آنسفالوپاتی کبدی را چقدر می‌شناسید؟ آیا گمان می‌کنید نام یک بیماری کبدی است؟ درست است، آنسفالوپاتی در میان بیمارانی شایع است که دچار نارسایی کبدی شده باشند؛ اما این بیماری در واقع یک آسیب مغزی، یا به عبارت دیگر یک بیماری عصبی-روانپزشکی است. به این نوع بیماری‌ها، بیماری ثانویه می‌گویند.

شناختن آنسفالوپاتی کبدی به ما کمک می‌کند که اهمیت نقش کبد در بدن را به خوبی درک کنیم. کسانی که خود یا اطرافیانش مسئله‌ای جدی در کبدشان نداشته‌اند، احتمالاً کمتر نام این بیماری را شنیده‌اند. اما بیماری‌های کبدی، مثل کبد چرب، معمولا در مراحل اولیه خاموش هستند و زمانی خودشان را نشان می‌دهند که وضعیت بیماری به مرحلۀ وخیم رسیده است. بنابراین لازم است که دربارۀ بیماری‌های مربوط به این اندام بدن بیشتر بدانیم و پیش از آنکه دیر شود، برای بررسی وضعیت سلامت کبد خود و درمان بیماری‌های مربوط به آن در مراحل اولیه اقدام کنیم.

از شما دعوت می‌کنیم که این مطلب را در مجله سلامت«حال» بخوانید و در صورتی که دربارۀ سلامتی کبد خود تردید یا نگرانی دارید به صورت آنلاین از دکتر آنلاین گوارش در اپلیکیشن یا وب سایت «حال» کمک بگیرید.

آنسفالوپاتی کبدی یا کمای کبدی چیست؟

همان‌طور که گفتیم آنسفالوپاتی کبدی یک اختلال مغزی است؛ علت این بیماری نارسایی یا بیماری شدید کبدی است. زمانی که کبد نتواند سمومی مانند آمونیاک را از خون دفع کند، تجمع این سموم خونی باعث می‌شود که مغز آسیب ببیند. این آسیب مغزی درجات مختلفی دارد: می‌تواند از گیجی شروع شده و تا کمای غیرقابل بازگشت پیشرفت کند. دربارۀ علائم این بیماری در بخش بعدی با جزئیات بیشتری صحبت خواهیم کرد.

علائم آنسفالوپاتی کبدی

نشانه‌های انسفالوپاتی کبدی بر اساس شدت آن متفاوت هستند. این علائم آنسفالوپاتی کبدی ممکن است خفیف باشند و به سختی قابل تشخیص باشند؛ یا برعکس، ممکن است جدی باشند و زندگی فرد بیمار را تهدید کنند.

در افرادی که به بیماری مزمن کبدی مبتلا هستند، علائم انسفالوپاتی کبدی ممکن است در طول زمان و به آهستگی پدیدار شوند؛ یا اینکه ممکن است به صورت مرحله‌ای رخ بدهند (دربارۀ مراحل انسفالوپاتی کبدی در بخش بعدی صحبت خواهیم کرد) و حتی پس از بهبودی دوباره عود کنند. گاهی هم ممکن است این بیماری بدون هشدار قبلی و با سرعت خودش را نشان دهد.

این علائم از اختلال در تفکر و حافظه شروع می‌شود و در مراحل پیشرفته به از دست دادن هوشیاری و به کما رفتن هم می‌رسد. البته نشانه‌های انسفالوپاتی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است.

اینجا باید بگوییم که نگران نباشید؛ چون اگر این علائم را به موقع تشخیص دهید، بسیاری از آن‌ها به سرعت قابل درمان  هستند.

