هاری ویروسی کشنده است که از بزاق حیوانات آلوده به انسان منتقل میشود. این ویروس معمولا از طریق گاز گرفته شدن توسط حیوان مبتلا، منتقل میشود. حیواناتی که با احتمالی زیاد بیماری هاری را منتقل می‌کنند شامل سگ، خفاش، کایوت، روباه، راکون و گربه هستند. هنگامی که علائم این بیماری در فرد نمایان می‌شوند، احتمال مرگ بسیار زیاد است. به همین دلیل، هرکسی که خطر ابتلا به هاری دارد، باید برای محافظت از این بیماری، واکسن هاری دریافت کند. عواملی که می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند عبارتند از:
- مسافرت یا زندگی در کشورهای در حـال توسعه که هاری بیشتر در آن‌ها دیده میشود، از جمله کشورهای آفریقا و آسیای جنوب شرقی
- فعالیت‌هایی که احتمالا شما را در تماس با حیواناتی که ممکن است دچار هاری باشند قرار می‌دهد؛ مانند کاوش در غارها یا کمپ زدن بدون انجام اقدامات احتیاطی برای دور نگه داشتن حیوانات وحشی از محل کمپ شما
- کار با ویروس هاری در آزمایشگاه
- زخم‌هایی در سر یا گردن، که ممکن است باعث شود ویروس سریع‌تر به مغز برسد
عفونت ناشی از هاری توسط ویروس ایجاد شده و ویروس از طریق بزاق حیوانات آلوده منتشر میشود. حیوانات آلوده می‌توانند با گاز گرفتن حیوان دیگر یا انسان، ویروس را گسترش دهند. در موارد نادر، هنگامی که بزاق آلوده به زخم باز یا غشاهای مخاطی مانند دهان یا چشم وارد میشود، ویروس میتواند منتقل شود. اگر یک حیوان آلوده بریدگی پوست شما را لیس بزند به احتمال زیاد این اتفاق رخ می‌دهد. هر پستانداری میتواند این ویروس را منتقل کند. در موارد نادر، ویروس از ارگان آلوده به گیرندگان بافت و پیوند اعضا هم منتقل شده است. حیواناتی که به احتمال زیاد ویروس هاری را به افراد منتقل می‌کنند عبارتند از:
- گربه
- گاو
- سگ
- موش خرما
- بز
- اسب
- خفاش
- سگ آبی
- کایوت
- روباه
- میمون
- راکون
- راسو
تمام پستانداران از جمله سگ،گربه، خفاش و راکون می‌توانند به هاری مبتلا شده و آن را انتقال دهند
یکی از مراقبت‌های لازم و پیشگیرانه هاری این است که به حیوانات وحشی نزدیک نشوید. حیوانات وحشی مبتلا ممکن است از انسان‌ها ترسی نداشته باشند. خفاش‌ها را از خانه خود دور نگه دارید. هرگونه ترک و شکافی که ممکن است راه ورود خفاش به خانه شما شود را مسدود کنید. اگر می‌دانید که خفاشی وارد خانه شما شده، برای بیرون کردن خفاش از خانه با آتش‌نشانی تماس بگیرید. احتمال دارد حین تلاش برای بیرون کردن خفاش، باعث ترسش شوید و همین موضوع باعث شود گاز گرفته شوید.
بیشتر بخوانید: قیمت تست کرونا
تشخیص بیماری هاری
زمانی که حیوان هار شما را گاز می‌گیرد، راهی برای تشخیص بیماری هاری و اینکه حیوان ویروس هاری را به شما منتقل کرده است یا خیر وجود ندارد. به همین دلیل، در صورتی که پزشک احتمال دهد که شما در معرض ویروس قرار گرفته‌اید، برای جلوگیری از آلوده شدن بدن به ویروس، درمان مناسب پیشنهاد میشود. البته که درمان فقط در مرحله اولیه یعنی وارد شدن ویروس به بدن امکان‌پذیر است و پس از ایجاد عفونت، هیچ درمان موثری وجود ندارد.
