ورم معده اصطلاحی است که توسط مردم برای توصیف نوعی از ناراحتی معده به کار می­‌رود. پزشکان این ناراحتی را که معمولا پس از خوردن غذا روی می­‌دهد و با تهوع یا استفراغ همراه است، گاستریت معده می­‌نامند. یک ناراحتی معده زمانی گاستریت یا ورم نامیده می­‌شود که نمونه بیوپسی گرفته شده و شواهد ناشی از آندوسکوپی، التهاب و آسیب پوشش داخلی معده را نشان دهد. ورم معده عارضه نسبتا شایعی است که عوامل مختلفی می­‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. این عارضه در بسیاری از افراد موضوعی جدی و خطرناک نیست؛ اما گاهی اوقات می­‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته و زندگی فرد را با مشکل مواجه کند.

انواع ورم معده

پزشکان، آسیب معده منجر به گاستریت را به دو نوع تقسیم کرده‌­اند؛ حاد و مزمن. وقتی علائم ورم معده به طور ناگهانی و شدید بروز کند، ورم معده حاد و زمانی که برای مدت طولانی و به صورت خفیف ادامه داشته باشد، ورم معده مزمن نامیده می­‌شود. در ادامه به تعریف و توضیح بیشتر در این موارد می‌­پردازیم.

ورم معده حاد

ورم معده حاد به شروع ناگهانی التهاب مخاط معده گفته می­‌شود. پزشک متخصص گوارش در هنگام انجام آندوسکوپی در چنین شرایطی، پوشش داخلی معده را قرمز و ملتهب می‌­بیند. نمونه­‌های گرفته شده از معده نیز سلول‌­های التهابی حاد شامل گلبول­‌های سفید خون را نشان می­‌دهد. ممکن است در پوشش سطحی درون معده، شکاف­‌های جزئی و کم عمق وجود داشته باشد که فرسایش حاد (ورم معده فرسایشی) نامیده می­‌شود. حتی در برخی از مناطق هم ممکن است خونریزی­‌های کوچکی وجود داشته باشد. می‌توانی درباره خونریزی دستگاه گوارش و راه های درمان آن در مطلب مشخص شده اطلاعات بیشتری بدست آورید.

ورم معده مزمن

ورم معده مزمن به التهاب مداوم اما ضعیف و آسیب پوشش داخلی معده اطلاق می­‌شود. با از بین رفتن سلول­‌های طبیعی، مخاط معده نازک می‌­شود. سلول­‌های التهابی مثل لنفوسیت‌­ها هم که نشان دهنده پاسخ سیستم ایمنی بدن هستند، افزایش می­‌یابد. این نوع ورم معده در کشورهای کمتر توسعه یافته رایج­‌تر است. هنگامی که نشانه‌­های ورم معده برای سال­‌ها وجود داشته باشد، ممکن است تغییرات مخاط به مرحله‌­ای به نام متاپلازی منجر شود. این عارضه باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان معده می‌­شود.

 

بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر قاعدگی

چه عواملی باعث به وجود آمدن ورم معده یا گاستریت می­‌شوند؟

عوامل متعددی در زمینه ایجاد التهاب در معده و عوارض ناشی از آن نقش دارند. ورم معده حاد و مزمن در اثر عوامل متفاوتی ایجاد می­‌شوند که در ادامه به آن‌­ها اشاره می­‌کنیم.

دلایل گاستریت حاد

گاستریت یا ورم معده حاد ناشی از تحریک­‌کننده­‌های حاد است که غشای مخاطی محافظت کننده معده را از بین می‌­برد یا به آن آسیب می‌­رساند. این مواد تحریک کننده شامل برخی از انواع داروها مانند آسپرین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، برخی از سموم مانند الکل قوی، عفونت‌­های خاص مانند عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هستند. معمولا با حذف ماده تحریک کننده، التهاب مخاط هم به سرعت بهبود می­‌یابد.

دلایل ورم معده مزمن

هلیکوباکتر پیلوری یکی از عوامل ایجاد کننده ورم معده مزمن است. البته دلایل دیگری هم برای این عارضه وجود دارد؛ از جمله:

• بیماری التهاب خودایمنی معده که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول­‌های پوششی معده حمله می‌­کند.
• عفونت­‌های نادر و خاص مانند HIV/AIDS
• بیماری کرون
• افزایش سن و نازک شدن و آسیب پذیری دیواره داخلی معده
• عفونت انگلی
• جراحی‌­های معده که باعث افزایش تماس معده با صفرا می­‌شود.

 

هلیکوباکتر پیلوری چیست؟

هلیکوباکتر پیلوری یکی از انواع باکتری­‌هاست که معمولا در داخل معده یافت می‌­­شود. در حقیقت این باکتری در معده بیش از نیمی از جمعیت جهان وجود دارد. اما بسیاری از آن­‌ها هرگز مشکلی مرتبط با این باکتری را تجربه نمی­‌کنند. با این حال، عفونت ناشی از این باکتری می­‌تواند خطر ایجاد زخم، ورم و یا سرطان معده را افزایش دهد.

 

 

علائم گاستریت چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به گاستریت ناشی از عفونت باکتریایی هیچ گونه علائمی ندارند. در سایر موارد، ورم معده می­‌تواند باعث موارد زیر شود:

• سوء هاضمه
• درد و سوزش معده در ناحیه بالای شکم
• احساس ناراحتی و مریض بودن
• احساس پری و سنگینی پس از غذا خوردن

البته اگر پوشش داخلی معده فرسوده شده باشد و بافت معده در معرض اسید آن قرار گرفته باشد، علائم می­‌تواند شامل درد، خونریزی یا زخم معده باشد.

نشانه­‌ها و علائم ورم معده در نوع حاد و مزمن تا حدودی متفاوت هستند. در ادامه به برخی از مهم‌­ترین این نشانه­‌ها اشاره می­‌شود.

 

 

 علائم گاستریت حاد معده

گاستریت حاد معده معمولا باعث ناراحتی معده می­‌شود. زیرا بدن سعی در از بین بردن مواد تحریک کننده دارد که با درد یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم همراه است. علائم دیگر این بیماری می‌­تواند شامل موارد زیر باشد:

• تهوع و استفراغ
• نفخ و گاز
• کاهش وزن و کاهش اشتها

علائم گاستریت مزمن

در اکثر موارد، گاستریت مزمن علائمی ایجاد نمی‌­کند. وقتی آسیب به مخاط، شدید و طولانی باشد، معده توانایی تولید اسید را از دست می­‌دهد. این ممکن است باعث ایجاد ناراحتی­‌های گوارشی شود. هم‌­چنین توانایی ترشح ماده‌­ای که برای جذب ویتامین ب۱۲ لازم است، از بین می­‌رود. کمبود ویتامین ب۱۲ سرانجام منجر به بیماری­‌ای به نام کم خونی مخرب می­‌شود. بیمار در این حالت با موارد زیر به پزشک مراجعه می‌­کند:

• خستگی
• کم خونی
• علائمی مانند بی حسی یا گزگز در اندام

تشخیص این عارضه به آسانی از طریق آزمایش خون امکان­پذیر است.

ورم معده چگونه تشخیص داده می­‌شود؟

پزشک معمولا پس از معاینه بالینی، انجام چند آزمایش را برای تشخیص دقیق ورم معده توصیه می‌­کند:

• آزمایش مدفوع برای بررسی عفونت یا خونریزی معده
• آزمایش تست تنفسی اوره برای بررسی عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری
• آندوسکوپی
• تست بلع باریوم

 

تشخیص گاستریت حاد معده

وقتی علائم گاستریت حاد تا حدودی خود را نشان می‌­دهد، پزشک می‌­تواند از طریق گرفتن شرح حـال بیمار و بررسی نتیجه آزمایش خون، این عارضه را تشخیص دهد. در صورت بروز علائم قوی‌­تر یا خونریزی معده، این بیماری از طریق بررسی مستقیم مخاط معده به وسیله آندوسکوپی امکان­پذیر است. تغییرات التهابی معمولا از معده تا اثنی عشر (قسمت ابتدای روده کوچک) را درگیر می­‌کند. سایر آزمایشات مانند آزمایش پیشرفته خون، اشعه ایکس و اسکن معمولا برای تشخیص خیلی ضروری نیست، مگر این که پزشک در حین بررسی به بیماری دیگری مشکوک شود.

تشخیص ورم معده مزمن

ورم معده مزمن معمولا با بررسی نمونه (بیوپسی) مخاط معده تشخیص داده می­‌شود. انجام بیوپسی از طریق معاینه آندوسکوپی امکان­پذیر است. برای تشخیص دقیق­تر ممکن است انجام آزمایش خون و سایر آزمایش‌­های مرتبط با هلیکوباکتر پیلوری هم لازم باشد.

 

بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل

گاستریت چگونه درمان می­‌شود؟

هدف از درمان گاستریت این است که به کمک روش‌­هایی اسید معده کاهش یابد تا علائم بیماری تسکین پیدا کند. از طرفی کاهش اسید معده باعث می­‌شود تا پوشش داخلی معده ترمیم شده و بهبود پیدا کند. بسته به علت ایجاد گاستریت، راه‌­های مختلفی برای درمان وجود دارد.

درصورت داشتن هرگونه سوال در زمینه بیماری های گوارشی میتوانید از خدمات دکتر آنلاین گوارش سامانه حال استفاده کنید.

درمان ورم حاد معده

بدیهی است که مهم­‌ترین بخش در درمان ورم حاد معده، حذف ماده تحریک کننده در صورت وجود است. داروهای ضد اسید یا مهار کننده پمپ پروتئین، برای کاهش میزان اسید در معده مفید هستند. داروهای ضد تهوع هم ممکن است تجویز شوند. اگر علائم به زودی برطرف نشوند یا استفراغ حاوی خون باشد، مشاوره با پزشک برای تحقیقات بیشتر و درمان­‌های پیشرفته‌­تر لازم است. هنگامی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری تشخیص داده می‌­شود، درمان پیشنهادی شامل آنتی بیوتیک است که اغلب به صورت ترکیبی تا دو هفته ادامه دارد. معمولا علائم به سرعت کاهش می‌­یابد، مگر این که ماده تحریک کننده یا عفونت از این طریق برطرف نشود.

درمان ورم مزمن معده

از بین بردن هر گونه عفونت در ورم مزمن، از طریق مصرف آنتی­بیوتیک برای جلوگیری از پیشرفت ورم معده مهم است. اما مخاط معده در این حالت به ندرت به حالت طبیعی باز می­‌گردد. برخی از بیماران با تغییرات شدید در مخاط (به عنوان مثال تغییرات پیش سرطانی در پوشش سلول­‌های معده) مواجه هستند. ممکن است این افراد هر ساله به آندوسکوپی معده -برای تشخیص و درمان ضایعاتی که می­‌تواند منجر به سرطان شود- نیاز داشته باشند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر سوء هاضمه و درد معده دارید، می‌­توانید با تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی یا با داروهایی که می­‌توانید از داروخانه تهیه کنید، این مشکل را درمان کنید. اما در صورت بروز علائم زیر حتما باید به پزشک مراجعه کنید:

• سوء هاضمه یا درد شدید به مدت یک هفته یا بیشتر که باعث ناتوانی یا ناراحتی شما می­‌شود.
• احتمال می­‌دهید این عارضه در اثر مصرف دارویی که برای شما تجویز شده ایجاد شده است.
• دچار استفراغ خونی یا دفع خون از طریق مدفوع شده‌­اید.

البته به یاد داشته باشید که درد معده و شکم همیشه نشانه ورم معده نیست. این درد می­‌تواند ناشی از مشکلات متعددی باشد؛ از نفخ تا سندروم روده تحریک پذیر. برای بررسی علت این درد حتما باید توسط پزشک معاینه شده و در صورت صلاحدید پزشک، آزمایش‌­های لازم را انجام دهید.

 

 

تغییر سبک زندگی چگونه به کاهش علائم و بهبود ورم معده کمک می­‌کند؟

به کمک رعایت چند نکته و تغییر کوچک در عادات غذایی و زندگی می­‌توان علائم  را تا حدودی کاهش داده و به درمان آن کمک کرد؛ از جمله:

• حفظ آرامش و کنترل استرس
• جایگزینی چند وعده کم حجم به جای یک وعده غذایی حجیم
• کاهش مصرف غذاهای محرک معده مانند غذاهای تند، چرب و فرآوری شده
• خودداری از مصرف مسکن‌­ها بدون مشورت با پزشک
• حفظ بهداشت فردی و شست­ و شوی مرتب دست‌­ها برای پیشگیری از انتقال هلیکوباکتر پیلوری

 

جمع‌بندی

ورم معده حاد معمولا به دلیل عوامل تحریک کننده یا عفونت ایجاد می‌­شود و می‌­تواند منجر به ناراحتی معده حاد شود. این ناراحتی‌­ها معمولا به سرعت با درمان‌­های ساده تسکین پیدا می‌کند.

ورم معده مزمن بیماری‌­ای است که در آن غشای معده به مدت طولانی آسیب می­‌بیند. این آسیب اغلب به دلیل عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری است. گاستریت مزمن معمولا سوء هاضمه یا درد ایجاد نمی­‌کند، اما آسیب شدید ناشی از آن می‌­تواند منجر به کم­‌خونی ناشی از ویتامین ب۱۲ شود.

لازم است بدانید که این بیماری با توجه به مخفی بودن نشانه­‌ها و تشابه علائم آن با سایر بیماری­‌های گوارشی، در بسیاری از موارد به درستی یا به موقع تشخیص داده نمی‌­شود. از آن­جا که تشخیص در زمان مناسب یکی از عوامل جلوگیری از آسیب­‌های جدی مانند سرطان معده است، دسترسی به پزشک حاذق در این مورد بسیار حیاتی به نظر می‌­رسد. افرادی که در زمینه این بیماری نیاز به راهنمایی بیشتر و مشاوره با پزشک متخصص گوارش دارند، می­‌توانند در هر زمان و مکانی که قرار دارند، به ده‌­ها پزشک حاذق دسترسی داشته باشند. برای ارتباط با مجموعه پزشکان سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت حال، کافیست به اپلیکیشن یا وب­سایت این سامانه وارد شوید. شما می­‌توانید علاوه بر مشاوره و دسترسی به پزشک متخصص، آزمایشات خود را از این طریق و به صورت غیر حضوری در منزل و محل کار خود انجام دهید و نتیجه آن را هم در کمترین زمان ممکن دریافت کنید. برای افزایش دقت مشاوره و راحتی کاربران، خدمات مشاوره حال به صورت تماس تلفنی، تماس تصویری و یا متنی امکان پذیر است. حال همیشه و همه جا همراه شماست.

سوالات متداول

منابع

www.muschealth.org

www.webmd.com