بیماری کزاز که به آن «قفل شدن فک» نیز می‌گویند، یک عفونت باکتریایی شدید است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارد و منجر به سفتی و اسپاسم عضلانی نیز میشود. از آنجا که این باکتری به راحتی منتقل میشود، کزاز به یک تهدید فراگیر در سراسر جهان تبدیل شده است. در ادامه درباره این موضوع، عوارض و نحوه درمان آن صحبت خواهیم کرد.
کزاز چیست؟
کزاز یک عفونت ناشی از باکتری کلستریدیوم تتانی است که معمولاً در خاک، گرد و غبار و مدفوع حیوانات یافت میشود. هنگامی که این باکتری از طریق بریدگی، زخم یا شکستگی وارد بدن میشود، سمی تولید می‌کند که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و منجر به سفتی و اسپاسم عضلانی میشود. قابل تشخیص‌ترین نوع اسپاسم نیز قفل شدن فک است که باعث عدم توانایی در تکان دادن فک میشود.
علل ابتلا به بیماری کزاز چیست؟
بیماری کزاز توسط سم تولید شده توسط باکتری کلستریدیوم تتانی ایجاد می شود. این باکتری در شرایط بدون هوا رشد می‌کند، به این معنی که برای زندگی نیازی به اکسیژن ندارد. معمولاً در محیط هایی مانند خاک، گرد و غبار و فضولات حیوانات یافت میشود. هنگامی که هاگ کلستریدیوم تتانی از طریق یک زخم یا شکاف در پوست وارد بدن میشود، به خصوص سوراخ های عمیق، سوختگی ها یا جراحات حاوی بافت مرده، بدون اکسیژن جوانه می‌زند و سم کزاز را آزاد می‌کند.
این سم که تتانوسپامین نام دارد، سیستم عصبی را هدف قرار می دهد و کنترل حرکت ماهیچه ها را مختل می کند و منجر به انقباضات شدید عضلانی و اسپاسم می شود.
بیماری کزاز از طریق زخم باز منتقل میشود
علائم بیماری کزاز
علائم کزاز متفاوت است، اما معمولاً در عرض چند روز تا چند هفته پس از عفونت ظاهر می‌شوند. اولین نشانه معمولاً سفتی عضلات و احساس سفت شدن در فک یا گردن است که منجر به مشکل در باز کردن دهان یا بلع می شود. به همین دلیل است که بیماری کزاز گاهی اوقات “قفل شدن فک” نامیده می شود.
با پیشرفت عفونت، اسپاسم و سفتی عضلانی به سایر قسمت های بدن سرایت می‌کند و باعث انقباضات دردناک عضلانی میشود و حرکت یا تنفس صحیح را سخت می‌کند. برخی افراد نیز علائمی مانند تب، تعریق، افزایش ضربان قلب و فشار خون بالا را تجربه می‌کنند.
در موارد شدید بیماری کزاز، انقباضات عضلانی آنقدر قوی میشود که باعث شکستگی یا دررفتگی استخوان خواهد شد. علاوه بر این، عوارضی مانند مشکلات تنفسی، ذات الریه آسپیراسیون، و حتی ایست قلبی نیز ممکن است رخ دهد.
راه انتقال بیماری کزاز چیست؟
بیماری کزاز با بسیاری از بیماری های عفونی متفاوت است زیرا از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود. انتقال کزاز زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری از طریق یک زخم باز وارد بدن شود.
باکتری کزاز می تواند از طریق بریدگی ها، زخم های سوراخ شده، سوختگی ها یا هر گونه شکاف پوستی وارد بدن شود و به این ترتیب فرد دیگری را آلوده کند. به این ترتیب، انتقال بیماری کزاز نیازی به تماس مستقیم با فرد مبتلا ندارد.
راه انتقال بیماری کزاز
پیشگیری از بیماری کزاز
پیشگیری از بیماری کزاز در درجه اول شامل دو استراتژی مهم است: واکسیناسیون و مراقبت از زخم.
- واکسیناسیون مطمئن ترین روش برای پیشگیری از کزاز است. واکسن کزاز که اغلب به صورت واکسن ترکیبی تجویز می شود و در برابر دیفتری و سیاه سرفه نیز محافظت ایجاد می‌کند. کودکان باید یک سری از واکسن های DTaP را تزریق کنند و به دنبال آن هر 10 سال یک بار برای بزرگسالان یک تزریق تقویت کننده انجام خواهد شد. اگر یک بزرگسال یا کودک آسیب دیده باشد و واکسیناسیون آنها قدیمی یا نامشخص باشد، برای اطمینان، واکسن به آنها تزریق میشود.
- از آنجایی که باکتری‌ها از طریق بریدگی ها یا زخم ها وارد می‌شوند، مراقبت خوب از زخم بسیار مهم است.
واکسن کزاز برای چیست؟
واکسن کزاز برای محافظت در برابر کزاز، عفونت جدی ناشی از باکتری کلستریدیوم تتانی استفاده می شود. هنگامی که این باکتری از طریق زخم به بدن حمله می کند، سمی تولید می‌کند که منجر به سفتی عضلات و اسپاسم میشود. این واکسن با تحریک سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی بادی علیه سم، عمل می‌کند. این آنتی بادی ها در بدن باقی می مانند و از آن محافظت می‌کنند، به این معنی که اگر زمانی بدن در معرض سم واقعی قرار بگیرد، سیستم ایمنی، از قبل آماده است تا با آن مبارزه کند و از شروع علائم کزاز جلوگیری کند.
واکسن کزاز برای پیشگیری از ابتلا به کزاز
این واکسن یکی از واکسن های کودکان است که در دوران کودکی تزریق میشود و اشکال مختلفی از این واکسن وجود دارد که اغلب با سایر واکسن‌ها ترکیب میشود تا از بیماری‌هایی مانند دیفتری و سیاه سرفه نیز جلوگیری کند.
بیماری کزاز از چه طریقی وارد بدن میشود؟
بیماری کزاز از طریق شکاف های پوستی وارد بدن می شود که شامل بریدگی، زخم، خراش، سوختگی یا هر نوع آسیب دیگری که یکپارچگی پوست را به خطر می اندازد، است. باکتری کزاز در محیط هایی مانند خاک، گرد و غبار و کود دامی یافت میشود و هنگامی که با زخم باز تماس پیدا می‌کنند، وارد بدن می‌شوند. سپس باکتری ها تکثیر شده و سم را تولید می‌کنند.
بیماری کزاز کودکان را بیشتر تهدید می‌کند
درمان بیماری کزاز
- مراقبت از زخم: اگر زخمی دارید که ممکن است آلوده باشد، به طور کامل و مرتب آن را تمیز کنید.
- واکسن کزاز: اگر در پنج سال گذشته واکسن کزاز نزده‌اید، پزشک واکسن کزاز را تجویز می کند.
- گلوبولین ایمنی کزاز (TIG): همراه با واکسن، ممکن است TIG را دریافت کنید. این دارویی است که حاوی آنتی بادی هایی برای مبارزه با سم کزاز است که از قبل در بدن شما وجود دارد.
- داروها: برای کنترل اسپاسم عضلانی و جلوگیری از عوارض بیشتر، دکتر عمومی آنلاین شل کننده های عضلانی، آرام بخش یا داروهای ضد تشنج را تجویز می‌کند.
- سرم درمانی: در موارد شدید نیاز به بستری شدن و یا تزریق سرم خواهد بود.
به طور کلی، کزاز یک بیماری تهدید کننده زندگی است، بنابراین در درجه اول، پیشگیری و سپس درمان فوری و مناسب آن بسیار مهم است.
منابع:
