پتاسیم بالا که از نظر پزشکی به عنوان هایپرکالمی شناخته می شود، با افزایش سطح پتاسیم در بدن که نقش مهمی در عملکرد صحیح اعصاب و عضلات، حفظ ضربان قلب سالم و متعادل کردن مایعات در بدن دارد مشخص می‌شود. در این مقاله، علل، علائم و عوارض بالقوه سطوح بالای پتاسیم را بررسی خواهیم کرد و همچنین درمان‌های موجود و اقدامات پیشگیرانه را نیز بررسی خواهیم کرد.

پتاسیم چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است که نقش حیاتی در بدن ما دارد و حامل بار الکتریکی است که به حفظ تعادل مایعات در سلول‌ها و سراسر بدن کمک می‌کند. این ماده معدنی در درجه اول در داخل سلول ها یافت می‌شود و برای عملکرد صحیح اعصاب و ماهیچه ها بسیار ضروری است.

یکی از عملکردهای اصلی پتاسیم تنظیم ریتم قلب ما است. یعنی کمک می‌کند تا ماهیچه‌ها به صورت هماهنگ منقبض و شل شوند. علاوه بر این، پتاسیم همچنین با خنثی کردن اثرات سدیم (ماده معدنی که باعث افزایش فشار خون می‌شود)، به حفظ سطح فشار خون طبیعی کمک می‌کند. ضمن اینکه پتاسیم از عملکرد کلیه های ما با فیلتراسیون مناسب و دفع مواد زائد حمایت می‌کند.

چرا آزمایش پتاسیم تجویز می‌شود؟

زمانی که سطح پتاسیم در بدن ما خیلی بالا یا خیلی کم باشد، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. اگر فردی دچار تعریق بیش از حد، استفراغ یا شرایطی مانند بیماری کلیوی یا نارسایی قلبی شود، سطح پتاسیم او ممکن است نامتعادل باشد.

برای ارزیابی سطح پتاسیم یک فرد، پزشک، آزمایش پتاسیم را تجویز می‌کند. این آزمایش خون ساده به تعیین اینکه آیا غلظت پتاسیم در محدوده طبیعی است یا خیر می‌پردازد. برای این کار می‌توانید از بخش آزمایش در منزل استفاده کنید و با آپلود نسخه آزمایش خود، این کار را در خانه خودتان و با کمک متخصصین انجام دهید.

علائم نرمال نبودن سطح پتاسیم در بدن

زمانی که سطح پتاسیم در بدن غیر طبیعی می شود، می تواند پیامدهای قابل توجهی بر سلامت ما دارد.

علائم هیپوکالمی (پایین بودن پتاسیم):

• ضعف عضلانی: پتاسیم پایین باعث ضعف عضلانی شده و انجام فعالیت های روزمره را دشوار می‌کند.
• خستگی: احساس خستگی بیش از حد یا کمبود انرژی، حتی پس از استراحت کافی، ممکن است نشان دهنده سطوح پایین پتاسیم باشد.
• ریتم غیر طبیعی قلب: پتاسیم پایین سیگنال های الکتریکی طبیعی در قلب را مختل کرده و منجر به تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم می‌شود.
• یبوست: کاهش سطح پتاسیم بر ماهیچه های دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و اغلب منجر به یبوست می‌شود.
• احساس سوزن سوزن شدن: بی حسی یا گزگز در اندام ها، مانند دست ها، بازوها، پاها یا پاها گاهی نشان دهنده کمبود پتاسیم است.

ضعف عضلانی بر اثر پتاسیم بالا

علائم هیپرکالمی (پتاسیم بالا در بدن):

• ضربان قلب نامنظم: افزایش سطح پتاسیم با سیگنال های الکتریکی قلب تداخل داشته و منجر به ضربان غیر طبیعی قلب می‌شود.
• ضعف یا فلج عضلانی: سطوح بالای پتاسیم باعث ضعف عضلانی، بی حسی یا حتی فلج عضلانی می‌شود، به ویژه در موارد شدید.
• حالت تهوع و استفراغ: پتاسیم بالا سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه احساس تهوع و استفراغ بالقوه ایجاد می‌کند.
• خستگی یا ضعف: احساس خستگی یا ضعف بیش از حد حتی بدون فعالیت فیزیکی قابل توجه ممکن است نشان دهنده سطوح بالای پتاسیم باشد.
• درد قفسه سینه: در برخی موارد، افزایش سطح پتاسیم باعث ناراحتی یا درد قفسه سینه می‌شود.

عوارض پتاسیم بالا برای بدن

پس از شناخت علائم، بهتر است عوارض پتاسیم بالا در بدن را نیز بشناسید.

• مشکلات کلیوی: پتاسیم بالا کلیه ها را تحت فشار قرار داده و از دفع موثر پتاسیم اضافی جلوگیری می‌کند که منجر به بیماری مزمن کلیه یا حتی نارسایی کلیه می‌شود.
• مشکلات قلبی: ریتم های نامنظم قلب مرتبط با سطوح بالای پتاسیم به مشکلات قلبی شدیدتر از جمله حملات قلبی یا ایست قلبی تبدیل می‌شود.
• فلج عضلانی: در موارد شدید، سطوح بالای پتاسیم باعث فلج عضلانی می‌شود. این وضعیت به نام فلج دوره ای هیپرکالمیک می تواند منجر به ضعف و بی حرکتی عضلانی موقت یا طولانی شود.

در صورت داشتن پتاسیم بالا حتما با پزشک آنلاین مشورت کرده و در صورت نیاز داروهای درمانی را دریافت کنید.

علت پتاسیم بالای خون در بدن

پتاسیم بالای خون، برای بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله عملکرد صحیح سلول های عصبی و ماهیچه ای، به ویژه سلول های ماهیچه قلب، حیاتی است.

به طور معمول، کلیه ها به حفظ سطح صحیح پتاسیم با فیلتر کردن اضافی به داخل ادرار کمک می‌کنند. با این حال، اگر کلیه های شما به درستی کار نمی‌کنند، ممکن است نتوانند پتاسیم کافی را حذف کنند و همین موضوع باعث پتاسیم بالای خون می‌شود

علل دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروها: برخی از داروهایی که برای فشار خون بالا و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند
• مکمل‌های پتاسیم: اگر کلیه‌ها نتوانند مقدار اضافی آن را حذف کنند، استفاده بیش از حد از این مکمل‌ها تعادل را به هم می‌زند.
• شرایط مزمن: بیماری کلیوی، دیابت و نارسایی قلبی باعث افزایش سطوح پتاسیم می‌شود.
• آسیب یا جراحی: گاهی اوقات آسیب بافتی در اثر جراحت یا در حین جراحی منجر به نشت پتاسیم از سلول ها به داخل خون می‌شود.

علائم پتاسیم بالا چیست؟

سطوح بالای پتاسیم در بدن، می‌تواند کاملاً مخرب باشد زیرا همیشه علائمی را ایجاد نمی‌کند اما در صورت شدید بودن مشکلات قلبی یا کلیوی ایجاد می‌کند.

در هیپرکالمی خفیف، افراد اغلب هیچ علامتی ندارند و معمولاً در طول آزمایشات معمول خون متوجه آن می‌شوند.

در موارد متوسط، با افزایش سطح پتاسیم، ممکن است شروع به احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی، همراه با ضعف عضلانی ایجاد شود و یا برخی از افراد احساس عجیبی را در دست ها و پاهای خود و یا حتی در اندام های بدنشان تجربه کنند.

در موارد شدید یعنی هنگامی که سطح پتاسیم به طور خطرناکی بالا می‌رود، جدی ترین علائم شامل موارد زیر است:

• تپش قلب
• درد و شکست عضلانی
• مشکلات تنفسی و تنگی نفس
• حالت تهوع یا گرفتگی شکم
• درد قفسه سینه
• آریتمی قلب

آریتمی قلب بر اثر پتاسیم بالا

رژیم غذایی مناسب برای پتاسیم بالا

اگر پتاسیم بالایی دارید، تنظیم رژیم غذایی یک راه کلیدی برای مدیریت این بیماری است. در ادامه یک راهنمای ساده در مورد نحوه صحیح تغذیه با سطوح بالای پتاسیم ذکر شده است:

میوه ها و سبزیجات

بهتر است سیب، توت و انگور را به جای موز، پرتقال و زردآلو انتخاب کنید. در میان سبزیجات، گزینه هایی مانند خیار، بادمجان و پیاز را به جای گزینه های پر پتاسیم مانند سیب زمینی، گوجه فرنگی و اسفناج استفاده کنید.

گزینه های پروتئین

برخی منابع پروتئینی مانند گوشت قرمز و مرغ سرشار از پتاسیم هستند. ضمن اینکه اگر گیاهخوار هستید، به دنبال منابع پروتئین و کم پتاسیم مانند گل کلم، لوبیا سفید و نخود باشید.

جایگزین های لبنیات

بسیاری از محصولات لبنی سرشار از پتاسیم هستند. بنابراین جایگزین هایی مانند شیر بادام یا شیر برنج را امتحان کنید که اغلب سطح پتاسیم کمتری دارند.

غلات کامل

به جای انواع غلات کامل، گزینه های سفید یا تصفیه شده را انتخاب کنید، زیرا این غلات پتاسیم کمتری دارند.

میان وعده ها

به جای آجیل یا دانه هایی که معمولاً سرشار از پتاسیم هستند، از میان وعده هایی مانند کیک برنج یا تکه های سیب استفاده کنید.

سیب برای افرادی با پتاسیم بالا مناسب است

نوشیدنی ها

قهوه، چای و حتی انواع خاصی از آب مقادیر قابل توجهی پتاسیم دارند. بیشتر چای گیاهی یا لیموناد را مصرف کنید.

گیاهان و ادویه ها

به جای استفاده از نمک، غذای خود را با گیاهان، ادویه ها، سرکه و آب لیمو طعم دار کنید.

البته برای برخی از غذاها، مانند سیب زمینی، شستن با آب یا دوبار جوشاندن باعث کاهش محتوای پتاسیم می‌شود.

راه های درمان پتاسیم بالا

رویکرد درمان پتاسیم بالا بسته به شدت بیماری، متفاوت است اما شامل موارد زیر می‌شود.

• تغییرات رژیم غذایی: به عنوان اولین قدم، کاهش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم می تواند به مدیریت موارد خفیف هیپرکالمی کمک کند.
• تنظیمات دارویی: اگر داروها به سطوح بالای پتاسیم کمک می کنند، پزشک ممکن است نسخه های شما را تنظیم کند.
• بایندرهای پتاسیم: شامل داروهایی است که به بدن شما کمک می کند تا از شر پتاسیم اضافی خلاص شوید. مانند سدیم پلی استایرن سولفونات (کایگزالات) و پاتیرومر (ولتاسا)
• دیورتیک ها: اغلب به عنوان “قرص های آب” شناخته می‌شوند و به کلیه های شما کمک می‌کند تا پتاسیم اضافی را دفع کند. رایج ترین دیورتیک کاهنده پتاسیم نیز فوروزماید (لاسیکس) است.
• کلسیم داخل وریدی: در شرایط اضطراری، کلسیم IV برای خنثی کردن اثرات پتاسیم بالا بر قلب استفاده می‌شود.
• انسولین و گلوکز: از آنجایی که انسولین به انتقال پتاسیم به سلول ها کمک می‌کند، از ترکیب انسولین و گلوکز برای کاهش موقت سطح پتاسیم خون استفاده می‌شود.
• دیالیز: در موارد شدید یا زمانی که کلیه ها به درستی کار نمی‌کنند، دیالیز با فیلتر کردن خون پتاسیم بالا را از بین می‌برد.

اگر علائم پتاسیم بالا را تجربه کردید، به سرعت به دنبال ویزیت پزشک یا دکتر عمومی آنلاین باشید و هرگز بدون نظر پزشک دارو مصرف نکنید.

درمان پتاسیم بالا در طب سنتی

رایج ترین رویکرد درمان پتاسیم بالا در طب سنتی، اصلاح رژیم غذایی است که شامل کاهش مصرف غذاهای پر پتاسیم مانند موز، سیب زمینی، اسفناج و آووکادو و استفاده از گزینه های کم پتاسیم مانند سیب، انواع توت‌ها، هویج و لوبیا سبز است.

برخی از گیاهان نیز خاصیت ادرار آور دارند که ممکن است به بدن کمک کنند پتاسیم اضافی را از طریق ادرار دفع کند. برگ قاصدک، دم اسب، و زالزالک نمونه‌هایی از آن هستند.

البته این روش‌های خانگی و سنتی نمی‌توانند جایگزین درمان پزشکی در موارد هیپرکالمی شوندو به همین جهت مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

برای درمان بالا بودن پتاسیم خون به چه دکتری باید مراجعه کرد؟

هنگام مواجهه با پتاسیم بالا ابتدا باید با پزشک عمومی میشورت کنید تا با توجه به جواب آزمایشات و وضعیت بدنی‌تان شما را به نفرولوژیست یا یک متخصص قلب و یا حتی متخصص غدد معرفی کند.

از آنجایی که کلیه ها نقش مهمی در تنظیم سطح پتاسیم دارند، اگر یک مشکل کلیوی زمینه ای باعث پتاسیم بالا شده باشد، دکتر گوارش آنلاین می‌تواند درمان هدفمندی را ارائه کند.

متخصص قلب آنلاین نیز ممکن است در مراقبت از شما نقش داشته باشد، به خصوص اگر بیماری قلبی دارید یا اگر هیپرکالمی باعث مشکلات قلبی شده باشد.

اگر پتاسیم بالا مربوط به یک اختلال غدد درون ریز مانند بیماری آدیسون باشد، مشاوره با یک دکتر غدد آنلاین مناسب می‌باشد.

چرا بعد از مصرف قرص پتاسیم نباید دراز کشید؟

هنگام مصرف قرص های پتاسیم، معمولاً توصیه می شود بلافاصله پس از آن دراز نکشید.

قرص‌های پتاسیم برای پوشش مری، که لوله‌ای است که دهان شما را به معده شما متصل می‌کند، تحریک‌کننده است. اگر بلافاصله پس از قورت دادن یک قرص پتاسیم دراز بکشید، این احتمال وجود دارد که قرص گیر کند یا به آرامی در مری حل شود که باعث تحریک یا حتی منجر به زخم در پوشش مری می‌شود.

اگر برای شما قرص پتاسیم تجویز شده است، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که حداقل 15 تا 30 دقیقه پس از مصرف دارو در حالت ایستاده بمانید.

هایپرکالمی چقدر شایع است؟

کارشناسان پزشکی تخمین می زنند که 2 تا 3 درصد افراد دارای سطوح بالای پتاسیم هستند. با این حال، اگر بیماری مزمن کلیوی (CKD) دارید، تا سه برابر بیشتر احتمال دارد به هیپرکالمی مبتلا شوید. بیش از نیمی از کسانی که CKD دارند اما نیازی به دیالیز ندارند، در نهایت سطح پتاسیم بالایی دارند.

منابع:

my.clevelandclinic.org

kidney.org

سوالات متداول