آزمایش cbc یا شمارش کامل سلول‌های خونی (complete blood count) یکی از رایج‌ترین انواع آزمایش خون است. از آن برای بررسی سلامت بدن و تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات از جمله کم‌خونی، عفونت و لوسمی استفاده می‌شود. به طور کلی در این آزمایش، همه بخش‌ها و ویژگی‌های خون افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد. آزمایش cbc می‌تواند بخشی از یک چکاپ کامل باشد یا به صورت جداگانه انجام شود. اگر می‌خواهید درباره این آزمایش و شیوه انجام آن بیشتر بدانید، مطالعه مقاله پیش رو به شما کمک خواهد کرد.
آزمایش cbc چیست
شمارش کامل خون یا آزمایش cbc، تمامی سلول‌های تشکیل‌دهنده خون را می‌شمارد. برای اعلام نتیجه این آزمایش، معمولا از یک محدوده به جای یک عدد خاص استفاده می‌کنند؛ چون مقادیر طبیعی سلول‌های خونی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. همه آن‌چه در یک آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد عبارتند از:
ارزیابی گلبول‌های سفید (WBC)
این سلول‌های خونی با حمله به باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل مزاحم خارجی، از بدن در برابر عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها محافظت می‌کنند. در آزمایش cbc معمولا دو نوع اندازه‌گیری گلبول‌های سفید وجود دارد:
- شمارش گلبول‌های سفید که تعداد گلبول‌های سفید خون را اندازه‌گیری می‌کند. به تعداد آن لکوسیت می‌گویند
- دیفرانسیل گلبول‌های سفید که تعداد هر نوع از پنج گروه اصلی گلبول‌های سفید را اندازه می‌گیرد. این گلبول‌ها عبارتند از نوتروفیل‌ها، بازوفیل‌ها، لنفوسیت‌ها، مونوسیت‌ها و ائوزینوفیل‌ها. هر نوع از این سلول‌ها دارای نقش ویژه‌ای در سلامت بدن هستند
ارزیابی گلبو‌های قرمز (RBC)
این سلول‌های خونی در مغز استخوان تولید می‌شوند و اکسیژن را از ریه به همه بافت‌های بدن می‌رسانند. علاوه بر این دی اکسید کربن را هم از بدن حذف می‌کنند. در هر آزمایش cbc معمولا ۴ نوع اندازه‌گیری گلبول‌های قرمز وجود دارد:
- شمارش گلبول‌های قرمز که تعداد این سلول‌ها را در هر نمونه خونی اندازه‌گیری می‌کند
- هماتوکریت که درصدی از خون را که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده اندازه می‌گیرد
- هموگلوبین میزان پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد
- حجم متوسط سلولی یا MCV هم میانگین اندازه گلبول‌های قرمز را نشان می‌دهد
آزمایش آنزیم قلبی و کاربرد آن را بشناسید
ارزیابی پلاکت‌ها (PLT) در آزمایش cbc
این سلول‌های خونی در لخته شدن خون نقش دارند. در نتیجه خونریزی را متوقف می‌کنند و مانع از تداوم خونریزی در هر نقطه از بدن می‌شوند. اطلاع از مقدار آن‌ها که از طریق آزمایش CBC به دست می‌آید، نقش مهمی در تشخیص و درمان بیماری‌ها خواهد داشت.
آزمایش خون قبل ازدواج و اهمیت آن را در این مطلب بخوانید
علائمی که نیاز به آزمایش cbc را تایید می‌کند
پزشک ممکن است این آزمایش cbc را به عنوان بخشی از معاینه معمول بیماران تجویز کند. در مواردی هم برای بررسی شرایط یا علائم زیر مورد استفاده می‌گیرد:
- کم خونی یعنی وضعیتی که باعث می‌شود تعداد گلبول‌های قرمز خون کم‌تر از حد معمول باشد
- زمانی که با علائمی مانند ضعف، تب، کبودی یا خستگی مواجه هستید
- بررسی این که آیا مشکل سلامتی دیگری دارید
- بررسی این که شرایط پزشکی یا درمان‌هایی مثل شیمی درمانی چه تاثیری بر سلول‌های خونی داشته است
آنجه نیاز است درباره آزمایش نقرس بدانید
تشخیص سرطان با آزمایش خون cbc
تست CBC یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین آزمایشهای خون است که به تشخیص سرطان یا نظارت بر درمان آن کمک می‌کند. توجه کنید که برای تشخیص سرطان از طریق آزمایش cbc، پزشک به آزمایشها و معاینات دیگری هم نیاز دارد. عوامل زیادی از جمله شرایط غیرسرطانی مثل عفونت‌ها می‌توانند نتایج آزمایش شما را از محدوده طبیعی خارج کنند. به طور کلی، شرایط زیر در آزمایش cbc خون به تشخیص سرطان کمک می‌کنند:
تعداد کم گلبول‌های سفید خون
سرطان‌هایی که بر خون تاثیر می‌گذارند می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید را کاهش دهند. این نوع سرطان‌ها شامل لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما هستند و در آزمایش cbc مشخص می‌شوند
نتایج بالا و پایین در تفاوت گلبول‌های سفید خون
تعداد بالاتر از حد طبیعی لنفوسیت‌ها و مونوسیت‌ها می‌تواند نشان‌دهنده احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان باشد. برخی از سرطان‌ها و درمان آن‌ها هم ممکن است باعث کاهش تعداد نوتروفیل‌ها شود که وضعیتی به نام نوتروپنی را به وجود می‌آورد. نوتروپنی احتمال عفونت باکتریایی را بالا می‌برد.
تعداد کم گلبول‌های قرمز
برخی از سرطان‌ها یا درمان آن‌ها از طریق شیمی درمانی و پرتو درمانی باعث کاهش گلبول‌های قرمز خون یا کم خونی می‌شود. از دست دادن خون، جراحی و انواعی از سرطان که بر مغز استخوان تاثیر می‌گذارند هم می‌تواند این نوع کم خونی را تشدید کند. برای آشنایی با آزمایش کم خونی و انجام آن این مطلب را بخوانید
تعداد پلاکت کم
سرطان‌های تاثیرگذار بر مغز استخوان، برخی از درمان‌های سرطان مثل پرتو درمانی و… می‌توانند تعداد پلاکت‌ها را کاهش دهند. تعداد کم و غیرعادی پلاکت‌ها ترومبوسیتوپنی نامیده می‌شود و مبتلایان به آن در معرض خونریزی یا کبودی قرار می‌گیرند.
آزمایش انعقاد خون و انجام آن در منزل
بیماری های و مواردی که با تست CBC مشخص می‌شود
شمارش کامل خون معمولا به عنوان بخشی از چکاپ کامل بدن انجام می‌شود. اما گاهی پزشکان با توجه به علائم یا مشکلات بیماران، آزمایش cbc را به صورت مجزا برای تشخیص بیماری‌های زیر هم تجویز می‌کنند:
- انواع عفونت‌ها
- بیماری آنمی یا کم خونی
- بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی بدن مثل اختلالات خودایمنی
- برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان خون یا مغز استخوان
- حساسیت‌های دارویی
نحوه انجام آزمایش cbc خون
این یک آزمایش خون ساده است که نیاز به آمادگی خاصی ندارد. مهم نیست پیش از انجام این آزمایش غذا خورده‌اید یا خیر. البته این شرایط فقط مربوط به آزمایش CBC خون است. در صورتی که این آزمایش به همراه آزمایشهای دیگری مثل آزمایش قند خون تجویز شود، ممکن است نیاز به ناشتا بودن داشته باشید.
شما میتوانید برای انجام آزمایش cbc در هر زمان از خدمات آزمایش در منزل حال کمک بگیرید. برای انجام این آزمایش یک نمونه خون از ورید بازوی شما گرفته می‌شود. برای این کار، یک سوزن را وارد ورید مورد نظر می‌کنند و از این طریق، مقدار کمی خون در لوله آزمایش یا ویال جمع‌آوری شده و برای بررسی و ارزیابی به بخش مربوطه ارسال می‌شود. این کار معمولا کم‌تر از ۵ دقیقه طول می‌کشد و درد و خونریزی کمی خواهد داشت که به سرعت از بین می‌رود.
آزمایش طب کار را بیشتر بشناسید.
تفسیر آزمایش cbc
هر آزمایشگاه روش‌های مختلفی برای بررسی خون افراد و ارائه نتیجه آزمایش CBC دارد. بنابراین محدوده مرجع و تفسیر به آزمایشگاهی که در آن آزمایش انجام می‌دهید بستگی خواهد داشت. عوامل دیگری از جمله جنسیت، سن و حتی ارتفاع از سطح دریا هم می‌تواند بر این نتیجه تاثیر بگذارد. به طور کلی، تفسیر نتایج تست cbc با توجه به محدوده‌های مرجع زیر عبارتند از:
تفسیر تست گلبول‌های سفید خون
این گلبول‌ها معمولا بین ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در هر میکرولیتر هستند. تعداد غیر طبیعی بالا یا پایین آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات زیر باشد:
- آسیب‌های کبدی از جمله سوء مصرف الکل
- طحال بزرگ یا آسیب‌دیده
- عفونت‌های شدید
- بیماری‌های خودایمنی یا ابتلا به آلرژی
- ابتلا به بیماری‌های مختل‌کننده عملکرد مغز استخوان
- مصرف برخی از داروها از جمله انجام شیمی درمانی و…
- سرطان خون و برخی سرطان‌های دیگر
تفسیر تست گلبول‌های قرمز خون
تعداد گلبول‌های قرمز طبیعی برای مردان بین ۴.۵ تا ۵.۹ میلیون سلول و برای زنان بین ۴.۱ تا ۵.۱ سلول در میکرولیتر است. مقادیر خارج از این بازه می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات زیر باشد:
- خونریزی حاد یا مزمن بیش از حد
- تخریب گلبول‌های قرمز یا کم خونی همولیتیک
- اختلالاتی که بر مغز استخوان تاثیر می‌گذارند
- کمبودهای تغذیه‌ای مثل کمبود آهن، فولات یا ویتامین B12
- برخی از انواع سرطان‌ها
- بیماری‌های مزمنی مثل التهاب یا اختلال در عملکرد اندام‌ها
- بیماری‌های قلبی یا ریوی که اکسیژن خون را کاهش می‌دهند
- انواع خاصی از بیماری‌های کلیوی
- بیماری پلیسیتمی ورا، یک بیماری نادر که باعث تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز در خون می‌شود
آزمایش هورمون و موارد کاربرد آن را بشناسید
پزشک مناسب برای تفسیر آزمایش cbc
شما برای تفسیر آزمایش خون خود به یک پزشک نیاز دارید. تفسیر آزمایش cbc را میتوان یکی از اصلی‌ترین وظایف یک پزشک فوق تخصص خون و سرطان یا دکتر انکولوژیست آنلاین دانست. با این حال شما میتوانید برای این کار از راهنمایی سایر پزشکان هم کمک بگیرید. این پزشکان در صورت مشاهده هر مورد خاص یا مشکوک در آزمایش cbc می‌توانند شما را برای بررسی‌های بیشتر به متخصصان مربوط به خون و… ارجاع دهند.
منابع
https://medlineplus.gov/lab-tests/complete-blood-count-cbc/
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/complete-blood-count
https://www.testing.com/tests/complete-blood-count-cbc/
سلام و وقت بخیر بله از طریق بررسی گلبول های خون و پلاکت ها میتوان تشخیص داد.
مشکلات مربوط مسایل ژنتیکی انعقاد خون از توی همین ازمایش cbc میشه تشخیص داد؟؟؟