پدرها و مادرها عاشق نقاط عطف زندگی فرزند خود هستند و دوست دارند آن لحظه‌ها را به بهترین شکل ممکن ثبت کنند. این نقاط عطف شامل اولین لبخند، اولین غلت زدن، اولین قدم‌ها و… است. اما بعضی از این اولین‌ها ممکن است برای کودک دردناک و با اشک و ناراحتی همراه باشد و حتی خواب را برای چند شب از چشمان پدر و مادر بگیرد. بله! از دندان درآوردن نوزاد حرف می‌زنیم. روئیدن اولین دندان کودک می‌تواند تجربه جذابی برای او نباشد اما این بخشی از روند رشد اوست. بنابراین والدین باید این شرایط را بشناسند و یاد بگیرند که چگونه آن را مدیریت کنند.
اگر در این زمینه به راهنمایی فوری پزشکی نیاز دارید، میتوانید از بخش دکتر آنلاین کودکان سامانه حال استفاده کنید.
اولین دندان در بیشتر نوزادان بین چهار تا هفت ماهگی می‌روید. اما بازه طبیعی آن می‌تواند بسیار گسترده‌تر باشد. گاهی زود یا دیر درآوردن دندان در کودکان به وراثت مرتبط است. کودک تا سه سالگی یک سری کامل از اولین دندانهای خود را خواهد داشت که نیاز به مراقبت دارند. لازم است پس از رویش اولین دندان، والدین به کمک مسوالک‌های انگشتی یا سایر انواع آن مراقبت و مسواک زدن دندان نوزاد خود را آغاز کنند. باور می‌کنید اگر بگوییم بعضی از نوزادان با یک یا دو دندان به دنیا می‌آیند!؟ گرچه این اتفاق نادر است و معمولا یک مورد از هر هشتصد تا شش هزار تولد را شامل می‌شود، اما می‌تواند برای والدین ترسناک یا ناخوشایند باشد. به هر حـال اولین لبخند نوزاد با دندان یا بدون آن برای پدرها و مادرها جذاب‌ترین لبخند دنیاست.
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
علایم دندان در آوردن نوزاد
علائم و نشانه‌های دندان در آوردن در نوزادان یکسان نیست و بسته به شرایط مختلف می‌تواند بسیار متنوع باشد. این علائم اغلب از سه روز تا یک هفته پیش از رویش دندان آغاز شده و به محض شکافت لثه و مشاهده سفیدی دندان از بین می‌روند. برخی از مهم‌ترین نشانه‌های دندان در آوردن نوزادان عبارتند از:
- لثه‌های متورم، ملتهب و نازک
- بیقراری و گریه (درباره علت گریه نوزاد در شب میتوانید این مطلب را نیز بخوانید)
- تب خفیف کمتر از ۳۸ درجه
- تمایل به جویدن چیزهای سخت
- آبریزش زیاد که گاهی ممکن است باعث جوش صورت آن‌ها شود
- سرفه کردن
- مالیدن گونه یا کشیدن گوش توسط نوزاد
- قرار دادن دستها در دهان
- تغییر در الگوی غذا خوردن یا خوابیدن
دندان در آوردن می‌تواند سخت و دردناک باشد، اما معمولا نوزاد را بیمار نمی‌کند. او ممکن است هنگام رویش هر یک از دندانهای ابتدایی، درجات مختلفی از این علائم را نشان دهد. اگر نوزادی که در سنین دندان درآوردن قرار دارد با نشانه‌هایی مثل اسهال، استفراغ، تب شدید، بثورات جلدی یا سرفه و احتقان مواجه است، با پزشک تماس بگیرید. این‌ها علائم طبیعی در روند در آوردن دندان نیستند و ممکن است نشانه‌ای از یک عارضه جدی مثل عفونت ویروسی در نوزاد باشند. اگر رشد دندان کودک با خونریزی یا مشاهده چرک و تورم شدید هم همراه بود، لازم است به پزشک او اطلاع دهید. این علائم اغلب در هنگام رشد دندانهای شیری به ویژه اولین دندان‌ها روی می‌دهند و به جز دندان عقل، رویش سایر دندانهای دائمی با نشانه‌هایی از درد و ناراحتی همراه نخواهند بود.
گریه و بیقراری غیر عادی نوزاد یکی از مهم‌ترین علائم دندان درآوردن است
زمان دندان درآوردن نوزاد
زمان رویش اولین دندان در نوزادان مختلف متفاوت است. همان‌طور که برای زودرس بودن رشد دندان او نباید نگران باشید، نگرانی درباره تاخیر در دندان درآوردن نوزاد هم نباید برای شما عجیب و نگران کننده باشد. شما نباید نوزاد خود را با سایر دوستان کوچک او مقایسه کنید! اگر می‌خواهید این کار را انجام دهید، بهتر است او را با دوران نوزادی خودتان یا سایر خواهران و برادرانش مقایسه کنید. چون این موضوع ممکن است ارثی باشد. همچنین اگر نوزاد شما نارس بوده و یا با وزن کم به دنیا آمده است، ممکن است دندان درآوردن او با تاخیر رو به رو شود. به طور متوسط نوزادان باید:
- ۴ دندان در ۱۱ ماهگی
- ۸ دندان در ۱۵ ماهگی
- ۱۲ دندان در ۱۹ ماهگی
- ۱۶ دندان در ۲۳ ماهگی
داشته باشند. میانگین سن رویش اولین دندان حدود شش ماهگی است. اما این بازه می‌تواند از سه ماهگی تا بعد از ۱۰ ماهگی هم باشد. بنابراین نباید نگران زمان آن باشید. اگر این موضوع ذهن شما را درگیر کرده، میتوانید در ملاقات بعدی با پزشک متخصص اطفال در این زمینه با او مشورت کنید.
بیشتر بدانید: درمان افسردگی بعد از زایمان
علت زود دندان درآوردن نوزاد
بعضی از نوزادان خیلی زود دندان در می‌آورند. این موضوع اصلا نگران کننده نیست. اگر نوزاد شما در دو یا سه ماهگی علائمی از دندان درآوردن را نشان می‌دهد، فقط در این زمینه پیش‌رس است و این یک مرحله از رشد طبیعی او است. ممکن است بسیاری از والدین با مشاهده وارد کردن دست کودک در دهان تصور کنند که او در حـال دندان در آوردن است. در حالی که نوزاد با این کار دنیای خود را کاوش میکند تا با چیزهای جدید آشنا شود. اگر خوردن دستها یا انگشتان با علائم دیگری مثل التهاب لثه، بیقراری یا آبریزش زیاد همراه بود، ممکن است نشانه‌ای از رویش دندان باشد. به طور کلی می‌توان گفت که مهم‌ترین فاکتور در رویش زودهنگام دندان نوزاد، فاکتورهای ژنتیکی هستند.
رابطه هوش و دندان در آوردن نوزاد
رویش دندان در نوزادان مسئله‌ای ژنتیکی است که به سختی می‌توان ارتباطی بین آن و جنبه‌های دیگر رشد کودک یافت. تولد نوزاد با دندان یا رویش دندان در دو ماه اول تولد نسبت به رویش دیرهنگام دندان نادر است. باید در نظر گرفت که بعضی نوزادان حتی پس از ۱۳ ماهگی دندان در می‌آورند که پدیده عجیبی نیست. هنوز ارتباطی بین زمان رویش دندان نوزاد و مسائل دیگری مانند هوش و… شناسایی نشده است و به نظر می‌رسد چنین تصوراتی پایه و اساس منطقی و علمی نداشته باشد.
تحقیقی که در سال ۱۳۸۹ در مجله دندانپزشکی ایران چاپ شده وجود ارتباط بین رویش زودهنگام دندان مولر اول را با ضریب هوشی کودکان بررسی کرده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، کودکانی که نخستین دندان مولر دائمی آن‌ها زودتر می‌روید، آی کیو (ضریب هوشی) بالاتری نسبت به همتایان خود دارند. این مسئله در مورد نوزادان مصداق ندارد و برای بررسی بیشتر، به پژوهش‌های تکمیلی نیاز است.
بیشتر بخوانید: نقش کندر در تقویت حافظه
سن دندان در آوردن نوزاد
اولین دندانهای نوزاد معمولا در فک پایین رشد میکند؛ اما تشکیل اولین دندان از فک بالا هم ممکن است روی دهد. گفتیم که میانگین سن دندان در آوردن نوزاد حدود شش ماهگی است. اما اولین دندان یک نوزاد طبیعی ممکن است بین ۴ تا ۱۱ ماهگی بروید. به طور کلی رویش نخستین دندان پس از سیزده ماهگی، تاخیر در رشد دندانی تلقی می‌شود. گرچه این اتفاق تا سن یک و نیم سالگی هم وضعیتی غیر عادی به حساب نمی‌آید، اما اگر با تاخیر در رشد کودک در سایر زمینه‌ها همراه باشد، نیاز به بررسی بیشتر دارد. برای رفع نگرانی نسبت به این مسئله میتوانید از پزشک متخصص اطفال یا دندانپزشک کودکان راهنمایی دریافت کنید.
گاهی نوزاد برای رفع خارش لثه‌های خود به خوردن دستها و انگشتان خود روی می‌آورد
علت دیر دندان درآوردن نوزاد
معمولا از نظر پزشکان نوزادی که تا ۱۳ ماهگی دندان در نیاورده باشد با مسئله‌ای به نام تاخیر در رشد دندان رو به رو است. این موضوع بیماری نیست ولی نیاز به بررسی دارد تا علت دقیق آن شناسایی شود. معمولا تاخیر در رشد اولین دندان نوزاد به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
عوامل ارثی
اصلی‌ترین و مهم‌ترین علت دیر دندان درآوردن نوزادان، وجود مسائل ژنتیکی و ارثی است. برای بررسی این موضوع لازم است زمان تقریبی رویش دندان والدین یا سایر خواهران و برادران و بستگان نزدیک را دانست و بر اساس آن، میانگین سن رویش دندان در خانواده را محاسبه کرد. به این ترتیب می‌توان دریافت که نوزاد به لحاظ ژنتیکی دچار تاخیر در رشد دندان است یا باید به دنبال علل دیگر این مسئله بود.
کم کاری غده تیروئید
برخی از نوزادان از بدو تولد با مشکل نقص در عملکرد غده تیروئید و کم کاری آن مواجه هستند. این کم کاری ممکن است به شکل تاخیر در رویش نخستین دندان کودک خود را نشان دهد. اما این عارضه نشانه‌های دیگری هم دارد. اگر نوزاد شما علاوه بر تاخیر در رویش دندان، با تاخیر در شروع گفتار، ایستادن یا راه رفتن و علائم مشابه مواجه است، لازم است از نظر عملکرد غذه تیروئید مورد بررسی قرار گیرد. لازم به ذکر است که اغلب نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید دارای وزنی بیشتر از سایر نوزادان همسن خود هستند.
سوء تغذیه
مشکلات تغذیه‌ای و کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌توانند در جنبه‌های مختلف رشد کودک از جمله رویش دندانهای او اختلال ایجاد کنند. ویتامین‌هایی مانند ویتامین A، D و C و همچنین ترکیبات معدنی مانند فسفر و کلسیم از عوامل اثرگذار و ضروری در رشد دندان‌ها هستند. کمبود یا عدم جذب مناسب آن‌ها می‌تواند بر رشد کودک به طور کلی و بر رویش نخستین دندان او به صورت خاص اثرگذار بوده و آن را با تاخیر مواجه کند.
ترتیب دندان درآوردن نوزاد
گرچه زمان رویش نخستین دندان در نوزادان می‌تواند بسیار متفاوت باشد اما ترتیب آن در بیشتر موارد یکسان است و یک روند ثابت و مشخص را طی میکند. به طور معمول دندان درآوردن نوزادان با رویش نخستین دندان پیش میانی در فک پایین آغاز می‌شود و تا سن دو و نیم تا سه سالگی ادامه می‌یابد. البته در مواردی هم ممکن است مشاهده شود که رویش دندان از فک بالا آغاز می‌شود. این دندان‌ها از سن شش یا هفت سالگی شروع به ریزش کرده و تا سن ۱۳ سالگی تمامی دندانهای شیری با انواع دائمی آن جایگزین می‌شوند. به طور کلی می‌توان ترتیب رشد دندانهای شیری کودک را به شکل زیر نمایش داد:
دندانهای پیشین میانی
اولین دندانهای رویش یافته نوزاد آن‌ها هستند که در فک پایین رشد میکنند. رویش این دندان‌ها عموما بین ۴ تا ۷ ماهگی آغاز می‌شود. دو دندان پیشین میانی فک بالا هم اغلب بین هشت تا سیزده ماهگی در می‌آیند.
دندانهای پیشین کناری
این دندان‌ها بین هشت تا هفده ماهگی کودک شروع به رشد میکنند. گرچه شروع رشد آن در فک پایین و بالا تفاوتی ندارد و با یکی دو ماه تفاوت آغاز می‌شود، اما در بیشتر مواقع دندانهای فک پایین زودتر شروع به رشد میکنند.
دندانهای نیش
این دندان‌ها ممکن است کمی بعد از دندانهای آسیای اول و در بازه بین شانزده تا بیست و دو ماهگی شروع به در آمدن میکنند.
گاهی درد لثه باعث می‌شود که کودک نتواند به خوبی غذا بخورد
دندانهای آسیای اول
اغلب نوزادان پس از یک و نیم سالگی معمولا دندان آسیای اول را در فک بالا و پایین خود دارند. بازه رشدی طبیعی آن بین سیزده تا نوزده ماهگی است.
دندانهای آسیای دوم
دندانهای آسیای دوم نسبت به سایر دندان‌ها دیرتر میرویند و رویش آن‌ها اغلب از دو سالگی تا حدود سی و سه ماهگی شروع می‌شود.
بیشتر بخوانید: دندانپزشکی قسطی
راه‌های تسکین درد نوزاد در زمان دندان در آوردن
لثه‌های کودک در هنگام شروع رویش دندان، ملتهب و حساس هستند و ممکن است باعث ناتوانی کودک در تغذیه و خواب خوب باشد. در این مواقع مالش ملایم لثهها با انگشت تمیز یا یک قاشق تمیز خنک و یا گاز استریل مرطوب خنک می‌تواند درد و خارش آن را تا حدودی تسکین دهد. استفاده از وسایل مخصوصی که برای این کار ساخته شده‌اند (دندان‌گیر) هم کمک کننده است؛ به شرطی از تمیز و استاندارد بودن آن اطمینان حاصل کنید.
گاهی والدین ترجیح می‌دهند برای تسکین درد نوزاد خود از ژل‌های مخصوصی که ویژه نوزادان ساخته شده استفاده کنند. برخی پزشکان معتقدند که استفاده از چنین ژل‌هایی برای نوزادان بی‌خطر است. اما باید مراقب باشید که ترکیبات شیمیایی استفاده شده در این ژل‌ها برای کودکان زیر دو سال مناسب بوده و برای استفاده از آن‌ها حتما از پزشک راهنمایی بگیرید.
حرف آخر
رویش نخستین دندانهای کودک اغلب با احساس درد و ناراحتی و بیقراری همراه است. برخی از والدین ممکن است در این شرایط نگران شده و با اضطراب مواجه شوند. اما لازم است بدانید که این یک بخش طبیعی از رشد نوزاد است که در مدتی کوتاه و پس از خارج شدن دندان از لثه برطرف می‌شود. سن، شرایط و ترتیب دندان درآوردن نوزادان ممکن است متفاوت باشد؛ پس به هیچ عنوان فرزند خود را با سایر نوزادان همسن و سال او مقایسه نکنید. در مورد سن رویش نخستین دندان فقط می‌توان او را با والدین یا خواهر و برادر مقایسه کرد. چون در بیشتر موارد مسئله ژنتیک در آن نقش مهمی دارد. چنان‌چه در مورد دندان در آوردن نوزاد خود سوالی دارید یا به راهنمایی تخصصی نیازمندید، میتوانید از سامانه مشاوره آنلاین حال استفاده کرده و با پزشکان متخصص آن گفت‌و‌گو کنید. دندان درآوردن نوزاد ممکن است بر وضعیت گوارش یا خلق و خوی کودک هم اثر بگذارد. پس لازم است در این مدت صبور بوده و با آرامش از راهنمایی‌های پزشک استفاده کنید. شما چه تجربه‌ای از رویش نخستین دندان کودک خود دارید؟
سوالات متداول
دندان درآوردن نوزاد چقدر طول می‌کشد؟
از زمان بروز علائم تا رویش دندان معمولا سه تا هفت روز زمان می‌برد. از زمان رویش نخستین دندان نوزاد تا زمانی که دندانهای شیری او کامل شود، یک بازه حدودا دو و نیم تا سه ساله است.
علایم دندان در آوردن نوزاد چیست؟
گریه و بیقراری، التهاب لثه، آبریزش دهانی که گاهی ممکن است باعث جوش صورت در نوزاد شود، تب خفیف و وارد کردن دستها و اشیا به دهان برای مالیدن لثهها از رایجترین علائم آن هستند.
آیا دندان درآوردن نوزاد باعث اسهال می‌شود؟
اسهال جزو علائم دندان در آوردن نوزاد نیست اما ممکن است در اثر اختلال در تغذیه نوزاد در این دوره و مشکلاتی که ممکن است در هضم شیر یا غذا در سیستم گوارش کودک ایجاد شود، روی دهد.
ترتیب دندان درآوردن نوزاد چگونه است؟
رویش دندانهای نوزاد از دندانهای پیشین میانی در فک پایین شروع شده و سپس دندانهای پیش جانبی میرویند. بعد از آن دندانهای آسیای اول، نیش و آسیای دوم به نوبت رشد خود را آغاز میکنند.
سوالات خود در مورد وضعیت دندانهای نوزاد را از چه پزشکی بپرسیم؟
شما میتوانید سوالات خود را در این زمینه از پزشک متخصص اطفال که به طور دورهای وضعیت نوزاد شما را بررسی میکند بپرسید. همچنین دندانپزشکان اطفال هم قادرند به خوبی شما را راهنمایی کنند
منابع
