌هایی مثل مالاریا می‌توانند باعث کم‌خونی بشوند.

درباره آزمایش آنتی بادی بیشتر بدانید

انواع بیماری آنمی یا کم خونی

علاوه بر آنمی ناشی از فقر آهن که شایعترین نوع آن است،

آنمی آپلاستیک

سلول های بنیادی در مغز استخوان، سلول های خونی – گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را تولید می کنند. در کم خونی آپلاستیک، سلول های بنیادی آسیب می بینند. در نتیجه، مغز استخوان یا خالی است (آپلاستیک) یا حاوی سلول های خونی کمی است (هیپوپلاستیک). شایع ترین علت کم خونی آپلاستیک، حمله سیستم ایمنی بدن شما به سلول های بنیادی در مغز استخوان است. عوامل دیگری که می توانند به مغز استخوان آسیب بزنند و بر تولید سلول های خونی تأثیر بگذارند عبارتند از:

پرتو درمانی و شیمی درمانی. در حالی که این درمان‌های ضد سرطان سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند، می‌توانند به سلول‌های سالم از جمله سلول‌های بنیادی در مغز استخوان نیز آسیب برسانند. کم خونی آپلاستیک می تواند یک عارضه جانبی موقت این درمان ها باشد.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی. مواد شیمیایی سمی، مانند برخی از آنها که در آفت کش ها و حشره کش ها استفاده می شود، و بنزن، یکی از مواد تشکیل دهنده بنزین، با کم خونی آپلاستیک مرتبط هستند. اگر از قرار گرفتن مکرر در معرض مواد شیمیایی که باعث بیماری شما می شوند اجتناب کنید، این نوع کم خونی ممکن است بهبود یابد.
استفاده از داروهای خاص. برخی از داروها، مانند داروهایی که برای درمان آرتریت روماتوئید و برخی آنتی بیوتیک ها استفاده می شوند، می توانند باعث کم خونی آپلاستیک شوند.
اختلالات خود ایمنی. یک اختلال خود ایمنی، که در آن سیستم ایمنی شما به سلول های سالم حمله می کند، ممکن است سلول های بنیادی در مغز استخوان شما را درگیر کند.
یک عفونت ویروسی عفونت های ویروسی که بر مغز استخوان تاثیر می گذارند می توانند در ایجاد کم خونی آپلاستیک نقش داشته باشند. ویروس هایی که با کم خونی آپلاستیک مرتبط هستند عبارتند از هپاتیت، اپشتین بار، سیتومگالوویروس، پاروویروس B19 و HIV.
بارداری. سیستم ایمنی شما ممکن است در دوران بارداری به مغز استخوان شما حمله کند. اگر می‌خواهید بدانید برای کم خونی در بارداری چه بخوریم حتما این مقاله را بخوانید
عوامل ناشناخته در بسیاری از موارد، پزشکان قادر به شناسایی علت کم خونی آپلاستیک (کم خونی آپلاستیک ایدیوپاتیک) نیستند.

آزمایش فریتین چیست؟

آنمی یا کم خونی داسی شکل

علائم و نشانه های کم خونی داسی شکل معمولاً در حدود 6 ماهگی ظاهر می شوند. آنها از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند و ممکن است در طول زمان تغییر کنند. علائم و نشانه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

کم خونی سلول های داسی به راحتی از هم جدا می شوند و می میرند. گلبول های قرمز خون معمولاً حدود 120 روز قبل از اینکه نیاز به تعویض داشته باشند زنده می مانند. اما سلول‌های داسی شکل معمولاً در عرض 10 تا 20 روز می‌میرند و کمبود گلبول‌های قرمز خون (کم خونی) را بر جای می‌گذارند. بدون گلبول های قرمز کافی، بدن نمی تواند اکسیژن کافی دریافت کند و این باعث خستگی می شود.
اپیزودهای درد. دوره های دوره ای درد شدید، به نام بحران های درد، یکی از علائم اصلی کم خونی سلول داسی شکل است. درد زمانی ایجاد می شود که گلبول های قرمز داسی شکل جریان خون را از طریق رگ های خونی کوچک به قفسه سینه، شکم و مفاصل مسدود می کنند.

شدت درد متفاوت است و می تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه یابد. برخی افراد در سال فقط چند بحران درد دارند. دیگران یک دوجین یا بیشتر در سال دارند. بحران درد شدید نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.

برخی از نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به کم خونی داسی شکل نیز درد مزمنی دارند که می تواند ناشی از آسیب استخوان و مفاصل، زخم و علل دیگر باشد.

تورم دست و پا. ورم ناشی از گلبول های قرمز داسی شکل است که گردش خون را در دست ها و پاها مسدود می کند.
عفونت های مکرر سلول های داسی می توانند به طحال آسیب برسانند و آسیب پذیری را در برابر عفونت ها افزایش دهند. نوزادان و کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل معمولاً واکسن ها و آنتی بیوتیک ها را برای جلوگیری از عفونت های بالقوه تهدید کننده زندگی مانند ذات الریه دریافت می کنند.
تاخیر در رشد یا بلوغ. گلبول های قرمز اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد را برای بدن فراهم می کنند. کمبود گلبول های قرمز سالم می تواند رشد را در نوزادان و کودکان کند کند و بلوغ را در نوجوانان به تاخیر بیاندازد.
مشکلات بینایی رگ‌های خونی کوچکی که چشم را تامین می‌کنند ممکن است با سلول‌های داسی شکل مسدود شوند. این می تواند به شبکیه – بخشی از چشم که تصاویر بصری را پردازش می کند – آسیب برساند و منجر به مشکلات بینایی شود.

بیماری تالاسمی

انواع مختلفی از بیماری تالاسمی وجود دارد. علائم و نشانه هایی که دارید به نوع و شدت بیماری شما بستگی دارد.

علائم و نشانه های تالاسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• ضعف
• پوست رنگ پریده یا مایل به زرد
• ناهنجاری های استخوانی صورت
• رشد آهسته
• تورم شکم
• ادرار تیره
• برخی از نوزادان علائم و نشانه های تالاسمی را در بدو تولد نشان می دهند. دیگران آنها را در دو سال اول زندگی توسعه می دهند. برخی از افرادی که تنها یک ژن هموگلوبین تحت تاثیر قرار دارند، علائم تالاسمی را ندارند.

کم خونی یا آنمی ناشی از کمبود ویتامین

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین معمولاً به آرامی طی چند ماه تا چند سال ایجاد می شود. علائم و نشانه‌ها ممکن است در ابتدا ظریف باشند، اما معمولاً با بدتر شدن کمبود افزایش می‌یابند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• تنگی نفس
• سرگیجه
• پوست رنگ پریده یا مایل به زرد
• ضربان قلب نامنظم
• کاهش وزن
• بی حسی یا گزگز در دست ها و پاها
• ضعف عضلانی
• شخصیت تغییر می کند
• حرکات ناپایدار
• آشفتگی ذهنی یا فراموشی

شناسایی علائم بیماری آنمی

اگر کسی به بیماری آنمی مبتلا باشد، ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• خستگی
• ضعف
• سبکی سر یا سرگیجه، به ویژه هنگام فعالیت یا ایستادن
• سردرد
• تنگی نفس
• رنگ پریدگی پوست، لثه‌ها یا ناخن‌ها
• دست و پاهای سرد
• ضربان قلب بسیار سریع یا نامنظم
• درد قفسه سینه
• غش کردن

همچنین علائم دیگری وجود دارد که کمتر شایع هستند، اما در برخی از انواع کم‌خونی دیده می‌شوند. از جملۀ آن‌ها شامل موارد زیر است:

• ناخن‌های شکننده
• التهاب زبان
• ترک در کناره‌های دهان
• سوفل قلب (سوفل قلب به صداهای غیرمعمول قلب می‌گویند و علت آن تنگی یا نشتی دریچۀ قلب است و باعث تلاطم جریان خون می‌شود)
• غدد لنفاوی بزرگ
• بزرگ شدن طحال یا کبد
• مشکل در تمرکز و …

راهنمای تفسیر آزمایش خون را در این مقاله بخوانید

مواد غذایی مناسب برای درمان آنمی یا کم خونی

بیماری آنمی یا کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن ما گلبول‌های قرمز سالم کافی نداشته باشد که به بدن اکسیژن‌رسانی کند. دلایل مختلفی باعث ابتلای ما به این بیماری می‌شود؛ شایع‌ترین علت کمبود مواد مغذی به ویژه فقر آهن است.

بهترین رژیم‌غذایی برای درمان کم‌خونی، رژیمی است که سرشار از آهن و سایر ویتامین‌های ضروری برای تولید هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون باشد. همچنین این برنامۀ غذایی باید شامل غذاهایی باشد که به جذب بهتر آهن در بدن کمک کنند. در غذاهای ما دو نوع آهن وجود دارد:

• آهن هِم که در گوشت و مرغ و غذاهای دریایی وجود دارد.
• آهن غیرهِم که در غذاهای گیاهی و غذاهای غنی‌شده با آهن وجود دارد.

بدن آهن هِم را بهتر جذب می‌کند. پزشکان توصیه می‌کنند که مردان روزانه 10 میلی‌گرم آهن و زنان روزانه 12 میلی‌گرم آهن دریافت کنند. برای اینکه بدن شما به صورت روزانه آهن کافی جذب کند، توصیه می‌کنیم که غذاهای زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید:

• سبزی‌های برگ‌دار: این سبزی‌ها به ویژه اگر تیره باشند، از بهترین منابع آهن هستند. از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به اسفناج و کلم‌پیچ اشاره کنیم.
• مرکبات و میوه‌های غنی از ویتامین C: مرکبات سرشار از ویتامین c هستند و این ویتامین به جذب آهن در معده کمک می‌کند.
• گوشت و مرغ: انواع گوشت و مرغ حاوی آهن هستند. مرغ در مقایسه با گوشت قرمز مقدار کمتری آهن دارد. خوردن گوشت همراه با سبزیجات برگ‌دار یا میوه‌های غنی از ویتامین C به جذب آهن کمک می‌کند.
• جگر: جگر منبعی عالی برای آهن است.
• غذاهای دریایی: بعضی از غذاهای دریایی مثل صدف، خرچنگ، میگو و بیشتر ماهی‌ها منابع خوبی برای آهن هستند. ماهی تن تازه یا کنسرو شده از جمله ماهی‌هایی است که سرشار از آهن است.
• غذاهای غنی شده: خیلی از غذاها با آهن غنی شده‌اند. این غذاها به ویژه برای گیاخواران مناسب هستند؛ برای مثال آب پرتقال غنی‌شده، ماکارانی غنی‌شده و غیره.
• حبوبات: حبوباتی مثل انواع لوبیا، نخود، سویا منبع خوبی از آهن هستند.
• آجیل‌ها: مغزها و دانه‌ها منابع خوبی از آهن هستند؛ مثل پسته، دانۀ کدو تنبل، تخمۀ آفتاربگردان، بادام هندی، شاهدانه و غیره.

راه های درمان بیماری آنمی یا کم خونی

همان‌طور که گفتیم، بیماری آنمی علت‌های مختلفی دارد. بنابراین درمان بیماری آنمی بستگی به علت آن دارد. در این بخش به مثال‌هایی از شناسایی علت کم‌خونی و روش‌های درمان اشاره می‌کنیم، تا این مسئله روشن‌تر شود.

اگر شما کم‌خونی دارید و کم‌خونی‌تان به دلیل فقر آهن است، ممکن است پزشک آزمایش‌هایی مانند آزمایش کم خونی را تجویز کند؛ چون ممکن است کم‌خونی به دلیل ناتوانی دستگاه گوارش شما در جذب مواد مغذی و آهن باشد. در این صورت پزشک روش‌هایی از درمان را برای رفع بیماری‌های دستگاه گوارش در نظر می‌گیرد. اما اگر مشخص شود که فقر آهن در بدن شما صرفا به دلیل برنامۀ غذایی نامناسب است، برای شما یک رژیم غذایی غنی از آهن، همراه با مصرف مکمل‌های موردنیاز، تجویز می‌شود.

اگر بیماری آنمی مثلا به دلیل یک بیماری مزمن کلیوی رخ داده باشد که موجب کاهش تولید اریتروپویتین شده، پزشک ممکن است تزریق اریتروپویتین را تجویز کند. این کار مغز استخوان را تحریک می‌کند که گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند.

اگر کم‌خونی به این دلیل اتفاق افتاده که مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز خون را متوقف کرده، پزشک احتمالا بیمار را به یک متخصص هماتولوژی ارجاع می‌دهد تا علت دقیق بیماری بررسی شود. برای درمان بیماری آنمی احتمالا از مجموعه‌ای از داروها و تزریق خون کمک گرفته می‌شود.

کم‌خونی ممکن است از نوع همولیتیک باشد و بر اثر بیماری دریچه‌ای قلب، عفونت یا یک بیماری خودایمنی رخ دهد. پزشکان علت دقیق آنمی همولیتیک را با آزمایش‌های خاص و مشاهدۀ گلبول‌های قرمز زیر میکروسکوپ تعیین می‌کنند؛ بر این اساس ممکن است بیمار را به متخصص قلب و عروق ارجاع بدهند یا با استفاده از داروهای آنتی بیوتیک یا داروهای سرکوب‌کنندۀ سیستم ایمنی او را درمان کنند.

اگر مشکوک به بیماری آنمی هستید، لازم است که با پزشک مشورت کنید. پزشک شما با شناسایی علت کم‌خونی روش درمان بیماری آنمی یا کم خونی شما را تعیین می‌کند و یا شما را به متخصص دیگری ارجاع می‌دهد.

مشاوره دارویی تلفنی به شما کمک میکند تا سوالات دارویی خود را با پزشکان مشاور در میان بگذارید.

سخن پایانی درباره بیماری آنمی

اگر بر اساس علائمی که در این مطلب نوشته‌ایم، شک دارید که دچار بیماری آنمی هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پیشنهاد ما به شما استفاده از خدمات مشاوره پزشکی «حال» است. پزشک احتمالا برای شما آزمایش خون تجویز می‌کند؛ در این صورت می‌توانید از آزمایش در منزل «حال» استفاده کنید.

 

سوالات متداول درباره آنمی یا کم خونی

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h3″ question-0=”چه عواملی باعث آنمی می‌شود؟ ” answer-0=”بیماری آنمی دلایل مختلفی دارد. شایع‌ترین علت کم‌خونی فقر آهن و مواد مغذی است. از عوامل دیگر می‌توان به اختلالات ژنتیکی، عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی، بارداری و … اشاره کرد.” image-0=”” headline-1=”h3″ question-1=”چه کسانی بیشتر دچار آنمی می شوند؟ ” answer-1=”طبق آمار سازمان بهداشت جهانی کودکان زیر 5 سال و زنان باردار بیش از افراد دیگر در معرض بیماری آنمی هستند. مجموعا کسانی که برنامۀ غذایی نامناسبی دارند، خون زیادی از دست داده‌اند، باردار هستند، یا به مجموعه‌ای از بیماری‌ها مبتلا هستند، بیشتر در معرض کم‌‌خونی قرار دارند.” image-1=”” count=”2″ html=”true” css_class=””]

 

“مراقبت از سلامت فردی یک امر مهم انسانیست، زیرا بر فرصت‌های ما برای پیگیری اهداف زندگی تأثیر مستقیم دارد؛ درد و رنج را کاهش داده و شرایط مورد نیاز برای برنامه ریزی درباره آینده را فراهم می‌کند. «حال» با شعار حال خوب برای همه شکل گرفت تا خدمات پزشکی به شکلی کامل و جامع در اختیار همه افراد قرار بگیرد“

 

منابع

https://www.mayoclinic.org

https://my.clevelandclinic.org

https://www.medicalnewstoday.com

https://www.who.int

https://www.betterhealth.vic.gov.au

https://www.healthline.com