سندرم پای بیقرار چیست و علل و روش های درمان آن کدامند؟

سندرم پاهای بیقرار یا Restless legs syndrome که به اختصار به آن RLS می‌گویند، وضعیتی است که معمولا احساس ناخوشایندی در پا مثل گزگز کردن ایجاد شده که باعث می‌شود به صورت ناخودآگاه پاهایمان را تکان بدهیم. سندرم پای بیقرار معمولا در ساعات پایانی شب یا زمان خواب، در حالتی که فرد نشسته یا دراز کشیده اتفاق می‌افتد. حرکت دادن پاها، مالش دادن یا راه رفتن، به‌طور موقت می‌تواند احساس ناخوشایندی که فرد در پاهایش حس می‌کند را کاهش دهد. با این حـال تکان دادن پا در هنگام خواب، کیفیت خواب راحت را تا حد زیادی کم می‌کند. راجع به خواب راحت بیشتر بخوانید.

سندرم پای بیقرار می‌تواند از هر سنی شروع شود و به‌طور کلی با افزایش سن، شروع به بدتر شدن می‌کند. این بیماری با اختلال در سیستم خواب فرد، باعث بروز مشکلات فراوانی در فعالیت‌های روزمره او می‌شود. روش‌های خودمراقبتی و تغییر سبک زندگی ممکن است به تسکین علائم کمک کند، اما در موارد حاد لازم است حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی مراجعه کرده و تحت دارو درمانی قرار بگیرید.

بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل

نشانه ‌های سندرم پای بیقرار

اصلی‌ترین علامت سندرم پای بیقرار، تمایل به حرکت دادن پاها است. سایر ویژگی‌های مشترک RLS شامل موارد زیر است:

• احساسی در پا که پس از استراحت شروع می‌شود: این احساس معمولا پس از دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی مثل نشستن در اتومبیل، هواپیما یا سالن سینما آغاز می‌شود.
• حرکت دادن پا باعث تسکین علائم می‌شود: حالتی که در سندرم پای بیقرار احساس می‌کنید با حرکت دادن پاها کاهش می‌یابد. مثلا حرکات کششی، تکان دادن پاها، ماساژ دادن پا و راه رفتن باعث می‌شود تا علائمتان کمتر شود.
• تکان خوردن پا در خواب: RLS ممکن است با وضعیت شایع دیگری به نام حرکت دوره‌ای پاها در خواب همراه باشد. این اتفاق باعث می‌شود پاهایتان در طول شب و هنگام خواب دچار لرزش و تکان‌های شدید شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ علت گزگز کف دست و پا و روش های درمان آن

افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار، معمولا علائم RLS را با احساسی غیرطبیعی و ناخوشایند در یک یا هر دو پای خود توصیف می‌کنند. این اتفاق بیشتر در نرمی ساق پا به وجود می‌آید، اما به‌طور کلی می‌تواند هر منطقه از اندام تحتانی یعنی از مچ پا تا ران را درگیر کند و گاهی در شکم و دست‌ها هم احساس شود. حسی که این افراد تجربه می‌کنند می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

• گزگز
• مور مور شدن
• سوزش
• درد
• کشش
• حسی شبیه به حرکت حشرات روی پوست
• حسی شیبه به برق‌گرفتگی

سندرم پای بیقرار می‌تواند باعث از بین رفتن کیفیت خواب شود

علت بیقراری پاها

در اکثر موارد، دلیل واضحی برای ابتلای یک فرد به سندرم پای بیقرار وجود ندارد. در بعضی از افراد، زمینه‌های موروثی باعث ایجاد RLS می‌شود. برخی از متخصصان مغز و اعصاب معتقدند که علائم این بیماری ممکن است ارتباطی با نحوه کنترل ماده شیمیایی دوپامین در بدن داشته باشد. دوپامین در کنترل حرکت عضلات نقش دارد و ممکن است مسئول حرکات غیرارادی پا در سندرم پای بیقرار باشد. در برخی موارد، RLS ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند کم‌خونی، پایین بودن سطح آهن خون، دیابت، آرتریت روماتوئید یا نارسایی کلیه است.

بیشتر بخوانید: عوارض بارداری با چسبندگی رحم

سندرم پای بیقرار در بارداری

پزشکان معتقدند بین سندرم پای بیقرار و علائم بارداری ارتباط مستقیمی وجود دارد. تقریبا از هر ۵ زن باردار، ۱ نفر در ۳ ماه آخر بارداری علائم سندرم پای بیقرار را تجربه می‌کند. در چنین مواردی، نشانه‌های این بیماری پس از زایمان زن به طور کامل از بین می‌رود. تحقیقات هنوز نتوانسته علت ایجاد این سندرم در دوران بارداری را مشخص کند. برخی پزشکان معتقدند چون کمبود ویتامین یا مواد معدنی و تغییرات هورمونی با یکدیگر مرتبط هستند و در این دوران، سطح آهن خون به طور طبیعی کاهش می‌یابد، این کمبود می‌تواند در برخی افراد باعث ایجاد سندرم پای بیقرار شود.

یک پنجم زنان باردار در ۳ ماه آخر بارداری به سندرم پای بیقرار دچار می‌شوند

بیقراری پاها در شب

بیقراری پاها در شب برای افراد کلافه کننده و آزاردهنده است. اگر علائم این بیماری را در خودتان مشاهده می‌کنید بهتر است در زمان استراحت شبانه، پاهایتان آویزان نباشد. می‌توانید از یک چهارپایه استفاده کنید و پاها را هم سطح بدنتان قرار دهید. ماساژ دادن و استفاده از آب گرم هم می‌تواند به بهبود بیقراری پاها در شب کمک کند.

بیقراری پاها هنگام خواب

بیشترین شکایت مبتلایان به سندرم پای بیقرار مشکل در خوابیدن است. اگر دچار بیقراری پاها هنگام خواب هستید، خواب خوب و باکیفیتی را تجربه نخواهید کرد. همین مشکل باعث می‌شود تا انرژي روزانه شما تحلیل برود و در زندگی روزمره‌تان اختلال ایجاد شود. اگر عدم مصرف کافئین و دخانیات، ورزش و تغییر در رژیم غذایی کمکی در بهبود علائمتان ایجاد نمی‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان دارویی قرار بگیرید.

بیقراری پای چپ

دلیل ویژه‌ای برای بیقراری پای چپ وجود ندارد و علت ایجاد آن همان علائم سندرم پای بیقرار است. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، پای بیقرار می‎‌تواند در یکی از پاها یا هر دو پا ایجاد شود و مناطق مختلفی از مچ تا ران را در بربگیرد. سندروم دست بیقرار هم مشکل نسبتا شایعی در بین افراد گروه‌های سنی مختلف است.

بهترین دارو برای سندرم پای بیقرار

در حـال حاضر، دارویی برای درمان قطعی سندرم پای بیقرار وجود ندارد؛ اما معمولا پزشکان داروهایی را برای بیماران RLS تجویز می‌کنند که می‌تواند تا حد زیادی علائم این مشکل را کنترل کند. این داروها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. به این نکته توجه داشته باشید که معرفی داروها به معنی مصرف خودسرانه آن‌ها توسط بیمار نیست. خود درمانی در زمینه سندرم پای بیقرار می‌تواند عوارض فراوانی داشته باشد. نوع این داروها و دز مصرفی آن‌ها حتما باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.

برای درمان سندرم پای بیقرار به هیچ وجه بدون مشورت با دکتر دارودرمانی نکنید

داروهای افزایش‌دهنده دوپامین

این داروها به کاهش حرکت پاها کمک می‌کنند. داروهای موجود در این گروه شامل موارد زیر هستند:

• پرامیپکسول
• روپینیرول
• روتیگوتین

حالت تهوع یکی از عوارض جانبی این داروها است. امکان دارد با گذشت زمان، تاثیر این داروها روی بیمار کمتر شود.

بیشتر بدانید: قرص ویتامین e برای چاقی صورت

داروهای خواب‌آور و شل‌کننده‌های عضلانی

این داروها تاثیر چندانی در کاهش علائم سندرم پای بیقرار ندارند، اما می‌توانند به شما کمک کنند تا خواب راحت‌تری داشته باشید. داروهای موجود در این گروه شامل موارد زیرند:

• کلونازپام
• اسکوپیکلون
• تمازپام
• زالپلون
• زولپیدم

اصلی‌ترین عوارض جانبی این گروه، ایجاد خواب‌آلودگی و گیجی در طول روز است.

داروهای افیونی

این داروها می توانند درد و احساس گزگز پاها را کاهش دهند و به آرام شدن شما کمک کنند. عوارض جانبی این گروه از داروها شامل سرگیجه و حالت تهوع است. اگر دچار آپنه خواب هستید، نباید از این محصولات این گروه استفاده کنید. داروهای افیونی قوی و اعتیادآور هستند. داروهای موجود در این گروه شامل موارد زیر هستند:

• کدئین
• اکسی کدون
• هیدروکدون و استامینوفن ترکیبی
• اکسی کدون و استامینوفن ترکیبی

داروهای ضدتشنج

این داروها به کاهش اختلالات حسی کمک می‌کنند:

• گاباپنتین
• گاباپنتین اناکاربیل
• پرگابالین

عوارض جانبی این دسته از داروها ممکن است شامل سرگیجه و خستگی باشد. با مشاوره دارویی انلاین حال میتوانید سوالات دارویی خود را با دکتر داروساز در میان بگذارید.

بیشتر بخوانید : اثر استرس بر قاعدگی و روش های کنترل استرس

درمان پای بیقرار در منزل

درمان‌های خانگی اگرچه به‎طور کامل علائم RSL را از بین نمی‌برند، اما می‎توانند به کم شدن شدت آن‌ کمک زیادی کنند. پیدا کردن راه‌حل‌هایی که بیشترین کمک را به شما می‌کنند ممکن است نیاز به آزمون و خطا داشته باشد. باید این شیوه‌ها را امتحان کنید و ببینید کدام‌شان علائم شما را بهبود می‌دهند. این درمان‌های خانگی شامل موارد زیر هستند:

• مصرف کافئین، الکل، سیگار و تنباکو را کم یا قطع کنید.
• یک برنامه خواب منظم برای تمام روزهای هفته داشته باشید. سعی کنید هر شب راس یک ساعت مشخص به خواب بروید و صبح هم با برنامه‌ریزی بیدار شوید.
• هر روز ورزش کنید. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی یا شنا در بهبود علائم سندرم پای بیقرار موثرند.
• شب‌ها ماهیچه‌های پایتان را ماساژ دهید یا روی آن‌ها حرکات کششی انجام دهید.
• قبل از خواب پایتان را در وان یا ظرفی پر از آب کرم قرار دهید.
• در صورت بروز علائم از کیسه آب گرم استفاده کنید.
• استرس عامل مهمی در تشدید سندرم پای بیقرار است. روش‌های از بین بردن استرس می‌تواند در بهبود علائم این بیماری به شما کمک کند. حتما یوگا یا مدیتیشن انجام دهید زیرا باعث ایجاد آرامش ذهن می‌شود.
• هنگام برنامه‌ریزی برای انجام کارهایی که نیاز به نشستن طولانی دارند، مثل مسافرت با ماشین یا هواپیما، سعی کنید آنها را برای اوایل روز (ترجیحا صبح) تنظیم کنید.
• اگر دچار کمبود آهن یا سایر مواد مغذی هستید، از پزشک یا متخصص تغذیه خود بخواهید که چگونه رژیم شما را تغییر دهد. قبل از افزودن مکمل‌های غذایی با پزشک خود صحبت کنید. اگر کمبود ویتامین و مواد معدنی نداشته باشید، مصرف برخی مکمل‌ها می‌تواند مضر باشد و علائمتان را تشدید کند.

بیشتر بدانید: تست اسکیزوفرنی

جوراب سندرم پای بیقرار

در سال‌های اخیری برخی شرکت‌ها اقدام به تولید جوراب‌هایی برای بیماران مبتلا به سندرم پای بیقرار کرده‌اند. این جوراب‌ها ضخیم و ساق بلند هستند و به کاهش علائم RLS کمک زیادی می‌کنند. جوراب سندرم پای بیقرار restiffic نام دارد و به نقاط خاصی از پایین پاها فشار می‌آورد. این فشار باعث می‌شود تا پیام‌هایی به مغز ارسال شود. مغز در جواب این پیام‌ها، فرمان آرام شدن را به عضلات تحت تاثیر می‌دهد. نتیجه یک تحقیقات در سال ۲۰۱۳ نشان داده افرادی که به مدت ۸ هفته از این جوراب‌ها استفاده کردند، بهبود‌های چشمگیری در علائم خود داشتند و این موضوع بر کیفیت خوابشان تاثیر مثبتی گذاشته بود. جوراب سندرم پای بیقرار در داروخانه و با تجویز پزشک فروخته می‌شود.

سوالات پزشکی خود را میتوانید از دکتر آنلاین رایگان حال بپرسید.

جوراب‌های ساق بلند مخصوص برای درمان بیماری پای بیقرار

درمان پای بیقرار در طب سنتی

برای درمان پای بیقرار در طب سنتی، توصیه می‌شود که عادت‌های غذایی خود را تغییر دهید. غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و… ممکن است اعصاب شما را تحریک کرده و علائم RLS را تشدید کنند. مواد چاق‌کننده مثل غذاهای سرخ شده، غذاهای فراوری شده، غذاهای سرشار از قند و شیرینی‌های غیرطبیعی را محدود کنید یا از مصرف آن بپرهیزید.

برخی مواد غذایی مانند گوشت، محصولات لبنی، بادام و گردو، دانه‌های مختلف مثل کنجد، تخمه‌ آفتابگردان و تخمه‌ کدو تنبل کمک می‌کنند تا دوپامین خون‌تان افزایش یابد و علائم RLS را کمتر احساس کنید. اگر به دیابت مبتلا هستید، سیر و پیاز را در رژیم روزانه خود بگنجانید و در غیر این صورت از سیب و عسل در برنامه غذایی‌تان استفاده کنید.

شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.

داروی گیاهی برای سندرم پای بیقرار

اگر قصد دارید سندرم پای بیقرار را با داروهای گیاهی درمان کنید، توصیه می‌شود شب‌ها یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در آب گرم کامل حل کرده و پاهایتان را در آن ماساژ دهید. استفاده از دمنوش‌های آرامش‌بخش هم می‌تواند با کاهش استرس به بهبود علائم این بیماری کمک کند. یکی از بهترین دمنوش‌ها برای کاهش علائم RLS، گل پیچ ساعتی است. یک ساعت قبل از خواب این گیاه را دم کرده و یک لیوان از آن را میل کنید. دقت داشته باشید که اگر باردار یا شیرده هستید یا از داروهای ضدافسردگی استفاده می‌کنید، مصرف این دمنوش به شما توصیه نمی‌شود.

نوشیدن دمنوش چای کوهی، چای سبز، بلوبری و قرار دادن پاها در سرکه سیب طبیعی هم می‌تواند در بهبود نشانه‌های این بیماری موثر باشد.

سوالات متداول