آمفیزم  ریه در اثر آسیب دائمی به ریه‌ها ایجاد می‌شود و نفس کشیدن را برای فرد سخت می‌کند. شایع‌ترین علت این آسیب سیگار کشیدن است، هرچند که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی یا آلاینده های محیطی نیز منجر به آمفیزم می‌شود.

حدود 15 درصد از افراد سیگاری معمولاً در دهه 40 یا 50 سالگی به آمفیزم ریوی مبتلا می‌شوند. در ابتدا، افراد مبتلا به آمفیزم ریه ممکن است متوجه آن نشوند زیرا این بیماری در ابتدا خود را نشان نمی‌دهد و علائم تنها پس از آسیب دیدگی یا تخریب بیش از نیمی از بافت ریه ظاهر می‌شوند. با گذشت زمان، اما مشکلات تنفسی برای فرد ایجاد می‌شود.

در ادامه این مقاله از «حال» درباره اینکه آمفیزم ریه چیست و علائم و راه های درمان آن کدام است بیشتر صحبت خواهیم کرد.

آمفیزم ریه چیست؟

در پاسخ به سوال آمفیزم ریه چیست باید بدانید که آمفیزم یک بیماری مزمن ریوی است که با بزرگ شدن غیر طبیعی و دائمی فضاهای هوایی در ریه ها، به ویژه تخریب دیواره آلوئول ها بدون فیبروز ریه مشخص می‌شود. این وضعیت منجر به کاهش سطح ریه‌ سالم برای تبادل اکسیژن می‌شود و در نتیجه رسیدن اکسیژن به جریان خون کاهش می‌یابد. آمفیزم یک بیماری پیشرونده و غیر قابل برگشت است که اغلب با برونشیت مزمن همراه است که در مجموع به عنوان بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) شناخته می‌شود.

سیگار یکی از علل اصلی آمفیزم است و البته سایر عوامل خطر نیز شامل سن، ژنتیک (مانند کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین)، و قرار گرفتن در معرض محرک های ریه است.

علت ایجاد آمفیزم ریه چیست؟

• سیگار کشیدن

سیگار عامل اصلی آمفیزم ریه است که به طور قابل توجهی در ایجاد این بیماری موثر است. دود سیگار به بافت ریه آسیب می‌رساند و عملکرد مژک‌ها را مختل می‌کند، که منجر به مشکل در پاکسازی راه‌های هوایی شده و در نهایت باعث تنگی نفس می‌شود.

• کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین

کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین که یک بیماری ژنتیکی است، می‌تواند منجر به آمفیزم ریه شود. این کمبود منجر به سطوح پایین یا عدم وجود پروتئین آلفا-1 آنتی تریپسین (AAT) در ریه ها می‌شود که به طور معمول به عنوان یک سپر محافظ در برابر آنزیمی به نام نوتروفیل الاستاز عمل می‌کنند. نوتروفیل الاستاز برای مبارزه با عفونت های ریه بسیار مهم است، اما در صورت نبود آلفا-1 آنتی تریپسین کافی، می تواند آسیب قابل توجهی به بافت ریه وارد کند.

هنگامی که افراد دارای دو نسخه از ژن هستند که پروتئین آلفا-1 آنتی تریپسین غیرطبیعی تولید می‌کند، در معرض خطر آسیب شدید اندام از جمله آمفیزم ریه قرار دارند. فقدان آلفا-1 آنتی تریپسین عملکرد ریه‌ها را در برابر اثرات مخرب الاستاز نوتروفیل آسیب پذیر می کند و منجر به تجزیه بافت ریه و ایجاد علائم آمفیزم مانند سرفه مزمن، تنگی نفس و خس خس سینه می شود.

• عوامل محیطی

قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا می‌تواند در ایجاد آمفیزم ریه نقش داشته باشد. استنشاق دود ناشی از گرمایش سوخت یا آلاینده‌های دیگر مانند اگزوز خودرو می‌تواند خطر آسیب ریه را افزایش دهد. بودن در اطراف دود سیگار، حتی اگر خودتان هم سیگار نکشید می‌تواند به مرور زمان منجر به آسیب ریه و در نهایت آمفیزم ریه شود.

علائم و نشانه های آمفیزم ریه

آمفیزم به چهار مرحله تقسیم می شود: اولیه، متوسط، شدید و بسیار شدید که هر کدام دارای علائم مشخصی هستند. در مراحل اولیه، افراد علائم خفیفی مانند سرفه آزاردهنده یا تنگی نفس خفیف را تجربه می‌کنند که به راحتی می‌توان از آن‌ها چشم پوشی کرد. با این حال، هوشیار بودن و آگاهی در طول این مرحله بسیار مهم است زیرا درمان سریع آن باعث عدم پیشرفت بیماری می‌شود. با پیشرفت آمفیزم ریه به مراحل متوسط و شدید، علائم تشدید می‌شود و منجر به تنگی نفس، خستگی، سرفه و افزایش دفعات داغ شدن و عطش می‌شود.

آمفیزم از طریق طیف وسیعی از علائم و نشانه‌ها ظاهر می‌شود که به تدریج در طول زمان بدتر می‌شود و بر توانایی فرد برای تنفس تأثیر گذاشته و منجر به عوارض مختلف سلامتی می‌شود. علائم اولیه آمفیزم عبارتند از: سرفه مداوم که ممکن است مخاط هم ایجاد کند، عفونت‌های تنفسی مکرر مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا، تنگی نفس به‌ویژه در حین فعالیت‌های بدنی، خس‌خس سینه در حین تنفس، گرفتگی یا درد قفسه سینه، از دست دادن اشتها، اختلالات خواب، افسردگی و کاهش وزن بی دلیل.

این علائم اغلب به صورت خفیف شروع بوده و با پیشرفت بیماری شدیدتر می‌شوند، به طوری که افراد خستگی مداوم و دشواری در تنفس را حتی در زمانی که فعالیت بدنی بسیار کمی دارند نیز تجربه می‌کنند. احساس تنگی نفس، همراه با خستگی، می‌تواند نشانه‌های اولیه آمفیزم باشد و نیاز است تا برای آزمایشات بیشتر از طریق دکتر داخلی آنلاین اقدام کرده و با یک متخصص مشورت کنید.

تشخیص آمفیزم ریه

تشخیص آمفیزم ریه شامل یک سری مراحل برای شناسایی دقیق این بیماری مزمن ریو است.

معمولاً بعد از معاینه فیزیکی، چندین آزمایش برای تشخیص مؤثر آمفیزم تجویز می‌شود. تست عملکرد ریوی (PFT) یک ارزیابی مهم است که شامل یک سری مانورهای تنفسی برای اندازه‌گیری جریان هوا و حجم هوا در ریه‌ها است. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا سلامت تنفسی را به طور عینی ارزیابی کنند. یکی دیگر از ابزارهای تشخیصی ضروری، توموگرافی کامپیوتری با وضوح بالا (HRCT) است که تصاویر دقیقی از ریه‌ها برای کمک به تشخیص دقیق آمفیزم ایجاد می‌کند. درواقع اسکن HRCT تصاویری با وضوح بالا نشان می‌دهد که به شناسایی ناهنجاری های ریوی خاص مرتبط با آمفیزم کمک می کند.

علاوه بر PFT و HRCT، اشعه ایکس قفسه سینه نیز کاربردری است و علائم آسیب پیشرفته ریه و سایر علائم تنفسی را آشکار می‌کند.

البته در حالی که اشعه ایکس می‌تواند در تایید آمفیزم ریه مفید باشد، ممکن است همیشه نتایج قطعی به خصوص در مراحل اولیه بیماری ارائه نکند. تجزیه و تحلیل گازهای خون شریانی، آزمایش دیگری است که میزان موثر انتقال اکسیژن به جریان خون و حذف دی اکسید کربن توسط ریه ها را اندازه گیری می‌کند.

علاوه بر این، بررسی خلط، برای تجزیه و تحلیل سلول‌های موجود در خلط نیز به تعیین علل زمینه‌ای برخی از مشکلات ریوی کمک خواهد کرد.

انواع آمفیزم ریه

آمفیزم ریه انواع مختلفی دارد که هر کدام دارای ویژگی‌های متمایزی هستند و نواحی مختلف ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. هر نوع از آمفیزم چالش ها و پیامدهای خاص خود را دارد و در حالی که آمفیزم مرکز لوبولار شایع تر است و با سیگار کشیدن همراه است اما آمفیزم پانلوبولار و پاراسپتال دارای الگوهای مشخصی از آسیب ریه هستندکه نیاز به تشخیص و درمان سریع دارند.

آمفیزم مرکز لوبولار (CLE)

• موقعیت: در درجه اول لوب‌های بالایی ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• ویژگی ها: معمولا در افراد سیگاری دیده می‌شود و شایع ترین نوع آمفیزم است.
• تأثیر: منجر به آسیب برونشیول های تنفسی شده و باعث انسداد جریان هوا و کاهش عملکرد ریه می‌شود.

آمفیزم پانلوبولار (PLE)

• موقعیت: کل ریه را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما ممکن است در قسمت‌های تحتانی شدیدتر باشد.
• ویژگی‌ها: منجر به تخریب یکنواخت دیواره آلوئول در لوبول ریوی می‌شود.
• تأثیر: فضاهای هوایی بزرگتری را در سرتاسر ریه ها ایجاد کرده و سطح ریه برای تبادل اکسیژن را کاهش می‌دهد و کارایی تنفس را مختل می‌کند.

 آمفیزم پاراسپتال (PSE)

• مکان: به کیسه های هوایی در خارجی ترین قسمت ریه ها آسیب می‌رساند.
• ویژگی ها: اغلب در افرادی با سابقه مصرف سیگار یا سابقه خانوادگی COPD دیده می‌شود.
• تأثیر: منجر به آسیب موضعی در نواحی خاص ریه شده و بر تبادل اکسیژن و عملکرد تنفسی تأثیر بگذارد.

درمان آمفیزم ریوی

درمان آمفیزم ریوی درواقع مدیریت علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری مزمن ریوی است. زیرا آمفیزم و COPD قابل درمان نیستند و داروها و درمان‌های مختلف، تنها به کاهش علائم و تقویت عملکرد تنفسی کمک می‌کنند.

1. گشادکننده های برونش:
هدف: شل کردن عضلات اطراف راه‌های هوایی برای تسهیل تنفس آسان تر.
انواع: کوتاه اثر (ارائه تسکین سریع) و طولانی اثر (حفظ تسکین علائم).
مثال: آلبوترول، فورموترول، سالمترول.

2. استروئیدهای استنشاقی:
هدف: کاهش التهاب در راه های هوایی برای رفع تنگی نفس.
مثال: فلوتیکازون، بودزوناید.

3. آنتی بیوتیک‌ها:
مصرف: برای عفونت های تنفسی باکتریایی مانند برونشیت یا ذات الریه تجویز می شود.
مثال: آزیترومایسین ممکن است برای کاهش تشدید COPD توصیه شود.

4. مهارکننده های فسفودی استراز-4
دارو: روفلومیلاست (Daliresp).
عملکرد: به آرامش راه های هوایی و کاهش تورم کمک می‌کند، به ویژه برای موارد شدید COPD مفید است.

5. داروهای موکولیتیک:
هدف: رقیق کردن مخاط برای کمک به خلط راحت‌تر و کاهش گرما و داغ شدن.

6. درمان‌های ترکیبی:
استفاده: استنشاقی حاوی چندین دارو برای درمان علائم.
نمونه‌ها: Breztri Aerosphere، Trelegy Ellipta، Symbicort.

7. سایر درمان ها:
توانبخشی ریوی: تمرینات تنفسی که برای کاهش تنگی نفس آموزش داده می‌شود.
تغذیه درمانی: راهنمایی در مورد تغذیه مناسب و متناسب با نیازهای فردی.
اکسیژن مکمل: برای موارد شدید با سطوح پایین اکسیژن خون، توصیه می‌شود.

علاوه بر داروها، اصلاح شیوه زندگی مانند ترک سیگار، حفظ وزن سالم و دریافت رژیم لاغری آنلاین و اجتناب از محرک‌های ریه در پیشپیری و درمان آمفیزم ضروری است. مشاوره با پزشک آنلاین و پیروی از درمان های تجویز شده نیز در ادامه مسیر درمان بسیار مهم و ضروری است.

آیا آمفیزم ریوی خطرناک است؟

این سوال که آیا آمفیزم ریوی خطرناک است یکی از سوالات پرتکرار بسیاری از افراد است. آمفیزم در واقع یک بیماری جدی و خطرناک به حساب می‌آید که می‌تواند به طور قابل توجهی بر سلامت تنفسی تأثیر بگذارد. این بیماری مزمن و پیشرونده با تخریب آلوئول ها (کیسه‌های هوایی کوچک در ریه‌ها که مسئول تبادل اکسیژن هستند) مشخص می‌شود. با پیشرفت آمفیزم، ریه‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند که تنفس موثر را به طور فزاینده‌ای دشوار می‌کند.

آسیب غیرقابل برگشت به ریه ها سطح موجود برای تبادل اکسیژن را کاهش می دهد و در نتیجه سطح اکسیژن در جریان خون کاهش می یابد که منجر به عوارضی مانند عفونت های تنفسی، نارسایی تنفسی، مشکلات قلبی و حتی در موارد شدید مرگ می‌شود.

در نتیجه، آمفیزم به دلیل ماهیت پیشرونده و تأثیر آن بر عملکرد ریه، خطرات قابل توجهی دارد و درواقع خطرناک محسوب می‌شود

صدای ریه در آمفیزم چگونه است؟

صداهای متناوب ترکیدن که به صورت تق تق است، حین تنفس شنیده می‌شود که نشان دهنده وجود مایع یا مخاط در راه‌های هوایی است.

صداهایی شبیه خروپف نیز وجود دارد و هرچند که این صدا فقط برای آمفیزم ریه نیست اما می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مانند COPD که شامل آمفیزم می‌شود، وجود داشته باشد.

صداهای غیرطبیعی نفس مانند خس خس سینه، که صداهای بلندی هستند و توسط مجاری تنفسی که باریک شده‌اند تولید می‌شوند.

تفاوت آمفیزم ریه در کودکان و بزرگسالان

آمفیزم در کودکان می تواند ناشی از ناهنجاری های مادرزادی باشد که بر رشد ریه تأثیر می‌گذارد.
کودکان به دلیل شرایطی مانند کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین یا آمفیزم لوبار (یک بیماری نادر تنفسی که منجر به تورم بیش از حد ریه می شود) دچار آمفیزم ریه شوند.
علائم آمفیزم در کودکان، شامل تنگی نفس شدید است که نشان دهنده آسیب ریه و اختلال در عملکرد تنفسی است.

آمفیزم در بزرگسالان معمولا با سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض محرک‌های ریه یا عوامل ژنتیکی مانند کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین ایجاد می‌شود
آمفیزم بزرگسالان را می‌توان به انواع مرکز لوبولار، پانلوبولار و پاراسپتال طبقه بندی کرد که هر کدام نواحی مختلفی از ریه را تحت تاثیر قرار می‌دهند و ویژگی‌های مشخصی دارند.
بزرگسالان مبتلا به آمفیزم ریه اغلب سرفه مزمن، خس خس سینه، تنگی نفس و خستگی را تجربه می‌کنند که می تواند به مرور زمان بدتر شود.

سوالات متداول