اسکن هسته ای قلب یک آزمایش بی خطر و موثر، به ویژه برای افرادی است که علائم بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس را دارند، اما در آزمایش‌های سنتی مانند الکتروکاردیوگرام (ECG) یا تست استرس نتایج طبیعی را نشان می‌دهند. در ادامه این مقاله از مجله سلامت، درباره اینکه اسکن هسته ای قلب چیست و چگونه انجام می‌شود و کاربردهای آن چیست، صحبت خواهیم کرد.
اسکن هسته ای قلب چیست؟
اسکن هسته ای قلب یا تصویربرداری پرفیوژن میوکارد، یک آزمایش پزشکی است که در آن از مقادیر کمی ماده رادیواکتیو برای تولید تصاویر دقیق از قلب و جریان خون استفاده می‌شود. این آزمایش برای تشخیص و ارزیابی مشکلات مختلفی مانند بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه قلب و کاردیومیوپاتی استفاده می‌شود.
انواع تست های استرس قلبی هسته ای
یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می تواند از دو فناوری تصویربرداری مختلف برای تست استرس قلبی هسته ای استفاده کند: PET یا SPECT.
یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توان تست استرس هسته‌ای را طبقه‌بندی کرد این است که آیا شامل فعالیت بدنی است یا دارو برای استرس قلب:
تست استرس ورزش: شما روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش می کنید تا جریان خون به قلب افزایش یابد و به ضربان قلب مورد نظر برسید.
تست استرس فارماکولوژیک: اگر نمی توانید ورزش کنید، داروهایی برای افزایش جریان خون و فشار بر قلب دریافت می کنید.
کاربردهای اسکن هسته ای قلب
از اسکن هسته ای قلب در موارد زیر استفاده می‌شود.
- زمانی که فردی درد قفسه سینه دارد
- زمانی که فرد تنگی نفس دارد
- داشتن الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی
- تعیین میزان آسیب پس از سکته قلبی
- وضعیت حرکت قلب و دیواره های آن
- بررسی فردی که بیماری عروق کرونر دارد
- جهت بررسی عملکرد کلی قلب
This test may be done if you are being treated for heart disease or you have symptoms such as chest pain or shortness of breath.
ترجمه: این آزمایش ممکن است در صورتی انجام شود که برای بیماری قلبی تحت درمان هستید یا علائمی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس دارید.
مزایای اسکن هسته ای قلب
یکی از مزایای اصلی این آزمایش، توانایی آن در ارائه اطلاعات دقیق در مورد جریان خون و عملکرد قلب است. برخلاف آزمایش‌های سنتی مانند الکتروکاردیوگرام (ECG) و تست‌های استرس، که فقط می‌توانند فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری کنند، اسکن قلب هسته‌ای نشان می‌دهد که قلب چقدر خون را پمپاژ می‌کند و در کجا ممکن است انسداد یا آسیب وجود داشته باشد. این اطلاعات برای پزشکان برای تشخیص و درمان بیماری های مختلف قلبی مانند بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه قلب و کاردیومیوپاتی بسیار کاربردی است.
یکی دیگر از مزایای اسکن هسته ای قلب، ماهیت غیر تهاجمی آن است. برخلاف برخی از آزمایش‌های تشخیصی دیگر، مانند آنژیوگرافی، که نیاز به قرار دادن کاتتر در بدن دارند، اسکن هسته‌ای قلب از طریق تزریق مقدار کمی ماده رادیواکتیو به داخل سیاهرگ انجام می‌شود که آن را به گزینه‌ای ایمن‌تر و راحت‌تر تبدیل می‌کند. علاوه بر این، آزمایش معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و تنها چند ساعت طول می‌کشد تا همه کارها انجام شود.
در نهایت، اسکن هسته ای قلب به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات قلبی را در مراحل اولیه شناسایی کنند، که باعث پیشگیری از اتفاقات بد در آینده می‌شود. با شناسایی انسداد یا آسیب در عضله قلب، پزشکان طرح‌های درمانی را برای رفع این مشکلات قبل از اینکه مشکل، خطرناک‌تر شوند، پیاده سازی می‌کنند.
بنابراین مزایای این اسکن شامل موارد زیر است:
- تشخیص دقیق
- غیر تهاجمی بودن
- روش سرپایی
- تشخیص زودهنگام بیماری
- ایمن و بی خطر بودن
بیشتر بدانید: آریتمی قلبی چیست؟
عوارض و معایت
1. قرار گرفتن در معرض تشعشع: البته میزان اشعه مورد استفاده در اسکن هسته ای قلب کم است، اما همچنان می‌تواند برای بیماران خطرآفرین باشد، به خصوص برای کسانی که باردار هستند یا در دوران شیردهی هستند. درواقع این کار برای مادران باردار و شیرده ممنوع است.
2. واکنش های آلرژیک: برخی از بیماران ممکن است به مواد رادیواکتیو مورد استفاده در آزمایش حساسیت داشته باشند که باعث واکنش های خفیف مانند خارش یا کهیر می‌شود. در موارد نادر، واکنش های آلرژیک شدید نیز رخ می‌دهد.
3. مثبت کاذب: این آزمایش به طور کلی دقیق است، اما احتمال کمی برای نتایج مثبت کاذب نیز وجود دارد که می تواند منجر به اضطراب و انجام آزمایش بیشتر شود.
4. هزینه: اسکن هسته ای قلب گران است و برخی از طرح های بیمه آن را پوشش نمی‌دهند.
5. این آزمایش ممکن است در همه مراکز پزشکی در دسترس نباشد و بیماران برای انجام آزمایش نیاز به مراجعه به یک مرکز تخصصی داشته باشند.
اقدامات پیش از اسکن هسته ای قلب
شب قبل از آزمایش از مصرف چای، قهوه، نسکافه و شکلات خودداری کنید. این موارد می‌توانند با دقت نتایج شما تداخل داشته باشند.
شب قبل از آزمایش، مصرف داروهای فشار خون خود را متوقف کنید زیرا باعث می‌شود تا مطمئن شوید که نتایج شما تحت تأثیر دارو نبوده است.
صبحانه سبک بخورید و لباس راحت بپوشید.
آقایان، وقت آن است که موهای سینه خود را بتراشید!. برای اطمینان از اینکه ردیاب می‌تواند به درستی تزریق شود باید موی سینه زده شود.
به عنوان بخشی از اسکن هسته ای قلب، پزشک ممکن است یک تست ورزشی نیز تجویز کند. از شما خواسته می شود در حالی که با استفاده از یک سری کابل به دستگاه ECG و مانیتور فشار خون متصل هستید، روی تردمیل راه بروید یا روی دوچرخه ثابت، رکاب بزنید. نگران نباشید، فقط تا زمانی که احساس خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه یا پا داشته باشید، باید ورزش کنید.
اگر نتوانید تست ورزش را کامل کنید، پزشک داروهایی برای افزایش ضربان قلب به شما می‌دهد. این روش را تست ورزش دارویی می‌نامند. البته نگران نباشید، پزشک داروهای دیگری را برای تسکین عوارض جانبی مانند اضطراب، حالت تهوع، سرگیجه یا ضعف به شما خواهد داد.
قبل از پایان تست ورزش، ردیاب از طریق یک خط داخل وریدی تزریق می‌شود و جریان خون و عملکرد قلب شما را تجسم می‌کند.
نکات مهم هنگام اسکن هسته ای قلب
- یکی از اعضای خانواده یا دوستان را برای حمایت همراه خود بیاورید.
- از پزشک خود در مورد داروهایی که باید قبل از آزمایش از مصرف آنها اجتناب کنید، سوال کنید.
- تاریخچه پزشکی و داروهای خود را برای پزشک نشان دهید.
- مقدار زیادی آب بنوشید تا ردیاب از بدن شما خارج شود.
مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب
در بیشتر موارد، می‌توانید بلافاصله پس از انجام آزمایش، فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. مواد رادیواکتیو مورد استفاده در طول اسکن به طور طبیعی و از طریق ادرار یا مدفوع خارج می‌شوند، بنابراین نیازی به نگرانی در مورد اثرات طولانی مدت نیست. سعی کنید مایعات زیادی بنوشید تا ردیاب را سریعتر از بدن خارج کنید.
بیشتر بدانید: برای تقویت قلب چه بخوریم؟
اسکن هسته ای قلب چگونه انجام می‌شود؟
در طول اسکن هسته ای قلب، مقدار کمی ماده رادیواکتیو از طریق ورید بازو به جریان خون تزریق می‌شود. این ماده در بافت قلب انباشته می‌شود و نشان می‌دهد که چقدر خون در عضله قلب جریان دارد. سپس یک دوربین مخصوص از قلب عکس می‌گیرد و یک کامپیوتر از آن برای ایجاد تصاویر دقیق و سه بعدی از قلب و جریان خون استفاده می‌کند.
آزمایش معمولاً در دو بخش انجام می شود. بخش اول که تست استرس نامیده می‌شود، شامل ورزش روی تردمیل یا دوچرخه ثابت برای افزایش ضربان قلب و جریان خون است. این بخش از آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا ببینند که قلب در هنگام کار سخت چقدر خوب کار می‌کند. قسمت دوم آزمایش که تست استراحت نام دارد در حالی که بیمار در حال استراحت است انجام می شود. این بخش به پزشکان کمک می‌کند تا ببینند که قلب در زمانی که سخت کار نمی‌کند چگونه است.
مراحل اسکن هسته ای قلب
1. در روز آزمایش، از شما خواسته می شود که لباس راحتی بپوشید و از خوردن یا نوشیدن هر چیزی که می تواند در تصویربرداری اختلال ایجاد کند خودداری کنید.
2. مقدار کمی از مواد رادیواکتیو، به نام رادیو ردیاب، به ورید بازوی شما تزریق می شود.
3. پس از تزریق، باید حدود 30 تا 45 دقیقه صبر کنید تا رادیو ردیاب در بدن شما گردش کند
4. سپس روی یک میز قرار می‌گیرید و از یک دوربین مخصوص برای گرفتن عکس از قلب شما استفاده می شود.
5. پس از اولین مجموعه تصاویر، تزریق دوم یک رادیو ردیاب متفاوت به شما انجام می‌شود. این تزریق، برای نشان دادن جریان خون قلب در حالت استراحت طراحی شده است. باید 30 تا 45 دقیقه دیگر منتظر بمانید تا رادیو ردیاب اثر کند.
6. سپس دوباره روی میز قرار می‌گیرید و دوربین مجموعه دیگری از عکس‌ها را می‌گیرد.
بیشتر بدانید: افتادگی دریچه میترال
هزینه اسکن هسته ای قلب
درواقع هزینه اسکن هسته ای قلب به مرکزی که شما هب آنجا می‌روید بستگی دارد و این قیمت در سال 1403 از 2 میلیون تومان شروع می‌شود. می‌ـوانید با مرکز مورد ظرتان تماس بگیرید و علاوه بر استعلام قیمت، ببینید که آیا با ییمه شما نیز قرارداد دارند یا خیر، تا بتوانید هزینه آن را از بیمه دریافت کنید.
عوارض اسکن هسته ای قلب برای اطرافیان
مواد رادیواکتیو مورد استفاده در اسکن هسته ای قلب تا چند ساعت پس از آزمایش در بدن باقی می‌ماند. در این مدت، باید اقدامات احتیاطی را برای جلوگیری از قرار گرفتن دیگران در معرض تشعشع انجام دهید، که شامل اجتناب از تماس نزدیک با کودکان، زنان باردار و حیوانات خانگی است.
مواد رادیواکتیو مورد استفاده در اسکن قلب هسته ای می تواند افراد نزدیک را در معرض مقادیر کمی تشعشع قرار دهد. با این حال، میزان قرار گرفتن در معرض تابش معمولاً بسیار کم است و مضر تلقی نمی‌شود. در واقع، قرار گرفتن در معرض تشعشع از اسکن هسته ای قلب، شبیه به قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس قفسه سینه است.
اسکن هسته ای قلب بهتر است یا آنژیوگرافی
هر دو اسکن هسته ای قلب و آنژیوگرافی تست های تشخیصی هستند که برای ارزیابی عملکرد قلب و جریان خون استفاده می شوند، اما از نظر مزایا و محدودیت‌های خود دارای تفاوت‌هایی هستند.
اسکن هسته ای قلب، یک آزمایش غیر تهاجمی است که از مقادیر کمی مواد رادیواکتیو برای تولید تصاویر دقیق از جریان خون و عملکرد قلب استفاده می‌کند. اما آنژیوگرافی یک آزمایش تهاجمی است که شامل قرار دادن یک لوله نازک (کاتتر) در شریان بازو یا پا و هدایت آن از طریق عروق خونی به سمت قلب است. آنژیوگرافی اغلب زمانی استفاده می‌شود که بیمار در حال انجام عمل‌هایی مانند آنژیوپلاستی عروق کرونر یا استنت گذاری باشد. اما اسکن هسته‌ای به شناسایی مناطقی از عضله قلب که ممکن است آسیب دیده یا به درستی کار نکند، می‌پردازد.
علت خوردن شیر در اسکن هسته ای قلب
معمولا از بیماران خواسته می‌شود قبل از اسکن هسته ای قلب، شیر یا ماده‌ای شبیه شیر حاوی سولفات باریم بنوشند. هرچند که به نظر برسد، منطقی نباشد اما این ماده به عنوان ماده حاجب در اسکن MPI نیز استفاده می شود زیرا سولفات باریم، پرتوهای ساطع شده از قلب را جذب می‌کند و به دوربین اجازه می‌دهد تا تشعشعات ساطع شده از مواد رادیواکتیو تزریق شده به جریان خون بیمار را تشخیص دهد که به ایجاد یک تصویر واضح از جریان خون در قلب کمک می‌کند.
سولفات باریم با جذب تشعشع به کاهش نویز پس زمینه و افزایش کیفیت تصویر نیز کمک می‌کند و تشخیص هرگونه مشکل احتمالی در قلب را آسان‌تر می‌کند.
هنگامی که بیماران شیر یا ماده ای شبیه شیر حاوی سولفات باریم می نوشند، سولفات باریم جذب دستگاه گوارش شده و سپس با مدفوع دفع می شود. این کار باعث کاهش قرار گرفتن در معرض تابش اشعه خواهد شد.