اگرچه افرادی حتی پس از بروز عفونت زنده مانده‌اند، اما متاسفانه این بیماری معمولا باعث مرگ میشود. به همین دلیل، اگر فکر می‌کنید در معرض هاری قرار گرفته‌اید، باید واکسن دریافت کنید تا از به وجود آمدن عفونت جلوگیری شود. مرحله اول، تزریقی شامل گلوبولین ایمنی هاری است که برای جلوگیری از آلوده شدن بدن به ویروس انجام میشود. بخشی از این تزریق در نزدیکی محل گاز گرفته شده توسط حیوان، در اولین فرصت انجام میشود. دوز بعدی برای کمک به بدن در شناسایی و مبارزه با ویروس است. واکسیناسیون هاری در بازو انجام شده و شامل ۴ تزریق در ۱۴ روز است.
در برخی موارد می‌توان تعیین کرد که آیا حیوانی که شما را گاز گرفته مبتلا به هاری است یا خیر. به این ترتیب، اگر مشخص شود حیوان سالم است، شما نیازی به دریافت واکسن ندارید. روش‌های تشخیص اینکه حیوان مبتلا است، از نظر شرایط متفاوت است. برای مثال حیوانات خانگی و حیوانات مزرعه، گربه‌ها و سگ‌هایی که گاز می‌گیرند طی مدت ۱۰روز علائم و نشانه‌های هاری را نشان می‌دهند.
اگر حیوانی که شما را گاز گرفته است در طی دوره ۱۰ روزه سالم بماند و علائمی از خود نشان ندهد، آنگاه می‌توان اطمینان داشت که هاری ندارد و شما هم نیازی به دریافت واکسن نخواهید داشت. توجه داشته باشید که این اطلاعات برای این نیست که در صورت بروز هرگونه حادثه، سرخود تصمیم به عدم شروع درمان بگیرید! برای تصمیم‌گیری در رابطه با شروع درمان، حتما با پزشک و مسئولان بهداشت محلی مشورت کنید.
اما در شرایطی که به حیوانی که شما را گاز گرفته دسترسی ندارید و نمی‌توان با اطمینان تشخیص داد که آیا هاری دارد یا خیر چه باید کرد؟ در چنین شرایطی تصمیم درست و ایمن این است که در نظر گرفته شود حیوان مبتلا است و درمان را با تزریق واکسن در اسرع وقت شروع کنید. در مورد شرایط آسیب دیدگی خود به پزشک اطلاعات کاامل ارائه کنید. سوال‌هایی که عموما در چنین شرایطی پزشک از شما خواهد پرسید شامل موارد زیر است. این سوال‌ها را در ذهن داشته باشید تا در شرایط بحرانی، جواب‌های درست و کاملی به پزشک دهید و به تشخیص دقیق‌تر او کمک کنید.
- چه حیوانی شما را گاز گرفته است؟
- حیوان وحشی بود یا حیوان خانگی؟
- اگر حیوان خانگی بود، آیا می‌دانید حیوان خانگی متعلق به چه کسانی است؟ آیا واکسینه شده است؟
- آیا میتوانید رفتار حیوان را قبل از اینکه شما را گاز بگیرد توصیف کنید؟
- آیا بعد از اینکه حیوان شما را گزید، قادر به گرفتن یا کشتن آن بودید؟
اگر بزاق حیوان هار با زخم باز برخورد داشته باشد معمولا هاری منتقل میشود
یکی از کارهایی که میتوانید در حین مراجعه به پزشک انجام دهید این است که زخم خود را به آرامی و با دقت با صابون و مقدار زیاد آب بشویید. این کار ممکن است باعث شود ویروس وارد بدن نشود یا دست‌کم مقدار کمتری از آن وارد بدن شود. اگر میتوانید حیوانی که شما را گاز گرفته را بدون اینکه آسیب بیشتری ببینید محاصره کنید، این کار را انجام دهید. در حین انجام این کار به حیوان ضربه وارد نکنید؛ این کار هم میتواند باعث صدمه دیدن به خودتان شود و هم صدمات وارده به حیوان ممکن است انجام آزمایش‌های لازم برای تشخیص اینکه حیوان هاری دارد یا خیر را با مشکل روبرو کند. در صورتی که موفق به انجام این کار شدید، حتما این موضوع را به اطلاع پزشک برسانید.
