آگنوزی به دلیل مشکل حافظه یا عقل نیست، بلکه اختلال در توانایی مغز برای پردازش و تفسیر اطلاعات حسی است. زندگی با آگنوزیا سخت است و فعالیت‌های روزانه و تعاملات بین فردی را نیز مختل کند. در ادامه این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که آگنوزی چیست و نشانه ها و راه‌های درمان آن کدامند.
آگنوزی چیست؟
آگنوزی یک بیماری عصبی است که بر توانایی فرد در تشخیص و تفسیر اطلاعات حسی مانند اشیاء، افراد، صداها یا بوها تأثیر می گذارد، حتی اگر حواس مشکلی نداشته باشد نیز معمولاً در اثر آسیب به نواحی خاصی از مغز، ایجاد میشود.
افراد مبتلا به آگنوزیا ممکن است در تشخیص اشیاء یا چهره های افراد آشنا نیز مشکل داشته باشند، حتی اگر بینایی آنها طبیعی باشد. به عنوان مثال، آنها ممکن است برای شناسایی یک کلید یا چهره یک فرد آشنا دچار مشکل شوند. با این حال، افراد مبتلا به آگنوزیا می‌توانند یاد بگیرند که برای تشخیص اشیا یا افراد به حواس یا نشانه های دیگر تکیه کنند.
علت ابتلا به آگنوزیا چیست؟
همانطور که گفته شد، به طور معمول در اثر آسیب به مغز، به ویژه در مناطقی که مسئول پردازش و تفسیر اطلاعات حسی هستند، این مشکل ایجاد میشود.
به طور کلی چندین عامل زمینه‌ای می‌توانند منجر به آگنوزیا شوند:
- آسیب مغزی: سکته مغزی، ضربه مغزی، رشد تومور، عفونت یا اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر که باعث آسیب به مناطق خاصی از مغز می‌شوند.
- ضایعات قشر مغز: آسیب به نواحی خاصی از قشر مغز، مانند لوب اکسیپیتال یا گیجگاهی، به ترتیب باعث آگنوزی بینایی یا شنوایی میشود. این ضایعات مسیرهای عصبی مسئول تفسیر اطلاعات حسی را مختل می‌کنند.
- شرایط عصبی: آگنوزیا می‌تواند با برخی اختلالات عصبی مانند صرع یا بیماری پارکینسون همراه باشد. در این موارد، فعالیت الکتریکی غیر طبیعی یا انحطاط پیشرونده در نواحی خاص مغز منجر به علائم آگنوزیا میشود.
تشخیص دقیق، به تعیین نواحی خاص درگیر مغز و میزان آسیب نیز کمک می‌کند.
چه کسانی در خطر ابتلا به آگنوزی هستند؟
در حالی که آگنوزیا ممکن است برای هر کسی رخ دهد اما گروه های خاصی ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به آگنوزی باشند.
بازماندگان سکته مغزی
سکته مغزی در بسیاری از مواقع منجر به آسیب در بخش های مختلف مغز، از جمله آن بخش‌هایی که مسئول ادراک و تشخیص هستند، میشود. بسته به محل و شدت سکته مغزی، افراد دچار آگنوزیا می‌شوند.
بیماران تروماتیک مغزی (TBI)
TBI، ناشی از تصادف یا دعوا، می‌تواند باعث آسیب به مغز شده و در نتیجه خطر ابتلا به آگنوزیا افزایش می‌یابد.
بیماری های نورودژنراتیو
شرایطی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون یا بیماری کروتزفلد جاکوب ممکن است در طول زمان منجر به ایجاد آگنوزیا شوند زیرا این بیماری ها به تدریج به مغز آسیب می‌رسانند.
بیماران تومور مغزی
انواع خاصی از تومورهای مغزی ممکن است باعث آسیب به نواحی مغزی شود که مسئول پردازش حسی هستند و منجر به آگنوزیا شوند.
