به وضعیتی که در آن فردی دندان‌های خود را به هم فشار داده یا می‌ساید، اصطلاحا دندان قروچه می‌گویند. این حالت ممکن است به صورت ناخودآگاه و در هنگام بیداری روی دهد و یا فرد در هنگام خواب دندان‌هایش را به هم حرکت دهد. بروز این حالت در هنگام خواب، شایع‌ترین اختلال حرکتی مرتبط با خواب در نظر گرفته شده و به نظر می‌رسد کسانی که دندان قروچه در هنگام خواب دارند، بیشتر از سایرین در معرض سایر اختلالات خواب مثل خر و پف و آپنه خواب قرار می‌گیرند. در واقع این یک فعالیت عصبی عضلانی ناخودآگاه است.
آمارها در این زمینه متفاوت است؛ اما ارقام ذکر شده توسط بنیاد ملی خواب آمریکا نشان می‌دهد که حدود ۸ درصد بزرگسالان و بین ۱۴ تا ۲۰ درصد از کودکان کمتر از یازده ساله، دندان قروچه شبانه دارند. نوع خفیف دندان قروچه معمولا به درمان خاصی نیاز ندارد و نگران کننده نیست. اما این وضعیت در برخی افراد به اندازه‌ای شدید و مکرر است که می‌تواند باعث آسیب به فک و دندان‌ها، درد عضله میوفاشیال، اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی، سردرد و مشکلات دیگری شود. برای مشورت با پزشکان متخصص درباره این عارضه از مشاوره آنلاین استفاده کنید.
دندان قروچه چیست؟
دندان قروچه حالتی است که در آن، فردی بدون این که چیزی بجود، دندان‌های خود را به هم می‌ساید. در این حالت که اغلب ناخودآگاه است، دندان‌ها از یک طرف به طرف دیگر یا از جلو و عقب به هم ساییده می‌شوند. گاهی هم در حالت فشردن دندان‌ها، فرد دندان‌ها را به هم نزدیک کرده و ماهیچه‌های فک را به روی هم فشار می‌دهد، بدون این که دندان‌ها را به طرفین یا جلو و عقب حرکت دهد. دندان قروچه در بیشتر موارد با سایش دندان‌ها همراه است. افراد ممکن است در طول روز یا شب دندان‌های خود را به هم بفشارند. اما به نظر می‌رسد که دندان قروچه در خواب چالش بزرگ‌تری است که کنترل آن دشوار خواهد بود.
عوارض دندان قروچه
این اختلال باعث فرسودگی و سایش دندان‌ها شده و باعث می‌شود که آن‌ها، کوتاه، کند یا شکسته شوند. آسیب به تاج دندان، پروتزهای دندانی ایمپلنت‌ها، دندان‌های مصنوعی و… هم دور از انتظار نیست. فشار وارد شده می‌تواند به عضلات، بافت‌ها و سایر ساختارهای اطراف فک هم فشار وارد کند. این عارضه در طولانی مدت با عوارضی مانند درد و سفتی فک، لثه‌های دردناک، دندان‌های لق، حساس و شکسته، درد یا آسیب مفاصل فک و سردردهای کسل کننده همراه خواهد شد. برخی از این بیماران از گوش درد هم شکایت دارند که معمولا به دلیل آسیب یا اختلال در ساختارهای مفصل گیجگاهی فکی نزدیک به کانال گوش روی می‌دهد.
گاهی هم دردهایی در اثر آن ایجاد می‌شود که فرد آن را در مکانی متفاوت از منبع درد حس می‌کند. از سایر عوارض بلند مدت دندان قروچه می‌توان به اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و مشکلات عاطفی ناشی از به هم خوردن رابطه به دلیل سر و صدای ناشی از دندان قروچه اشاره کرد. دندان قروچه بیش از حد می‌تواند به سطوح اکلوزال دندان‌ها به ویژه دندان‌های آسیاب آسیب وارد کند و گاهی به بروز سندروم مفصل گیجگاهی فکی منجر شود.
