اثنی عشر یا دوازدهه اولین بخش از روده کوچک انسان است. غذا بعد از خروج از معده، مستقیما از آن عبور کرده و به روده کوچک وارد میشود. به زخم ایجاد شده در بافت این ناحیه از دستگاه گوارشی، زخم اثنی عشر گفته میشود. این زخم معمولا در اثر عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری ایجاد میشود. زخم‌های این چنینی معمولا یکی از شایع‌ترین دلایل درد در ناحیه شکم هستند. هر درد مداومی در ناحیه شکم نیاز به پیگیری دقیق پزشکی داشته و نباید نسبت به آن‌ها بی تفاوت بود. برای تماس با پزشکان متخصص در این زمینه میتوانید از دکتر گوارش آنلاین حال استفاده کنید.
این زخم‌ها در صورت خفیف بودن احتمالا با مصرف چهار تا هشت هفته‌ای داروهای سرکوب کننده اسید معده بهبود می‌یابند. هم‌چنین مصرف آنتی بیوتیک برای مدت دو هفته در کنار داروی ضد اسید می‌تواند عفونت مربوط به هلیکوباکتر پیلوری را کنترل کند. این درمان معمولا از بازگشت زخم هم جلوگیری میکند. گاهی مصرف مداوم داروهای ضدالتهابی که برای درمان بیماری‌هایی مثل آرتروز استفاده می‌شوند می‌تواند به زخم دوازدهه منجر شود. معمولا پزشکان در صورت نیاز به ادامه مصرف چنین داروهایی برای طولانی مدت، مصرف یک داروی سرکوب کننده اسید را هم به همراه آن تجویز می‌کنند. در ادامه به ارائه توضیحات بیشتری درباره این بیماری پرداخته میشود.
علائم زخم اثنی عشر
وجود زخم در این ناحیه معمولا با نشانه‌های عمومی همراه است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد شکم به ویژه در حالت ناشتا که ممکن است مداوم یا متناوب بوده و یا با مصرف داروی ضد اسید تسکین پیدا کند.
- سوء هاضمه
- احساس پری و نفخ بعد از غذا خوردن
- حالت تهوع و استفراغ
- لاغری بی دلیل
گاهی اوقات زخم این ناحیه می‌تواند با عوارض جدی‌تر و شدیدتری همراه باشد؛ مانند:
- درد مداوم در معده که از بین نمی‌رود.
- استفراغ یا مدفوع تیره رنگ (حاوی خون)
- کاهش وزن بیش از حد
درد شکمی که به دلیل زخم دوازدهه ایجاد میشود، در ناحیه بالای شکم و زیر جناغ سینه بوده و متناوب است؛ یعنی درد می‌آید و می‌رود. این درد ممکن است پیش از غذا یا در هنگام گرسنگی بیشتر شده و بعد از صرف غذا یا مصرف قرص ضد اسید کمتر شود. بعضی اوقات درد به حدی شدید است که می‌تواند فرد را از خواب بیدار کند. گاهی در اثر زخم و سوراخ شدن دیواره دوازدهه، مواد غذایی و اسید موجود در آن به حفره شکم نشت میکند. این حالت معمولا با درد شدید همراه بوده و یک فوریت پزشکی جدی تلقی میشود.
برای تشخیص این عارضه در فردی که چنین علائمی دارد از روش‌هایی مانند آندوسکوپی، آزمایش اوره تنفسی، کشت مستقیم، بافت شناسی و تست مدفوع استفاده می‌کنند. رایج‌ترین روش برای تشخیص اغلب زخم‌های دستگاه گوارش فوقانی، آندوسکوپی است. این روش برای شناسایی انواع مشکلات مرتبط با معده و دوازدهه از جمله ضایعات ریزی که از طریق تصاویر رادیوگرافی قابل مشاهده نیست، استفاده میشود. این دستگاه می‌تواند در صورت لزوم و همراه با تصویربرداری، نمونه برداری از بافت مشکوک را هم انجام دهد.
شایع‌ترین نشانه زخم اثنی عشر درد بالای شکم و زیر جناغ سینه است
درمان زخم اثنی عشر
افراد مبتلا به زخم دوازدهه چند راه برای درمان پیش رو دارند که پزشک با توجه به وضعیت بیمار و پیشرفت بیماری، می‌تواند از این روش‌ها برای درمان استفاده کند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تغیرات مثبت در سبک زندگی
- کاهش وزن در افرادی دارای اضافه وزن
- پرهیز از خوردن غذاهای محرک مثل ادویه، شکلات، گوجه فرنگی، قهوه، غذاهای چرب و…
- تبدیل وعده‌های غذایی بزرگ به چند وعده با حجم کوچک‌تر
- خودداری از غذا خوردن در ساعات پایانی شب
- نکشیدن سیگار
- دوری از الکل یا کاهش مصرف آن
مصرف داروهای سرکوب کننده اسید
متداول‌ترین این داروها با عنوان مهارکننده پمپ پروتئین شناخته میشود. با توجه به تحقیقاتی که اخیرا در مورد ارتباط بین مصرف این داروها و سرطان معده در حـال انجام است، توصیه میشود که از این داروها برای طولانی مدت و در دوز بالا استفاده نکنید. اگر بر اساس نتایج دوره‌ای مصرف این دارو اطمینان دارید که می‌تواند به شما کمک کند، با مشورت پزشک خود از آن‌ها استفاده کنید.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
درمان عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری
بخش زیادی از زخم‌های دوازدهه در اثر عفونت ناشی از این باکتری ایجاد میشود. می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای مدت ۲ هفته، عفونت ناشی از فعالیت این باکتری‌ها را کنترل کرد.
درباره آزمایش هلیکوباکتر و نحوه انجام آن را بیشتر بدانید.
قطع یا کاهش مصرف داروهای ضد التهاب
اگر زخم موجود به دلیل مصرف مداوم یک داروی ضد التهاب ایجاد شده است، باید در صورت امکان، مصرف آن قطع شود. عدم مصرف دارو برای یک دوره می‌تواند به ترمیم زخم کمک کند. برای کمک به بهبود زخم، گاهی مصرف داروهای سرکوب کننده اسید هم برای مدت چند هفته توصیه میشود.
عمل جراحی
معمولا این زخم نیاز به عمل جراحی ندارد؛ مگر در مواردی که به خونریزی شدید یا سوراخ شدن و زخم بسیار شدید منجر شود. می‌توانی درباره خونریزی دستگاه گوارش و راه های درمان آن اطلاعات بیشتری بدست آورید
درمان زخم اثنی عشر با عسل
به نظر می‌رسد اصلی‌ترین عامل ایجاد زخم‌های گوارشی از جمله زخم معده یا دوازدهه، فعالیت باکتری هلیکوباکتر پیلوری است. با توجه به این که عسل یک ماده آنتی باکتریال طبیعی است، احتمالا می‌تواند با این باکتری در بدن مبارزه کند. تحقیقات نشان داده‌اند که عسل قادر است رشد باکتری‌های معده را کنترل کرده و در کاهش زخم‌های ناشی از این باکتری موثر باشد. البته کیفیت عسل و طبیعی و ارگانیک بودن آن در نتیجه دریافتی بسیار موثر است. مسلما این ماده نمی‌تواند جایگزین درمان در موارد شدید این بیماری باشد. بلکه در کنار سایر روش‌های درمانی تجویز شده ممکن است به بهبود زخم و تسریع درمان کمک کند. ترکیب عسل با کاسنی، انجیر و زرچوبه هم می‌تواند در کاهش التهاب نقش داشته باشد. ترکیب دارچین و عسل هم از ترکیبات موثر در درمان زخم‌های دستگاه گوارش است. در صورت وجود درد و سوزش در ناحیه بالای شکم و حالت تهوع و استفراغ، حتما باید با یک پزشک در مورد وضعیت خود مشورت کنید.
مصرف مداوم غذاهای پرچرب و فرآوری شده در ایجاد یا تشدید زخم‌های گوارشی موثر است
زخم اثنی عشر و سرطان
سرطان اثنی عشر با پولیپ‌هایی آغاز میشود که می‌توانند به تدریج سرطانی شوند. این سرطان یک بیماری نادر بوده که تشخیص زودرس آن دشوار است. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده کوچک دارند، بیماران مبتلا به سندروم لینچ یا فیبروز سیستیک و مبتلایان به بیماری کرون یا سلیاک بیش از دیگران در معرض ابتلا به آن قرار دارند. مصرف الکل و کشیدن سیگار هم ممکن است ریسک ابتلا به آن را بالا ببرد. از نشانه‌های سرطان دوازدهه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش وزن بی دلیل
- اسهال
- وجود خون در مدفوع
- استفراغ
- ضعف و احساس خستگی
- درد در ناحیه شکم
- احساس توده در شکم
تشخیص و درمان زودهنگام این عارضه به دلیل تشابه علائم آن با سایر مشکلات گوارشی، مشکل به نظر می‌رسد. اما هوشیاری بیمار و تشخیص به موقع پزشک می‌تواند تا حد زیادی از پیشرفت و خطرناک شدن وضعیت جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: نشانه های کولیت روده
میوه های مفید برای زخم اثنی عشر
خرما یکی از بهترین خوراکی‌ها برای درمان زخم‌های گوارشی از جمله دوازدهه است. هزاران سال است که انسان‌ها به خواص معجزه‌گر این ماده غذایی در درمان زخم‌های گوارشی پی برده‌اند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۰۵ نشان داده است که خرما می‌تواند در کاهش التهاب ناشی از زخم‌های گوارشی نقش داشته و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. برخلاف گذشته که تصور می‌شد بیماران مبتلا به این نوع زخم‌ها نباید از میوهها و سبزیجات خام استفاده کنند، امروزه اهمیت مصرف این خوراکی‌ها در درمان زخم‌های گوارشی اثبات شده است. پس بهتر است به طور معمول از سبزی‌ها و میوه‌های تازه در رژیم غذایی خود استفاده کنند. عدم تعادل غذایی می‌تواند برای این بیماران مضر باشد. در صورتی که احساس می‌کنید مصرف یک ماده غذایی باعث تحریک و درد میشود، مصرف آن را قطع کنید.
سوالات پزشکی خود را میتوانید از دکتر آنلاین رایگان حال بپرسید.
سرطان اثنی عشر
سرطان دوازدهه یا اثنی عشر از گروه سرطان‌های نادر بوده و به همین دلیل تا کنون اطلاعات خیلی زیادی از آن منتشر نشده است. با این حـال می‌دانیم که تومورهای سرطانی دوازدهه از ورود غذا به روده کوچک جلوگیری می‌کنند که این کار می‌تواند باعث گرفتگی و درد شکم شود. این اولین و مهم‌ترین نشانه چنین سرطانی است. به نظر می‌رسد این سرطان تا زمانی که تومور بزرگ نشده و مانع ورود غذا به روده و بروز چنین علائمی نشود، نشانه خاصی ندارد. به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن کار سختی خواهد بود.
برای درمان این نوع سرطان با توجه به پیشرفت بیماری و وضعیت بیمار، می‌توان از شیمی درمانی، پرتو درمانی و عمل جراحی استفاده کرد. هرچه شناسایی بیماری زودتر اتفاق بیفتد، احتمال درمان و بهبودی هم بالاتر خواهد بود. به نظر می‌رسد عوامل زیر می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش موثری داشته باشند:
- رژیم غذایی چرب
- عدم مصرف مواد سالم و مغذی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
- استعمال طولانی مدت دخانیات
- بیماری سلیاک
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
- بیماری کرون و…
آندوسکوپی بهترین و رایج‌ترین روش برای شناسایی زخم‌های دستگاه گوارش فوقانی است
رژیم غذایی برای زخم اثنی عشر
به بیماران مبتلا به زخم دوازدهه در وهله اول توصیه میشود که از مصرف غذاهای پرچرب، فرآوری شده، نوشیدنیهای گازدار و خوراکی‌های محرک خودداری کنند. از دیگر نکات توصیه شده به آنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش وعده‌های غذایی در حجم کم
- مصرف هر نوع میوه و سبزیجاتی که در آن‌ها احساس ناراحتی ایجاد نکند.
- حذف غذاهای ترش و تند
- پرهیز از غذا خوردن پیش از خواب
- کاهش مصرف نمک و شکر
- مصرف غذاهای بخارپز به جای کباب و غذاهای سرخ شده
- حذف فلفل از وعده‌های غذایی
حرف آخر
اثنی عشر ابتدایی‌ترین بخش روده کوچک و حد فاصل بین معده و روده است. هر نوع آسیب به دیواره این عضو از جمله عدم تعادل بین اسید ساخته شده و حفاظ مخاطی می‌تواند منجر به زخم در آن شود. وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری هم یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر ایجاد این زخم‌ها است. شایع‌ترین علامت آن، احساس درد در زیر جناغ سینه است که با گرسنگی تشدید میشود. در صورت مشاهده علائمی مثل درد، حالت تهوع و ضعف و کاهش وزن بی دلیل، لازم است با یک پزشک مشورت کنید. مشاوران سامانه حال می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند. درمان زخم اثنی عشر اغلب به کمک آنتی بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری و مصرف داروهای سرکوب کننده اسید امکان‌پذیر است. به نظر شما چه روش‌های غیر دارویی برای درمان این عارضه وجود دارد؟
سوالات متداول
اثنی عشر چیست؟
اثنی عشر یا دوازدهه قسمت ابتدایی روده باریک انسان است که بین معده و روده قرار داشته و غذا را از معده به روده کوچک انتقال می‌دهد. اندازه آن حدود ۲۵ سانتی‌متر است و ترشحات داخلی مخصوص به خود دارد.
کسانی که زخم اثنی عشر دارند چه غذاهایی باید بخورند؟
به این افراد توصیه میشود که از انواع میوهها و سبزیجات سالم و غذاهای آبپز و بخارپز شده استفاده کنند و سعی کنند مصرف غذاهای سرخ شده، پر ادویه و نوشیدنیهای گازدار را ترک کنند.
درمان گیاهی زخم اثنی عشر چیست؟
متخصصان طب سنتی معتقدند که مصرف ریشه شیرین بیان، عناب، گل بنفشه و دارچین می‌تواند در تسکین درد شکم ناشی از این زخم‌ها موثر باشد. مصرف عسل به همراه این دمنوش های گیاهی هم مفید است.
برای درمان زخم اثنی عشر به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده درد شکم به ویژه در حالت گرسنگی، حالت تهوع، مدفوع تیره و کاهش وزن میتوانید از پزشکان متخصص گوارش سامانه مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید.
منابع
میثم مرادی
10 ماه پیش
4 ماه پیش
احمد نجفی کشککی
3 ماه پیش