پرمویی یا هیرسوتیسم در زنان به رشد بیش از حد مو در نواحی خاصی از بدن مثل صورت (ریش و سبیل) گفته می‌شود که به الگوی مردانه شباهت دارد. خانم‌ها در این نواحی از بدن دارای موهای نازک و کم رنگی هستند و معمولا رشد موهای ضخیم و تیره با الگوی مردانه مورد انتظار نیست. البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که الگوهای طبیعی رشد و توزیع مو در پیشینه نژادی افراد متفاوت است. به طور معمول، رشد مو در زنان نژادهای آسیایی، سیاه پوستان و نواحی مدیترانه نسبت به زنان شمال اروپا بیشتر است. هیرسوتیسم باید توسط پزشک و با در نظر گرفتن شرایط بیمار تشخیص داده شود تا بتوان اقدامات درمانی مناسب را انجام داد. برای مشورت با پزشکان متخصص در مورد این عارضه می‌توانید از خدمات مشاوره دکتر آنلاین پوست کمک بگیرید.

هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان چیست؟

هیرسوتیسم یا پرمویی یک عارضه نسبتا شایع در زنان است که در اثر آن، نواحی خاصی از بدن با رشد غیر عادی مو مواجه می‌شوند. در واقع این اختلال، اغلب نشان دهنده وجود یک مشکل اساسی در سلامتی فرد است و خود آن به عنوان یک وضعیت پزشکی مجزا در نظر گرفته نمی‌شود. آمارها نشان می‌دهند که حدود پنج تا ده درصد زنانی که در سنین باروری قرار دارند، با این اختلال مواجه می‌شوند. در اثر هیرسوتیسم، موهای ضخیم جای موهای نازک نواحی چانه، سینه، پشت لب، شکم و پشت را می‌گیرد. البته پرمویی اثرات دیگری هم در سلامتی دارد که اغلب به شکل اختلالات هورمونی و… نمایان می‌شوند. هیرسوتیسم یا پرمویی دلایل متعددی دارد و روند درمان مناسب باید بر اساس دلیل ایجاد آن باشد.

لازم است توجه کنید که منظور از پرمویی، زیاد بودن موهای بدن یک زن به شکل طبیعی نیست. این مسئله معمولا ژنتیکی بوده و در بسیاری از مناطق جهان از جمله خاورمیانه، اطراف مدیترانه و شبه قاره هند، موهای بدن زنان به طور طبیعی بیشتر است. پرمویی خانوادگی هم که با عنوان هیرسوتیسم ژنتیکی نامیده می‌شود، ارتباطی با بیماری‌های زمینه‌ای ندارد؛ بلکه تنها زیاد بودن ارثی موهای زائد است. زمانی که وضعیت موهای بدن در یک زن به شکل غیر طبیعی تغییر کند، نیاز به پیگیری و درمان خواهد داشت.

پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم چه دلایلی دارد؟

پرمویی یا هیرسوتیسم وضعیتی است که در آن یک زن دچار رشد بیش از حد مو می‌شود. با این که در برخی موارد، علت دقیق آن مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد که سطوح بالای آندروژن، تغییرات هورمونی مرتبط با قاعدگی یا یائسگی، اختلالات غدد فوق کلیوی و تخمدان‌ها از دلایل اصلی ایجاد آن باشند. این اختلال در زنان به این معنی است که فولیکول‌های مو به وسیله تستوسترون بیش از حد یا هورمون‌های آندروژن تحریک می‌شود. آندروژن‌ها هورمون‌های جنسی مردانه هستند و زنان معمولا مقدار کمی از این هورمون‌ها را دارند. پرمویی در زنان می‌تواند به دلیل سطوح بالا و غیر طبیعی آندروژن‌ها یا تحریک غیر طبیعی فولیکول‌های مو، حتی زمانی که آندروژن‌ها طبیعی هستند ایجاد شود. گاهی آندروژن‌های اضافی از برخی از داروهای خاص حاوی آندروژن مثل استروئیدهای بدن‌سازی به دست می‌آید.

