آستروسیتوم نوعی رشد سلولی است که از مغز یا نخاع شروع می‌شود. این رشد که به عنوان تومور شناخته می شود، از سلول‌هایی به نام آستروسیت‌ها سرچشمه می‌گیرد که سلول‌های عصبی مغز و نخاع را پشتیبانی و به هم متصل می‌کنند.
علائم آستروسیتوما بسته به محل قرارگیری تومور متفاوت است. در مغز می‌تواند منجر به تغییرات شخصیتی، تشنج، سردرد و حالت تهوع شود. در نخاع نیز باعث ضعف و ناتوانی در ناحیه آسیب دیده می‌شود.
برخی از آستروسیتوم‌ها به کندی رشد می کنند و غیر سرطانی هستند که به آن آستروسیتومای خوش خیم می گویند. برخی دیگر نیز به سرعت رشد می‌کنند و به عنوان سرطان مغز شناخته می‌شوند که درواقع آستروسیتومای بدخیم هستند. در ادامه این مقاله درباره همه موارد مربوط به این بیماری و درمان تومور مغزی آستروسیتوما صحبت خواهیم کرد
تومور آستروسیتوما چیست؟
تومور آستروسیتوما شایع ترین نوع سرطان است که از آستروسیت‌ها، سلول‌های ستاره ای شکل که در مغز و نخاع یافت می‌شوند، منشا می‌گیرد. این تومورها بر اساس سرعت رشد و محل آن‌ها به چهار درجه طبقه بندی می‌شوند. آستروسیتومای درجه یک، مانند آستروسیتومای پیلوسیتیک، تومورهایی با رشد آهسته پیش می‌روند که معمولاً فراتر از محل اصلی خود گسترش نمی یابند و در کودکان و نوجوانان شایع تر است.
آستروسیتومای درجه دو، معروف به آستروسیتومای منتشر، به کندی رشد می کند و مرزهای مشخصی ندارد، اغلب بزرگسالان 20 تا 40 ساله را مبتلا می کند. نوع تهاجمی آستروسیتوم درجه 4، گلیوبلاستوما است که به سرعت رشد می‌کند و مستعد گسترش به سایر قسمت های بدن است و معمولاً مردان 50 تا 80 ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عواملی که باعث تومور آستروسیتوما می‌شود
عوامل موثر بر رشد تومور آستروسیتوما همچنان به عنوان یک مطالعه علمی در حال تحقیق است که شامل موارد زیر می‌شود:
عوامل ژنتیکی: جهش‌های ژنتیکی، به ویژه ژن‌هایی مانند TP53، IDH1، IDH2، و ATRX، در رشد کنترل نشده سلول‌ها و ایجاد تومور نقش اساسی دارند. این جهش‌ها عملکردهای ضروری سلولی مانند تعمیر DNA و تنظیم متابولیک را مختل کرده و باعث پیشرفت تومور در درجات مختلف آستروسیتوما می‌شوند.
عوامل محیطی: در حالی که اکثر آستروسیتوم‌ها به صورت پراکنده ایجاد می‌شوند، اما قرار گرفتن در معرض عناصر محیطی خاص مانند پرتوهای یونیزه کننده، مواد شیمیایی خاص (مانند آفت کش ها، حلال‌های صنعتی) و میدان‌های الکترومغناطیسی، خطر تومور را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان داده که ارتباطی بین این عوامل و افزایش حساسیت به ایجاد تومور آستروسیتوما وجود دارد.
سندرم های ارثی: در موارد نادر، آستروسیتوما می‌تواند در سندرم های ارثی مانند نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) یا کمپلکس توبروس اسکلروزیس (TSC) ظاهر شود.
مسیرهای مولکولی: اختلال در مسیرهای سیگنالینگ خاص حاکم بر رشد، بقا و متابولیسم سلولی در آستروسیتوما دخیل است. اختلال در این مسیرها باعث شروع و پیشرفت تومور خواهد شد.
عوامل میکرو محیطی: ریزمحیط تومور، شامل سلول‌های ایمنی، رگ‌های خونی و اجزای ماتریکس خارج سلولی است که تاثیر قابل توجهی بر رشد تومور آستروسیتوما دارد. انحرافات در این ریزمحیط می‌تواند رشد و تهاجم تومور را تحریک کند و با فرآیندهایی مانند رگ زایی – که در آن سلول‌های تومور، رگ‌های خونی را برای رشد، جذب می‌کنند، نقش مهمی در پیشرفت تومور ایفا می‌کند.
میزان شیوع تومورهای آستروسیتوما
درواقع شیوع بروز تومور آستروسیتوما در درجات مختلف، متفاوت است:
- درجه 1: تقریباً 2٪ از کل تومورهای مغزی را تشکیل می دهد.
- آستروسیتوم درجه 2: 2 تا 5 درصد از تمام تومورهای مغزی را نشان می دهد.
- درجه 3: حدود 4 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می دهد.
- تومور آستروسیتومای درجه 4 (گلیوبلاستوما): بخش قابل توجهی را شامل می‌شود و 24 درصد از کل تومورهای مغزی را شامل می‌شود.
البته در میان بزرگسالان، گلیوبلاستوما (آستروسیتوم درجه 4) به عنوان شایع‌ترین شکل سرطان مغز ظاهر می‌شود.
نشانه‌های تومور آستروسیتوما
تظاهرات علائم آستروسیتوما مشروط به مکان و اندازه تومور است که شامل طیف وسیعی از علائم می‌شود:
– سردردهای مداوم
– حالت تهوع
– تغییرات بینایی
– ضعف، اختلال در هماهنگی و مسائل مربوط به تعادل
– تشنج
– اختلالات شناختی
البته تشخیص آستروسیتوم به چیزی بیش از علائم نیاز دارد. برای تشخیص دقیق، مشاوره با دکتر مغز و اعصاب آنلاین ضروری است.
عوارض تومور آستروسیتوما
تأثیر آستروسیتوما بر بیماران متفاوت است، با برخی از مشکلات حرکتی، اختلالات شناختی، و چالش ها در مدرسه همراه است و درواقع آستروسیتوم در کودکان منجر به عوارض مختلفی، هم از خود تومور و هم از درمان آن می‌شود.
عوارض احتمالی تومور آستروسیتوما شامل آسیب به مغز یا سیستم عصبی است که بر هماهنگی، قدرت عضلانی، گفتار یا بینایی تأثیر می‌گذارد، تشنج، مشکلات پس از جراحی مانند عفونت یا خونریزی، تاخیر در رشد و تکامل، مشکلات یادگیری، و عفونت یا خونریزی ناشی از شیمی درمانی از سایر عوارض آن است.
پیامدهای طولانی مدت برای کودکان تحت درمان برای آستروسیتومای درجه پایین معمولاً آنچنان شدید نیست. با این حال، برخی از بیماران ممکن است عوارض عصبی و مشکلات یادگیری را تجربه کنند که نیاز به برنامه‌های حمایتی و پیگیری بیشتری دارد.
بیشتر بدانید: آیا تومور کارسینوئید کشنده است
انواع تومور آستروسیتوما
تومورهای آستروسیتوما بر اساس سیستم درجه بندی سازمان جهانی بهداشت (WHO) طبقه بندی می‌شوند، از درجه 1 (کمترین تهاجمی) تا درجه 4 (تهاجمی‌ترین)، که با ویژگی های میکروسکوپی آن‌ها تعیین می شود:
آستروسیتومای درجه 1:
به طور معمول غیر تهاجمی و متمایز از بافت های اطراف هستند، اگرچه می‌توانند به اندازه قابل توجهی رشد کنند. شایع ترین نوع آن آستروسیتوم پیلوسیتیک است که معمولاً در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان یافت می‌شود.
تومور مغزی آستروسیتوما گرید ۲
به عنوان آستروسیتومای با درجه پایین یا منتشر، شناخته می‌شود، این تومورها به ساختارهای مجاور نفوذ می‌کنند و مرزهای آن‌ها را در تصویربرداری نامشخص می‌کنند. آستروسیتومای درجه 2 به کندی پیشرفت می‌کند و در بزرگسالان 20 تا 40 ساله شیوع بیشتری دارد.
آستروسیتومای درجه 3:
تومورهای درجه 3 که به آن آستروسیتومای آناپلاستیک یا بدخیم گفته می‌شود سریع‌تر از درجه 2 رشد می‌کنند و درمان را با چالش‌هایی مواجه می‌کنند. آن‌ها معمولا در بزرگسالان 30 تا 50 ساله تشخیص داده می شوند.
آستروسیتومای درجه 4:
آستروسیتومای درجه 4 که با نام گلیوبلاستوما یا گلیوبلاستو مولتی فرم (GBM) نیز شناخته می‌شود، رشد سریع و تهاجمی به بافت های اطراف را دارد و این نوع، در مردان 50 تا 80 ساله شایع‌تر است. گلیوبلاستوما مولتی فرم (GBM) یک زیرگروه خاص از آستروسیتومای درجه 4 است که به دلیل ماهیت تهاجمی اش شناخته شده است.
ریسک فاکتورهای تومور آستروسیتوما
افرادی که سابقه خانوادگی برخی از اختلالات ژنتیکی دارند ممکن است با خطر بیشتری برای ابتلا به تومور آستروسیتوما مواجه شوند. این اختلالات ناشی از تغییرات ژنتیکی است که از والدین منتقل می‌شود. خطر ابتلا به آستروسیتوما نیز با افزایش سن و مواجهه قبلی با اشعه، مانند پرتودرمانی برای یک بیماری دیگر، افزایش می‌یابد. البته این تومور بیشتر در مردان دیده می‌شود.
نحوه تشخیص تومور آستروسیتوما
پزشکان با یک معاینه فیزیکی کامل، با تمرکز بر رفلکس‌های تاندون و ارزیابی کلی علائم، فرآیند تشخیص تومور آستروسیتوما را آغاز می‌کنند. ارزیابی‌های بعدی شامل معاینه چشم و ارزیابی های شناختی برای سنجش دقت ذهنی و عملکرد عصبی است. برای تعیین محل دقیق و اندازه تومور، آزمایش‌های تخصصی نیز انجام می‌شود.
رزونانس مغناطیسی هسته ای (NMR): این تکنیک تصویربرداری غیر تهاجمی از میدان‌های مغناطیسی برای ایجاد ساختارهای داخلی دقیق بدن بدون قرار گرفتن در معرض تابش استفاده می‌کند. عوامل کنتراست ممکن است برای افزایش بهتر تصویر مورد استفاده قرار گیرند، که آن را به ابزاری ارزشمند برای ارزیابی تومورهای مغز تبدیل می‌کند.
توموگرافی کامپیوتری (CT) Scan: این روش تشخیصی تصاویر سه بعدی دقیقی را با استفاده از پرتوهای یونیزان ایجاد می‌کند و تجسم جزئی اندام را امکانپذیر می‌کند.
بیوپسی: برای تعیین ماهیت و شدت تومور از آن استفاده می‌شود. بیوپسی شامل تجزیه و تحلیل نمونه های بافت از توده است. در مورد آستروسیتوما، بیوپسی اغلب در طول سی تی اسکن برای اطمینان از نمونه برداری و تشخیص دقیق انجام می‌شود.
درمان تومور مغزی آستروسیتوما
هر طرح درمانی برای نوع و درجه خاص آستروسیتوم طراحی شده است و بر رویکرد چند رشته‌ای برای بهینه سازی نتایج و کیفیت زندگی برای بیماران تاکید دارد. درمان تومور مغزی آستروسیتوما شامل موارد زیر می‌شود:
آستروسیتوم پیلوسیتیک:
جراحی: برداشتن تومور، با احتمال تکرار جراحی در صورت رشد مجدد.
رادیوتراپی: در صورت عدم حذف کامل یا رشد مجدد بدون رادیوتراپی قبلی، پس از جراحی در نظر گرفته می شود.
مانیتورینگ فعال: اسکن MRI مستمر پس از جراحی برای نظارت مداوم تومور.
آستروسیتومای منتشر یا نفوذی (درجه 2):
جراحی: برداشتن جزئی یا کامل تومور.
پرتودرمانی: در صورت ناقص بودن عمل جراحی مورد استفاده قرار می گیرد.
شیمی درمانی: درمان پس از جراحی، به خصوص اگر جراحی امکان پذیر نباشد.
آستروسیتوم آناپلاستیک (درجه 3):
جراحی: برداشتن اکثر قسمت های تومور و به دنبال آن پرتودرمانی با یا بدون شیمی درمانی.
پرتودرمانی: معمولاً پس از جراحی با تموزولوماید ترکیب می شود.
شیمی درمانی: در کنار پرتودرمانی، با گزینه هایی مانند تموزولوماید، کارموستین، لوموستین، سیس پلاتین و پروکاربازین استفاده می شود.
گلیوبلاستوما (درجه 4):
جراحی: برداشتن قسمت های تومور و به دنبال آن پرتودرمانی با یا بدون شیمی درمانی.
پرتودرمانی: پس از جراحی، اغلب با تموزولوماید انجام می شود.
شیمی درمانی: پس از جراحی و در طول عود، با داروهایی مانند کارموستین، لوموستین، سیس پلاتین و پروکاربازین انجام می شود.
درمان هدفمند: زمانی که شیمی درمانی استاندارد بی اثر باشد، در ترکیب با شیمی درمانی سنتی، از داروهایی مانند بواسیزوماب استفاده می‌شود.
میزان پاسخ به درمان تومور مغزی آستروسیتوما
اثربخشی درمان تومور مغزی آستروسیتوما به چندین عامل مهم بستگی دارد:
درجه آستروسیتوما: بیماران مبتلا به آستروسیتومای درجه 1 معمولاً نتایج مطلوبی پس از جراحی دارند، در حالی که بیماران مبتلا به گلیوبلاستوما تهاجمی با چالش‌های بیشتری و میانگین امید به زندگی حدود 30 هفته پس از برداشتن آن روبرو هستند،
محل تومور: دسترسی به جراحی نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. تومورها در مکان‌های چالش‌برانگیز، مشکلات بیشتری برای حذف ایجاد می‌کنند و اگر به طور کامل برداشته نشوند، بر میزان بقا تأثیر می‌گذارند. در چنین مواردی، اثر رادیوتراپی و شیمی درمانی کاهش می‌یابد.
زمان تشخیص: تشخیص زودهنگام به ویژه برای تومورهای بدخیم بسیار مهم است، زیرا تشخیص تاخیری با کاهش شانس درمان موفقیت آمیز مرتبط است. حذف به موقع آستروسیتوما به طور قابل توجهی اثربخشی درمان های بعدی و نتایج کلی بیمار را بهبود می‌بخشد.
منابع:
