بسیاری از والدین ممکن است با این سناریو روبرو باشند که در آن فرزندشان در خانه به شدت پرحرف است اما در محیط های اجتماعی ساکت میشود. این پدیده که به عنوان لالی انتخابی یا موتیسم شناخته میشود، یک وضعیت روانی شناخته شده است که باعث مشکل در برقراری ارتباط با دیگران البته در محیط های خاص میشود. برای آشنایی بیشتر درباره این اختلال، در ادامه مقاله درباره عوامل شکل گیری و راه های درمان آن بیشتر صحبت می‌کنیم.
موتیسم یا لالی انتخابی چیست؟
لالی انتخابی یا موتیسم یک اختلال اضطرابی است که در آن فرد قادر به صحبت در موقعیت‌های اجتماعی خاص، مانند همکلاسی‌های خود در مدرسه یا با بستگانی است که اغلب آن‌ها را نمی‌بینند. در دختران و کودکانی که اخیراً از کشور محل تولد خود مهاجرت کرده‌اند نیز بیشتر دیده میشود.
ناتوانی در صحبت کردن، در پیشرفت تحصیلی یا شغلی و ارتباطات اجتماعی اختلال ایجاد می‌کند. بنابراین نیاز به درمان دارد و این اختلال به راحتی از طریق مشاوره آنلاین روانشناسی قابل مدیریت و درمان است.
میزان شیوع لالی انتخابی
لالی انتخابی (SM) نسبتاً نادر است و کمتر از 1٪ از افراد را در تمام گروه های سنی تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً در دوران کودکی و در حدود سن 5 سالگی شروع می شود و اغلب کمی بعد از شروع پیش دبستانی، مهدکودک یا مدرسه ابتدایی توسط کودک مشاهده میشود.
به نظر می رسد که SM بر زنان و دختران تقریباً دو برابر بیشتر از مردان و پسران است.
چه عواملی باعث ایجاد لالی انتخابی میشود؟
برخی از عواملی که ممکن است به ایجاد لالی انتخابی کمک کنند عبارتند از:
- اختلال اضطراب
- روابط ضعیف خانوادگی
- مسائل روانشناختی درمان نشده
- عزت نفس پایین
- مشکلات صدا و پردازش صداها
- خجالتی بودن
- اختلال پردازش حسی
- بزرگ شدن در کشورهای متفاوت
نشانه‌های فیزیکی موتیسم
علائم و نشانه‌های موتیسم شامل موارد زیر است:
- کودکان مبتلا به لالی انتخابی به راحتی با اعضای خانواده ارتباط برقرار می‌کنند اما در محیط‌های عمومی یا کنار افراد غریبه مشکل گفتگو دارند.
- ممکن است برای پاسخ دادن به سوالات به اشاره، تکان دادن سر، نوشتن و سایر اشکال ارتباط غیرکلامی تکیه کنند.
- در سنین ۲ تا چهار سالگی به شدت خجالتی هستند
- این کودکان در مدرسه پاسخ سوالات را با والدین یا دوستان خود زمزمه کنند.
- در صورت ناراحتی از تماس چشمی اجتناب می‌کنند.
- خجالتی، گوشه گیر و بی میل به شرکت در موقعیت های اجتماعی هستند.
- کودکان مبتلا به لالی انتخابی از شرمساری یا قضاوت منفی در هنگام صحبت در جمع می‌ترسند.
- برخی از کودکان علائم اضطراب جسمانی مانند تهوع، سردرد، معده درد یا استفراغ را قبل از مدرسه یا بیرون رفتن تجربه می‌کنند.
- از موقعیت‌هایی که باعث اضطراب آن‌ها میشود اجتناب می‌کنند.
- برخی از کودکان مبتلا به لالی انتخابی در خانه بسیار بداخلاق، خودپسند یا سرکش هستند، اما در محیط های گروهی ساکت می‌شوند.
علت اینکه موتیسم طولانی میشود چیست؟
عوامل متعددی می توانند در طولانی شدن اختلال لالی انتخابی در برخی افراد نقش داشته باشند:
1. اضطراب شدید: لالی انتخابی یک اختلال اضطرابی است و ترس از صحبت کردن در موقعیت های اجتماعی خاص، منجر به لالی طولانی مدت میشود.
2. عدم حمایت: اگر فرد حمایت را از طرفین گفتگو دریافت نکند، ممکن است همچنان از صحبت کردن خودداری کند.
3. عدم قرار گرفتن در معرض شرایط خاص: اگر فرد فرصتی نداشته باشد که به تدریج خود را در معرض موقعیت‌های اجتماعی که از آن‌ها می‌ترسد قرار دهد و در آن محیط‌ها صحبت کند، احتمالا موتیسم طولانی‌تری خواهد داشت.
5. سایر شرایط سلامت روان: داشتن سایر مشکلات سلامت روان مانند اختلال اضطراب اجتماعی، فوبیای اجتماعی و اختلال طیف اوتیسم.
عوارض جانبی لالی انتخابی
عوارض جانبی لالی انتخابی شامل موارد زیر بوده و باعث بروز اختلالاتی در زندگی شخصی و اجتماعی فرد میشود. اگر مشکوک هستید فرزندتان به لالی انتخابی مبتلا است بهتر است از طریق بخش معرفی بهترین مشاوران با یک مشاور مناسب گفتگو کرده و مراحل درمان را طی کنید.
– کودکان مبتلا به لالی انتخابی به دلیل عدم برقراری ارتباط در موقعیت‌های اجتماعی، در پیدا کردن دوست و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی با مشکل مواجه هستند.
– لالی انتخابی همچنین با عملکرد تحصیلی کودک تداخل داشته دارد، زیرا باعث میشود کودک در برقراری ارتباط با معلمان و همکلاسی ها دچار مشکل شود.
– اضطراب و ترس مرتبط با موتیسم منجر به پریشانی عاطفی از جمله احساس غم و اندوه، اضطراب و عزت نفس پایین میشود.
– برخی از کودکان مبتلا به لالی انتخابی علائم فیزیکی مانند حالت تهوع، سردرد، معده درد یا استفراغ را قبل یا در حین موقعیت هایی که موجب اضطراب آن‌ها میشود، تجربه می‌کنند.
– لالی انتخابی اثرات طولانی مدتی بر سلامت روانی و رشد اجتماعی فرد خواهد داشت زیرا منجر به احساس انزوا، عزت نفس پایین و مشکل در برقراری روابط میشود.
تفاوت اوتیسم و موتیسم
اوتیسم وموتیسم دو حالت متمایز هستند که گاهی اوقات همزمان رخ می‌دهند. اوتیسم، یک اختلال عصبی رشدی است که با مشکلات در تعامل اجتماعی، رفتارهای تکراری و نقص در ارتباط مشخص میشود. از سوی دیگر، لالی انتخابی یک اختلال اضطرابی است که در آن فرد در موقعیت‌های خاص، نمی‌تواند صحبت کند و ارتباط بگیرد.
تفاوت های اصلی بین این دو اختلال عبارتند از:
1. مشکلات اجتماعی: کودکان مبتلا به اوتیسم دارای مشکلات اجتماعی فراگیری هستند، به این معنی که در برقراری ارتباط با همسالان یا بازی با آن‌ها مشکل دارند. در مقابل، کودکان مبتلا به موتیسم در محیط‌های خاصی مانند مدرسه دچار این مشکل می‌شوند.
2. ارتباط : کودکان مبتلا به اوتیسم در استفاده یا درک ارتباطات غیرکلامی مشکل دارند، در حالی که کودکان مبتلا به لالی انتخابی، به ارتباطات غیرکلامی مانند اشاره، تکان دادن سر یا نوشتن تکیه می‌کنند.
3. علائق محدود: کودکان مبتلا به اوتیسم علایق محدودی یا رفتارهای تکراری دارند، در حالی که بیماران مبتلا به موتیسم اینگونه نیستند.
4. اضطراب: لالی انتخابی یک اختلال اضطرابی است و ناتوانی در صحبت کردن در موقعیت های خاص از اضطراب ناشی می شود. از طرف دیگر اوتیسم ارتباط مستقیمی با اضطراب ندارد.
البته هر دو بیماری می‌توانند علائم همپوشانی داشته باشند و برخی از افراد ممکن است هم اوتیسم و هم لالی انتخابی داشته باشند، اما به طور کلی این دو اختلال با هم متفاوت هستند.
راههای تشخیص لالی انتخابی
برای تشخیص لالی انتخابی، روانشناس رفتار و الگوهای ارتباطی کودک را در محیط‌های مختلف و همچنین علائم اضطراب او را ارزیابی می‌کند. ارزیابی شنوایی یا گفتار نیز ممکن است برای تعیین اینکه آیا ناتوانی کودک در صحبت کردن در شرایط خاص است یا به دلیل تاخیر گفتار، انجام میشود.
اصطلاح “انتخاب” در سال 1994 برای توصیف لالی انتخابی پذیرفته شد، با تاکید بر این که کودکان مبتلا به این وضعیت آگاهانه سکوت را انتخاب نمی کنند بلکه از صحبت کردن در موقعیت های خاص می‌ترسند.
تشخیص موتیسم در کودکان
1. ناتوانی مداوم در صحبت کردن در موقعیت‌های اجتماعی خاصی که انتظار صحبت کردن وجود دارد، مانند مدرسه.
2. علائم باید حداقل برای یک ماه وجود داشته باشد.
3. کودک باید زبان گفتاری را بفهمد و در خانه یا با دوستانش ارتباط خوبی داشته باشد.
4. ناتوانی در صحبت کردن باید در عملکرد آموزشی یا اجتماعی کودک اختلال ایجاد کند.
تشخیص لالی انتخابی در بزرگسالان
1. علائم باید حداقل یک ماه طول بکشد.
2. علائم باید با عملکرد در محل کار یا در محیط های اجتماعی تداخل داشته باشد.
3. لالی انتخابی در بزرگسالان شبیه اختلال اضطراب اجتماعی و همراه با ترس از فضاهای عمومی مانند رستوران ها یا صحبت با غریبه ها است
موتیسم در نوجوانی
1. علائم باید حداقل یک ماه طول بکشد.
2. علائم باید با عملکرد آموزشی یا اجتماعی نوجوان تداخل داشته باشد.
3. لالی انتخابی نوجوانان باعث مشکلاتی در محیط مدرسه و گروه و عدم برقراری ارتباط مناسب میشود
راهکار درمانی موتیسم
درواقع لالی انتخابی (SM) یک اختلال اضطرابی پیچیده است و توصیه شده ترین درمان برای SM، درمان شناختی رفتاری است که بر کاهش اضطراب کودکان برای کنار آمدن با موقعیت‌های اجتماعی تمرکز دارد. تکنیک‌های CBT شامل مواجهه درمانی، حساسیت زدایی و تقویت روحیه است.
1. مواجهه درمانی: این رویکرد شامل قرار دادن تدریجی کودک در موقعیت اجتماعی ترسناک، مانند مدرسه، با حمایت روانشناس یا درمانگر است.
2. حساسیت زدایی: این تکنیک شامل قرار گرفتن تدریجی در معرض محرک های اضطراب آور در طول زمان است و به کودک این امکان را می‌دهد که در موقعیت‌های اجتماعی، راحت‌تر صحبت کند.
3. تقویت روحیه: تقویت مثبت همان تشویق کودک به صحبت در موقعیت‌های اجتماعی، ایجاد حس موفقیت و کاهش اضطراب به او است.
در برخی موارد، دارو ممکن است برای کاهش اضطراب شدید تجویز شود، اما درمان اولیه برای لالی انتخابی نیست. یعنی داروهایی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، اما معمولاً اولین راه درمان نیستند.
علاوه بر این، ایجاد یک محیط حمایتی برای کودک نیز به او اجازه می‌دهد با سرعت خودش پیش برود و به جای تحت فشار قرار گرفتن برای صحبت، به آرامی با محیط تطابق پیدا کرده و صحبت کند.
بازی درمانی موتیسم
بازی درمانی موتیسم یک رویکرد درمانی است که در آن کودکان می‌توانند با روش‌های غیرکلامی مانند نوشتن یا زمزمه کردن، ارتباط را آزمایش کنند و به تدریج به سمت صداهای کلامی و در نهایت صحبت کردن پیش بروند. نقش درمانگر این است که کودک را در این فرآیند راهنمایی و حمایت کند و به او کمک کند بازی خود را بهتر انجام دهد. وقتی کودک راحت‌تر میشود، فضای امنی برای او ایجاد میشود تا بدون فشار، مشکلات خود را حل کرده و شروع به صحبت کردن کند.
مدیریت کردن موتیسم
برای مدیریت فردی با لالی انتخابی، چند استراتژی برای کمک به او وجود دارد:
1. فرد را تشویق کنید تا در محیطی آرام و راحت صحبت کند، مثلاً در خانه یا با دوستان نزدیک.
2. به تدریج فرد را در موقعیت‌های اجتماعی که انتظار می‌رود صحبت کند، قرار دهید.
3. تحسین هنگام صحبت و دادن جایزه را فراموش نکنید.
4. فرد را تشویق کنید تا به صحبت‌های دیگران به درستی گوش دهد و از الگوهای گفتاری آن‌ها تقلید کند.
5. کمک کنید قبل از صحبت در موقعیت‌های اجتماعی چالش برانگیز، ابتدا در محیط های امن مانند خانه تمرین کند.
6. کمک از مشاور را فراموش نکنید.
لالی انتخابی در چه سنی اتفاق می‌افتد؟
لالی انتخابی معمولاً در اوایل کودکی و بین سنین 5 سالگی رخ می‌دهد که یک مشکل رشدی برای کودکان در این دوره محسوب میشود، زیرا بخشی طبیعی از رشد گفتار و زبان است.
کلام پایانی از «حال»
به یاد داشته باشید که مدیریت و درمان لالی انتخابی یا موتیسم، نیازمند صبر و درک درست از این اختلال است، زیرا یک اختلال اضطرابی بوده و معمولا غلبه بر آن نیاز به فداکاری، تلاش و زمان زیادی خواهد داشت. چشم انداز این اختلال به طور کلی خوب است، به خصوص با تشخیص و درمان زودهنگام. یعنی هنگامی که در اوایل کودکی تشخیص داده شود به راحتی درمان میشود
منابع:
