هورمون‌ها، پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که در تنظیم عملکردهای مختلف بدن برای حفظ تعادل نقش دارند. اندام‌های مختلفی وظیفه تولید و ترشح هورمون‌ها را بر عهده دارند. غدد فوق کلیوی که در بخش بالایی کلیه‌ها قرار دارند، از جمله این غدد هستند و هورمون‌های ترشح شده از آن‌ها نقش مهمی در سلامتی انسان دارد. هر وقفه‌ای در تولید هورمون‌ها از این غدد، منجر به ایجاد عارضه‌ای به نام بیماری آدیسون یا نارسایی آدرنال میشود. در اثر اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی، ترشح طبیعی کورتیکواستروئیدها مختل شده و عوارضی مثل ضعف، خستگی، تغییر رنگ پوست و… در بیماران ایجاد میشود. برای طرح سوالات خود درباره بیماری آدیسون میتوانید از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.
نارسایی آدرنال یک بیماری نادر است که میزان شیوع کلی آن، بین ۴۰ تا ۶۰ مورد در هر یک میلیون نفر برآورد میشود. این بیماری ممکن است در هر سنی روی دهد و زنان و مردان را مبتلا کند؛ اما معمولا علائم آن در افراد رده سنی ۳۰ تا ۵۰ سال مشاهده میشود. این بیماری اولین بار در سال ۱۸۵۵ توسط پزشکی به نام آدیسون شناسایی شد. عوامل مختلفی در بروز این بیماری نقش دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اختلالات خود ایمنی، نقص‌های ژنتیکی، عفونت‌های طولانی مدت مثل سل و ایدز، برخی از عفونت‌های قارچی و بیماری‌هایی مثل سرطان اشاره کرد. البته به نظر می‌رسد که علت ایجاد این بیماری در بیش از ۸۰ درصد موارد، اختلالات خود ایمنی باشد.
منظور از اختلال خود ایمنی این است که سیستم ایمنی بدن، به غدد فوق کلیوی حمله کرده و لایه خارجی این غده را از بین ببرد. در نتیجه سلول‌های غدد فوق کلیوی، مورد حمله قرار گرفته و عملکرد آن‌ها به تدریج تضعیف میشود. به نظر می‌رسد که بیشتر بیماران مبتلا به آدیسون که به دلیل مشکلات خود ایمنی به آن دچار شده‌اند، حداقل به یک اختلال خود ایمنی دیگر مثل کم کاری تیروئید، دیابت نوع یک و… هم مبتلا باشند.
برای مشاوره در زمینه پوست و مو میتوانید از خدمات مشاوره ای متخصص پوست آنلاین استفاده کنید.
بیماری آدیسون چیست؟
برای این که بدانید بیماری آدیسون چیست باید با نقش غدد فوق کلیوی در بدن آشنا شوید. غدد فوق کلیوی از بخش‌های مهم سیستم غدد درون ریز بدن هستند که در بالای کلیه‌ها قرار گرفته‌اند. هورمون‌هایی که توسط این غدد ترشح می‌شوند، نقش مهمی در اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن دارند. وقتی که لایه خارجی غدد فوق کلیوی دچار آسیب شود، عارضه‌ای به نام بیماری آدیسون یا نارسایی اولیه آدرنال روی می‌دهد. زمانی که بیش از نود درصد قشر آدرنال یا لایه خارجی غدد فوق کلیوی تخریب شود، این غده‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی هورمون‌های استروئیدی یعنی کورتیزول و آلدوسترون ترشح کنند و تولید آن‌ها متوقف میشود. با کاهش سطح این هورمون‌ها، علائم اولیه نارسایی آدرنال مشاهده میشود.
مهم‌ترین نقش هورمون کورتیزول در بدن، پاسخ به استرس است. علاوه بر این، به تنظیم مصرف پروتئین، چربی و کربوهیدرات بدن هم کمک می‌کند. حفظ فشار خون، بهبود عملکرد قلب و عروق و کنترل التهاب هم از دیگر وظایف آن است. آلدوسترون هم به کلیه‌ها کمک می‌کند تا آب و نمک بدن را تنظیم و از این طریق در کنترل فشار خون و حجم خون موثر باشند. وقتی که سطح آلدوسترون خیلی کم شود، بدن نمی‌تواند سطح آب و نمک را تنظیم کرده و در نتیجه فشار خون کاهش می‌یابد. راجع به کنترل فشار خون در منزل بخوانید.
نارسایی ثانویه آدرنال هم به دلیل ناتوانی غده هیپوفیز مغز در تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک یا ACTH روی می‌دهد. این ماده در آزادسازی هورمون‌ها از غدد فوق کلیوی نقش دارد و اختلال در ترشح آن، باعث توقف یا اختلال در ترشح هورمون‌های تولید شده در غدد فوق کلیوی میشود. عواملی مثل تومورهای مغزی، مصرف برخی از داروها و صدمات مغزی از جمله مواردی هستند که در بروز این بیماری نقش دارند. میتوانید آزمایش هورمون و انواع آن را بیشتر بشناسید
علائم بیماری آدیسون
نارسایی آدرنال یا آدیسون به تدریج باعث بروز نشانه‌هایی در افراد میشود. از مهم‌ترین علائم بیماری آدیسون می‌توان به خستگی مزمن، اختلال در هضم غذا، ضعف عضلانی، کاهش وزن، از دست دادن اشتها، افت فشار خون و سرگیجه اشاره کرد. تیره و لکه‌دار شدن پوست هم مخصوصا در نواحی در معرض آفتاب مثل پیشانی، آرنج یا زانوها و گاهی در لثه‌ها مشاهده میشود.
شما همینطور میتوانید راجع به ۱۱ دلیل مهم کم اشتهایی را در حال بخوانید.
بروز لکه‌های تیره و قهوه‌ای رنگ در صورت، دست، لثه یا پا از مهم‌ترین علائم بیماری آدیسون است
علائمی مانند قند خون پایین، اسهال، حالت تهوع، افسردگی و تحریک‌پذیری، میل به مصرف غذاهای شور و عدم تحمل گرما و سرما از دیگر نشانه‌های آن هستند. با توجه به این که این علائم به تدریج پیشرفت می‌کنند، ممکن است به سرعت شناسایی نشده یا با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند. در بیشتر موارد، استرس‌های جسمی، بیماری‌ها، عمل جراحی و… منجر به تشدید علائم می‌شوند. شما همینطور میتوانید درباره نشانه‌های افسردگی در بلاگ بخوانید.
بدتر شدن ناگهانی علائم که بحران آدیسون یا بحران آدرنال نامیده میشود، یک فوریت پزشکی محسوب شده و در مواردی میتواند کشنده باشد. علائم این بحران شامل شوک، درد شدید و ناتوان کننده در شکم و پاها، از کار افتادن برخی از اندام‌ها مثل کلیه‌ها، استفراغ شدید و کم آب شدن بدن، افت شدید فشار خون، ضعف و خستگی و تب است. در صورت مشاهده چنین علائمی حتما با اورژانس تماس بگیرید. درباره خستگی دائم بدن بیشتر بخوانید.
در حال بخوانید: 7 روش کاربردی پایین آوردن تب
تشخیص بیماری آدیسون
بیماری آدیسون به دو شکل تدریجی یا مزمن و ناگهانی یا حاد بروز می‌کند. با توجه به این که علائم بیماری در نوع مزمن آن مبهم و غیر اختصاصی هستند، تشخیص آن اغلب کار دشواری است. برای تشخیص بیماری آدیسون به پیگیری دقیق پزشکی و معاینه بالینی و آزمایش‌های تخصصی نیاز است. به طور کلی، احساس خستگی و ضعف، کاهش وزن همراه با کم شدن اشتها، درد عضلات و مفاصل، فشار خون خیلی کم و درد شکم همراه با حالت تهوع و استفراغ از اصلی‌ترین نشانه‌های آن است.
بعضی از ناهنجاری‌های خاص مثل کاهش سدیم یا افزایش پتاسیم، کمبود آهن و افزایش نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام ائوزینوفیل هم میتواند به تشخیص این بیماری کمک کند. آدیسون مزمن معمولا از طریق آزمایش خون یا معاینه تیرگی پوست و لثه‌ها توسط پزشک تشخیص داده میشود. یک راه قطعی و دقیق برای تشخیص وجود دارد که برای انجام آن، سطح هورمون خون را قبل و بعد از تزریق آدرنوکورتیکوتروپیک یا ACTH اندازه می‌گیرند. به این آزمایش تست تحریک ACTH می‌گویند.
ACTH در واقع هورمونی است که از مغز ترشح شده و بر تولید و ترشح هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی اثر می‌گذارد. غدد فوق کلیوی در فردی که به نارسایی آدرنال دچار است، نمی‌توانند به تحریک ACTH پاسخ دهند؛ در نتیجه سطح کورتیزول پایین باقی می‌ماند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که مشکل از غدد فوق کلیوی است یا مغز. گاهی برای تشخیص این بیماری به سی تی اسکن غدد فوق کلیه، آنتی بادی‌های آدرنال مثبت و آزمایش هیپوگلیسمی ناشی از انسولین هم لازم است.
در حال بخوانید: سینوزیت چیست؟
درمان بیماری آدیسون
درمان بیماری آدیسون به تشخیص به موقع و جایگزین کردن هورمون‌های ترشح شده از غدد فوق کلیوی وابسته است. معمولا با جایگزین کردن هورمون‌های طبیعی تولید شده توسط غدد فوق کلیوی می‌توان این بیماری را درمان کرد. معمولا کورتیزول با داروی هیدروکورتیزون و آلدوسترون با داروی فلودروکورتیزون جایگزین میشود. دوز این داروها برای هر فرد متفاوت است و ممکن است مقدار آن‌ها در زمان عفونت، استرس شدید جسمی مثل بیماری یا عمل جراحی، با تجویز پزشک افزایش یابد. مقدار نمک موجود در رژیم غذایی این افراد هم باید بیشتر شود.
جایگزین کردن هورمون‌های تولید شده از غدد فوق کلیوی با دارو از رایج‌ترین راه‌های درمان آدیسون است
بیماران مبتلا به نارسایی آدرنال در صورت مصرف منظم دارو می‌توانند به طور طبیعی زندگی کنند. اما باید یک کارت شناسایی اضطراری یا دستبند هشدار دهنده ویژه مبتلایان به آدیسون را به همراه مقداری از داروهای خود، در همه شرایط به همراه داشته باشند. از دست دادن یا فراموش کردن هر دوز دارو میتواند سلامتی آن‌ها را تهدید کند. برای بیمارانی که مشکوک به بحران آدیسون هستند، حتی قبل از تشخیص دقیق، از تزریق دوز بالای هیدروکورتیزون و مایع (آب نمک) به رگ و جایگزینی الکترولیت، با تجویز پزشک استفاده می‌کنند. برخی از مبتلایان به این بیماری هم تحت درمان با روش جایگزینی آندروژن مثل تستوسترون قرار می‌گیرند. محققان می‌گویند که این درمان میتواند به بهبود روحیه، خستگی و بهبود وضعیت عمومی افراد کمک کند.
در حال بخوانید: بیماری پروگریا یا پیری زودرس چیست؟
بیماری آدیسون در کودکان
بروز بیماری آدیسون در کودکان نادر است؛ اما میتواند در اثر مشکلات ژنتیکی، پرتو درمانی، بیماری‌های خود ایمنی و… در آن‌ها روی دهد. کودکان مبتلا به این بیماری، مجبور به مدیریت شرایط و علائم بیماری در طول زندگی خود هستند. این عارضه در کودکان با ضعف بدنی، درد شکم، افت فشار خون، مشکلات کلیه و شوک هیپوولمیک یا کم حجمی خون همراه است. برای درمان این بیماری در کودکان، از دارو برای جایگزینی هورمون‌های از دست رفته استفاده می‌کنند. برای اطمینان از اثرگذاری دارو، باید به طور منظم آزمایش خون انجام شود و وضعیت کودک تحت نظر پزشک باشد. گاهی هم به جراحی تومورهای مغزی عامل بیماری یا تومورهای غدد فوق کلیوی برای درمان نیاز است.
سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش خدمات دکتر آنلاین رایگان حال بپرسید.
در حال بخوانید: درمان ترشحات واژینال
بیماری آدیسون و بارداری
نارسایی آدرنال یک اختلال غیر معمول است که میتواند در طول دوران بارداری ظاهر شده و زنان را در معرض عوارض خاص ناشی از بارداری قرار دهد. بیماری آدیسون از جمله اختلالاتی است که میتواند به کاهش قدرت باروری زنان منجر شده و یا در طول دوران بارداری، بر سلامت مادر و جنین اثر بگذارد. با این حال، درمان مناسب آن از جمله استروئید درمانی یا مداخله جراحی در صورت لزوم، میتواند به بارداری و زایمان موفق منجر شود. بیماری آدیسون و بارداری می‌توانند بر هم اثر داشته باشند.
انتخاب روش درمانی مناسب برای مادر باردار به تشخیص پزشک بستگی دارد. گاهی این عارضه از طریق مصرف داروهای هیدروکورتیزون و فلودروکورتیزون کنترل میشود و به تولد نوزاد سالم منجر خواهد شد. اما در صورتی که پزشک ادامه بارداری را برای سلامت مادر و جنین خطرناک تشخیص دهد، ممکن است سقط جنین را پیشنهاد کند. بیشترین موارد این بیماری در زنان باردار یا کسانی که قصد بارداری دارند، از طریق تنظیم و مصرف دوز مناسب دارو قابل درمان است و با موفقیت کنترل خواهد شد.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
تشخیص به موقع و درمان بیماری آدیسون در زنان باردار معمولا به تولد نوزاد سالم و طبیعی منجر میشود
حرف آخر
بیماری آدیسون یا نارسایی آدرنال در اثر آسیب به لایه خارجی غدد فوق کلیوی ایجاد میشود. اصلی‌ترین عامل بروز این بیماری، مشکلات خود ایمنی، یعنی حمله سیستم ایمنی بدن به این غدد است. اما عوامل دیگری مثل مشکلات ژنتیکی، برخی از بیماری‌ها مثل ایدز یا سرطان و آسیب‌های جسمی هم می‌توانند در بروز آن موثر باشد. هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون که توسط غدد فوق کلیوی ترشح می‌شوند، نقش مهمی در عملکرد بافت‌ها و اندام‌های بدن دارند. بیماران مبتلا به آن در صورت مصرف منظم دارو می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند، اما گاهی به روش‌های درمانی دیگر مثل جراحی نیاز است. برای مشورت با پزشک متخصص در این زمینه میتوانید از حال کمک بگیرید. شما چه اطلاعاتی درباره بیماری آدیسون دارید؟
سوالات متداول
بیماری آدیسون چیست؟
این بیماری نوعی اختلال است که در اثر آن، غدد فوق کلیوی قادر به تولید مقدار کافی هورمون‌های استروئیدی یعنی کورتیزول و آلدوسترون نیستند. در نتیجه عملکرد اندام‌هایی که به این هورمون‌ها وابسته هستند مختل میشود.
در صورت ابتلا به بیماری آدیسون چه اتفاقی در بدن روی می‌دهد؟
سطح پایین هورمون کورتیزول در بدن باعث افت فشار خون و خستگی میشود. بروز استرس جسمی مثل عفونت شدید یا تصادف و… میتواند باعث تشدید علائم شده و با سرگیجه، استفراغ و غش همراه شود.
آیا بیماری آدیسون خطرناک است؟
بیماران مبتلا به آن در صورت مصرف مناسب دارو و انجام آزمایشات منظم زیر نظر پزشک، می‌توانند زندگی عادی و طبیعی داشته باشند. اما بروز تنش‌ها و استرس‌هایی مثل تصادف یا بیماری‌هایی مثل سرطان ممکن است وضعیت را تشدید کند.
بیماری آدیسون کشنده است؟
بحران آدیسون که گاهی با شوک هیپوولمیک همراه میشود، عوارضی مثل کم آبی بدن ناشی از استفراغ شدید، دردهای شدید شکمی، ضعف و گیجی ایجاد کرده و در صورت عدم رسیدگی مناسب، میتواند منجر به مرگ شود.
برای درمان بیماری آدیسون به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
با توجه به این که این بیماری در اثر اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی روی می‌دهد، برای بررسی، تشخیص و درمان آن باید با یک پزشک متخصص غدد مشورت کرده و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
منابع
