محلول ماینوکسیدیل (minoxidil) عموما برای درمان ریزش مو و طاسی استفاده میشود؛ اما کاربرد اصلی این دارو درمان فشار خون بوده است. امروز این دارو کمتر برای درمان فشار خون مصرف میشود؛ دقیقا به همین دلیل که موجب رشد ناخواستۀ موها می‌شده است. در واقع پرمویی یا هایپرتریکوز به عنوان عارضۀ این دارو شناخته میشود. همین عارضه موجب شد که پزشکان پوست و مو توجهشان به این دارو جلب شود و از آن برای درمان طاسی و ریزش مو استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: چگونه از شر ریز مو خلاص شویم؟
از آنجایی که ریزش مو تعداد قابل توجهی از افراد، به ویژه مردان، را درگیر میکند، تصمیم گرفتیم در این مطلب دربارۀ محلول ماینوکسیدیل که یکی از مهم‌ترین داروهای ریزش مو است، بنویسیم و اطلاعات جامعی را برای مخاطبان حال فراهم کنیم. اگر شما هم از این مسئله رنج می‌برید، توصیه می‌کنیم که این مطلب را بخوانید. ضمن اینکه می‌توانید بهترین شامپو برای ریزش مو را پس از مطالعه این مطلب انتخاب کنید
تاریخچۀ ماینوکسیدیل
هدف اختراع داروی ماینوکسیدیل بسیار متفاوت از چیزی بود که امروز می‌شناسیم. این دارو در اواخر دهۀ 1950 برای درمان زخم ساخته شد؛ اما پس مدتی محققان متوجه شدند که این دارو برای درمان زخم چندان اثربخش نیست، اما تأثیر قابل‌توجهی در باز کردن عروق دارد. بنابراین در سال 1979 ماینوکسیدیل به عنوان داروی کاهندۀ فشارخون اعلام شد.
پس از آنکه بیماران شروع به استفاده از ماینوکسیدیل برای درمان فشار خون کردند، مشخص شد که این دارو در رشد مو مؤثر است. بنابراین پزشکان برای درمان ریزش موی بیماران خود آن را تجویز می‌کردند؛ پس از مدتی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این دارو را برای درمان ریزش مو تأیید کرد.
اَشکال دارویی ماینوکسیدیل چیست؟
ماینوکسیدیل به دو شکل قرص و محلول یا فوم موضعی عرضه میشود. خرید قرص ماینوکسیدیل به نسخۀ پزشک نیاز دارد و برای درمان فشار خون استفاده میشود. استفاده از این قرص به افرادی که به صورت خفیف به فشار خون بالا مبتلا هستند، توصیه نمی‌شود؛ زیرا احتمال عوارض جانبی این دارو زیاد است.
محلول ماینوکسیدیل یا فوم ماینوکسیدیل شکل رایج دیگر این داروست که بدون نسخه هم می‌توان آن را تهیه کرد. محلول ماینوکسیدیل بیشتر برای ریزش موی سکه‌ای تجویز میشود؛ اما گفته میشود افرادی که به صورت کامل طاس هستند، بهتر است از فوم ماینوکسیدیل استفاده کنند؛ زیرا هم زودتر جذب میشود و هم به دلیل نداشتن پروپیلن گلیکول حساسیت کمتری ایجاد میکند.
فوم یا محلول ماینوکسیدیل عموماً به دو شکل 2 و 5 درصد در بازار موجود هست. فوم یا محلول ماینوکسیدیل ۲ درصد برای درمان ریزش موی خفیف و فوم یا محلول ماینوکسیدیل ۵ درصد برای ریزش موهای شدید تجویز میشود. تجربه استفاده از ماینوکسیدیل برای ریش و سبیل، ریزش موی سکه‌ای، و همچنین بانوان نشان داده که نوع 2 درصدِ این محلول گزینۀ بهتری است. اما ماینوکسیدیل 5 درصد بیشتر برای آقایان تجویز میشود که اغلب از ریزش موی شدید و طاسی رنج میبرند.
محلول ماینوکسیدیل ۱۰ درصد نیز شکل دیگری از این داروست که بعضی افراد برای درمان ریزش مو از آن استفاده می‌کنند. به دلیل دوز بالاتر این محلول، این تصور عمومی وجود دارد که در درمان ریزش مو مؤثرتر است. اما در بعضی مطالعات با بررسی روند درمان بیماران، مشاهده شده که چنین تصوری درست نیست و محلول 5 درصد بعضاً تأثیر بیشتری در رشد موها دارد. ضمن آنکه محلول ماینوکسیدیل ۱۰ درصد هنوز مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیست.
مکانیزم اثربخشی محلول ماینوکسیدیل چگونه است؟
قرص ماینوکسیدیل رگ‌های خونی را شل میکند و خون و اکسیژن‌رسانی به قلب را بهبود می‌دهد؛ و در نتیجه برای درمان فشار خون استفاده میشود.
محلول ماینوکسیدیل از سوی دیگر به تقویت فولیکول‌های مو هم کمک میکند. فولیکول‌های مو اندام‌های کوچک و ظریفی هستند و از طریق مویرگ‌ها تغذیه می‌شوند. وقتی کسی از طاسی رنج می‌برد، فولیکول‌های موهایش تحت تأثیر هورمون DHT (که مشتقی از هورمون تستوسترون است) کوچک میشود و در نتیجه موها کوتاه‌تر و ظریف‌تر شده و به تدریج می‌ریزند.
ماینوکسیدیل با منبسط کردن عروق و افزایش جریان خون در پوست به درمان ریزش مو کمک میکند؛ در واقع ماینوکسیدیل با گشاد کردن رگ‌های خونی موجب میشود که خون، و در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به فولیکول‌های مو برسد. بدین‌ترتیب، فولیکول‌های مو تحریک می‌شوند، بر عملکرد مخرب DHT غلبه می‌کنند و به صورت فعال رشد می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علل ریزش مو چیست و راه‌های درمان آن کدامند؟
شامپو ماینوکسیدیل یا محلول ماینوکسیدیل؟
این روزها شامپوهای ماینوکسیدیل برای درمان ریزش مو به بازار آمده و بسیار برای آن تبلیغ میشود. شاید سوال خیلی از شما این باشد که تفاوت این شامپوها با محلول یا فوم دارویی ماینوکسیدیل چیست؟ آیا این شامپوها واقعا جایگزین ماینوکسیدیل دارویی هستند؟ آیا معجزه ماینوکسیدیل را در این شامپوها هم می‌توان تجربه کرد؟
به نظر می‌رسد که استفاده از شامپوی ماینوکسیدیل برای درمان ریزش مو خیلی راحت‌تر از محلول و فوم باشد. شما به راحتی از این شامپو در استحمام روزانه استفاده می‌کنید و نیازی ندارید که کار اضافه‌ای برای درمان انجام دهید.
اما منابع و پژوهش‌های علمی تردید دارند که این شامپوها اثربخشی چندانی داشته باشند. اثربخشی محلول ماینوکسیدیل، در هربار استفادۀ موضعی، معمولاً به 2 تا 4 ساعت زمان نیاز دارد. اما شامپو اولاً تماس محدودی با پوست سر دارد؛ ثانیاً دستور مصرف آن به این صورت است که پس از 3 دقیقه شستشو موهای سر خود را آبکشی کنید؛ در نتیجه بعید است که این شامپوی غنی شده با ماینوکسیدیل بتواند به رشد فولیکول‌های مو کمک چندانی کند.
اگرچۀ تجربه استفاده از ماینوکسیدیل با شامپو با عوارض کمتری همراه است؛ اما جستجو در پایگاه‌های علمی نشان می‌دهد که به دلیل تماس محدود شامپو با پوست، تجربه استفاده کنندگان از ماینوکسیدیل چندان رضایت‌بخش نخواهد بود و ممکن است باعث ناامیدی آن‌ها بشود.
بیشتر بخوانید: روش‌های جلوگیری از ریزش مو
چگونه از محلول ماینوکسیدیل بهترین نتیجه را بگیریم؟
مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از محلول ماینوکسیدیل برای درمان ریزش مو بسیار اثربخش است. اگر سری به سایت‌های دارویی و پزشکی بزنید و نظرات کاربران را بخوانید، باز هم به همین نتیجه می‌رسید.
استفاده از این محلول که عموماً به صورت قطره ماینوکسیدیل در اختیار فرد قرار می‌گیرد، سخت نیست. اما لازم است که برای گرفتن بهترین نتیجه از این دارو، حتما به نکاتی توجه داشته باشید:
- از محلول به صورت مرتب استفاده کنید: طریقه مصرف ماینوکسیدیل برای مو به این صورت است که از آن روزی دوبار و به صورت منظم استفاده شود. تنها در این صورت است که این دارو بهترین اثربخشی را دارد. اگر اغلب فراموش می‌کنید که از آن استفاده کنید، حتما از یک یادآوری مثل زنگ تلفن همراه یا یادداشت استفاده کنید.
- با تشخصیص پزشک از فیناستراید هم استفاده کنید: محلول ماینوکسیدیل به تنهایی هم مؤثر است. اما تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از آن به همراه فیناستراید اثربخش‌تر است. چرا؟ چون ماینوکسیدیل رشد مو را تحریک میکند و فیناستراید هورمون موثر در ریزش مو را مسدود میکند. البته برخلاف ماینوکسیدیل، فیناستراید نیازمند نسخه و تجویز پزشک است.
- صبور باشید: لازم است که دست‌ِکم 3 تا 6 ماه برای نتیجه گرفتن صبر کنید. ماینوکسیدیل برای اثربخشی نیاز به زمان دارد و به صورت فوری عمل نمی‌کند و ممکن است در ماه‌های اول همچنان تجربۀ ریزش مو داشته باشید.
بیشتر بخوانید: نقش کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی در ریزش مو
آیا استفاده از محلول ماینوکسیدیل عوارض دارد؟
استفاده از ماینوکسیدیل، مثل هر داروی دیگر عوارضی دارد. این عوارض را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: عوارض رایجی که به مرور زمان رفع میشود و خطر جدی برای فرد ندارد؛ و عوارض جدی که ممکن است در بلندمدت خطرات جدی برای فرد داشته باشد.
شایع‌ترین عارضۀ استفادۀ موضعی از محلول ماینوکسیدیل خشکی، خارش، سوزش، پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست است. بنابراین اگر پوستتان از قبل تحریک شده، برای مثال اگر آفتاب‌سوختگی دارید یا دچار زخم و التهاب هستید، از آن استفاده نکنید.
البته این عوارض از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است کسی این عوارض را تجربه نکند. همچنین ممکن است این عوارض موقتی باشد و لازم است که بدن شما با دارو سازگار شود. همچنین با قطع دارو، این عوارض جانبی از بین می‌رود.
ماینوکسیدیل ممکن است عوارض جانبی شدید و جدی هم داشته باشد. احتمال بروز این عوارض نادر است؛ اما در صورتی که به آن‌ها دچار شدید، باید مصرف را قطع کنید و از پزشک مشورت بگیرید.
سرگیجه، گُرگرفتگی، ضربان نامنظم قلب، خستگی، مشکل تنفس هنگام دراز کشیدن، تورم دست و پا، افزایش وزن غیرمعمول، رشد موهای ناخواسته در بدن و صورت از جملۀ این عوارض است.
آیا محلول ماینوکسیدیل منع مصرف دارد؟
با وجود اینکه محلول ماینوکسیدیل بدون نسخه به فروش می‌رسد، اما برخی گروه‌ها باید برای استفاده از آن حتما با پزشک مشورت کنند.
- این دارو عموماً برای بیماران قلبی-عروقی منع مصرف دارد. ماینوکسیدیل عروق را منبسط میکند و باعث افزایش جریان خون میشود. بدین‌ترتیب استفاده از این دارو ضربان قلب را افزایش می‌دهد. بنابراین توصیه میشود که بیماران قلبی از این دارو استفاده نکنند یا حتماً با پزشک مشورت کنند.