انواع دیگری از داروها هم می‌توانند به شکل غیر مستقیم باعث بالا رفتن سطح آندروژن‌ها در بدن شوند. احتمالا برخی از داروها که برای درمان مشکلاتی مثل حالت تهوع، اسکیزوفرنی، تشنج‌های صرع، سردردهای میگرنی، اختلال دو قطبی و فشار خون بالا استفاده می‌شوند، از این نوع هستند. ضمنا مواد مخدر و افیونی را هم می‌توان در این گروه از داروها جای داد. در مواردی، وجود ناهنجاری در تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی و غده هیپوفیز می‌تواند منجر به تولید بیش از حد هورمون‌های آندروژن شود.

سندروم تخمدان پلی کیستیک به عنوان یکی از شایع‌ترین دلایل پرمویی شناخته می‌شود. زنان مبتلا به آن ممکن است با آکنه، قاعدگی نامنظم، توقف قاعدگی، افزایش وزن، دیابت و مشکلات باروری هم درگیر باشند. پس از یائسگی و به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از آن، برخی از زنان با افزایش رشد موهای صورت به ویژه در ناحیه پشت لب و زیر چانه مواجه می‌شوند. البته همه پرمویی‌ها با الگوهای ناشی از هورمون‌های آندروژن همخوانی ندارد. در مواردی، موهای اضافی بیشتر در روی شقیقه‌ها، بالای گونه و روی پیشانی دیده می‌شود. این نوع پرمویی، هیپرتریکوزیس نامیده شده و اغلب ناشی از مشکلات غده تیروئید یا دلایل دیگر است.

استفاده طولانی مدت از داروهایی مثل استروئیدهای آنابولیک، تستوسترون، گلوکوکورتیکوئیدها، سیکلوسپورین، دانازول، فنی توئین، ماینوکسیدیل و پنی سیلامین هم در بروز این اختلال نقش دارند. گاهی پرمویی به شکل ناگهانی و همراه با ایجاد ویژگی‌های مردانه مثل تغییرات صدا، افزایش توده عضلانی و بروز آکنه همراه می‌شود. این شرایط معمولا نشان دهنده یک بیماری جدی‌تر مثل مشکلات غدد فوق کلیوی یا تخمدان‌ها هستند. این شرایط بسیار جدی و مهم بوده و نیاز به پیگیری فوری پزشکی، تشخیص و درمان مناسب دارد. سندروم کوشینگ، هیپرپلازی آدرنال، هیپرانسولینمی و هیپرپرولاکتینمی از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند در پرمویی یا هیرسوتیسم در زنان نقش داشته باشند.

در صورت وجود هرگونه سوال در زمینه زنان میتوانید از خدمات مشاوره پزشک زنان آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

علائم هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان

یک زن با خفیف‌ترین شکل هیرسوتیسم ممکن است متوجه رشد قابل توجه موهای ضخیم و تیره در بالای لب، زیر چانه، اطراف نوک سینه و پایین شکم شود. این موها مشابه و هم‌رنگ موهای سر هستند. هر چه این اختلال پیشرفت کند، باعث رشد موهای بیشتری در قسمت بالای پشت، شانه‌ها، جناغ سینه و بالای شکم خواهد شد. نشانه‌های اولیه هیرسوتیسم اغلب در دوران بلوغ و پس از آن آشکار شده و به تدریج بیشتر می‌شود. اگر چنین علائمی در دوران پیش از بلوغ دیده شود، لازم است که فرد از نظر وضعیت هورمونی مورد بررسی قرار گرفته و اقدامات درمانی لازم را دریافت کند. بروز این اختلال ممکن است با نشانه‌های زیر هم همراه شود:

• تغییر ناگهانی در رنگ مو، سرعت رشد، ضخامت و توزیع آن در سطح بدن به ویژه در صورت، پشت، شکم، بخش داخلی ران و باسن
• ریزش مو یا طاسی سر با الگوی مردانه
• سایر مشکلات پوستی مثل آکنه یا سبوره
• تغییرات غیر عادی در میل جنسی
• دوره‌های قاعدگی نامنظم یا توقف آن
• بروز ویژگی‌های مردانه مثل تغییرات صدا، افزایش توده عضلانی و…
• بالا رفتن سطح انسولین
• ناباروری

هورمون‌های جنسی مردانه و پرمویی یا هیرسوتیسم در زنان

هورمون‌های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون مسئول نرمی و لطافت موهای بدن زنان هستند. آندروژن‌ها یعنی هرومون‌های جنسی مردانه از جمله تستوسترون هم مسئولیت ویژگی‌های مردانه مثل صدای مردانه، رشد موهای صورت و بدن و… را بر عهده دارند. در بدن زنان، تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی هم می‌توانند به طور طبیعی مقداری از این هورمون‌های مردانه را تولید کنند. اگر میزان تولید این هورمون‌ها در بدن زنان به بیش از حالت عادی و طبیعی آن برسد، برخی از ویژگی‌های مردانه مثل تغییر تن صدا، افزایش توده عضلانی و رشد موهای زائد در نواحی غیر معمول ایجاد خواهد شد. در صورت تشدید این وضعیت، ممکن است چرخه قاعدگی زنان هم مختل شود که به آن آمنوره می‌گویند. در موارد دیگری از هیرسوتیسم، سطح آندروژن طبیعی است؛ اما فولیکول‌های مو نسبت به وجود این هورمون‌ها بیش از حد حساس شده و ضخیم، زیاد و زبر شوند.

تشخیص هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان

پزشک در نخستین گام تشخیصی، بیمار را معاینه کرده و در مورد چرخه قاعدگی و سابقه پزشکی فرد از او سوالاتی را می‌پرسد. اگر بیمار چرخه قاعدگی طبیعی و منظمی دارد، ممکن است به دلیل مسائل ژنتیکی به هیرسوتیسم دچار باشد. اما در افراد دارای چرخه قاعدگی نامنظم، سندروم تخمدان پلی کیستیک اصلی‌ترین دلیل پرمویی خواهد بود. البته افرادی که در مراحل اولیه بروز پرمویی و بی‌نظمی قاعدگی قرار دارند، باید از نظر بیماری‌های جدی‌تر مانند تومور تخمدان، مشکلات غدد فوق کلیوی و یا اختلالات غده هیپوفیز مورد بررسی و معاینه قرار گیرند. در برخی موارد، پزشک می‌تواند با معاینه و مشاهدات اولیه، هیرسوتیسم را تشخیص دهد. اما اغلب پزشکان ترجیح می‌دهند که از طریق انجام آزمایش‌های دیگر، این بیماری را تایید را رد کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

تست هورمون‌های تستوسترون و دهیدرواپی آندروسترون

تست این هورمون‌ها برای بررسی علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک، تورموهای تخمدان، تومور غدد فوق کلیوی، کمبود هورمون‌های غدد فوق کلیوی و یا تومورهایی استفاده می‌شود که باعث تحریک غده آدرنال می‌شوند.

تست هورمون پرولاکتین

این آزمایش برای تشخیص علائم تومور در غده هیپوفیز انجام می‌شود.

تست قند و کلسترول خون

در برخی موارد، دیابت و کلسترول بالای خون می‌توانند در بروز علائم هیرسوتیسم موثر باشند.

پس از انجام این آزمایش‌ها و بسته به نتیجه آن‌ها، پزشک می‌تواند آزمایش‌های هورمونی بیشتری را برای روشن شدن دلیل تولید بیش از حد آندروژن تجویز کند. البته بررسی اندام‌های داخلی مثل تخمدان‌ها یا غده هیپوفیز و… از طریق تصویربرداری هم یکی از رایج‌ترین روش‌هایی است که به تشخیص این اختلال کمک می‌کند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن و اسکن غدد فوق کلیوی از بهترین این روش‌ها هستند. پرکاربردترین و رایج‌ترین روش هم سونوگرافی از تخمدان‌ها و سایر اندام‌ها است که در بیشتر موارد به تشخیص اولیه هیرسوتیسم کمک می‌کند.

درمان هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان

انتخاب روش درمانی مناسب برای کنترل هیرسوتیسم به علل ایجاد آن بستگی دارد. این اختلال به هر دلیلی که ایجاد شود، پزشک می‌تواند به کمک راهکارهایی آن را کنترل و درمان کند. علاوه بر این، زنانی که اضافه وزن دارند، می‌توانند از طریق کاهش وزن، سطوح آندروژن را پایین آورده و پرمویی را کنترل کنند. پزشکان می‌گویند کاهش تنها پنج درصد از وزن بدن هم نقش موثری در کاهش سطح آندروژن و درمان هیرسوتیسم دارد. علاوه بر این، درمان‌های پزشکی و زیبایی که سطح آندروژن‌ها و تاثیر آن‌ها بر فولیکول‌های مو را تحت تاثیر قرار می‌دهند، می‌توانند در درمان هیرسوتیسم موثر باشند. این روش‌ها عبارتند از:

روش‌های موقت حذف موهای زائد

این روش‌ها شامل از بین بردن موها به کمک تراشیدن، کندن، اپیلاسیون و کرم‌های موبر بوده و درمان‌های موثری برای هیرسوتیسم خفیف هستند. از محصولات بی‌رنگ کننده مو هم می‌توان برای روشن کردن رنگ موهای زائد استفاده کرد. البته این روش‌ها موقت بوده و باید به صورت دوره‌ای و منظم تکرار شوند. مثلا اپیلاسیون باید هر چهار تا شش هفته تکرار شود تا اثربخش باشد. با وجود اثربخشی موقتی که این روش‌ها دارند، می‌توانند باعث تحریک پوست شده و برای افراد دارای پوست‌های حساس مناسب نیستند. استفاده از این تکنیک‌ها در پوست‌های حساس با بروز جوش، تحریک پوست، التهاب و… همراه خواهد بود.

لیزر موهای زائد

لیزر موهای زائد به عنوان روشی بلند مدت برای حذف این موها شناخته می‌شود. تکنیک‌های لیزر از نور برای تولید گرما در داخل فولیکول‌های مو استفاده می‌کنند تا توانایی رشد مو از فولیکول را از بین برده و آن‌ها را تخریب کنند. این روش در همه انواع پوست‌ها اثربخشی یکسانی ندارد. اما می‌تواند در برخی از پوست‌ها باعث جلوگیری از تشکیل فولیکول‌های جدید مو شود. نوری که در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد، رنگدانه‌های مو را هدف قرار می‌دهد. بنابراین هر چه موها تیره‌تر باشند، اثرگذاری روش بیشتر خواهد بود. این روش گرچه از روش‌های موقت موزدایی بادوام‌تر است، اما روشی گران بوده و نیاز به دریافت خدمات تخصصی و حرفه‌ای از طریق دستگاه‌های خاص دارد.

استفاده از محصولات کاهنده رشد موها

استفاده از برخی ترکیبات شیمیایی مثل کرم افلورنیتین که یک کرم موضعی است، موها را از بین نمی‌برد. اما می‌تواند منجر به کاهش رشد موها شود. به نظر می‌رسد که کاهش سرعت رشد موها پس از گذشت حدود یک تا یک و نیم ماه از مصرف این کرم آشکار می‌شود. البته گاهی پزشکان برای افزایش اثربخشی، روش‌های درمانی دیگری را هم همراه آن پیشنهاد می‌کنند.

الکترولیز

در این روش، توانایی فولیکول‌ها برای رشد مو از طریق ایجاد گرما در آن‌ها از بین می‌رود. متخصصان این تکنیک با استفاده از یک سوزن کوچک که به یک دستگاه الکتریکی متصل است، این کار را انجام می‌دهند. الکترولیز نسبت به لیزر از محبوبیت کمتری برخوردار است؛ چون ممکن است لکه‌های کوچکی از جای زخم را در پوست باقی بگذارد. علاوه بر این، با توجه به این که فولیکول‌های مو باید یکی یکی از بین برده شوند، زمان‌بر بوده و معمولا برای نواحی وسیع کاربرد ندارد.

داروهای حاوی استروژن

استفاده از این داروها می‌توانند تاثیر هورمون‌های آندروژن بر بدن و پوست را تغییر دهند. قرص‌های ضد بارداری ترکیبی حاوی استروژن و پروژسترون می‌توانند اثرات مردانه هورمون‌های آندروژن را متعادل کرده و تولید تستوسترون توسط تخمدان‌ها را کاهش ‌دهند. معمولا پس از گذشت شش تا دوازده ماه از مصرف قرص‌های ضد بارداری، پرمویی کنترل می‌شود. علاوه بر این، مصرف این قرص‌ها می‌تواند چرخه بارداری را هم تنظیم کرده و از باردار شدن فرد هم جلوگیری کند.

داروهای ضد آندروژن

این داروها به تنهایی یا به شکل ترکیبی با داروهای ضد بارداری مصرف شده و برای کنترل پرمویی موثر هستند. رایج‌ترین دارویی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد، اسپیرونولاکتون یا آلداکتون است. این قرص نوعی دیورکتیک است که معمولا برای کنترل فشار خون توسط بیماران مبتلا به فشار خون بالا مصرف می‌شود. اثرات جانبی آن شامل خشکی پوست، سوزش سر دل و خونریزی نامنظم واژینال به همراه خستگی و سرگیجه است.

البته داروهای دیگری هم با این هدف در دسترس و قابل تهیه هستند. فیناستراید هم یکی از این داورها است که به نظر می‌رسد به اندازه اسپیرونولاکتون موثر باشد. فلوتامید هم داروی دیگر ضد آندروژن است که در کنترل پرمویی موثر است. اما با توجه به اثرات جانبی آن بر روی کبد، ممکن است برای همه مناسب نباشد.

مصرف دوزهای کم داروهای استروئیدی

این روش درمانی بیشتر برای بیمارانی که به دلیل فعالیت بیش از حد غدد فوق کلیوی به پرمویی دچار هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مصرف داروهای کاهنده انسولین

استفاده از برخی داروها مثل متفورمین و تیازولیدین دیون که در کاهش انسولین نقش دارند، می‌تواند میزان آندروژن‌ها را هم در خون کاهش دهد. البته این روش عوارض جانبی خاصی هم دارد و به همین دلیل، به عنوان یک درمان ویژه برای پرمویی در نظر گرفته نمی‌شود.

بیشتر دلایلی که منجر به پرمویی می‌شوند، تمایل به رشد غیرطبیعی مو برای طولانی مدت و گاهی مادام‌العمر دارند. با این حال، بسیاری از زنان در صورت تداوم درمان برای چندین ماه و یا بیشتر، پاسخ رضایت‌بخشی از درمان دریافت می‌کنند. پرمویی‌های ناشی از برخی از تومورهای غده هیپوفیز و یا تومورهایی که منجر به تولید آندروژن بیش از حد می‌شوند را می‌توان از طریق درمان کامل به کمک جراحی، پرتو درمانی و سایر روش‌های درمانی مورد نیاز، رفع کرد. درمان‌های زیبایی مانند استفاده از لیزر یا اپیلاسیون برای نابود کردن این موهای زائد هم می‌توانند آن‌ها را به صورت بلند یا کوتاه مدت از بین برده و امکان رشد مجدد موها را هم محدود کنند.

در واقع باید گفت که هیچ روش درمانی نمی‌تواند پرمویی را ریشه‌کن کرده و باعث از بین رفتن دائمی آن‌ها شود. بلکه باعث می‌شود که موها کندتر رشد کرده و میزان آن‌ها کاهش یابد. برای انتخاب روش درمانی مناسب، گاهی لازم است که روش‌های مختلف را با مشورت پزشک امتحان کرده و روش مناسب و سازگار با بدن و پوست خود را پیدا کنید. در این شرایط می‌توان روش مورد نظر را برای مدت طولانی و به طور نامحدود ادامه داد و میزان موهای زائد بدن و پرمویی را کنترل کرد.