درد فک و دندان‌ها از شایع‌ترین عوارض دندان قروچه شدید است
علائم دندان قروچه
دندان قروچه مشکلی است که در آن ناخودآگاه دندان‌های خود را به هم فشار می‌دهید یا می‌سائید. ممکن است خودتان هرگز متوجه انجام آن نشوید و معمولا اطرافیان در این زمینه شما را آگاه خواهند کرد. علائم دندان قروچه در افراد مختلف و بسته به شدت این عارضه متفاوت است. با توجه به این که علائم آن می‌تواند مشابه با سایر مشکلات دندانی باشد، تشخیص دندان قروچه به بررسی دقیق وضعیت دندان‌ها و فک بیمار توسط پزشک نیاز دارد. از مهم‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سایش یا فشردن دندان‌ها به هم، به حدی که سر و صدای ناشی از آن توسط اطرافیان شنیده شود.
- خسته، سفت یا قفل شدن فک به صورتی که به خوبی باز و بسته نمی‌شوند و یا صدای کلیک با باز و بسته شدن آن شنیده می‌شود.
- سايیده شدن، شکستن و لق شدن دندان‌ها
- احساس درد در فک، گوش و گردن
- در رفتگی یا قفل شدن فک
- سایش مینای دندان‌ها که باعث آشکار شدن لایه‌های عمیق دندانی (عاج زیرین) می‌شود.
- سردردهای مبهمی که از شقیقه‌ها شروع می‌شود.
- منقبض شدن عضلات صورت و فک
- آسیب به داخل گونه
- احساس درد یا حساسیت دندان‌ها
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
علل ایجاد دندان قروچه
پزشکان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند که دندان قروچه به چه دلیلی روی می‌دهد. اما به نظر می‌رسد که بروز آن به مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی، روانی و ژنتیکی مرتبط باشد. دندان قروچه در کودکان معمولا پس از رویش اولین دندان‌ها و سپس به دنبال رویش دندان‌های دائمی آغاز می‌شود و احتمالا پس از رویش کامل دندان‌ها متوقف خواهد شد. برخی افراد به دنبال اسپاسم عضلانی صورت در هنگام خواب دچار آن می‌شوند. گاهی هم وجود دندان‌های کج یا از دست رفته در بروز دندان قروچه نقش دارد.
راه های مراقبت از دندان کودکان را بشناسید
دندان قروچه در حالت بیداری می‌تواند به دنبال بروز احساساتی مانند اضطراب و استرس، عصبانیت، ناامیدی یا تنش باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که فعالیت مغز و ضربان قلب، ممکن است قبل از یک دوره دندان قروچه افزایش یابد که نشان‌دهنده نقش سیستم عصبی مرکزی در آن است. گاهی هم به یک استراتژی مقابله‌ای یا یک عادت در حین تمرکز تبدیل می‌شود. اما بروز آن در حالت خواب احتمالا با اختلالات مرتبط با خوابیدن مرتبط است. گروهی از عوامل وجود دارند که می‌توانند ریسک بروز دندان قروچه را افزایش دارند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
استرس
افزایش میزان استرس و اضطراب یا بروز تنش در زندگی روزمره از عواملی هستند که فرد را مستعد ابتلا به دندان قروچه می‌کنند.
سن
به نظر می‌رسد کودکان بیشتر از بزرگسالان به دندان قروچه دچار می‌شوند. این وضعیت در کودکان می‌تواند پاسخی به دندان در آوردن یا تنش‌های روانی مثل استرس باشد. این وضعیت معمولا با بالا رفتن سن بهبود می‌یابد. کمترین میزان دندان قروچه گزارش شده در میان افراد بالای ۶۵ ساله است.
تیپ شخصیتی
احتمال بروز دندان قروچه در تیپ‌های شخصیتی پرخاشگر، رقابتی و بیش فعال بیش از سایرین است. البته همه کسانی که دندان قروچه دارند در این دسته‌بندی‌ها جا نمی‌گیرند! این عارضه در برخی افراد به دلیل عدم تعادل در انتقال دهنده‌های عصبی مغز روی می‌دهد.
استفاده از برخی داروها
گاهی دندان قروچه به عنوان عارضه جانبی بعضی از داروها مثل داروهای ضد افسردگی از جمله فلوکستین و پاروکستین شناخته می‌شود. نوشیدن الکل، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و کشیدن سیگار هم ریسک ابتلا به آن را افزایش خواهد داد.
به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به استرس شدید که تحت تنش‌های عصبی مداوم هستند بیشتر به دندان قروچه دچار می‌شوند
سابقه خانوادگی
دندان قروچه به ویژه نوع مرتبط با خواب آن جنبه ژنتیکی هم دارد و احتمال بروز آن در میان کسانی که در خانواده با این پدیده مواجه هستند، بیشتر از سایرین است.
سایر عوامل
گاهی بروز دندان قروچه با برخی از اختلالات سلامت روان مثل بیماری پارکینسون، بیماری هانتینگتون، خر و پف، زوال عقل، اختلال رفلاکس معده به مری، صرع، وحشت شبانه و اختلالات مرتبط با خواب مثل آپنه خواب و یا اختلال کم توجهی- بیش‌فعالی (ADHD) مرتبط است.
تشخیص دندان قروچه
ویزیت‌های منظم در دوره‌های چند ماهه یکی از بهترین راهکارها برای تشخیص دندان قروچه و بررسی علائم آن است. پزشک معمولا به دنبال نشانه‌هایی مانند سایش دندان‌ها، ناراحتی فک در هنگام بیداری و بزرگ شدن عضلات فک است. گرچه استفاده از نوشیدنی‌های اسیدی و غذاهای سفت، مواد ساینده موجود در خمیر دندان‌ها، مسواک زدن شدید و بیش از حد و… می‌توانند باعث سایش دندان‌ها شوند، اما یک متخصص آموزش‌دیده می‌تواند تفاوت‌های بین الگوهای مختلف سایش را تشخیص دهد. معاینه به منظور تشخیص دقیق عارضه باید توسط دندانپزشک و به صورت مداوم انجام شود. تشخیص این عارضه در چند مرحله انجام می‌شود:
ارزیابی وضعیت دندان‌ها و فک
افرادی که مشکوک به دندان قروچه هستند، در هر بار مراجعه به دندانپزشک خود باید از نظر وضعیت دندان‌ها و میزان آسیب‌های وارده به آن‌ها بررسی شوند. پزشک شرایط دندان‌ها و وضعیت مینای دندان، شکستگی‌ها، سائیدگی‌ها و… را ارزیابی کرده و وجود دندان قروچه یا شدت آن را تعیین می‌کند. یکی از مطمئن‌ترین راه‌های تشخیص دندان قروچه، اندازه‌گیری الکترومیوگرافی (EMG) یا نوار عصب و عضله است. این روش سیگنال‌های الکتریکی را از طریق بررسی ماهیچه‌های ماستر و تمپورال (ماهیچه‌هایی که برای جویدن استفاده می‌شوند) دریافت می‌کنند.
یافتن علت دندان قروچه
در این مرحله پزشک با طرح سوالاتی در مورد برنامه روزانه فرد، عادات خواب، سطح استرس و تنش‌های روزمره، نوع داروهای مصرفی بیمار و… به دنبال علت اصلی بروز دندان قروچه می‌گردد. در این مرحله، آسیب‌های وارده به دندان‌ها هم توسط او مورد بررسی قرار گرفته و در صورتی که مشکلات دندانی عامل ایجاد دندان قروچه باشند، اقدام به رفع آن‌ها خواهد کرد.
ارجاع به سایر پزشکان
گاهی دندان قروچه به مشکلات دیگری مثل اختلالات خواب یا بیماری‌های روحی و روانی مرتبط است. در چنین مواردی پزشک فرد را به یک متخصص خواب، مغز و اعصاب یا روانشناس و روانپزشک ارجاع می‌دهد. این متخصصان می‌توانند آزمایش‌های تکمیلی و تست‌های مورد نیاز را برای تشخیص و درمان بیماری تجویز کرده و اقدامات لازم را انجام دهند.
درمان دندان قروچه
دندان قروچه درمان مشخصی ندارد؛ اما با راهکارهایی مثل افزایش آگاهی، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی می‌توان آن را کنترل کرد. این عارضه در بسیاری از کودکان بدون درمان رفع می‌شود و در بزرگسالان هم اغلب آسیب‌های جدی ایجاد نمی‌کند که به درمان نیاز داشته باشد. در موارد شدید هم این عارضه را می‌توان با موفقیت درمان کرد. انتخاب روش درمانی مناسب برای دندان قروچه به سن بیمار، وضعیت سلامت و سابقه پزشکی او، نوع داروهای مصرفی و… بستگی دارد. به طور کلی پزشکان می‌توانند به کمک روش‌های زیر، اقدام به درمان دندان قروچه کنند:
تغییر رفتار
تغییر رفتار و ایجاد عادت‌های جدید می‌تواند به شما کمک کند که زبان و لب‌های خود را در وضعیت خاصی قرار دهید تا از دندان قروچه جلوگیری شود. مثلا قرار دادن زبان به طرف بالا می‌تواند ناراحتی فک را از بین برده و با جدا نگه داشتن دندان‌ها از هم، تماس آن‌ها و دندان قروچه را دشوار کند.
اصلاح دندان
گاهی مشکل دندانی، خود به عامل و عارضه دندان قروچه تبدیل می‌شود. هنگامی که دندان قروچه به دلیل نامرتب بودن فک و دندان‌های کج و ناهموار ایجاد شود، دندانپزشک می‌تواند از ارتودنسی یا سایر روش‌های اصلاحی استفاده کند تا دندان‌ها به فرم دلخواه تنظیم شوند. دندانپزشک در چنین شرایطی، بسته به شدت آسیب دندانی می‌تواند تغییرات و اصلاحات لازم را اعمال کند تا از بدتر شدن وضعیت دندان‌ها و تشدید دندان قروچه جلوگیری کند. معمولا تغییر شکل دندان و یا استفاده از روکش برای ترمیم آسیب در این زمینه رایج است.
برای روکش دندان می توانید از سرویس دندانپزشکی قسطی در تهران «حال» استفاده کنید.
قرار دادن محافظ‌های دندانی با کاهش فشار وارده بر دندان‌ها، از آسیب دندانی ناشی از دندان قروچه می‌کاهد
استفاده از آتل و محافظ دندان
گاهی پزشکان استفاده از محافظ‌های دندانی پلاستیکی را به افراد توصیه می‌کنند تا نیروی گاز گرفتن و فشار دندان‌ها را به ویژه در طول شب جذب کند. آکادمی طب دهان آمریکا یک محافظ دهان پلاستیکی سخت را توصیه می‌کند که تمام دندان‌های فک بالا و پایین را بپوشاند. استفاده از چنین محافظ‌هایی علاوه بر این که جلوی آسیب‌های بعدی دندان‌ها را می‌گیرد، می‌تواند به تغییر رفتار فرد هم کمک کند. محافظ‌های دندان ورزشی معمولا توصیه نمی‌شوند؛ چون بسیار حجیم هستند و می‌توانند از جای خود خارج شوند. این محافظ‌ها بیش از آن‌که مشکل را حل کنند، باعث ناراحتی می‌شوند.