علائم آنسفالوپاتی کبدی خفیف

• مشکل در تفکر
• تغییرات شخصیتی
• تمرکز ضعیف
• مشکلاتی در دست خط یا از دست دادن سایر حرکات کوچک دست
• گیجی
• فراموشی
• قضاوت ضعیف

علائم انسفالوپاتی شدید کبدی

• گیجی
• خواب آلودگی یا بی‌حالی
• اضطراب
• تشنج
• تغییرات شخصیتی شدید
• خستگی
• گفتار گیج کننده
• دست های لرزان
• حرکات آهسته

در صورت بروز علائم آنسفالوپاتی شدید کبدی، فوراً با اورژانس تماس گرفته و یا به سرعت به پزشک مراجعه نمایید. این علائم در صورت عدم درمان سریع می توانند منجر به کما شوند.

برای خرید قرص سیکلوسپورین از اینجا اقدام کنید

5 مرحله آنسفالوپاتی کبدی

آنسفالوپاتی کبدی بر اساس شدت علائم و نشانه‌ها به مراحل مختلفی تقسیم می‌شود. معیاری که برای این مرحله بندی استفاده شده، معیار وست هاون (West Haven) است.

این مراحل عبارتند از:

• مرحلۀ صفر: در این مرحله علائم حداقل هستند.
• مرحلۀ یک: در این مرحله علائم خفیف هستند. برای مثال ممکن است فرد علائمی مثل کم شدن دامنۀ توجه یا تغییر در عادات خواب را تجربه کند (پرخوابی یا بی‌خوابی).
• مرحلۀ دو: در این مرحله علائم متوسط هستند. بیمار ممکن است احساس بی‌حالی کند.
• مرحلۀ سه: علائم در این مرحله شدید هستند. بیمار دیگر نمی‌تواند وظایف روزمره و اساسی‌اش را انجام دهد و دچار سردرگمی و تغییرات شخصیتی می‌شود.
• مرحلۀ چهار: در این مرحله فرد به کما می‌رود.

شناخت انواع آنسفالوپاتی کبد

آنسفالوپاتی کبدی گاهی اوقات به سه زیر گروه تقسیم می شود:

• نوع A که با نارسایی حاد کبدی همراه است.
• نوع B که به یک شانت پورتوسیستمیک مرتبط است. شانت پورتوسیستمیک (PSS) یک سیاهرگ غیرطبیعی است که جریان خون بازگشتی از روده را به ورید متصل می‌کند و خون را به قلب بازمی‌گرداند و کبد را دور می‌زند (شنت). شانت‌های پورتوسیستمیک می‌توانند مادرزادی (در بدو تولد) یا اکتسابی باشند.
• نوع C که با عملکرد ضعیف کبد همراه است (سیروز کبدی) که اغلب به علت بیماری مزمن کبدی رخ می‌دهد.

انسفالوپاتی کبدی همچنین به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود:

• آنسفالوپاتی حاد کبدی به دلیل بیماری شدید کبدی ایجاد می‌شود. این نوع آنسفالوپاتی کبدی عمدتا در بیمارانی رخ می‌دهد که دچار این شرایط باشند: 1- ابتلا به هپاتیت حاد فولمینانت ویروسی که یک نوع شدید هپاتیت ویروسی است و به طور ناگهانی ایجاد می‌شود. 2-  هپاتیت سمی که ممکن است در اثر الکل، مواد شیمیایی، داروها یا مکمل‌ها ایجاد شود. 3- سندروم ری که یک بیماری نادر و جدی است و عمدتاً در کودکان دیده می‌شود. این سندروم باعث تورم و التهاب ناگهانی کبد و مغز می‌شود. 4- انسفالوپاتی حاد کبدی ممکن است نشانه‌ای از نارسایی نهایی کبد هم باشد.
• آنسفالوپاتی مزمن کبدی ممکن است دائمی یا عودشونده باشد. کسانی که دچار انسفالوپاتی عودشونده هستند، در طول زندگی خود چندین دوره آنسفالوپاتی کبدی خواهند داشت. آن‌ها به درمان مداوم نیاز دارند تا از بازگشت علائم جلوگیری کنند.

راه های درمان هپاتیت a را بشناسید

انسفالوپاتی کبدی عودشونده معمولاً در افرادی دیده می‌شود که مبتلا به سیروز شدید یا اسکار کبد باشد. انسفالوپاتی کبدی دائمی یک بیماری نادر است و در افرادی دیده می‌شود که به درمان پاسخ نمی‌دهند و دارای بیماری‌های عصبی دائمی هستند، مانند تشنج و آسیب نخاعی.

عواملی که باعث انسفالوپاتی کبدی می‌شود

همان‌طور که گفتیم، آنسفالوپاتی کبدی به علت تجمع سموم در جریان خون ایجاد می‌شود؛ یعنی زمانی که کبد نتواند به درستی سموم را تجزیه کند.

کبد مواد شیمیایی سمی مثل آمونیاک را از بدن ما دفع می‌کند. وقتی کبد آسیب ببیند، نمی‌تواند همۀ سموم را فیلتر کند. سپس این سموم می‌توانند از طریق جریان خون وارد مغز شوند. این سموم می‌تواند به اندام‌های دیگر و اعصاب هم آسیب بزند.

درباره سیروز صفراوی و درمان آن بیشتر بدانید

در تعداد کمی از بیماران است که آنسفالوپاتی مستقیما بر اثر نارسایی کبدی ایجاد شود. اگر نارسایی کبدی حاد باشد، احتمال بروز آنسفالوپاتی بیشتر است. اما در مواردی که شخص دچار بیماری مزمن کبدی باشد، آنسفالوپاتی معمولا به واسطۀ یک علت دیگر بروز می‌کند. بعضی از این علت‌ها و عوامل از این قرار هستند:

• عفونت‌هایی مانند ذات الریه (پنومونی)
• مشکلات کلیوی
• کم آبی بدن
• هیپوکسی یا سطوح پایین اکسیژن
• جراحی یا تروما
• داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند
• خوردن بیش از حد پروتئین
• داروهایی که سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند، از جمله آرام‌بخش‌هایی مثل باربیتورات‌ها یا بنزودیازپین
• عدم تعادل الکترولیت، به ویژه کاهش پتاسیم پس از استفراغ یا مصرف دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور)

درمان‌های دارویی برای مبتلایان به آنسفالوپاتی کبدی

نوع درمان آنسفالوپاتی کبدی بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل اقدامات زیر باشد:

• دارو برای درمان عفونت
• توقف خونریزی در بدن
• درمان مشکلات کلیوی
• قطع داروهایی که عملکرد سیستم مرکزی بدن را ضعیف می‌کنند و ممکن است آنسفالوپاتی کبدی را تحریک کنند.

وقتی که عوامل تشدیدکنندۀ آنسفالوپاتی کبدی شناسایی و کنترل شود، درمان معطوف به کاهش سطح آمونیاک و سموم دیگر در خون خواهد شد. این سموم در اصل در دستگاه گوارش بیمار ایجاد می‌شوند.

بنابراین هدف از درمان، کاهش تولید سموم در روده‌هاست. برای این کار از دو نوع دارو کمک گرفته می‌شود:

1- لاکتولوز که نوعی قند مصنوعی است

2- آنتی‌بیوتیک‌ ها که به درمان آنسفالوپاتی و جلوگیری از عود آن کمک می‌کنند. به جدول زیر توجه کنید.

سخن آخر

اگر به هرگونه بیماری کبدی مزمن مبتلا هستید، حتی درمراحل اولیه آن را جدی بگیرید. برای پیشگیری از پیشرفت بیماری کبدی خود الکل کمتر بنوشید، غذای سالم بخورید، ورزش کنید و وزن خودتان را در محدودۀ سالم نگاه دارید.  پیشنهاد ما به شما مشاوره با پزشکان متخصص گوارش و کبد در اپلیکیشن پزشکی «حال» است. همچنین می‌توانید از خدمات اپلیکیشن «حال» برای چکاپ کبد در منزل خود استفاده کنید.

منابع

https://rarediseases.org

https://www.healthline.com

https://en.wikipedia.org

https://www.webmd.com

https://my.clevelandclinic.org

https://liverfoundation.org

بیماری های دستگاه گوارش (معده و روده)