علت بزرگ شدن طحال و راه درمان آن

طحال عضو کوچکی از بدن است که تقریباً به اندازه یک مشت گره کرده است. در طول معاینه فیزیکی، برای پزشک دشوار است که طحال را حس کند زیرا معمولاً در یک ناحیه عمیق از حفره شکمی قرار دارد و توسط قفسه سینه محافظت می‌شود. با این حال، زمانی که طحال تحت تأثیر عفونت‌ها، جراحات یا شرایط خاصی قرار می‌گیرد، به طور قابل توجهی متورم شود و به طحال بزرگ شده تبدیل شود که به عنوان اسپلنومگالی نیز شناخته می‌شود.

بزرگ شدن طحال معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند و درمان آن نیز به شدت، شرایط زمینه‌ای و علت آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، برداشتن با جراحی آن، ضروری نیست، اما در شرایط خاصی، ممکن است توصیه شود. در ادامه درباره این عضو بدن و علت بزرگ شدن و راه درمان آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.

بزرگ شدن طحال یعنی چه؟

طحال که در قسمت فوقانی شکم و نزدیک معده قرار دارد، اندامی حیاتی است که نقش مهمی در سیستم لنفاوی ایفا می‌کند. عملکردهای اصلی آن شامل تولید گلبول‌های سفید، ایجاد آنتی بادی برای مبارزه با عفونت‌ها و فیلتر کردن خون برای از بین بردن عوامل بیماری زا است.

هنگامی که بدن به عفونت‌ها، التهاب ها یا اختلالات خودایمنی پاسخ می‌دهد، ممکن است یک پاسخ غیرعادی نیز دریافت کند. مثلا اندازه و حجم طحال افزایش یابد. طول یک طحال طبیعی و سالم معمولاً 12 سانتی متر و وزن آن تقریباً 70 گرم است. در مقابل، طحال بزرگ شده می تواند تا 20 سانتی متر طول و بیش از 1000 گرم وزن داشته باشد. به این عمل بزرگ شدن طحال می‌گویند.

علائم بزرگ شدن طحال چیست؟

شاید ندانید که ممکن است کسی طحال بزرگی داشته باشد بدون اینکه علائم قابل توجهی را نشان دهد. گاهی اوقات، تنها در طی بررسی‌های معمول است که این بیماری تشخیص داده می‌شود. گاهی افراد کم وزن، طحال بزرگ شده را از طریق تغییر قابل مشاهده در ظاهر فیزیکی خود، درک می‌کنند

برخی از علائم رایج بزرگ شدن طحال عبارتند از:

• افزایش حساسیت به عفونت ها به دلیل کمبود گلبول های سفید
• درد یا ناراحتی شدید در ناحیه سمت چپ بالای شکم، جایی که طحال در آن قرار دارد.
• احساس سنگینی در معده حتی پس از مصرف کم یا بدون غذا
• تعداد کمتر از حد طبیعی گلبول های قرمز که می تواند منجر به کم خونی شود (کم خونی زمانی رخ می دهد که بدن گلبول های قرمز کافی تولید نکند)

برای اطمینان و برای تشخیص دقیق و راهنمایی همین الان می‌توانید با یک پزشک آنلاین مشورت کرده و از منزل یا محل کار خود با او گفتگو کنید.

آیا بزرگ شدن طحال یک مشکل جدی است؟

وقتی طحال بزرگ می‌شود، نشانه آن است که یک جای کار مشکل دارد. طحال به دلایل مختلفی بزرگ می‌شود و شدت این عارضه به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. برای تعیین بهترین اقدام، پزشک باید علت اصلی بزرگ شدن را شناسایی کند.

در موارد خفیف، ممکن است اصلا علائمی وجود نداشته باشد اما در موارد شدید، طحالی که به شدت بزرگ شده است ممکن است پاره شود و منجر به خونریزی داخلی شود که یک عارضه جدی بوده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

علت بزرگ شدن طحال چیست؟

بزرگ شدن طحال با شرایط و عوامل مختلفی مرتبط است. در بسیاری از موارد، عفونت‌هایی مانند مونونوکلئوز علت اصلی این عارضه هستند. بیماری‌های کبدی مانند سیروز صفراوی و فیبروز ریه نیز می‌توانند به بزرگ شدن طحال کمک کنند، به ویژه در افراد جوان مبتلا به آرتریت روماتوئید. درواقع هنگامی که سیستم لنفاوی ملتهب می شود، باعث تورم طحال نیز می‌شود.

سایر علل عبارتند از:

• مالاریا که آسیب قابل توجهی به طحال وارد می‌کند
• بیماری هوچکین
• کم خونی داسی شکل
• نارسایی قلبی، که می تواند منجر به طیف وسیعی از علائم از جمله تنگی نفس و خستگی نیز بشود
• سیروز (یک بیماری مزمن کبدی)
• سرطان خون
• تومورهایی که از طحال منشأ می‌گیرند یا از سایر اندام ها پخش شده اند
• عفونت های ناشی از ویروس ها، باکتری ها یا انگل ها
• بیماری های التهابی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید

عوارض

اما عواقب بزرگ شدن طحال چیست؟. طحال بزرگ شده ممکن است عوارضی نیز برای سلامت بدن ما داشته باشد. یکی از بحرانی‌ترین مسائل، مرگ بافت است و زمانی اتفاق می‌افتد که اندازه طحال از مقدار خونی که دریافت می‌کند بیشتر شود. در نتیجه جریان خون قطع می شود و باعث آسیب بافتی و مرگ می‌شود.

علاوه بر این، طحال بیش فعال باعث وضعیتی به نام هیپرسپلنیسم می‌شود. در این سناریو، طحال بزرگ شده، تعداد زیادی از سلول‌های خونی را از جریان خون خارج می‌کند و منجر به کم خونی شدید، کاهش تعداد گلبول های سفید و کاهش سطح پلاکت می‌شود.

در موارد نادر، طحال بزرگ شده ممکن است خود به خود یا به دلیل ضربه مستقیم مانند زمین خوردن پاره شود. این موضوع نیز ممکن است باعث مرگ شود که با اقدامات پزشکی به موقع قابل پیشگیری است.

If you have a chronically enlarged spleen, be careful to avoid trauma to your abdomen. An enlarged spleen is more vulnerable to rupture

اگر طحال شما به طور مزمن بزرگ شده است، مراقب باشید که از آسیب به شکم خود جلوگیری کنید. طحال بزرگ شده در برابر پارگی آسیب پذیرتر است

my.clevelandclinic.org

نحوع تشخیص طحال بزرگ شده

هنگامی که فردی با علائم درد شکمی ناشناخته به پزشک مراجعه می‌کند، معمولاً معاینه کاملی انجام می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است به طور اتفاقی بزرگ شدن طحال را در یک معاینه معمول یا در حین بررسی وضعیت پزشکی دیگر تشخیص دهد اما به طور کلی، وجود طحال بزرگ شده را می‌توان از طریق معاینه فیزیکی، تکنیک‌های تصویربرداری یا تست‌های آزمایشگاهی تایید کرد.

برای تشخیص دقیق بزرگ شدن طحال، متخصصان پزشکی از روش های زیر استفاده می کنند:

1. تست های تصویربرداری: سی تی اسکن، سونوگرافی و MRI که می‌توانید از بخش سونوگرافی در منزل نیز این کار را انجام دهید.
2. آزمایش خون: تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی نیز به شناسایی ناهنجاری‌ها در شمارش سلول‌های خونی کمک کند و این کار نیز از بخش آزمایش در منزل قابل انجام است.
3. نمونه برداری از مغز استخوانبرای بررسی عملکرد و اندازه طحال.

ریسک فاکتورها

اسپلنومگالی یا طحال بزرگ شده هر کسی را، صرف نظر از سن، مبتلا می‌کند. با این حال، افراد خاصی بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

کسانی که در هر مرحله از زندگی به عفونت هایی مانند مونونوکلئوز مبتلا شده‌اند. زیرا طحال برای مقابله با عفونت فعالیت کرده و بزرگ می‌شود.

افرادی که با اختلالات متابولیک ارثی متولد می شوند، مانند بیماری گوچر و بیماری نیمن پیک که بر کبد و طحال تأثیر می گذارد. این بیماری‌ها به دلیل ناتوانی بدن در تجزیه صحیح برخی از مواد می‌تواند منجر به بزرگ شدن طحال شود.

افرادی که در مناطقی که مالاریا در آن شیوع دارد زندگی می‌کنند یا از آنجا بازدید می‌کنند: مالاریا یک عامل خطر مهم برای اسپلنومگالی است، زیرا این انگل گلبول های قرمز آلوده کرده و طحال برای مقابله و فیلتر کردن آن بزرگ می‌شود.

درمان بزرگ شدن طحال

هنگام درمان طحال بزرگ شده، کار اصلی، رسیدگی به وضعیت زمینه‌ای است که باعث بزرگ شدن شده است. در بسیاری از موارد، زمانی که علت اصلی به طور موثر کنترل شود، طحال به اندازه طبیعی خود باز می‌گردد. به عنوان مثال، اگر بزرگ شدن در اثر عفونت موقتی ایجاد شود، بدن ممکن است بتواند به تنهایی با آن مبارزه کند. در موارد دیگر، پزشک داخلی آنلاین داروها، انواع آنتی بیوتیک یا سایر درمان‌های موثر را برای مبارزه با بیماری تجویز کند. در برخی موارد، تزریق خون، شیمی درمانی یا رادیوتراپی نیز ممکن است پیشنهاد شود. در صورت نیاز به جراحی نیز، پزشک جراخ، روش لاپاراسکوپی یا عمل باز را انتخاب خواهد کرد.

برای درمان بزرگ شدن طحال، هدف پزشک، کاهش اندازه طحال جهت کاهش علائم است که از طریق پرتودرمانی با دوز کم یا در برخی موارد برداشتن طحال با جراحی انجام می‌شود.
برای مدیریت ناراحتی و درد ناشی از بزرگ شدن طحال نیز پزشکان داروهای مسکن را توصیه می‌کنند که شامل گزینه‌های بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن، قرص ناپروکسن یا پاراستامول است. در موارد شدیدتر، مسکن های قوی تر مانند اکسی کدون یا هیدروکودون ممکن است تجویز شود.

تغذیه مناسب برای طحال بزرگ شده

خوردن غذاهای مناسب نقش مهمی در سلامت طحال دارد. یعنی گنجاندن مواد مغذی خاص در رژیم غذایی می تواند به کاهش بیماری‌های مربوط به طحال کمک کند.

یک گروه ضروری از غذاها آن‌هایی هستند که حاوی آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی بوده و شامل میوه‌هایی مانند آناناس، توت فرنگی و توت قرمز و همچنین سبزیجات برگدار مانند اسفناج، گشنیز و رازیانه است. این غذاها به مبارزه با استرس اکسیداتیو و التهاب کمک کرده و مانع بزرگ شدن طحال می‌شوند.

ماهی های چرب مانند سالمون، ماهی خال مخالی و تن ماهی نیز به دلیل سطوح بالای اسیدهای چرب امگا 3 مفید هستند. علاوه بر این، غذاهای غنی از آهن برای سلامت طحال بسیار مهم هستند. گوشت قرمز، جوانه گندم، لوبیا و نخود همگی منابع عالی آهن هستند که به عملکرد طحال کمک می‌کنند.

ویتامین C یکی از ویتامین‌های مناسب برای سلامت طحال است. غذاهای غنی از ویتامین C مانند پرتقال، توت فرنگی، تمشک، کیوی و فلفل قرمز به تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونت‌ها نیز کمک می کنند. ضمن اینکه رژیم غذایی سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، آجیل و دانه‌ها نیز همگی به بهبود سلامت گوارش و کاهش التهاب کمک خواهند کرد.

البته فراموش نکنید که از نمک زیاد و نوشیدنی‌‌های گازدار باید پرهیز کنید.

برای جلوگیری از بزرگ شدن طحال چه باید کرد؟

در حالی که نمی‌توان به طور کامل از بزرگ شدن طحال جلوگیری کرد، اما انجام اقداماتی برای مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای به کاهش خطر ابتلا به طحال کمک خواهد کرد. یک رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در حفظ سیستم ایمنی قوی از جمله طحال دارد.
عفونت ها یکی از دلایل اصلی طحال بزرگ شده هستند، بنابراین رعایت بهداشت برای پیشگیری از ابتلا به آن‌ها امری ضروری است و شامل شستن مرتب دست‌ها، اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار و تمیز نگه داشتن سطوح است.

ایا استرس باعث بزرگ شدن طحال می‌شود؟

استرس دلیل مستقیم بزرگ شدن طحال نیست. اما استرس مزمن می‌تواند منجر به التهاب و اختلال در سیستم ایمنی شود، که به نوبه خود باعث ایجاد شرایط خاصی خواهد شد و ممکن است باعث بزرگ شدن طحال شود. موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK) نیز تأیید می‌کند که اگرچه استرس دلیل مستقیم طحال بزرگ نیست، اما می‌تواند به طور غیرمستقیم بر اندازه و عملکرد طحال تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، استرس منجر به تغییراتی در باکتری‌های روده می‌شود و بر توانایی طحال در فیلتر کردن گلبول‌های قرمز قدیمی و حذف باکتری‌ها از جریان خون تأثیر می‌گذارد.

پزشک مناسب برای درمان بزرگ شدن طحال

بیماران مبتلا به طحال بزرگ شده معمولاً به یک متخصص، مانند متخصص گوارش، داخلی یا هماتولوژیست  ارجاع داده می‌شوند. این متخصصان در زمینه تشخیص و درمان طیف وسیعی از اختلالات گوارشی و خونی، از جمله شرایطی که باعث مشکلاتی در طحال می‌شود تجربه دارند و آموزش دیده‌اند. در برخی موارد، بیماران ممکن است به جراح نیز ارجاع داده شوند، به خصوص اگر طحال بزرگ شده باعث عوارضی شده باشد که برداشتن آن ضروری باشد.

ایا بزرگ شدن طحال قابل درمان است؟

بله، بزرگ شدن طحال، بسته به علت آن قابل درمان است. گزینه‌های درمانی شامل رسیدگی به علت اصلی بزرگ شدن، مانند عفونت، بیماری کبد یا انواع خاصی از سرطان است. در برخی موارد، داروها یا جراحی نیز برای کاهش علائم یا کاهش اندازه طحال انجام می‌شود.

غذاهای مضر برای طحال بزرگ

طحال بزرگ یا اسپلنومگالی در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود و برخی غذاها ممکن است این وضعیت را تشدید کنند. غذاهایی که چربی بالایی دارند، مانند غذاهای سرخ شده، تکه های چرب گوشت و غذاهای فرآوری شده، فشار بیشتری بر طحال وارد کرده و ممکن است به التهاب کمک کنند. علاوه بر این، غذاهایی که قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده بالایی دارند، مانند تنقلات شیرین و نان سفید، می توانند وضعیت طحال را بدتر کنند، زیرا منجر به افزایش سطح قند خون شده و ممکن است بر اندام فشار وارد کند.

برای بزرگ شدن طحال به چه دکتری مراجعه کنیم؟

هنگام تجربه علائم بزرگ شدن طحال، پزشک عمومی ارزیابی اولیه را انجام داده و بسته به علت اسپلنومگالی، شما را به متخصصی مانند هماتولوژیست، انکولوژیست یا متخصص گوارش ارجاع می‌دهد. این متخصصان از طریق آزمایش‌های تشخیصی مانند مطالعات تصویربرداری یا آزمایش خون گزینه‌های درمانی مناسب را توصیه می‌کنند.

 

منابع:

my.clevelandclinic.org

سوالات متداول