بيماري ام اس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس یا همان ام اس (MS) یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع (CNS) را درگیر می‌کند و بیشتر در افراد ۲۰ تا ۴۰ سال مشاهده می‌شود.
در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به میلین که لایه محافظ اطراف رشته‌های عصبی است حمله می‌کند. از مهم‌ترین علائم ام اس در بدن می‌توان به مشکلات بینایی، احساس گزگز و خواب‌رفتگی در دست و پا یا عدم تعادل اشاره کرد.
ام اس باعث التهاب و ضایعات موقتی می‌شود. همچنین می‌تواند منجر به ضایعات پایداری شود که ارسال پیام به سایر اندام‌های بدن را برای مغز سخت می‌کند.
هیچ درمانی برای بیماری MS وجود ندارد، اما مدیریت و کنترل علائم این بیماری، امكانپذیر است. در این مطلب به معرفی علائم ام اس و راه‌های کنترل این بیماری خواهیم پرداخت.
علائم ام اس
علائم ام اس بسیار زیاد و متنوع است و افراد مبتلا به ام اس طیف گسترده‌ای از علائم را تجربه می‌کنند. به دلیل ماهیت این بیماری، علائم در افراد مختلف بسیار متفاوت است و شدت آن می‌تواند به‌طور مرتب تغییر کند. در ادامه برخی از رایج‌ترین MS را بررسی خواهیم کرد:
خستگی
از شایع‌ترین علائم ام اس می‌توان به خستگی اشاره کرد. طبق تحقیقات انجمن ملی مولتیپل اسکلروزیس، حدود ۸۰ درصد افراد مبتلا به ام اس در علائم این بیماری به خستگی اشاره می‌کنند. خستگی ناشی از بیماری ام اس اتفاق می‌افتد، می‌تواند انجام کارهای روزمره را برای فرد بیمار دشوارتر کند.
مشکل در راه رفتن
مشکل راه رفتن در بیماری ام اس می‌تواند علائم زیر را داشته باشد:
- بی‌حسی در پاها یا کف پا
- مشکل در تعادل
- ضعف عضلانی
- اسپاستیک عضله
- مشکل بینایی
مشکل در راه رفتن می‌تواند منجر به سقوط و آسیب‌دیدگی جدی در بیمار مبتلا به ام اس شود.
مشکلات بینایی
مشکلات بینایی یکی از رایج‌ترین علائم بیماری ام اس است. التهاب روی عصب بینایی تاثیر می‌گذارد و بینایی مرکزی را مختل می‌کند. این مشکل می‌تواند باعث تاری یک یا هر دو چشم و در مواردی منجر به از بین رفتن بینایی شود. برخی از مشکلات رایج بینایی مرتبط با ام اس شامل موارد زیر است:
- نوریت اپتیک، که می‌تواند باعث درد یا تاری دید در چشم شود
- دوبینی، یا دید دوتایی
- نیستاگموس، یا حرکت غیر ارادی چشم‌ها
- نابینایی
بیشتر بخوانید: قیمت تست کرونا
مشکلات گفتاری
ام اس باعث ضایعاتی در مغز می‌شود که می‌تواند گفتار را تحت تاثیر قرار دهد. این مشکلات گفتاری که به آن دیس آرتریا نیز گفته می‌شود، می‌تواند خفیف یا شدید باشد. علائم دیس آرتریا می‌تواند شامل موارد زیر است:
- لکنت زبان
- مکث طولانی بین کلمات یا هجاها
- تغییر در حجم صدا
برای مطالعه بیشتر درباره اینکه
سوزن سوزن شدن و بی‌حسی
ام اس روی اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) تاثیر می‌گذارد. در واقع این بیماری می‌تواند سیگنال‌‌های متناقضی را به بدن منتقل کند. بعضی اوقات، هیچ سیگنالی ارسال نمی‌شود و این اتفاق منجر به بی‌حسی در بدن خواهد شد.
احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی یکی از رایج‌ترین علائم ام اس است. بی‌حسی معمولا در صورت، دست‌ها، پاها و انگشتان احساس می‌شود.
سایر علائم نسبتا شایع ام اس عبارت‌اند از:
- درد حاد یا مزمن
- لرزیدن
- مسائل شناختی مثل تمرکز، حافظه و کلمه‌یابی
- مشکل جویدن و بلعیدن
- مشکل در خوابیدن
- مشکل در کنترل مثانه
درباره خوب خوابیدن و اینکه باید چه نکاتی را رعایت کرد ، این مطلب را بخوانید.
به این نکته دقت کنید که داشتن یک یا چند علامتی که در اینجا به عنوان علائم ام اس نام بردیم، نمی‌تواند با قطعیت ثابت کند که شما به بیماری ام اس مبتلا هستید. اگر هر کدام از علائم بالا را داشتید و پس از گذشت ۲ هفته وضعیت‌تان بهبود پیدا نکرد، بهتر است در اولین فرصت به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
مشکل در تمرکز یکی از نشانه‌های بیماری ام اس است
علائم اولیه ام اس
ام اس یک بیماری با علائم غیرقابل پیش‌بینی که از نظر شدت می‌تواند متفاوت باشد. در حالی که برخی از افراد مبتلا به این بیماری، فقط احساس خستگی و بی‌حسی دارند، برخی دیگر ممکن است دچار فلج، از دست دادن بینایی و کاهش عملکرد مغز شوند.
شایع‌ترین علائم اولیه ام اس شامل موارد زیر است:
- مشکلات بینایی: مشکلات بینایی ممکن است در یک یا هر دو چشم مبتلایان به MS ایجاد شود.
- سوزن سوزن شدن و بی‌حسی: این مشکل بیشتر در دست و پا و صورت به وجود می‌آيد.
- درد و اسپاسم: بیماران مبتلا به MS معمولا درد و سفتی در عضلات و مفاصل بدن را تجربه می‌کنند.
- ضعف یا خستگی: در بیماران مبتلا به ام اس، ضعف یا خستگی معمولا در پاها مشاهده می‌شود.
- مشکلات تعادل یا سرگیجه: سرگیجه و مشکل در هماهنگی و تعادل اندام‌های بدن می‌تواند تحرک فرد مبتلا به ام اس را کاهش دهد.
- مشکل در کنترل مثانه: این مشکل یکی دیگر از علائم ام اس است که در ۸۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند شامل تکرر ادرار یا عدم توانایی در نگه داشتن ادرار باشد.
- اختلال در عملکرد جنسی: تحریک جنسی می‌تواند برای افراد مبتلا به ام اس دشوار شود زیرا از این فرآیند در سیستم عصبی مرکزی، یعنی جایی که ام اس به آن حمله می‌کند، آغاز می‌شود.
- مشکلات شناختی: حدود نیمی از مبتلایان به ام اس به نوعی با مشکل شناختی مثل مشکل در حافظه مواجه می‌شوند.
- تغییر در سلامت عاطفی: افسردگی نیز در میان مبتلایان به ام اس شایع است. فشارهای ناشی از ام اس می‌تواند باعث تحریکپذیری و نوسانات خلقی شود.
انواع بیماری ام اس
بیماری ام اس انواع مختلفی دارد و به ۳ دسته زیر تقسیم می‌شود:
ام اس عود کننده یا MS-Relapsing-Remitting (RRMS)
ام اس عود کننده – بهبود دهنده (RRMS) به این صورت است که بیماری عود می‌کند و بهبود می‌یابد. در دوره‌های بهبودی، علائم خفیف هستند یا اصلا وجود ندارند.
RRMS شایع‌ترین شکل بیماری ام اس است و ۸۵ درصد مبتلایان به این بیماری را شامل می‌شود.
ام اس پیشرونده اولیه یا Primary progressive MS (PPMS)
اگر مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه (PPMS) باشید، عملکرد عصبی شما از زمان شروع علائم به تدریج بدتر می‌شود. با این حال، در دوره‌های کوتاه وضعیت پایدار خواهید داشت. ممکن است پزشک در مواقعی اصطلاحات «فعال» و «غیر فعال» را برای توصیف فعالیت بیماری با ضایعات مغزی جدید استفاده کند.
ام اس پیشرونده ثانویه یا Secondary progressive MS (SPMS)
ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS) هنگامی اتفاق می‌افتد که RRMS به فرم پیشرونده تبدیل شود. در چنین شرایطی بیمار ممکن است علاوه بر ناتوانی یا بدتر شدن تدریجی عملکردهایش، عود قابل ملاحظه‌ای در بیماری داشته باشد.
ام اس خفیف
ام اس خفیف که به آن ام اس خوش خیم هم می‌گویند، در واقع همان ام اس عود کننده است. بیش از ۸ نفر از هر ۱۰ فرد مبتلا به ام اس، به نوع عود کننده این بیماری دچارند.
این افراد معمولا به صورت ناگهانی دچار علائم ام اس می‌شوند و این علائم روزها تا هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه پیدا کرده و سپس در یک دوره زمانی مشابه به آرامی بهبود می‌یابند.
عود بیماری اغلب بدون هشدار است، اما گاهی اوقات پس از یک دوره بیماری یا استرس شدید ایجاد می‌شود. دوره‌های بین حملات عود نیز به عنوان دوره‌های بهبودی شناخته می‌شوند.
پس از سال‌ها یا ده‌ها، برخی از افرادی که به ام اس عود کننده مبتلا هستند، دچار ام اس پیشرونده ثانویه می‌شوند.
تحقیقات جدید نشان داده که تقریبا نیمی از افراد مبتلا به ام اس عود کننده، در طی ۱۵ تا ۲۰ سال به ام اس پیشرونده ثانویه مبتلا می‌شوند و هرچه بیشتر دچار عود بیماری ام اس شوند، احتمال مبتلا شدن‌شان به ام اس پیشرونده ثانویه بیشتر خواهد بود.
علائم ام اس خفیف
علائم ام اس خفیف در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است شامل یک یا چند نمونه از علامت‌های زیر باشد:
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن
- خستگی
- احساس ضعف
- اسپاسم عضلانی یا سفتی در عضلات
- مشکل در هماهنگی یا تعادل بدن
- مشکلات مربوط به بینایی، مانند دوبینی، تاری دید، از بین رفتن جزئی یا کامل بینایی
- حساسیت به گرما
- مشکلات روده یا مثانه
- تغییرات شناختی، مانند مشکل در پردازش، یادگیری و سازماندهی اطلاعات
- حسی شدید و کوتاه شبیه به شوک الکتریکی در هنگام خم شدن گردن به جلو (علامت لرمیت)
درباره خستگی دائم بدن بیشتر بخوانید.
بین عودهای RRMS دوره‌های بهبودی وجود دارد که بیمار هیچگونه علائم بیماری در خودش احساس نمی‌کند. در مواقعی این دوره‌های بهبودی می‌توانند سال‌ها ادامه داشته باشند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
علائم ام اس در زنان
زنان حدود ۲ تا ۳ برابر مردان به بیماری ام اس دچار می‌شوند. اغلب علائم بیماری ام اس در زنان و مردان یکسان است؛ با این حـال زنان ممکن است علائم دیگری را هم در زمان ابتلا به این بیماری تجربه کنند. علائم ام اس در زنان عبارت‌اند از:
مشکلات قاعدگی
تحقیقات نشان داده که برخی از زنان در دوره قاعدگی خود علائم ام اس را بیشتر تجربه می‌کنند. این اتفاق ممکن است به دلیل کاهش سطح استروژن در دوره قاعدگی باشد.
زنان مبتلا به ام اس می‌گویند در زمان پریودشان علائمی مثل ضعف، عدم تعادل ، افسردگی و خستگی را بیشتر از قبل احساس می‌کردند.
دوران بارداری
تحقیقات نشان داده که ام اس تاثیری در باروری ندارد. این یعنی ام اس شما را از باردار شدن و به دنیا آوردن یک کودک سالم بازنمی‌دارد.
همچنین علائم ام اس در طول بارداری به خصوص در سه ماهه دوم و سوم تثبیت شده یا بهبود می‌یابد. با این حال، پس از زایمان ممکن است مجددا دچار عود بیماری‌تان شوید.
یائسگی
برخی تحقیقات نشان داده است که در برخی از زنان، علائم ام اس پس از یائسگی بدتر می‌شود و این ممکن است به دلیل کاهش سطح استروژن پس از یائسگی باشد.
پزشکان می‌گویند درمان جایگزینی هورمون (HRT) به تسکین این علائم در زنان یائسه کمک می‌کند.
اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که HRT با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان، بیماری‌های قلبی و سکته در ارتباط است. برای انتخاب این روش درمانی حتما با پزشک زنان خود مشاوره کنید. شما همینطور میتوانید در حال با متخصص زنان و زایمان به صورت آنلاین مشاوره بگیرید.
اغلب زنان مبتلا به ام اس در دوران قاعدگی و یائسگی، شدت علائم بیشتری را تجربه می‌کنند
ام اس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص بیماری ام اس نیاز به بررسی یک آزمایش‌های مختلفی دارد. او همچنین در مورد سابقه بالینی بیمار، سوالاتی از او خواهد پرسید و یک سری آزمایشات تکمیلی برای تعیین قطعی بیماری تجویز می‌کند. این آزمایشات شامل موارد زیرند:
اسکن ام آر آی: استفاده از ماده حاجب با MRI به پزشك امکان می‌دهد ضایعات فعال و غیرفعال را در سراسر مغز و نخاع بیمار تشخیص دهد.
توموگرافی انسجام نوری (OCT): در این آزمایش، از لایه‌های عصبی پشت چشم بیمار عکس گرفته می‌شود تا نازک شدن اطراف عصب بینایی بررسی شود.
شیر نخاعی (پنچری کمر): ممکن است پزشک برای تشخیص ناهنجاری در مایع نخاعی، آزمایش شیر نخاعی را برای بیمار تجویز کند. این آزمایش می‌تواند مایع نخاعی را از نظر ناهنجاری یا وجود بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی، عفونت یا سرطان بررسی کند.
آزمایش خون: پزشکان آزمایش خون را برای کمک به تشخیص دقیق بیماری تجویز می‌کنند. درباره آزمایش خون و همه چیز درباره آن این مطلب را بخوانید.
آزمون پتانسیل برانگیخته بینایی (VEP): این آزمایش به تحریک مسیرهای عصبی برای تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در مغز نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: انواع نمونه برای آزمایش ادرار
عوامل ایجاد بیماری ام اس
علت دقیق بیماری ام اس هنوز ناشناخته است. با این حال، چندین عامل مهم در ابتلا به این بیماری موثرند. این عوامل خطر عبارت‌اند از:
- داشتن یک درجه یک یا دو مبتلا به ام اس
- چاقی
- عفونت‌های خاص
- سیگار کشیدن
- برخی از اختلالات خود ایمنی، مانند بیماری دیابت نوع ۱ و آرتریت روماتوئید
درباره روماتیسم و همه دانستنی های مفید درباره این بیماری خاموش این مطلب را حتما بخوانید.
عوارض بیماری ام اس
ضایعات ام اس می‌تواند در هر نقطه از سیستم عصبی مرکزی ظاهر شود و اثرات گسترده‌ای داشته باشد.
با افزایش سن، برخی معلولیت‌های ناشی از ام اس ممکن است بارزتر شوند. اگر مشکلات حرکتی دارید، زمین خوردن ممکن است شما را در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دهد. داشتن بیماری‌های دیگری مانند آرتروز و پوکی استخوان می‌تواند مسائل را خیلی پیچیده‌تر کند.
یکی از رایج‌ترین علائم ام اس خستگی است، اما معمولا مبتلایان به ام اس، با مشکلات زیر هم مواجه می‌شوند:
- افسردگی
- اضطراب
- درجاتی از اختلال شناختی
راجع به اینکه افسردگی چیست و چرا به زندگی ما راه می یابد این مطلب را حتما بخوانید.
مشکلات حرکتی می‌تواند منجر به کمبود فعالیت بدنی شود. همین نداشتن فعالیت بدنی کافی می‌تواند مشکلات سلامتی بیشتری را برای فرد ایجاد کند. خستگی و مشکلات حرکتی نیز ممکن است بر عملکرد جنسی تاثیر بگذارد.
درمان ام اس
در حـال حاضر هیچ درمان قطعی‌ای برای بیماری ام اس در دسترس نیست، اما گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد که می‌تواند به شما در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی‌تان کمک کند.
درمان‌های تعدیلکننده بیماری (DMT)
DMTها برای کند کردن پیشرفت بیماری ام اس و کاهش میزان عود بیماری طراحی شده‌اند. برخی از این داروها شامل موارد زیرند:
- آونکس
- بتاسرون
- اکستاویا
- پلگرید
- دی متیل فومارات (Tecfidera)
- فینگولیمود (گیلنیا)
- تریفلونومید (اوباگیو)
- کلاردیبین (Mavenclad)
- دیروکسیمل فومارات (Vumerity)
همه داروهای MS برای هر افراد مبتلا به این بیماری، در دسترس و مناسب نیستند. پزشک شما بر اساس علائم، نوع بیماری، سن و… داروی مناسب را برای شما تجویز خواهد کرد.
پزشک متناسب با نوع و شدت بیماری، داروی مناسب را برای بیمار مبتلا به ام اس تجویز می‌کند
انجمن ام اس
انجمن ام اس ایران در سال ۱۳۷۸ تاسیس شد. هدف از تاسیس این انجمن، حمایت همه جانبه از بیماران مبتلا به ام اس در سراسر ایران است. این انجمن با استفاده از روش‌های زیر به بهبود شرایط مبتلایان به ام اس کمک می‌کند:
- حمایتهای مالی و معنوی از بیماران و خانواده آنان، آسان‌تر کردن روند درمان و کاهش هزینه‌های بیماران
- آگاهی‌سازی در زمینه بیماری ام اس با استفاده از فیلم، عکس، پوستر، بروشور و..
- کمک به انجام پژوهش‌های اپیدمولوژی مرتبط با ام اس
- کمک به ایجاد واحدهای فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی و سایر امور توانبخشی برای بیماران مبتلا به ام اس
- جذب کمکهای مردمی
عمر بیماران ام اس
اکثر مبتلایان به ام اس راهی برای کنترل علائم و عملکرد خوب خود پیدا می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود تا عمر طبیعی داشته باشند.
داشتن ام اس به این معنی است که شما باید به‌طور مرتب تحت نظر پزشک باشید . به توصیههای او عمل کنید. اگر دارو مصرف می‌کنید باید منطبق با تجویز پزشک پیش بروید. پزشک شما ممکن است داروهای دیگری را برای درمان علائم خاص‌تان توصیه کند.
ورزش منظم برای سلامت جسم و روان مهم است، حتی اگر درگیر بیماری باشید. اگر حرکت بدنی برایتان دشوار است، شنا یا ورزش‌های آبی (در استخر) می‌تواند به شما کمک کند. برخی کلاس‌های یوگا وجود دارند که فقط برای مبتلایان به ام اس طراحی شده‌اند.
یک رژیم غذایی متعادل، کم کالری و سرشار از مواد مغذی و فیبر به شما کمک می‌کند تا سلامت عمومی خود را مدیریت کنید.
رژیم غذایی شما باید شامل موارد زیر باشد:
- انواع میوه‌ها و سبزیجات
- منابع کم پروتئین، مانند ماهی و مرغ بدون پوست
- غلات کامل و سایر مواد فیبردار
- آجیل
- حبوبات
- آب و مایعات کافی
همچنین توصیه می‌شود از مصرف مواد زیر اجتناب کنید:
- چربی‌های اشباع شده
- چربی ترانس
- گوشت قرمز
- غذاها و نوشیدنی‌های سرشار از قند
- غذاهای سرشار از سدیم
- غذاهای فرآوری شده
هرچه رژیم غذایی شما سالم باشد، سلامت عمومیتان بهتر می‌شود. این مراقبت‌ها کمک می‌کند تا بیماری ام اس را بهتر کنترل کرده و زندگی باکیفیت‌تری داشته باشید.
مبتلایان به ام اس باید تا جای ممکن خودشان را از استرس دور نگه‌دارند. روش‌های درمانی زیر ممکن است به شما کمک کنند تا استرس کمتری را تجربه کنید:
- مراقبه
- ماساژ
- تایچی
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم درمانی
درباره هیپنوتراپی و اینکه تا چه میزان تاثیر دارد ، بیشتر بخوانید.
حرف آخر
در این مقاله به بررسی علائم ام اس، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری پرداختیم. ام اس یک بیماری مادام‌العمر است و بیماران مبتلا به آن باید سبک زیست خود را تغییر دهند تا زندگی باکیفیت‌تری را تجربه کنند. اگر به بیماری ام اس دچار هستید یا علائم این بیماری را در خود یا اطرافیان‌تان احساس می‌کنید، همین حالا میتوانید از طریق سایت یا اپلیکیشن حال با بهترین پزشکان متخصص مغز و اعصاب مشاوره آنلاین داشته باشید.
سوالات متداول
ام اس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس، یک بیماری خود ایمنی است که می‌تواند مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد و علائم مختلفی در فرد مبتلا ایجاد کند.
علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟
هنوز دلیل مشخصی برای ابتلای افراد به این بیماری شناخته نشده است. اما تحقیقات نشان می‌دهد سابقه ژنتیکی، چاقی، سیگار کشیدن و برخی عفونت‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند احتمال ابتلا به ام اس را بیشتر کند.
علائم بیماری ام اس چیست؟
از شایع‌ترین علائم ام اس می‌توان به خستگی، ضعف، عدم تعادل، گزگز دست و پا و صورت، اسپاسم عضلانی، حساسیت به گرما و… اشاره کرد.
آیا بیماری ام اس کشنده است؟
بیماران مبتلا به ام اس با کمک پزشک، مصرف دارو، ورزش کردن و رعایت یک رژیم غذایی مناسب می‌توانند بیماری خود را کنترل کرده و عمر طبیعی داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهد متوسط امید به زندگی برای مبتلایان به ام اس حدود ۵ تا ۱۰ سال کمتر از افراد معمولی‌ست و به نظر می‌رسد که این فاصله در حـال کمتر شدن است.
آیا ام اس قابل درمان است؟
هنوز هیچ درمان قطعی و مشخصی برای ام اس وجود ندارد اما مبتلایان می‌توانند با مصرف دارو و انتخاب یک سبک زندگی سالم، بیماری خود را کنترل کرده و فواصل بین عود کردن بیماری را بیشتر کنند.
