لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است که شامل مشکلات مکرر قابل توجهی در جریان گفتار است. افرادی که لکنت دارند، می‌دانند که چه می‌خواهند بگویند اما در بیان آن مشکل دارند. به عنوان مثال ممکن است یک هجا، یک حرف مصوت یا بی‌صدا را تکرار یا طولانی کنند. امکان مکث هنگام با صدا خواندن متن نیز وجود دارد. زیرا احتمال برخوردن به کلمه یا صدایی که در بیان آن مشکل پیدا می‌کنند وجود دارد. این اختلال گفتاری ممکن است با رفتارهای مبارزه‌ای مانند پلک زدن سریع چشم یا لرزش لب همراه باشد. لکنت میتواند ارتباط با دیگران را دشوار کند و بر عملکرد و کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیر منفی بگذارد. همراه حال باشید تا بیشتر با این اختلال گفتاری آشنا شوید.
لکنت در بین کودکان خردسال، قسمتی طبیعی از یادگیری صحبت کردن است. دلیل معمول بودن لکنت در کودکان خردسال، کامل نبودن مهارت گفتاری آن‌هاست. به این معنی که توانایی بیان آنچه در ذهن دارند را هنوز به طور کامل یاد نگرفته‌اند. بیشتر کودکان از این نوع لکنت رنج می‌برند.
حتما بخوانید: تست کرونا در منزل
با این حـال در برخی موارد، لکنت یک بیماری مزمن میشود که تا بزرگسالی ادامه دارد. این نوع لکنت میتواند در اعتماد به نفس فرد مبتلا و توانایی او در تعامل با دیگران تاثیر منفی بگذارد. کودکان و بزرگسالانی که دچار لکنت هستند می‌توانند از روشهای درمانی مختلف بهره‌مند شوند. روش‌هایی مثل گفتار درمانی، رفتار درمانی شناختی و استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی که می‌توانند به بهبود تسلط به گفتار کمک کنند.
احتمال بروز لکنت در مردان بیشتر از زنان است. عواملی که خطر لکنت را افزایش می‌دهند عبات‌اند از:
- تاخیر رشد در کودکی: کودکانی که دچار تاخیر در رشد هستند یا مشکلات گفتاری دارند، بیشتر در معرض لکنت قرار دارند.
- اقوام مبتلا به لکنت: لکنت جنبه ارثی نیز دارد. داشتن اقوام مبتلا به لکنت، احتمال ابتلا را بیشتر می‌کند.
- فشار عصبی: وجود فشار عصبی و استرس در خانواده و انتظارات زیاد والدین میتواند باعث تشدید لکنت شود.
مراجعه به گفتاردرمانگر همیشه بهترین راه درمانی لکنت است
علائم و نشانه های لکنت زبان
علائم و نشانه های لکنت زبان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در شروع یک کلمه، عبارت یا جمله
- طولانی کردن یک کلمه یا یکی از هجاهای آن
- تکرار یک صدا، هجا یا کلمه
- سکوت مختصر پیش از بیان یک هجا یا کلمه خاص
- مکث حین بیان یک کلمه و شکستن آن
- اضافه کردن هجاهای اضافه مثل « اِ » یا « آ » پیش از بیان کلمه
- حرکت بیش از حد صورت یا بالاتنه برای بیان یک کلمه
- اضطراب داشتن برای صحبت کردن
- ناتوانی یا کم‌توانی در برقراری ارتباط موثر
مشکلات گفتاری ناشی از لکنت ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
- سریع پلک زدن
- لرزش لب‌ها یا فک
- تیک‌های عصبی صورت
- حرکات تند سر
- مشت کردن دست‌ها
لکنت ممکن است در مواردی تشدید شود. مواردی مثل هیجان‌زدگی، خستگی، نگرانی، عجله داشتن یا تحت فشار بودن. همچنین شرایطی مثل حرف زدن در مقابل یک گروه یا مکالمه تلفنی نیز احتمال تشدید علایم لکنت را به همراه دارند. با این حال، بیشتر افرادی که لکنت دارند، در شرایطی می‌توانند بدون مشکل صحبت کنند. وقت‌هایی که با خودشان صحبت می‌کنند، آواز می‌خوانند یا با فرد دیگری هم‌صدا می‌شوند، میتواند جزو موارد استثنا باشد که لکنت مشاهده در آن‌ها نمی‌شود.
عوارض لکنت شامل موارد زیر است:
- مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
- مضطرب بودن از صحبت کردن
- کم‌حرف شدن
- اجتناب از موقعیت‌هایی که نیاز به صحبت کردن دارند
- از دست دادن مشارکت اجتماعی در مدرسه و محل کار
- مورد اذیت و آزار قرار گرفتن
- اعتماد به نفس پایین
لکنت زبان در کودکان
لکنت زبان در کودکان عموما بین ۲ تا ۶ سالگی اتفاق می‌افتد. به طور میانگین ۵ تا ۱۰ درصد کودکان در این سن دچار لکنت می‌شوند. برای کودکان، لکنت دوره‌ای معمول و عادی است و احتمال دارد از چند هفته تا چند سال طول بکشد. پسرها ۲ تا ۳ برابر دختران دچار لکنت می‌شوند و با افزایش سن، این اختلاف نیز بیشتر میشود. تعداد پسرانی که لکنتشان ادامه‌دار میشود ۳ تا ۴ برابر بیشتر از دختران است.
در بیشتر موارد، این مشکل موقتی و بخشی از پروسه یادگیری حرف زدن است و خود به خود برطرف میشود. تقریبا ۷۵ درصد کودکان مبتلا به لکنت، با افزایش سن بهبود پیدا می‌کنند. اما این مشکل در ۲۵ درصد باقی‌مانده، ادامه‌دار خواهد بود و به عنوان یک اختلال ارتباطی همیشگی، همراهشان خواهد ماند. در چنین شرایطی مراجعه به پزشک یا گفتار درمانگر برای بهبود تسلط به گفتار مورد نیاز است.
در صورتی که موارد زیر را مشاهده کردید، با پزشک خود تماس بگیرید تا یک گفتار درمانگر مورد تایید را به شما معرفی کند:
- بیش از ۶ ماه ادامه داشتن لکنت کودک
- روبرو شدن با مشکلات گفتاری جدید
- تشدید لکنت با افزایش سن کودک
- منقبض شدن عضلات یا دیگر مشاهدات عینی مبنی سخت صحبت کردن
- تاثیر منفی گذاشتن بر توانایی برقراری روابط اجتماعی
- ایجاد اضطراب یا مشکلات عاطفی (مثل ترس و اجتناب از صحبت کردن)
- شروع لکنت در بزرگسالی
دلایل ابتلا به لکنت زبان
محققان همچنان مشغول مطالعه جهت پیدا کردن دلایل ابتلا به لکنت زبان هستند. ترکیبی از عوامل مختلف ممکن است باعث ابتلا به لکنت شود. به طور کلی از نظر نوع شکل‌گیری، لکنت به دو دسته تقسیم میشود:
۱. لکنت زبان رشد
لکنت در کودکان خردسال هنگامی رخ می‌دهد که آن‌ها هنوز در حـال یادگیری مهارت‌های گفتاری و زبانی هستند. این رایج‌ترین شکل لکنت است. برخی دانشمندان و پزشکان معتقدند که لکنت رشد وقتی رخ می‌دهد که توانایی گفتاری و زبانی کودک نتواند خواسته‌های کلامی‌ای که در ذهن دارد را به زبان منتقل کند. بیشتر محققان در این زمینه معتقدند که لکنت رشد از فعل و انفعالات پیچیده‌ای متشکل از عواملی مختلف ناشی میشود.
مطالعات اخیر به کمک تصویربرداری مغزی، اختلافات مداومی را در تصاویر مغزی فکر مبتلا به لکنت و سایر افراد نشان می‌دهد. لکنت رشد ممکن است در سابقه خانوادگی نیز وجود داشته باشد و تحقیقات نشان داده که عوامل ژنتیکی در این نوع لکنت نقش دارند. از سال ۲۰۱۰، محققان موسسه ملی ناشنوایان و سایر اختلالات ارتباطی (NIDCD) چهار ژن مختلف را شناسایی کرده‌اند که جهش آن‌ها با لکنت ارتباط دارد.
۲. لکنت زبان عصبی
لکنت زبان عصبی یا نوروژنیک ممکن است پس از سکته مغزی، ضربه به سر یا انواع دیگر آسیب‌های مغزی رخ دهد. در لکنت عصبی، مغز در هماهنگی مناطق مختلفش که در گفتار نقش دارند دچار مشکل میشود. نتیجه این مشکل، ناتوانی در تولید گفتار واضح و روان میشود.
عدم تسلط بر گفتار لزوما لکنت در نظر گرفته نمی‌شود. سکته مغزی، اختلالات و آسیب‌دیدگی مغزی میتواند باعث تکلم کُند یا همراه با مکث و تکرار اصوات شود که به آن لکنت عصبی گفته میشود. عدم تسلط بر گفتار همچنین میتواند در صورت بروز پریشانی عاطفی مختل شود. افرادی که لکنت ندارند، ممکن است در صورت عصبی بودن یا تحت فشار بودن، دچار عدم تسلط بر گفتار شوند. چنین شرایطی باعث تشدید علایم در فردی که دچار لکنت است میشود. مشکلات گفتاری این‌چنینی که پس از بروز ضربه عاطفی پدید می‌آید چندان معمول نیستند و لکنت در نظر گرفته نمی‌شوند. زمانی اعتقاد عمومی بر این بود که همه لکنت‌ها روانشناختی و ناشی از ضربه عاطفی هستند. اما امروزه می‌دانیم که لکنت زبان روانشناختی نادر است.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
لکنت در بزرگسالی میتواند دلایل عصبی، مصرف دارو یا بازگشت لکنت کودکی داشته باشد
لکنت زبان در بزرگسالان
همانطور که گفتیم، لکنت در کودکان رایج و بخشی از رشد توانایی آنان در صحبت کردن است. اما لکنت در بزرگسالانی که در کودکی دچار این مشکل نبودند چندان رایج نیست. هرچند دلایل مختلفی برای آن وجود دارد که در این بخش با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
۱. لکنت زبان عصبی
این نوع، شایع‌ترین شکل لکنت در بزرگسالان است. دلیل وقوع این مشکل یک واقعه آسیب‌زا مانند سکته مغزی یا انواع دیگر آسیب‌های مغزی است. در صورت بروز آسیب مغزی، لکنت میتواند به صورت موقت پدید آید؛ برای چند ساعت یا مدتی طولانی‌تر. در هر صورت مراجعه به یک گفتار درمانگر ضروری است. این روش درمانی میتواند به فرد در درک بهتر آنچه باعث این اختلال میشود و چگونگی مقابله با آن کمک کند.
۲. عوارض مصرف دارو
اختلال گفتاری میتواند از عوارض مصرف دارو باشد. در صورتی که پس از مصرف دارویی جدید دچار این مشکل شدید، مصرف دارو را متوقف کنید و فورا با پزشکتان تماس بگیرید. پزشکتان میتواند با تغییر دارو مشکل را برطرف کند. این نوع از لکنت به اندازه انواع دیگر آن جدی نیست و جای نگرانی ندارد. چرا که با تغییر دارو برطرف خواهد.
۳. بازگشت لکنت کودکی
لکنت کودکی معمولا خود به خود یا به کمک گفتار درمانی حل میشود. اما احتمال بازگشت لکنت کودکی در بزرگسالی وجود دارد. شاید حتی خود فرد، لکنت کودکی‌اش را به خاطر نیاورد. اما فشار عصبی احتمال دارد که باعث بازگشت لکنت کودکی شود.
لکنت زبان ناگهانی
در برخی موارد ممکن است افراد حتی بدون سابقه لکنت در کودکی دچار لکنت زبان ناگهانی شوند. این نوع لکنت عموما جای نگرانی ندارد و در مدت کوتاهی از بین می‌رود. اما بهتر است که دلیل به وجود آمدنش را پیدا کنید و در صورت امکان از آن دوری کنید. برخی از دلایل لکنت ناگهانی عبارت‌اند از:
- خستگی یا اضطراب
- مصرف الکل
- سکته مغزی
- میگرن
- اختلال عصبی
- مصرف داروی جدید
لکنت زبان استرسی
استرس‌های جدی می‌توانند باعث اختلال گفتاری شوند که به این نوع لکنت زبان استرسی گفته میشود. هر گونه استرس ناشی از مشکلات کاری، مالی، عاطفی، از دست دادن یک عزیز یا تصادف میتواند به این نوع لکنت منجر شود. بهترین راه برای مقابله با این نوع اختلال گفتاری، دوری از منبع استرس است. در بیشتر موارد با رفع استرس، مشکل برطرف میشود. اما در صورت شدت بالای لکنت و برطرف نشدن آن، مشاوره با یک گفتار درمانگر پیشنهادی منطقی است.
درمان لکنت زبان
اگرچه در حـال حاضر درمانی قطعی برای لکنت وجود ندارد، اما درمانهای متنوع و کمک‌کننده‌ای پیشنهاد میشود. ماهیت درمان بر اساس سن فرد، اهداف ارتباطی و عوامل دیگر متفاوت خواهد بود. اگر شما یا فرزندتان لکنت دارید، مهم است که با یک گفتار درمانگر مشورت کنید تا بهترین گزینه‌های درمان را برای شما تعیین کند.
درصورت نیاز به مشاوره فوری میتوانید از خدمت پزشک آنلاین متخصص کودکان سامانه حال استفاده کنید.
۱. درمان لکنت زبان کودکان
شروع زودرس درمان لکنت زبان کودکان، ممکن است از تبدیل شدن لکنتشان به یک مشکل همیشگی جلوگیری کند. برخی از روش‌ها می‌توانند به کودک کمک کنند تا ضمن ایجاد نگرش مثبت به ارتباطات، تسلطشان در گفتار را بهبود ببخشند. متخصصان توصیه می‌کنند کودکی که به مدت ۳ تا ۶ ماه لکنت دارد و رفتارهای مبارزه‌ای مربوط را از خود نشان می‌دهد باید مورد ارزیابی قرار گرفته شود. برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند که کودک در بازه‌های ۳ ماهه ارزیابی شود تا مشخص شود لکنتش در حـال افزایش است یا کاهش. درمان، اغلب شامل آموزش‌های مربوط به والدین میشود. آموزش‌هایی در مورد راه‌های حمایت از کودک برای ایجاد مهارت گفتاری روان. برخی از این راه‌کارها عبارتند از:
- خانه را تبدیل به محیطی آرام برای کودکان کنید. با این کار فرصت‌های بیشتری برای او فراهم می‌کنید تا با شما صحبت کند. همچنین لازم است زمانی را در طول روز به گفتگو با فرزندتان اختصاص دهید. بهترین زمان، وقت‌هایی است که فرزندتان هیجان‌زده و مشتاق به صحبت کردن است.
- وقتی با او گفتگو می‌کنید، با دقت به حرف‌هایش گوش دهید. به جای این که از نحوه بیان کلمات ایراد بگیرید و کلامش را قطع کنید، به محتوای حرف‌هایش توجه کنید. این حس را به فرزندتان منتقل کنید که قصد شنیدن حرف‌هایش را دارید، نه ایراد گرفتن از آن‌ها.
- با آرامش و سرعتی کمی پایین‌تر صحبت کنید. این کار فشار کمتری به کودک وارد می‌کند و به بهتر صحبت کردنش کمک بزرگی می‌کند.
- وقتی فرزندتان صحبت می‌کند با دقت گوش دهید و صبورانه منتظر بمانید تا کلمه مورد نظرش را بگوید. به هیچ وجه سعی نکنید جملات او را کامل کنید. با این کار به او کمک می‌کنید یاد بگیرد که حتی با وجود لکنت میتواند ارتباطات موفقی برقرار کند.
- اگر فرزندتان موضوع لکنتش را مطرح کرد با او صادق باشید. صریح و صادقانه به او بگویید ایجاد برخی اختلالات در گفتار هیچ اشکالی ندارد و نباید به این دلیل از حرف زدن پرهیز کند.
زمان مناسبی را در طول روز برای گفتگوی با کودکان در نظر بگیرید
۲. درمان لکنت زبان بزرگسالان
بیشتر روشهای درمان لکنت زبان بزرگسالان شامل کمک به یادگیری مهارت‌هایی برای به حداقل رساندن لکنت است. روش‌هایی مانند آرام‌تر صحبت کردن و تنظیم تنفس. برای این کار تمرین‌هایی در نظر گرفته می‌شوند که از آواهای یک هجایی شروع می‌شوند و به کلمات، جملات و حتی متن‌های طولانی می‌رسند. این روش‌ها همچنین به رفع اضطراب فرد کمک می‌کند.
- درمان دارویی: سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا، هیچ دارویی را برای درمان لکنت تایید نکرده است. با این حال، برخی از داروها که برای درمان سایر مشکلات سلامتی مانند صرع، اضطراب یا افسردگی تایید شده‌اند، برای درمان یا کنترل لکنت استفاده می‌شوند. این داروها اغلب عوارض جانبی دارند که استفاده از آن‌ها را خصوصا به صورت طولانی‌مدت دشوار می‌کند.
- دستگاه‌های الکترونیکی: برخی افراد از دستگاه‌های الکترونیکی برای کنترل لکنت استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها با ظاهری شبیه به سمعک داخل گوش قرار می‌گیرند. کارکردشان به این صورت است که نسخه کمی تغییر یافته از صدای خود فرد را در گوششان پخش می‌کنند. با این روش، این حس به شخص منتقل میشود که به طور هماهنگ با شخص دیگری در حـال صحبت کردن است. همانطور که پیش‌تر گفتیم بیشتر افراد در چنین شرایطی بدون لکنت صحبت می‌کنند. در مورد این دستگاه‌ها تحقیقات بیشتری لازم است. محققان در حـال مطالعه و بررسی تاثیر استفاده طولانی مدت از این دستگاه‌ها هستند.
- گروه‌های خودیاری: بسیاری از افراد به این نتیجه رسیده‌اند که بیشترین موفقیت را از ترکیب درمان و خودیاری به دست آورده‌اند. گروه‌های خودیاری به افرادی که لکنت دارند کمک می‌کنند راهی برای مواجه با چالش‌ها پیدا کنند. همچنین باعث میشود که متوجه شوند در این مسیر تنها نیستند و همیشه همراه و پشتیبان‌هایی دارند.
درمان لکنت زبان ناشی از ترس
افرادی که لکنت ناشی از ترس دارند، ممکن است با برخی روش‌ها بهبود پیدا کنند. برخی از راه‌های پیشگیری و درمان لکنت زبان ناشی از ترس عبارتند از:
- تمرین‌های آرام‌بخش مثل مراقبه، تنفس عمیق و گفتگوی ذهنی مثبت داشتن
- تمرین مهارت‌های اجتماعی مثل شرکت در مباحثه‌ها
- مطالعه درباره لکنت
سوالات متداول
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است که باعث میشود فرد نتواند به شکل واضح و روان بیان کند. مشکلاتی مثل تکرار یک حرف یا کلمه خاص یا ناتوانی در تلفظ آن از جمله مواردی هستند که در اختلال لکنت ایجاد میشود.
برای درمان لکنت زبان چه بخوریم؟
هنوز داروی مشخصی برای لکنت تایید نشده و درمانهای غیر دارویی مثل مشاوره و مراجعه به گفتار درمانگر پیشنهاد میشود.
چگونه لکنت زبان را درمان کنیم؟
بهترین راه درمان لکنت گفتار درمانی است. یک گفتار درمانگر میتواند بهترین راه درمانی مناسب را برای شما انتخاب کند تا بهترین نتیجه را بگیرید.
برای لکنت زبان چه باید کرد؟
برای لکنت باید با روشهای درمانی درست پیش رفت و از همه مهمتر صبور بود. بدون شک صبوری فرد مبتلا و اطرافیانش از اهمیت بالایی برخوردار است.
منابع
گفتار درمانی در ارومیه
2 سال پیش