بیشتر بخوانید: سیگار در آزمایش ازدواج
واکسیناسیون هاری
واکسیناسیون هاری برای افرادی که در خطر هستند انجام میشود. این خطر میتواند گاز گرفته شدن باشد یا حتی قرار گرفتن در شرایطی که خطر ابتلا به بیماری زیاد است. واکسن هاری از ویروس کشته شده ساخته شده که نمی‌تواند باعث ابتلا شود. پیش از مسافرت واکسن را در نظر بگیرید؛ خصوصا اگر به کشوری سفر می‌کنید که هاری در آن رایج است و برای مدت زمان طولانی در آنجا خواهید بود. این موضوع شامل سفرهایی به مناطق دورافتاده که دسترسی به مراقبت‌های پزشکی در آنجا دشوار یا غیرممکن است هم میشود.
پیش از سفر از پزشک خود بپرسید که آیا با توجه به مقصدتان نیاز به دریافت واکسن دارید یا خیر. افرادی مثل دامپزشکان، غارنوردان و کارکنان آزمایشگاه‌ها و مراکز تولید واکسن هم نیاز به دریافت واکسن پیشگیرانه دارند. واکسن پیشگیرانه در ۳ دوز و تزریق پس از گاز گرفته شدن در ۴ دوز انجام میشود. البته فردی که واکسن پیشگیرانه را دریافت کرده و دچار گاز گرفتگی شده است تنها به ۲ دوز تزریق دیگر نیاز دارد.
درصورت رخ دادن این چنین حوادث میتوانید برای تزریق واکسن هاری در منزل از خدمات سلامت پزشکی حال استفاده کنید.
واکسن هاری به کسانی که دچار حادثه شده‌اند و کسانی که در محیط‌های پر خطر کار می‌کنند تزریق میشود
علائم هاری در انسان
علائم اولیه هاری ممکن است بسیار شبیه علائم آنفولانزا باشد و احتمال دارد که روزها ادامه داشته باشد. علائم و نشانه‌های بعدی ممکن است شامل تب، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، اضطراب، گیجی، بیش‌فعالی، مشکل در بلعیدن، ترشح بزاق زیاد، توهم، بی‌خوابی و فلج نسبی باشد.
اگر توسط هر حیوانی گزیده شدید یا در معرض حیوان مشکوک به هاری قرار گرفتید، فورا مراقبت‌های پزشکی را دنبال کنید. با توجه به جراحات و شرایطی که در آن قرار گرفته‌اید، پزشک میتواند تصمیم بگیرد که آیا مورد تهدید هاری قرار دارید یا خیر. حتی اگر از گزیده شدن اطمینان ندارید، لازم است که حتما به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. به عنوان مثال، یک خفاش که هنگام خواب به داخل اتاق شما پرواز می‌کند، ممکن است شما را بدون بیدار کردن، گاز بگیرد. در چنین شرایطی حتی اگر فکر می‌کنید که خفاش شما را گاز نگرفته، لازم است پیش‌فرض را بر گزیده شدن بگذارید. همچنین، اگر در نزدیکی شخصی خفاشی پیدا کردید و آن شخص کودک است یا معلولیتی دارد که نمی‌تواند گزش را گزارش کند، تصور کنید که آن شخص گزیده شده است.
بیشتر بخوانید: آیا عفونت‌های قارچی مسری هستند؟
هاری سگ و علائم هاری در سگ
بین حیوانات خانگی، سگ‌ها بیشتر در معرض هاری قرار دارند و این مشکل با انجام به موقع واکسیناسیون ۱۰۰٪ قابل پیشگیری است. اما عوامل هاری در سگ‌ها چیست؟ اگر سگ شما توسط حیوان دیگری گاز گرفته شده و نگران بیماری هستید، به رفتار او بسیار توجه کنید و در صورت داشتن دلیل مشکوک به هاری، سریعا با دامپزشک تماس بگیرید. سگ شما ممکن است به سرعت بی‌قرار و تحریک‌پذیر و پرخاشگر شود. حیوانات هار همچنین ممکن است به طور غیرطبیعی مهربان باشند. به همین ترتیب، ممکن است سگ شما که معمولا هیجان زده است، ناگهان آرام به نظر برسد. علائم فیزیکی در سگ‌ها شامل تب، مشکل در بلع، لرزش، تشنج و حتی فلج است. با پیشرفت ویروس، سگ شما ممکن است نسبت به نور، حرکت و صدا واکنش نشان دهد و به دنبال مکانی تاریک و آرام برای پنهان شدن باشد.
یکی از مشهورترین علائم هاری در سگ‌ها کف کردن دهان است. هرچند بعضی از سگ‌ها ممکن است بدون بروز چنین علامتی، فقط ترشح بیش از حد بزاق داشته باشند؛ این موضوع نشانه پیشرفت ویروس است. سگ‌ها در این مرحله نمی‌توانند عضلات خود را، به خصوص در ناحیه سر و گلو کنترل کنند که باعث دشوار شدن بلع میشود. در نهایت تنفس غیرممکن شده که منجر به مرگ میشود.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی کم اشتهایی
واکسن هاری سگ
وقتی علائم بیماری در سگ ظاهر شد دیگر راه درمانی وجود ندارد؛ بنابراین مهم است که بدانید بهترین راه پیشگیری از هاری، واکسیناسیون است. این واکسن به سگ شما کمک می‌کند در برابر ویروس مقاوم شود. اگر سگ شما حیوان یا انسان دیگری را گاز بگیرد، اولین سوالی که مطرح میشود این است که آیا سگ شما واکسینه شده است یا خیر؟ در صورتی که سگ شما واکسن دریافت کرده باشد، میتوانید مطمئن باشید که هیچ تهدیدی برای ابتلا یا انتقال هاری وجود ندارد. واکسن هاری سگ در ۶ تا ۸ هفتگی انجام میشود و اگر در این زمان انجام نشود، لازم است در ۲ نوبت به فاصله یک ماه انجام شود.
هاری در سگ‌ها با تزریق به موقع واکسن ۱۰۰ درصد قابل پیشگیری است
از بین حیوانات خانگی، گربه‌ها و سگ‌ها می‌توانند علیه هاری واکسینه شوند. حتما از یک دامپزشک درباره زمان مناسب و تعداد دوزهای مورد نیاز برای واکسینه کردن حیوان خانگی‌تان راهنمایی بگیرید. حیوانات خانگی خود را در محیط‌های امن و محدود نگه دارید. هنگامی که آن‌ها را برای گردش بیرون می‌برید بر آن‌ها نظارت داشته باشید. این کار به شما کمک می‌کند حیوانات خانگی‌تان با حیوانات وحشی تماس نداشته باشند. از حیوانات خانگی کوچک در برابر شکارچیان محافظت کنید. خرگوش‌ها و دیگر حیوانات خانگی کوچک مانند خوکچه هندی را در فضاهای بیرون از خانه، در قفس‌های محافظت شده نگهداری کنید تا از حیوانات وحشی در امان باشند. نکته مهم اینجاست که این حیوانات خانگی کوچک نمی‌توانند علیه هاری واکسینه شوند و تنها راه محافظت از آن‌ها در نظر گرفتن مراقبت‌های لازم است.
سوالات متداول
علائم هاری در انسان چیست؟
علائم هاری در انسان در مراحل اولیه بسیار مشابه علائم آنفولازا است. علائم بعدی میتواند شامل سردرد، حالت تهوع، تب، استفراغ، گیجی و ترشح زیاد بزاق باشد. فلج نسبی یکی از نشانه‌های شدت بالای بیماری است.
چه موقع واکسن هاری بزنیم؟
واکسیناسیون هاری در دو حالت انجام میشود؛ حالت اول در صورت گاز گرفتگی و احتمال مبتلا شدن به آن است و حالت دوم، پیشگیرانه و مربوط به افرادی است که در شرایط پرخطری قرار دارند.
علائم سگ هار چیست؟
شناختهشدهترین نشانه سگ هار بزاق بیش از حد و کف دهان است. علائم دیگر میتواند شامل تب، تشنج، مشکل در بلع و فلج شدن باشد. تغییر رفتار ناگهانی سگ هم جزو علائم اولیه ابتلا به هاری است.