- گفته میشود کسانی که بیماری کلیوی دارند، اعم از فئوکروموسیتوما و نارسایی کلیه، و یا بیمارانی که دیالیز می‌شوند، در استفاده از این دارو احتیاط کنند.
- نوجوانان کمتر از 18 سال و همچنین سالمندان (افراد بالای 65 سال) نیز باید با احتیاط از محلول ماینوکسیدیل استفاده کنند و توصیه میشود که حتما تحت‌نظر پزشک از آن استفاده کنند.
- زنان باردار و شیرده به دلیل ریزش مو ممکن است مایل باشند که از این محلول برای درمان خود استفاده کنند. اما این گروه از زنان باید در استفاده از این محلول احتیاط کنند و حتماً در این‌باره با پزشک مشورت کنند. زیرا مصرف ماینوکسیدیل ممکن است برای جنین یا نوزادشان عوارض جدی داشته باشد. لازم به یادآوری است که مردانی که قصد داشتن فرزند دارند، یا همسرانشان باردار یا شیرده هستند، عموماً نیازی به قطع مصرف ماینوکسیدیل ندارند.
- کسانی که در پوست خود دچار زخم و جراحت هستند، لازم است از استفادۀ محلول در این موضع خودداری کنند.
توجه داشته باشید که این عوارض دربارۀ «محلول» ماینوکسیدیل است. استفاده از «قرص» ماینوکسیدیل عوارض متفاوت و احتمالاً جدی‌تری دارد و استفاده از آن بدون تجویز پزشک ممنوع است. ضمنا بهتر است همۀ افراد، به ویژه کسانی که بیماری‌های خاصی دارند، برای مصرف محلول یا قرص ماینوکسیدیل با پزشک مشورت کنند.
تداخل‌های دارویی محلول ماینوکسیدیل چیست؟
خوشبختانه ماینوکسیدیل خطر تداخلات دارویی چندانی ندارد. گاهی استفاده از این محلول همراه با داروهای موضعی دیگر اثربخشی خوبی نیز دارد. برای مثال استفاده از محلول ماینوکسیدیل با پماد ترتینوئین معمولا نتایج مثبتی دارد.
همچنین همانطور که گفته شد، گاهی این محلول همراه با فیناستراید تجویز میشود تا اثربخشی دوبرابر شود. زیرا ماینوکسیدیل به رشد فولیکول‌های مو کمک میکند و فیناستراید همزمان تأثیر هورمون DHT بر ریزش مو را کنترل میکند.
اما این‌ها به این معنا نیست که در آغاز استفاده از ماینوکسیدیل نباید احتیاط کنید. با وجود آنکه تاکنون گزارش‌های چندانی از تداخل دارویی این محلول گزارش نشده، باید توجه داشته باشید که استفادۀ همزمان از این محلول با داروهایی که مربوط به کنترل فشار خون هستند، مانند دیورتیک‌ها، ممکن است مشکلاتی را برای شما ایجاد کند.
بنابراین بهتر است اگر از داروی دیگری مصرف می‌کنید، پزشک خود را از آن مطلع کنید تا ریسک استفاده از محلول ماینوکسیدیل را کاهش دهید.
جایگزین محلول ماینوکسیدیل چیست؟
محلول ماینوکسیدیل تنها داروی موجود برای درمان ریزش مو نیست. محصولات دارویی و طبیعی دیگری وجود دارد که می‌توان به جای ماینوکسیدیل استفاده کرد.
فیناستراید یک جایگزین مناسب برای ماینوکسیدیل است. گفته میشود که این دارو عوارض جانبی کمتری از ماینوکسیدیل دارد. البته مکانیزم اثربخشی این دارو با ماینوکسیدیل متفاوت است و به جای تقویت رشد مو، در کنترل هورمون‌های ریزش مو نقش دارد.
از جایگزین‌های دیگر محلول ماینوکسیدیل می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- گفته میشود که طب سوزنی در درمان ریزش مو مؤثر است. به نظر می‌رسد که افزایش گردش خون به دلیل طب سوزنی، می‌تواند فولیکول مو را تحریک کند.
- استفاده از روغن رزماری، بیوتین و زینک برای تقویت سلامت پوست و مو معمولاً توصیه میشود. البته برای اطمینان از اثربخشی آن‌ها توافق نظر وجود ندارد و بهتر است با یک متخصص مشورت شود.
- با توجه به اینکه شامپوهای ماینوکسیدیل چندان اثربخش به نظر نمی‌رسند، عموما برای افرادی که دچار ریزش مو و شورۀ سر هستند، شامپوی کتوکونازول تجویز میشود.
- استفاده از روش‌های کاشت مو راه دیگری است که بسیاری از افراد آن را برای درمان ریزش موی خود انتخاب می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آیا مصرف زینک در ریزش مو مؤثر است؟
سخن پایانی
لازم است دوباره به این نکته اشاره کنیم که بهتر است برای مصرف ماینوکسیدیل با یک پزشک متخصص مشورت کنید. البته مراجعۀ حضوری به پزشک همواره ضروری نیست. امروز با راه‌اندازی پلتفرم‌های پزشکی و دارویی می‌توانید به صورت آنلاین در کمترین زمان ممکن مشاوره بگیرید.
حال یکی از معتبرترین پلتفرم‌های آنلاین خدمات پزشکی است که می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند. شما با مراجعه به مجلۀ سلامت حال می‌توانید مطالب زیادی را دربارۀ مسئلۀ ریزش مو و همچنین روش‌های درمانی و داروهای مختلف ببینید و با خواندن آن‌ها اطلاعات جامعی به دست آورید. همچنین با استفاده از اپلیکیشن مشورت می‌توانید با تعداد زیادی از دکتر پوست آنلاین ارتباط برقرار کنید.
پلتفرم مشاورۀ حال به شما این امکان را می‌دهد که با بررسی نظرات کاربران بهترین متخصص را برای مشاوره و حل مسئلۀ خود انتخاب کنید.
بیشتر بخوانید: هزینه کاشت مو
سوالات متداول درباره ماینوکسیدیل
آیا زنان و مردان میتوانند از محلول ماینوکسیدیل استفاده کنند؟
بله. اما همانطور که گفته شد، با توجه به اینکه مردان عموماً از ریزش موی وسیعتر و طاسی سر رنج میبرند، محلول ماینوکسیدیل عموماً با غلظت بیشتری تجویز میشود. معمولا محلول ماینوکسیدیل 5 درصد برای درمان طاسی مردان و محلول ماینوکسیدیل 2 درصد برای درمان ریزش مو در زنان تجویز میشود.
آیا ماینوکسیدیل را بدون نسخۀ پزشک می‌توان تهیه کرد؟
محلول ماینوکسیدیل بدون تجویز پزشک قابل تهیه است. اما قرص ماینوکسیدیل حتما نیاز به تجویز پزشک دارد (این قرص برای درمان فشار خون تجویز میشود). در هر صورت به دلیل عوارض احتمالی محلول ماینوکسیدیل، بهتر است با پزشک مشورت شود.
آیا ممکن است محلول ماینوکسیدیل موجب ریزش مو هم بشود؟
اثربخشی محلول ماینوکسیدیل نیازمند زمان است و بین 3 تا 6 ماه طول می‌کشد تا اثر آن آشکار شود. بعضاً گزارش شده که بعضی بیماران شاهد ریزش موی موقت در هفته‌ها و ماه‌های اول شده‌اند. اما با گذر زمان این مسئله رفع خواهد شد.
با قطع مصرف ماینوکسیدیل چه اتفاقی میافتد؟
رشد مو تنها تا زمانی ادامه پیدا میکند که از محلول ماینوکسیدیل استفاده کنید. با قطع مصرف آن موهای رشد کرده دوباره شروع به ریزش میکند.
مصرف طولانی‌مدت ماینوکسیدیل چه خطراتی دارد؟
عوارض استفاده از محلول ماینوکسیدیل نادر است. بنابراین عموماً استفاده از آن در بلندمدت بی‌خطر است. اما بهتر است دربارۀ این موضوع با متخصص مشورت کنید.
منابع:
https://scandinavianbiolabs.com
https://en.wikipedia.org/wiki/Minoxidil
