این روزها اسم بیماری پارکینسون را زیاد می‌شنویم. اگر می‌خواهید بدانید پارکینسون چیست باید به شما بگوییم که این بیماری یک مشکل پیش‌رونده عصبی است که حرکات فرد مبتلا را مختل می‌کند. چنین اختلالی گاه با یک لرزش نامحسوس در یک دست آغاز می‌شود و گاهی هم به جای لرزش، به صورت سختی و کندی حرکات خودش را نشان می‌دهد. در اولین مراحل پارکینسون ممکن است صورت فرد بی‌حالت شود و حرف زدنش نرم و نامفهوم شنیده شود. در مراحل بعد و با گذر زمان علائم شدیدتر می‌شوند. اگرچه هنوز هیچ درمان قطعی برای بیماری پارکینسون پیدا نشده اما دارو درمانی می‌تواند علائم بیماری را بهبود ببخشد و در مواردی هم جراحی نواحی مشخصی از مغز لازم می‌شود تا بیمار بتواند تا حد ممکن به زندگی عادی برگردد.

مشاوره آنلاین با متخصص مغز و اعصاب

علت بیماری پارکینسون

دلیل بیماری پارکینسون تخریب و از کار افتادن بعضی سلول‌های عصبی در مغز است. این سلول‌ها مسئول تولید کردن ماده شیمیایی به نام دوپامین هستند که در کارکردهای مغزی مانند به یاد ‌سپاری و تمرکز و حرکات فیزیکی نقش کلیدی دارد. دوپامین همچنین در کنار هورمون‌هایی مانند سروتونین و اکسی‌توسین و اندورفین در احساس شادی و رضایت موثر است. کاهش میزان دوپامین در مغز در نهایت به اختلالات حرکتی و عملکرد نامنظم مغز منتهی می‌شود. محققان به دنبال دلایل تخریب سلول‌های عصبی در پارکینسون گشته‌اند و به نتایج متعددی رسیده‎‌اند.

ژن‌های مستعد کننده

بعضی جهش‌های ژنی می‌توانند منجر به بروز بیماری پارکینسون شوند. این جهش‌ها اگرچه نادر و محدود به مواردی‌اند که در آن چند عضو یک خانواده به بیماری مبتلا می‌شوند، در صورتی که متعدد باشند خطر ابتلا را بالا می‌برند. به عبارت بهتر یک جهش ژنی به تنهایی نمی‌تواند باعث بیماری شود.

محرک‌های محیطی

بعضی مواد محیطی هم هستند که ممکن است استعداد ابتلا به بیماری را بالا ببرند ولی اصطلاح علمی که برای این مواد به کار می‌رود “ماشه” است. این یعنی که فرد صرفا به دلیل تماس با این مواد مبتلا نمی‌شود بلکه این مواد زمینه‎‌های ابتلا را فعال می‌‎کنند. فلزات سنگین و حشره‌کش‌ها از جمله محرک‌های محیطی پارکینسون شمرده می‌شوند.

اجسام لِوی

یکی از جدیدترین کشفیات در زمینه علل بیماری پارکینسون، پیدا کردن اجسام لوی در مغز افراد مبتلاست. اجسام لوی در واقع هسته‌های متمرکز پروتئین هستند که در سلول‎های عصبی مبتلایان به پارکینسون دیده شده‌اند. در این اجسام پروتئین‌های متعددی یافت شده ولی مهمترین آنها که امروزه دانشمندان را به کشف دلیل اصلی بیماری امیدوار کرده، پروتئینی به نام آلفا-سی‌نوکلئین است. این پروتئین به شکلی در اجسام لوی متمرکز می‌شود که تجزیه و شکستن آن برای سلول‌های عصبی دشوار است.

بیماری پارکینسون در جوانان

ابتلا به پارکینسون در کودکان و نوجوانان نادر است و عموم افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند سن بالایی دارند، با این حـال چیزی حدود ۲ تا ۱۰ درصد افراد متبلا ۵۰ ساله یا جوان‌تر هستند که سن پایینی برای ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود. سیر بیماری در این سنین تا اندازه زیادی مشابه پارکیسنون در افراد سالخورده است ولی از آنجا که افراد درگیر جوان‌تر و در دوران اوج فعالیت شغلی و اجتماعی هستند مشکلات اقتصادی و روحی جدی‌تری را تجربه می‌کنند. آنها ممکن است مسئولیت خانواده و فرزندان را به عهده داشته باشند که خود یک عامل مضطرب‌کننده است. از طرف دیگر وقتی بیماری در سن کمتر ایجاد می‌شود ظرفیت فرد برای ترمیم عملکرد سلول‌های مغزی بالاتر است و احتمال این‎که بیماری زمینه ژنتیکی داشته باشد افزایش می‌یابد. بنابراین می‌شود گفت بیماری پارکینسون در افراد جوان‌تر هم تهدید بزرگ‌تری است و هم امید بیشتری به درمان آن می‌رود.

علائم پارکینسون

همان‌طور که گفتیم بیماری پارکینسون با علایم خفیف آغاز می‌شود و با گذر زمان این علایم تشدید می‌شوند. اما مهم‌ترین نشانه‌های پارکینسون چیست ؟ در ادامه این نشانه‌ها را معرفی می‌کنیم.

لرزش

لرزش خفیف در انگشت‌ها، دست یا چانه اولین نشانه‌های پارکینسون هستند. این لرزش‌ها زمانی که در حالت استراحت رخ بدهند باید جدی گرفته شوند. ولی هر لرزشی را نباید با علامت پارکینسون اشتباه گرفت. لرزشی که بعد از ورزش و فعالیت زیاد اتفاق بیافتد یا بعد از صدمه به بدن مشاهده شود یک لرزش طبیعی است. مصرف بعضی داروها هم باعث ایجاد لرزش در بدن می‌شوند که ارتباطی با پارکینسون ندارد.

کوچک شدن دست‌خط

اگرچه تکنولوژی کامپیوتری و نرم‌افزارهای نگارش و ویرایش در حـال هدایت ما به سمتی هستند که در آن نوشتن با دست به ندرت لازم می‌شود، هنوز می‌توانیم از کوچک شدن حروف موقع نوشتن سرنخی از آغاز بیماری پارکینسون پیدا کنیم. در این حالت که میکروگرافی یا کوچک‌نگاری نام دارد به مرور زمان کلمه‌هایی که فرد روی کاغذ می‌آورد شلوغ و درهم‌رفته می‌شوند. با این حـال مختصری کوچک نوشتن به خاطر ضعف چشم یا سختی انگشتان طبیعی است و نباید باعث نگرانی شود.

از دست رفتن حس بویایی

در دوران پاندمی کوید ۱۹، از دست رفتن حس بویایی یکی از علایم نگران کننده نشانگر درگیری با ویروس کرونا بود. ولی این نشانه از خیلی قبل از این پاندمی به عنوان علامت بیماری پارکینسون شناخته شده است. برای اینکه در تشخیص بیماری به اشتباه نیفتیم باید یک دوره طولانی از کم حسی بویایی را سپری کنیم، به این دلیل که در بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوانزا و کوید ۱۹ این علامت گذراست. ولی اگر فرد مسنی به مدت طولانی بوهای واضح و مشحصی مثل بوی موز یا سبزیجات معطر را حس نمی‌کند بهتر است به پرشک مراجعه کند. شما همینطور می‌توانید ۷ تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی را در حال بخوانید.

بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل

مشکلات خوابیدن

برای بسیاری از افراد مسن‌تر این پهلو و آن پهلو شدن موقع خواب یک گرفتاری شایع و به همین نسبت طبیعی است. در اولین مراحل خواب هم پرش عضلات برای هر کسی اتفاق می‌افتد. ولی حرکات ناگهانی و شدید وقتی که فرد وارد مراحل عمیق خواب شده می‌تواند نشانه آغاز بیماری پارکینسون باشد. درباره خوب خوابیدن ، مقاله مرتبط با آن را در حال بخوانید.

بیشتر بخوانید: راهکارهای خواب راحت 

سختی حرکت عضلات

خیلی از افراد در آغاز فعالیت‌های روزمره کمی سختی عضلات را احساس می‌کنند که با کمی نرمش و راه رفتن برطرف می‌شود. چنین حالتی اگر ادامه پیدا کند و با نرمش کردن از بین نرود ممکن است نشانه ابتلا به بیماری پارکینسون باشد. در این حالت فرد احساسی شبیه به این دارد که پایش به زمین چسبیده و او قادر به جدا کردن آن نیست. این حالت می‌تواند در شانه یا کمر هم احساس شود. با این حـال باید مراقب بود که همین‌ها علایم بیماری آرتریت روماتوئید هم هستند و باید با مشاوره و مراجعه به پزشک بین این بیماری‌ها که درمان‌های متفاوتی دارند به تشخیص قطعی رسید. شما می‌توانید،  علائم روماتیسم مفصلی را در این مقاله بخوانید.

یبوست

اگر فردی به طور روزمره برای دفع محتویات روده‌اش دچار مشکل شود ممکن است با مراحل اولیه پارکینسون درگیر شده باشد. البته مسائلی مثل تغذیه بد و فیبر ناکافی، مصرف برخی داروها و فعالیت فیزیکی کم هم باعث یبوست می‌شوند، ولی اگر فردی بدون اینکه هیچ یک از این مشکلات را داشته باشد دچار یبوست مداوم شود به مشاوره پزشکی نیاز دارد. درباره  رفع یبوست شدید ، این مقاله را حتما بخوانید.

صدای ضعیف و تغییریافته

یکی دیگر از راه‌های تشخیص اینکه بدانیم پارکینسون چیست توجه به صدای فرد است. افراد سالخورده معمولاً با این مشکل مواجه می‌شوند که دیگران حرف‌هایشان را نمی‌شنوند. این تا اندازه‌ای طبیعی است ولی اگر دوستان و اطرافیان فردی به طور معنی‌دار به تغییر صدای او اشاره کنند و یا اینکه خود فرد تفاوت زیادی در لحن و شیوه صحبت کردن خودش ببیند بد نیست به پزشک مراجعه کند. این مورد هم مثل از دست دادن حس بویایی بین پارکینسون و بیماری‌های تنفسی مشترک است. تغییر صدایی که بعد از گذشتن یک دوره معمول سرماخوردگی از بین نمی‌رود نیاز به رسیدگی بیشتر دارد.

یکنواختی حالت چهره

یکی از دیگر علایم بیماری پارکینسون بی‌حالت شدن صورت است. افرادی که دچار این علامت می‌شوند حتی وقتی سرحال هستند و هیچ ناراحتی و اندوهی از بابت چیزی ندارند باز قادر به خندیدن یا باز کردن چهره نیستند. این وضعیت که شبیه به یک فلج مختصر در عضلات صورت است می‌تواند ناشی از مصرف برخی داروها باشد ولی اگر فرد دارویی استفاده نمی‌کند می‌شود نگران پارکینسون شد.

سرگیجه و ضعف

این تقریبا برای هر کسی پیش می‌آید که هنگام بلند شدن از صندلی و ایستادن احساس سرگیجه و ضعف کند. دلیل این اتفاق افت ناگهانی فشار خون است که می‌تواند به دلیل نشستن ثابت به مدت طولانی و بلند شدن ناگهانی باشد یا عوارض مصرف برخی داروها. ولی اگر فردی بدون مصرف داروی بخصوص و به طور مرتب دچار این وضعیت شود باید احتمال ابتلا به پارکینسون را جدی بگیرد. علت سر گیجه و حالت تهوع را در این مقاله بطور کامل بخوانید.

خمیدگی قامت

افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند ممکن است در صاف ایستادن دچار مشکل شوند. اگر خمیدگی بدن رو به جلو یا کج و معوج راه رفتن به دلیل تصادف یا صدمه‌های دیگر نباشد و اگر فرد به بیماری استخوانی دچار نشده باشد باید به پارکینسون هم شک کند و به دنبال مشاوره پزشکی بگردد.

بیشتر بخوانید: علائم از کار افتادن کلیه

 

عاقبت بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون خود به خود یک بیماری کشنده نیست ولی ممکن است طی یک دوره زمانی حدودا ۱۵ ساله فرد را به وضعیت ناتوانی کامل برساند. این یعنی فرد تمام توانایی‌های مغزی‌اش را از دست می‌دهد و کارکردهای حیاتی بدن از بین می‌روند. با این حـال درمان‌های پارکینسون می‌توانند پیشرفت بیماری را کند و به کیفیت زندگی فرد بیمار اضافه کنند. بنیاد پارکینسون در آمریکا سیر بیماری را در ۵ مرحله به ترتیب زیر طبقه بندی کرده است:

• در این مرحله فرد علایم خفیف دارد که با زندگی روزمره‌اش تداخلی ندارند.
• علایم تشدید می‌شوند و دوطرف بدن را درگیر می‌کنند. مشکلات راه رفتن آشکار می‌شود. فرد هنوز می‌تواند به تنهایی زندگی کند ولی انجام کارهای روزمره به تدریج دشوار می‌شود.
• فرد هنوز مستقل است ولی علایم تشدید می‌شوند. زمین خوردن حین راه رفتن بیشتر اتفاق می‎افتد و لباس پوشیدن و غذا خوردن دشوار می‌شوند.
• در این مرحله علایم بیماری محدود کننده می‌شوند. فرد می‌تواند بدون کمک دیگران بایستد ولی راه رفتن بدون وسایل کمکی ممکن نیست. بیمار دیگر نمی‌تواند تنها زندگی کند.
• در آخرین مرحله پارکینسون ایستادن و راه رفتن با کمک دیگران هم به سختی امکان‌پذیر است. بیمار نیاز به مراقبت دائمی دارد و در بهترین حالت‌ با صندلی چرخدار قادر به حرکت است. توهم و هذیان در این مرحله نادر نیستند.

آیا تاکنون با مبتلا به پارکینسون مواجه شده‌اید؟ او در کدام یک از مراحل بالا قرار داشت؟

مادوپار

اگر می‌خواهید بدانید داروی اصلی پارکینسون چیست باید مادوپار را به شما معرفی کنیم. داروی مادوپار در واقع ترکیبی از دو داروی لوودوپا و بنسرازید است که در درمان بیماران مبتلا به پارکینسون به کار می‌رود. همانطور که پیشتر گفتیم بیماری پارکینسون به دلیل کاهش میزان دوپامین در پایانه‌های عصبی ایجاد می‌شود و مادوپار با جبران این کمبود اختلالات حرکتی و حسی فرد بیمار را برطرف می‌کند. باید توجه داشت که این دارو بیماری پارکینسون را درمان نمی‌کند بلکه علایم آن را کاهش می‌دهد. استفاده از داروی مادوپار باید حتما تحت نظر پزشک معالج باشد. دلیل این مسئله تداخل این دارو با بعضی مشکلات دیگر پزشکی است. به عنوان مثال مادوپار با ترکیب داروهای مهارکننده مونو آمین اکسیداز تداخل دارد و نباید مصرف شود.استفاده از مادوپار همزمان با بیماری‌های درمان نشده قلب و کلیه و کبد و غدد درون‌ریز هم ممکن است خطرناک باشد. هر نوع مصرف دارو برای پارکینسون باید با مشاوره و تجویز پزشک باشد.

بیشتر بخوانید: علائم کمبود ویتامین دی در زنان

درمان پارکینسون

افراد در مراجعه به پزشک سوال می‌کنند درمان پارکینسون چیست اما تا کنون  درمان قطعی بیماری پارکینسون کشف نشده است. هر چیزی که به عنوان درمان پارکینسون مطرح است شیوه‌هایی برای کاهش علایم، به تعویق انداختن و کند کردن سیر بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیمار است. درمان‌های متداول پارکینسون در سه دسته دارو درمانی و جراحی و اصلاح سبک زندگی قرار می‌گیرند.

داروهای جایگزین دوپامین

استفاده از دارو درمانی برای کند کردن بیماری پارکینسون رایج است و عمده این داروها نقش جایگزینی دوپامین را بر عهده دارند. این داروها که مانند مادوپار از خانواده لوودوپا هستند به صورت استنشاقی، خوراکی و تزریقی استفاده می‌شوند. داروهای دیگری از قبیل مهار کننده‌های مونو آمین اکسیداز و آنتی کولینرژیک‌ها هم در رفع علایم بیماری موثرند ولی به دلیل عوارض جانبی نامطلوب امروزه کمتر تجویز می‌شوند.

جراحی

یک شیوه کنترل بیماری پارکینسون تحریک عمقی مغز است . در این روش یک الکترود در نواحی مسئول ایجاد علایم بیماری در مغز کار گذاشته می‌شوند و یک مولد کوچک که با جراحی زیر ترقوه بیمار قرار می‌گیرد با ارسال پالس الکتریکی این نواحی مغز را تحریک می‌کند. این شیوه جراحی ریسک سکته و خونریزی را بالا می‌برد ولی در مواردی که فرد بیمار به دارو پاسخ مناسب نمی‌دهد کاربردی است. از آنجا که نصب این دستگاه بعضی حرکات فرد را که در شنا کردن مهم هستند مختل می‌کند انجمن دارو و غذای آمریکا به افرادی که از این دستگاه استفاده می‌کنند توصیه کرده قبل از شنا کردن با پزشکشان مشورت کنند.

اصلاح سبک زندگی

ورزش ایروبیک به طور خاص برای بیماران مبتلا به پارکینسون توصیه می‌شود. تمرین‌ها و ورزش‌هایی که به حفظ تعادل فرد کمک می‌کنند هم در این مورد مفیدند و برای اصلاح حرف زدن از گفتاردرمانی استفاده می‌شوند. این تمرین‌ها در کنار درمان‌های دارویی و جراحی کیفیت زندگی بیمار را افزایش می‌دهند.

محافظت از مغز در مقابل اثرات پیری

یکی از اصلاحات سبک زندگی در روند تغذیه ای است به همین منظور دمنوش های گیاهی پیشنهاد شده است. یکی از این دمنوش های گیاهی چای سبز است.

ترکیبات کاتچین موجود در چایی سبز  می‌تواند اثرات محافظتی زیادی بر سلول‌های عصبی در شرایط آزمایشگاهی و مدل‌های حیوانی داشته باشد و احتمالا خطر زوال عقل را کاهش دهد.

حرف آخر

در این مقاله توضیح دادیم که پارکینسون چیست و چطور می‌توان این بیماری را کنترل کرد. پارکیسنون درمان قطعی ندارد اما با تغییر سبک زندگی، ورزش و استفاده از داروهایی که پزشک متخصص تجویز می‌کند می‌توان عوارض این بیماری را تا حد زیادی به تعویق انداخت. آیا کسی از نزدیکان شما علائم پارکینسون دارد؟ در چنین شرایطی می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با متخصصان حال گفت‌وگو کنید و از آنها راهنمایی بخواهید.

سوالات متداول