بیماران مبتلا به صرع
تشنج های طولانی مدت در صرع گاهی اوقات منجر به آسیب مغزی میشود که در نهایت منجر به آگنوزیا خواهد شد.
با تمامی این موارد اما هر کسی ممکن است به دلیل آسیب مغزی یا شرایط عصبی دچار آگنوزیا شود.بنابراین تشخیص آن باید توسط دکتر مغز و اعصاب آنلاین و یا از طریق آزمایشات و تصویربرداری‌ها مشخص شود
روش تشخیص بیماری آگنوزیا
اولین گام جمع آوری اطلاعات در مورد سابقه پزشکی فرد، از جمله هر گونه شرایط عصبی موجود، جراحات، یا بیماری ها است. آزمون های مختلفی برای ارزیابی انواع مختلف آگنوزیا بر اساس حواس آسیب دیده قابل استفاده است. به عنوان مثال، یک تست آگنوزیا بینایی شامل نشان دادن تصاویر یا اشیاء به فرد در حین ارزیابی توانایی آنها در تشخیص و شناسایی آنها است. به طور مشابه، تست آگنوزیا شنوایی نیز شامل پخش صداهای مختلف و ارزیابی توانایی فرد در درک یا تشخیص آنها است.
در برخی موارد، تصویربرداری عصبی مانند MRI یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) برای شناسایی هر گونه ناهنجاری ساختاری یا آسیب مغزی انجام شود و پس از تمامی این موارد با نظر جمعی از پزشکان متخصص بیماری آکنوزیا تشخیص داده
میشود.
تفاوت بین آگنوزیا و آفازی
آگنوزیا و آفازی شباهت هایی دارند اما باز هم باهم متفاوت هستند. هر دو شامل آسیب به بخشی از مغز می‌شوند، اما این آسیب بر مغز تأثیر متفاوتی می‌گذارد.
آگنوزیا وضعیتی است که در آن آسیب به مغز، تشخیص ورودی یکی از حواس مانند بینایی، شنوایی و غیره را از بین می‌برد. یعنی حس خوب کار می‌کند، اما بخشی از مغز که اطلاعات حسی را پردازش می‌کند، کار نمی‌کند.
آفازی وضعیتی است که در آن آسیب به نواحی مغز توانایی های زبانی را مختل می‌کند. انواع مختلف آفازی‌ها درواقع صحبت کردن را کندتر می‌کنند، استفاده از کلمه مناسب یا تلفظ آن را سخت می‌کنند و یا به طور کلی صحبت کردن را بسیار سخت می‌کند.
بیشتر بدانید: بیماری شارکو ماری توث چیست
انواع آگنوزی
آگنوزیا می تواند به خودی خود یا به عنوان علامتی از سایر بیماری های عصبی رخ دهد و انواع آن شامل موارد زیر می‌باشد:
آگنوزی بصری
این نوع آگنوزیا مربوط به مشکلات در تشخیص و تفسیر محرک های بینایی است. افراد مبتلا به آگنوزیا بینایی علیرغم داشتن دید طبیعی در تشخیص اشیا، چهره ها یا حتی محیط اطراف خود دچار مشکل می‌شوند. به عنوان مثال، یک وسیله مانند مداد را می‌ببینند اما قادر به شناسایی آن نیستند.
آگنوزی شنوایی
آگنوزی شنیداری مربوط به مشکلات در تشخیص و درک صداها است. افراد مبتلا به این وضعیت در تشخیص صداهای آشنا یا درک گفتار دچار مشکل می‌شوند، حتی اگر شنوایی آنها تحت تأثیر قرار نگیرد. این افراد نمی‌توانند بین صداهای مختلف تمایز ایجاد کنند یا ملودی‌های آشنا را تشخیص دهند.
آگنوزیا لمسی
آگنوزیا لمسی که به نام استریوگنوزیس نیز شناخته می شود، شامل مشکلاتی در تشخیص اشیا از طریق لامسه یا حواس حرکتی است. افراد مبتلا به آگنوزیا لمسی نمی‌توانند اشیایی را که نمی‌ببینند، تنها با تکیه بر لمس تشخیص دهند.
پروسوپاگنوزیا
نوع خاصی از آگنوزی بینایی است که بر تشخیص چهره تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به پروسوپاگنوزیا تشخیص و به خاطر سپردن چهره ها، حتی چهره های عزیزانشان را دشوار می دانند. آنها برای شناسایی افراد به ویژگی های دیگری مانند صدا، لباس یا مدل مو تکیه می‌کنند.
راه های درمان آگنوزی
برای انتخاب درمان آکنوزیا باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و از خود درمانی بپرهیزید اما به طور کلی راه‌های درمان آکتوزی شامل موارد زیر است:
تحریک حسی
درگیر شدن با روش های حسی آسیب دیده به آموزش مجدد مغز و بهبود توانایی های تشخیصی کمک کند. برای مثال، استفاده از بافت‌ها، دماها یا رایحه‌های مختلف، احساس مربوطه را تحریک می‌کند، در حالی که کمک‌های بصری و نشانه‌های شنیداری، تشخیص دیداری و شنیداری را افزایش خواهد داد.
توانبخشی شناختی
این رویکرد شامل تکنیک‌های مختلفی برای بهبود عملکردهای شناختی است. تمرینات حافظه، آموزش توجه و تکالیف حل مسئله به تقویت توانایی های شناختی و جبران نقص در مهارت های تشخیص کمک می کند. کاردرمانگران می‌توانند این کار را انجام دهند.
ارتباطات تقویتی و جایگزین (AAC)
برای افراد مبتلا به آگنوزیا که با درک یا بیان کلامی مشکل دارند، روش های AAC مفید است که شامل استفاده از تابلوهای ارتباطی، کارت های تصویری یا دستگاه های تولید کننده گفتار برای تسهیل ارتباط و غلبه بر موانع زبانی است.
اصلاحات محیطی
اصلاح محیط برای ارتقای شناخت کاربرد دارد و شامل برچسب زدن به اشیا و سازماندهی محیط اطراف به شیوه ای قابل پیش بینی است. ایجاد یک محیط امن و حمایتی باعث کاهش سردرگمی و بهبود عملکرد روزانه افراد مبتلا به آکنوزیا میشود.
راهبردهای حمایتی
بیماران مبتلا به آگنوزیا باید تشویق شوند تا نیازهای خود را بیان کنند و خانواده و دوستان نیز باید از آنها حمایت کنند.
برخی از فن آوری‌های جدید مانند یادآورهای الکترونیکی، برنامه های گوشی هوشمند، و دستگاه های پوشیدنی نیز وجود دارد که نشانه های دیداری یا شنیداری برای کارها و فعالیت های روزانه ایجاد می‌کند و به افراد مبتلا کمک می‌کند.
میزان بهبودی فرد مبتلا به آگنوزی چقدر است
میزان بهبودی فرد به موارد زیر بستگی داشته و برای هر فردی متفاوت است.
- نوع، اندازه و محل آسیب
- میزان آسیب (مثلاً تشخیص اشیاء چقدر دشوار است)
- سن فرد
- اثربخشی درمان
اگر بتوان علت آسیب را معکوس کرد، اکثر افراد در طول 3 ماه اول روند بهبودی را شروع می‌کنند و ممکن است تا یک سال این روند بهبودی ادامه یابد.
آیا می‌توان از بیماری آگنوزیا جلوگیری کرد؟
در حال حاضر، هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری مستقیم از آگنوزیا وجود ندارد. با این حال، برخی از اقدامات را می توان برای جلوگیری از شرایطی که ممکن است منجر به صدمات مغزی شود، مانند داشتن پوشش محافظ در حین ورزش یا استفاده از کمربند ایمنی هنگام رانندگی برای به حداقل رساندن خطر ضربه به سر انجام داد.
منابع:
