کبد چرب در بارداری یا AFLP یک عارضه نسبتا نادر اما شدید است که تقریباً از هر 20000 زن 1 نفر به آن مبتلا میشود. AFLP که با تجمع بیش از حد چربی در سلول های کبد مشخص میشود، خطرات قابل توجهی برای مادر و جنین دارد و چربی اضافی که عمدتاً از تری گلیسیرید و اسیدهای چرب تشکیل شده است، منجر به اختلال عملکرد و التهاب کبد میشود. قبل از بارداری، مقابله با کبد چرب از طریق ترکیبی از راهکارها مانند کاهش وزن و تغییرات رژیم غذایی انجام میشود. یک رژیم غذایی سالم و کم چرب، همراه با فعالیت بدنی منظم، برای کنترل کبد چرب در بارداری بسیار موثر است.
در دوران بارداری، زنان در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلالات مختلف مرتبط با کبد هستند. به غیر از خطرات کبد چرب، پره اکلامپسی، افزایش آنزیم های کبدی و سندرم پلاکت پایین نیز ممکن است رخ دهد. در ادامه این مقاله بیشتر درباره این موضوع صحبت خواهیم کرد.
کبد چرب در بارداری یعنی چه؟
بیماری کبد چرب بارداری یک بیماری نادر و البته شدید است که سلامت مادر و نوزاد را تهدید می‌کند. زمانی که در دوران بارداری مقدار زیادی چربی در کبد تجمع کند، کبد چرب ایحجاد میشود که منجر به نارسایی کبد و حتی مرگ میشود. در صورت عدم درمان، این وضعیت گاهی فاجعه آمیز میشود و منجر به زایمان زودرس میشود. کبد چرب در بارداری معمولاً در مراحل بعدی بارداری، اغلب بین هفته 28 بارداری تا هفته 38 بارداری، ظاهر میشود.
ایا کبد چرب در بارداری خطرناک است؟
بله، از آنجا که این بیماری باعث زایمان زودرس یا فشار خون بالا میشود، هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است.
علت کبد چرب در بارداری چیست؟
با وجود تحقیقات گسترده، علت دقیق بیماری کبد چرب در دوران بارداری ناشناخته باقی مانده است اما مطالعات اخیر نشان می‌دهد که اختلال عملکرد میتوکندری ممکن است نقش مهمی در ایجاد این بیماری داشته باشد. این اختلال، توانایی کبد برای متابولیسم موثر اسیدهای چرب را مختل می‌کند و منجر به تجمع آن‌ها در سلول‌های کبد میشود. البته تحقیقات، این بیماری را با اختلالات ژنتیکی نیز مرتبط دانسته است که می‌تواند از اعضای خانواده به ارث برسد.
این فرآیند زمانی آغاز می شود که یک آنزیم خاص، که برای تجزیه اسیدهای چرب ضروری است، در میتوکندری وجود نداشته باشد یا دچار اختلال شود. کمبود این آنزیم باعث ایجاد کبد چرب ربارداری و عوارض آن میشود.
برای برخی از زنان، AFLP ممکن است یک مسئله تکرار شونده باشد. اما متأسفانه نمی‌توان با قطعیت پیش بینی کرد که آیا یک زن در بارداری بعدی دوباره AFLP را تجربه خواهد کرد یا خیر.
علائم کبد چرب در بارداری
همانطور که گفتیم، زنان باردار معمولاً کبد چرب بارداری را در مراحل پایانی بارداری خود تجربه می‌کنند که میانگین تشخیص آن در حدود هفته 36 بارداری است. اما این اتفاق ممکن است زودتر و یا حتی در زمان زایمان خود را نشان دهد.
علائم کبد چرب چند علامت مشخص است اما نشانه های آن در بارداری شامل موارد زیر است:
- تهوع و استفراغ مداوم
- درد شکم، به خصوص در سمت راست بالا
- احساس خستگی مفرط
- احساس ناخوشی
- از دست دادن اشتها و تشنگی شدید
- زردی که با زرد شدن پوست و سفیدی چشم مشخص میشود
- گیجی یا مشکل در تمرکز
در صورت مشاهده هر یک از این علائم در دوران بارداری حتما بلافاصله با دکتر زنان آنلاین مشورت کنید و در صورت نیاز، آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
تشخیص کبد چرب در بارداری
اولین قدم برای تشخیص کبد چرب در بارداری، ارزیابی سلامت کلی و سابقه پزشکی بیمار، از جمله هرگونه سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری است. هرچند که بیوپسی کبد دقیق‌ترین روش تشخیصی است اما ممکن است برای زنان باردار مناسب نباشد. در چنین مواردی، یک سری آزمایش برای رد سایر علل احتمالی انجام میشود.
برای تشخیص کبد چرب بارداری آزمایش شمارش کامل خون یا آزمایش CBC، آزمایش های عملکرد کبد و ارزیابی سطح کراتینین و پروتئین ادرار و یا همان آزمایش کبد چرب انجام میشود. افزایش سطح آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) مشخصه این بیماری است.
برای تشخیص کبد چرب در بارداری از تست های تشخیصی زیر نیز استفاده میشود:
- اولتراسوند: از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از کبد، بافت های اطراف و وریدها استفاده میشود.
- سی تی اسکن: از اشعه ایکس برای تولید تصاویری از کبد استفاده میشود.
عوارض کبد چرب بارداری
بارداری با بیماری کبد چرب عواقب شدیدی برای مادر و جنین دارد. در صورت عدم درمان نیز، زندگی مادر و جنین به خطر خواهد افتاد. کبد چرب حاد بارداری به دلیل کاهش فشار انکوتیک پلاسما می تواند ادم ریوی را تسریع کند.
عوارض کبد چرب در بارداری شامل نارسایی کبد، خونریزی شدید، نارسایی کلیه و عفونت شدید است. این شرایط می تواند اثرات مخربی هم بر مادر و هم بر جنین داشته باشد و بقای جنین را به خطر بیاندازد. در موارد شدید، سلامت مادر نیز به خطر می‌افتد.
ریسک فاکتورهای کبد چرب بارداری
استعداد ژنتیکی نقش مهمی در ایجاد بیماری کبد چرب حاد ایفا می‌کند، چندین عامل دیگر نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را در دوران بارداری افزایش دهند. اگر سابقه خانوادگی کبد چرب بارداری یا سایر مشکلات مرتبط با کبد را دارید، باید این عوامل خطر را نیز بشناسید.
بارداری اول: زنانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب بارداری هستند.
حاملگی چند قلو: حمل دوقلو یا چند قلو می‌تواند خطر ابتلا به کبد چرب در بارداری را افزایش دهد.
جنین پسر: تحقیقات نشان می‌دهد که حمل جنین پسر نیز ممکن است یک عامل خطر باشد.
شاخص توده بدنی پایین (BMI): کمبود وزن نیز احتمال ابتلا به AFLP را افزایش می‌دهد.
البته کبد چرب بارداری می‌تواند در هر زمانی از بارداری رخ دهد، نه فقط در اولین بارداری. زنانی که در بارداری قبلی خود AFLP را تجربه کرده‌اند نیز در معرض خطر ابتلای مجدد به آن در بارداری‌های بعدی هستند. بنابراین اقدامات پیشگیرانه را هرگز فراموش نکنید.
تغذیه برای کبد چرب در بارداری
کنترل بیماری کبد چرب در دوران بارداری نیاز به یک رژیم غذایی برنامه ریزی شده دارد. رژیم غذایی مدیترانه ای که با مصرف زیاد میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و آجیل همراه است، ممکن است به کاهش خطر ابتلا به کبد چرب کمک کند.
این رویکرد در رژیم غذایی شامل جایگزینی کره با چربی‌های سالم‌تر مانند روغن زیتون یا کانولا، محدود کردن مصرف گوشت قرمز و انتخاب منابع پروتئین بدون چربی مانند ماهی و مرغ میشود. علاوه بر این، محدود کردن کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند نان سفید، برنج، سیب زمینی و ذرت و همچنین نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشیدنی های ورزشی و آب میوه های تجاری نیز ضروری است.
ضمن اینکه برای کسانی که نوشیدن قهوه را در دوران بارداری انتخاب می‌کنند، مصرف روزانه حدود دو فنجان ممکن است مفید باشد. اما در هر صورت معایب مصرف منظم کافئین را نیز باید در نظر داشته باشید و در صورت تماسل حتما با یک دکتر تغذیه آنلاین مشورت کنید تا یک رژیم مناسب به شما پیشنهاد کند.
بیشتر بدانید: خوراکی‌های ضروری برای درمان کبد چرب
زایمان طبیعی یا سزارین برای مبتلایان به کبد چرب بارداری
زنان باردار مبتلا به کبد چرب با یک تصمیم مهم روبرو هستند: زایمان طبیعی یا سزارین. در حالی که زایمان راه حل نهایی برای کنترل کبد چرب در بارداری است اما وجود کبد چرب به تنهایی نیازی به سزارین ندارد. در واقع، با توجه به خطر مشکلات انعقادی، ترجیح اصلی، انتخاب زایمان طبیعی است. با این حال، در 67 درصد موارد، به دلیل عوارضی که نوزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، سزارین ضروری میشود.
درمان کبد چرب در بارداری
اگر این عارضه برای مادر یا جنین خطرآفرین باشد، ممکن است سزارین لازم باشد. پس از زایمان، مادر برای چند روز نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارد. در بیشتر موارد، عملکرد کبد پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد. با این حال، اگر آسیب کبد ادامه یابد، پیوند کبد ممکن است در نظر گرفته شود.
در موارد کبد چرب درجه 1، معمولاً درمان خاصی لازم نیست، اما حفظ یک رژیم غذایی سالم و ورزش متوسط به کنترل علائم کمک می‌کند. کبد چرب درجه 2 نیاز به توجه به تغذیه و کاهش وزن قبل از بارداری دارد. در موارد شدید یعنی کبد چرب درجه 3، نیاز به نظارت دقیق پزشکی و تغییر سبک زندگی وجود دارد زیرا باعث آسیب به مادر و جنین میشود.
مراقبت های حین زایمان
هنگامی که بیمار برای زایمان می‌رسد، پزشک باید مادر و نوزاد را از نزدیک تحت نظر داشته باشند. در صورت مشکوک شدن به پره اکلامپسی، بلافاصله انفوزیون سولفات منیزیم را برای جلوگیری از اکلامپسی تجویز میشود.
مشارکت یک متخصص بیهوشی برای اطمینان از ثبات و آمادگی مادر برای زایمان نیز بسیار مهم است. اگر مادر علائم آنسفالوپاتی را نشان دهد، محافظت از راه هوایی او در اولویت قرار می‌‌گیرد که ممکن است شامل لوله گذاری هم بشود. اگر او از تهوع و استفراغ مداوم رنج می برد، قرار دادن لوله بینی و دادن آنتی اسیدها به کاهش علائم او کمک می‌کند.
پیشگیری از کبد چرب در بارداری
درواقع هیچ راه تضمینی برای پیشگیری از کبد چرب در بارداری وجود ندارد اما شناسایی علائم اولیه می‌تواند در کنترل پیشرفت بیماری موثر باشد. زنانی که برای اولین بار باردار می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب هستند، بنابراین اگر نگران هستید، سریع‌تر آزمایش بدهید.
رژیم غذایی سالم، مصرق انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه و کاهش مصرف چربی‌های ناسالم از راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری هستند. اما در نهایت برای به حداقل رساندن خطرات کبد چرب در دوران بارداری حتما با یک پزشک آنلاین مشورت کنید تا بهترین راهکار را برای مقابله با این مشکل دریافت نمایید.
منابع:
ایزی
3 ماه پیش