راه‌های خودمراقبتی در زنان مبتلا به پرمویی یا هیرسوتیسم

مبتلایان به این اختلال می‌توانند با کمک راهکارهای زیر، از سلامت خود مراقبت کرده و زندگی طبیعی و راحتی داشته باشند:

• از عوارض جانبی داروها آگاه بوده و در صورت نیاز، برای کاهش این عوارض با پزشک خود مشورت کنید. افسردگی، خستگی و افزایش وزن از شایع‌ترین این عوارض هستند که شما می‌توانید با داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی از بروز‌ آن‌ها جلوگیری کنید.
• توجه کنید که همه روش‌های موزدایی موقتی هستند. پس روش مناسب خود را پیدا کرده و آن را به صورت مداوم انجام دهید.
• استفاده از کرم‌های کاهنده رشد موها بلافاصله اثربخش نیستند و ممکن است حدود دو ماه پس از مصرف، اثرات آن را مشاهده کنید. پس در استفاده از آن‌ها صبور باشید و به صورت منظم مصرف کنید.
• در افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، کاهش وزن بسیار موثر است. شما می‌توانید با مشورت یک متخصص تغذیه و انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه، وزن خود را به صورت استاندارد کم کرده و شاهد کاهش رشد موهای زائد خود باشید.

بیشتر بخوانید: کاشت اقساطی مو

حرف آخر

پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم وضعیتی است که در آن، بدن زنان با رویش بیش از حد موهای زائد به ویژه در صورت، سینه و پشت مواجه می‌شود. در این عارضه، هورمون‌های مردانه اضافی از جمله تستوسترون بیشترین نقش را دارند. در واقع بر هم خوردن تعادل طبیعی هورمون‌های بدن، منجر به رشد غیر عادی مو در بدن زنان خواهد شد. درمان این عارضه نیاز به تشخیص علت دقیق آن و رفع مشکلات ایجاد شده دارد. معمولا با برطرف شدن علت اصلی بروز اختلال، رشد موهای اضافی کاهش یافته و وضعیت طبیعی برقرار می‌شود. اگر در مورد پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم به راهنمایی تخصصی نیاز دارید، می‌توانید از مشاوران حال کمک بگیرید. آیا شما تا کنون با این عارضه مواجه بوده‌اید؟ راهکار شما برای کنترل آن چه بوده است؟

 

سوالات متداول

آیا پرمویی بدن همان هیرسوتیسم است؟

پرمویی طبیعی و ژنتیکی در بسیاری از زنان خاورمیانه، هند، نواحی اطراف مدیترانه و… وجود دارد. اما هیرسوتیسم به رشد موهای زائد غیر عادی در صورت، بازوها، سینه و پشت گفته می‌شود که با علائم دیگری هم همراه باشد.

آیا می‌توان از هیرسوتیسم جلوگیری کرد؟

بیشتر علل ایجاد هیرسوتیسم خارج از کنترل افراد هستند. بهترین راه برای پیشگیری از این اختلال این است که افراد، از مصرف داروهای غیر ضروری که به عنوان عامل ایجاد پرمویی شناخته می‌شوند، خودداری کنند.

آیا هیرسوتیسم باعث ریزش مو می‌شود؟

هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان با علائم متعددی همراه است که یکی از نشانه‌های رایج آن، ریزش مو با الگوی مردانه است. به نظر می‌رسد این عارضه به دنبال افزایش هورمون‌های جنسی مردانه در بدن زنان ایجاد می‌شود.

برای درمان پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم چه باید کرد؟

افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند از طریق مراجعه به یک پزشک متخصص زنان یا متخصص پوست و مو و انجام آزمایش‌های لازم، علت هیرسوتیسم را شناخته و با کمک پزشک، اقدامات درمانی لازم را برای کنترل شرایط انجام دهند.

 

منابع

my.clevelandclinic.org

www.betterhealth.vic.gov.au

www.drugs.com

caresfoundation.org

www.mayoclinic.org