برخی از آتل‌ها و محافظ‌های دندان هم به نحوی طراحی شده‌اند که دندان‌ها را از هم جدا نگه دارند تا از آسیب ناشی از فشردن و ساییدن دندان‌ها جلوگیری شود. محافظ‌های دندان ممکن است با گذشت زمان فرسوده شده و کارایی خود را از دست بدهند. با توقف استفاده از چنین محافظ‌هایی، گاهی علائم دندان قروچه تشدید می‌شوند. به همین دلیل ممکن است که این یک روش دائمی موثر نباشد.
استفاده از بیوفیدبک
بیوفیدبک شامل یک ابزار مکانیکی است که میزان فعالیت ماهیچه‌های دهان و فک را اندازه‌گیری می‌کند. سپس به بیمار سیگنال می‌دهد که فعالیت ماهیچه‌ای بیش از حدی وجود دارد تا او بتواند اقدامات لازم را برای کاهش آن انجام دهد. این روش به ویژه برای دندان قروچه‌های روزانه بسیار مفید است. در واقع این روشی است که از تکنیک‌ها و تجهیزات نظارتی برای آموزش کنترل فعالیت‌های ماهیچه‌ای در فک استفاده می‌کند.
اصلاح عادات غذایی
اجتناب از غذاها و نوشیدنی‌های حاوی غلظت بالای کافئین و یا نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند در کاهش دندان قروچه موثر باشد. جویدن آدامس هم ممکن است باعث تحریک دندان قروچه شود؛ چون می‌تواند فشردن و سائیدن را در حافظه عضلانی جاسازی کند. در واقع جویدن آدامس باعث می‌شود که عضلات فک به فشردن بیشتر عادت کنند و احتمال دندان قروچه را افزایش دهد. پس خودداری از جویدن آدامس هم راه حل موثری در کاهش این مشکل است. گرم کردن ماهیچه‌های فک با دستمال یا کیسه آب گرم، حداقل یک بار در روز می‌تواند به کاهش انقباض و تنش عضلانی کمک کند.
مصرف دارو
به طور کلی داروها در درمان دندان قروچه چندان موثر نیستند؛ اما بعضی از داروها می‌توانند در تنظیم انتقال دهنده‌های عصبی مفید باشند. اگر مشخص شود که مصرف داروهای ضد افسردگی عامل دندان قروچه است، پزشک می‌تواند با تغییر داروی مصرفی، به کاهش یا توقف دندان قروچه کمک کند. نمونه‌هایی از داروهای تجویزی برای درمان دندان قروچه عبارتند از:
- شل کننده‌های عضلانی. در برخی از موارد ممکن است که پزشک استفاده از داروهای شل کننده عضلات را پیش از خواب و برای مدت کوتاهی تجویز کند.
- تزریق بوتاکس. تزریق بوتاکس (نوعی سم بوتولینوم) ممکن است به برخی از مبتلایان به دندان قروچه شدید که به درمان‌های دیگر مقاوم هستند، کمک کند.
- داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی. این داروها با کنترل استرس و مشکلات روانی که منجر به دندان قروچه می‌شوند، علائم این اختلال را کاهش می‌دهند. مصرف هر نوع دارویی در این زمینه باید با تجویز پزشک و تحت نظر او باشد.
کنترل استرس و اضطراب
استفاده از راهبردهای تقویت آرامش در کسانی که به دلیل شدت استرس و اضطراب، دندان قروچه می‌کنند بسیار مفید و موثر است. کسب راهنمایی و مشاوره با یک روانشناس یا روانپزشک و آموختن روش‌های ایجاد آرامش مثل مراقبه و مدیتیشن از روش‌های پیشنهادی ما برای کنترل استرس و کاهش دندان قروچه ناشی از آن هستند.
درمان اختلالات مرتبط
درمان اختلالات مرتبط با خواب مثل آپنه خواب، رفلاکس معده به مری، خر و پف و… تحت نظر پزشک می‌تواند به کاهش دندان قروچه و عوارض ناشی از آن کمک کند.
راه‌های پیشگیری از دندان قروچه
مدیریت استرس و اضطراب به عنوان اصلی‌ترین راهکار پیشگیری از این مشکل شناخته می‌شود. متخصصان توصیه می‌کنند که بهره‌گیری از تکنیک‌های خواب مناسب مثل خوابیدن در اتاق خنک، ساکت و کاملا تاریک، بدون وجود کامپیوتر، تلویزیون و… راهکار مناسبی برای پیشگیری هستند. آن‌ها توصیه می‌کنند که قبل از خواب دوش گرفته و یک روتین آرامش‌بخش برای خواب مثل کتاب خواندن، گوش دادن به موسیقی و… داشته باشید. اجتناب از فعالیت بدنی شدید پیش از خواب، عدم مصرف کافئین در ساعات پایانی شب و خوابیدن به شکم و… هم راهکارهای موثری در این زمینه هستند.
یاد گرفتن تکنیک‌های آرامش پیش از خواب و داشتن خواب راحت و بدون دغدغه از راهکارهای کاهش دندان قروچه شبانه هستند
حرف آخر
دندان قروچه اصطلاحی است که برای تماس و سایش دندان‌ها در حالتی غیر از جویدن مورد استفاده می‌گیرد. افراد مبتلا به این عارضه، به ویژه نوع شبانه آن از وجود چنین اختلالی در خود آگاه نبوده و از طریق اطرافیان و یا با مشاهده علائمی مثل سردردهای مبهم، درد فک و صورت، سائیدگی و آسیب‌های دندانی و… متوجه آن می‌شوند. گرچه این عارضه در تمام ساعات روز و شب ممکن است روی دهد؛ اما به عنوان شایع‌ترین انواع اختلالات خواب شناخته می‌شود. دندان قروچه در موارد خفیف به درمان نیاز ندارد. اما در صورتی که منجر به آسیب‌های جدی دندانی و دردهای شدید فک و صورت شود، می‌توان با تکنیک‌هایی به کنترل شرایط و کاهش آن کمک کرد. برای مشورت با کارشناسان متخصص درباره درمان دندان قروچه میتوانید از حال کمک بگیرید. تجربه شما در مورد دندان قروچه و درمان آن چیست؟
سوالات متداول
دلایل ایجاد دندان قروچه چیست؟
این عارضه دلایل متعددی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌تواند به استرس، اضطراب و تنش‌های عصبی، مشکلات فک و دندان، اختلالات خواب مثل آپنه خواب و عادت‌های نادرست اشاره کرد.
درد ناشی از دندان قروچه چگونه است؟
درد فک ناشی از فشردن دندان‌ها می‌تواند نوعی درد مبهم یا شدید در دندان‌ها و مفصل‌های فک باشد. گاهی این دردها به شکل دردی تیز و تیر کشنده حس می‌شوند. در برخی مواقع هم عضلات درگیر، منقبض و دردناک خواهند شد.
آیا دندان قروچه درمان می‌شود؟
این عارضه در بیشتر مبتلایان بدون نیاز به درمان یا بروز آسیب جدی دندانی و عوارض شدید برطرف می‌شود. درصدی از مبتلایان به درمان نیاز دارند که با استفاده از دریافت خدمات پزشکی، محافظ دندانی و… آن را کنترل می‌کنند.
چگونه دندان قروچه را متوقف کنیم؟
با کمک ماساژ عضلات فک و گرم نگه داشتن آن‌ها، خودداری از جویدن هر چیزی به جز غذا، استفاده از محافظ دندان، درمان اختلالاتی مثل آپنه خواب، کاهش استرس و… می‌توان آن را متوقف کرد.
برای درمان دندان قروچه از چه پزشک کمک بگیریم؟
بررسی علائم بیماری و درمان‌های اصلاحی فک و دندان بر عهده دندانپزشک است. اما او می‌تواند بیمار را برای تشخیص علت دقیق عارضه و درمان مناسب به متخصص خواب، روانپزشک و روانشناس مناسب ارجاع دهد.
منابع
