نارسایی کلیه / نشانه های نارسایی کلیه و روش های درمانی آن

نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما دیگر نتوانند مواد زائد و سموم را از خون شما تصفیه کنند و سطح مایعات بدنتان را در سطح تعادل نگاه دارند. مبتلا شدن به بیماری کلیوی به این معنی نیست که فرد دچار نارسایی کلیه شده است. اما مشکل اینجاست که وقتی نارسایی از نوع مزمن باشد، تا زمانی که فرد 85 تا 90 درصد از کارایی کلیه را از دست نداده باشد، معمولاً علائم بیماری را مشاهده نمی‌کند. بنابراین با اینکه نارسایی کلیه یک شبه اتفاق نمی‌افتد، اما در برخی موارد به صورت ناگهانی خودش را نشان می‌دهد.

با وجود اینکه نارسایی کلیه باعث می‌شود که این اندام نتواند عملکردهای حیاتی‌اش را انجام دهد، اما ابتلا به آن مساوی با از دست دادن جان نیست. در حال حاضر، درمان قطعی برای بهبود کامل نارسایی مزمن کلیه وجود ندارد. اما با مراجعه به پزشک و تحت نظر بودن، می‌توان تا حد بسیار زیادی این بیماری را کنترل کرد.

توصیه ما به شما این است که اولاً بسیار مراقب سلامتی کلیه‌های خود باشید؛ دوم این مطلب را بخوانید که علائم این بیماری و درمان آن را بشناسید؛ و سوم اگر تردید دارید که دچار بیماری کلیوی هستید از بخش متخصص کلیه و مجاری ادرار آنلاین با پزشک متخصص صحبت کنید و مراحل درمان را در منزل طی کنید.

علائم نارسایی‌ کلیه را بشناسید

علائم از کار افتادن یا نارسایی کلیه به شرح زیر است:

• مشکل خواب
• کم شدن اشتها
• ضعف
• خستگی
• خارش
• کاهش وزن
• گرفتگی عضلات (به خصوص در پاها)
• تورم پا یا مچ پا
• کم خونی

در واقع وقتی کلیه‌ها از کار بیفتند، مواد زائد و مایعات اضافی در خون جمع می‌شوند و همین به شما احساس بیماری و ناخوشی می‌دهد. وقتی نارسایی کلیوی تحت کنترل باشد، این علائم هم کمتر می‌شوند و حالتان بهتر می‌شود.

راه‌های تشخیص نارسایی کلیه حاد یا مزمن

نارسایی کلیه دو نوع است: حاد و مزمن. در این بخش می‌خواهیم برای شما از ویژگی‌های این دو نوع بیماری و تفاوت‌هایشان بگوییم؛ دانستن این ویژگی‌ها راه‌های تشخیص‌شان را هم روشن خواهد کرد.

• نارسایی حاد کلیه به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد و اغلب قابل برگشت است. علت بروز نارسایی حاد کلیه این موارد است: تصادف، جراحت، عفونت، شوک، بلعیدن سم یا دارو. وقتی که کلیه شما بر اثر این علت‌ها آسیب ببیند، تولید ادرار متوقف می‌شود. در نتیجه سموم در خون شما جمع می‌شود و همین اتفاق بیمار را بیهوش یا گیج می‌کند. بیمارانی که دچار نارسایی حاد کلیه می‌شوند، لازم است که رژیم غذایی خاصی داشته باشند، از مایعات به صورت محدود استفاده کنند و به صورت موقت دیالیز بشوند. در بیشتر موارد عملکرد کلیه به حالت عادی بازخواهد گشت. (درباره تغذیه بیماران دیالیزی می‌توانید این مطلب را نیز مطالعه کنید.)
• نارسایی مزمن کلیه در مدتی طولانی به وجود می‌آید و قابل برگشت هم نیست. وقتی این بیماری پیشرفت کند و عملکرد کلیه به 10 تا 15 درصد کاهش یابد، لازم است که بیمار دیالیز شود. دیالیز در واقع وظایف کلیه‌های سالم را انجام می‌دهد، اما نارسایی کلیه را درمان نمی‌کند. بیماری که دچار نارسایی مزمن کلیه شده یا باید تا آخر عمر دیالیز شود یا عمل پیوند کلیه انجام دهد.

درباره سونوگرافی کلیه و نحوه انجام آن در منزل بیشتر بدانید

مهم‌ترین علل نارسایی کلیه

علل نارسایی مزمن کلیه شامل این موارد است: فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، عفونت کلیه، انسداد در جریان ادرار، استفاده طولانی مدت از بعضی داروها مثل لیتیوم و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی. اخیرا هم مشخص شد که ویروس کرونا می‌تواند به کلیه‌های ما آسیب بزند؛ به ویژه در میان بیمارانی که دچار دیابت و فشار خون هستند.

درباره آزمایش اوره خون بیشتر بدانید

علل نارسایی مزمن کلیه در کودکان

طبق گفته وب سایت kidney.org در میان نوزادان و کودکان علت مهم ابتلا به بیماری کلیه، ناهنجاری‌های مادرزادی و بیماری‌های ارثی مثل کلیه پلی‌ کیستیک است. اگر نوزاد یا کودک شما به صورت مکرر دچار عفونت دستگاه ادراری می‌شود، باید خیلی سریع علت آن تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد؛ زیرا ناهنجاری در دستگاه ادراری می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود.

در نوجوانان یا کودکان بالای 12 سال، 3 بیماری، شایع‌ترین علل نارسایی کلیوی هستند:

• گلومرولونفریت یا التهاب رگ‌های خونی کلیه
• سندروم نفروتیک که موجب دفع مقدار زیادی پروتئین از طریق ادرار کردن می‌شود
• لوپوس که در آن دستگاه ایمنی بدن به اندام‌های مختلف از جمله کلیه‌ها حمله می‌کند.

فشار خون بالای مزمن و شدید و همچنین کم‌آبی مکرر از دلایل دیگر ابتلای کودکان به نارسایی کلیوی است.

راه‌های درمان نارسایی کلیه

درمان نارسایی کلیوی به حاد بودن یا مزمن بودن آن بستگی دارد که در اینجا هردوی آن‌ها را برایتان توضیح می‌دهیم:

نارسایی حاد کلیه

اگر فردی دچار نارسایی حاد کلیه باشد باید در بیمارستان بستری شود. پزشک برای درمان آن لازم است تشخیص دهد که چه چیزی باعث آسیب دیدن کلیه شده است. او برای درمان از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• عدم تعادل در مایعات خون: اگر نارسایی کلیه به دلیل کمبود مایعات در خون باشد، ممکن است به صورت وریدی مایعات به بدن شما وارد کنند. اگر برعکس، نارسایی کلیوی به دلیل وجود بیش از اندازۀ مایعات در بدن باشد و موجب تورم پاها و بازوهایتان شود، پزشک احتمالا داروهای ادرارآور (دیورتیک‌ها) تجویز کند تا بدن مایعات اضافی را دفع کند.
• کنترل پتاسیم خون: اگر کلیه‌ها پتاسیم خون را به درستی فیلتر نمی‌کنند، پزشک ممکن است که برای جلوگیری از تجمع پتاسیم در خون، کلسیم، گلوکز یا سدیم پلی استایرن سولفونات تجویز کند. چون وجود پتاسیم بیش از اندازه در خون باعث ضربان نامنطم قلب (آریتمی) و ضعف عضلانی می‌شود.
• کاهش کلسیم خون: اگر سطح کلسیم بدنتان خیلی کم شود، پزشک داروهایی را برای بازگرداندن سطح کلسیم خون شما تجویز می‌کند.
• تجویز آنتی بیوتیک: ممکن است پزشک برای پیشگیری از بروز عفونت همزمان، آنتی بیوتیک تجویز کند.
• دیالیز: این کار برای سم‌زدایی از خون انجام می‌شود. در صورتی که دچار نارسایی حاد کلیه شوید، ممکن است به صورت موقت به این کار نیاز داشته باشید. در دیالیز، یک دستگاه به نام دیالیزور به عنوان کلیه مصنوعی، خون را تصفیه می‌کند و مواد زائد را از آن جدا می‌سازد.

نارسایی مزمن کلیه

همان‌طور که گفتیم، نارسایی مزمن کلیه درمان قطعی ندارد. کسانی که دچار نارسایی مزمن کلیه شوند، دو راه در مقابل خودشان دارند: دیالیز و پیوند کلیه.

دیالیز

همان‌طور که گفتیم دیالیز برای تصفیه خون انجام می‌شود. دیالیز برای کسی که دچار نارسایی مزمن کلیه شده باشد، درمان نیست. بلکه اگر به صورت منظم انجام شود، به طول عمر او کمک می‌کند. در دیالیز یک دستگاه به جای کلیه، خون را از مواد زائد و سموم تصفیه می‌کند. پزشک ممکن است به کسانی که دیالیز می‌شوند، توصیه کند که از یک رژیم کم‌نمک و کم‌پتاسیم پیروی کنند.

پیوند کلیه

راه دیگر، پیوند کلیه است. کلیه‌ پیوندی می‌تواند نیاز بیمار به دیالیز را حذف کند. لازم است که کلیه اهدا شده با بدن بیمار سازگاری داشته باشد. البته جراحی پیوند ممکن است برای همه مناسب نباشد یا ممکن است جراحی با عدم موفقیت همراه باشد. پزشکان معمولا پس از عمل برای بیمار داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی تجویز می‌کنند، تا بدن کلیه جدید را پس نزند. این داروها عوارض خاص خود را دارند. بنابراین اینکه جراحی برای یک بیمار گزینۀ مناسبی است یا نه، باید به دقت بررسی شود.

در کودکان نیز درمان نارسایی کلیوی بستگی به نوع آن (حاد یا مزمن) دارد. اگر نارسایی کلیه کودک حاد باشد، درمان با روش‌های زیر انجام می‌شود:

• بستری شدن در بیمارستان
• تزریقات وریدی در مقادیر زیاد برای جایگزینی از دست دادن مایعات
• تجویز داروهایی به نام دیورتیک برای افزایش مقدار ادرار
• نظارت دقیق بر نمک‌های خون (الکترولیت ها) مانند پتاسیم، سدیم و کلسیم
• داروهایی برای کنترل فشار خون
• تغییرات در رژیم غذایی

اگر نارسایی کلیوی در کودک مزمن باشد، معمولا درمان از قبل، یعنی از زمانی که کودک دچار بیماری مزمن کلیه است، شروع شده است. پزشکان داروهایی را برای کمک به رشد کودک، جلوگیری از کاهش تراکم استخوان، درمان کم‌خونی و افزایش ادرار تجویز می‌کنند و برای کودک رژیم غذایی تجویز می‌کنند. در صورتی که بیماری مزمن کلیوی در کودک به نارسایی تبدیل شود، درمان از طریق دیالیز یا پیوند کلیه انجام می‌شود که قبلا درباره‌اش توضیح دادیم.

شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.

بهترین دارو برای نارسایی کلیه

بهترین روش برای درمان نارسایی کلیه بستگی به علت زمینه ای این بیماری دارد. در برخی موارد، عملکرد کلیه را می توان از طریق تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی بهبود بخشید یا حتی آن را بازسازی کرد. در موارد دیگر، دیالیز یا پیوند کلیه ممکن است ضروری باشد.

اگر نارسایی کلیه ناشی از یک بیماری زمینه ای مانند دیابت یا فشار خون بالا باشد، مدیریت این شرایط از طریق دارو و تغییر شیوه زندگی می تواند به کند کردن پیشرفت آسیب کلیه کمک کند. علاوه بر این، ممکن است داروهایی برای کمک به کنترل علائمی مانند فشار خون بالا، تورم و کم خونی تجویز شود. در مواردی که کلیه ها به طور کامل از کار افتاده اند، معمولاً دیالیز برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن ضروری است. دیالیز می تواند از طریق همودیالیز انجام شود که خون خارج از بدن را با استفاده از دستگاه فیلتر می کند یا دیالیز صفاقی که از پوشش حفره شکمی برای فیلتر کردن خون استفاده می کند.

پیوند کلیه گزینه دیگری برای افراد مبتلا به نارسایی کلیه است. این شامل جایگزینی یک کلیه از کار افتاده با یک کلیه سالم از یک اهداکننده است. با این حال، یافتن یک اهدا کننده مناسب می تواند چالش برانگیز باشد و این روش خطرات و عوارض خاص خود را دارد. اما برخی داروها برای نارسایی کلیه عبارتند از:

• مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs): این داروها می‌توانند به کنترل فشار خون و کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیه کمک کنند.
• عوامل تحریک کننده اریتروپویتین (ESAs): این داروها تولید گلبول های قرمز خون را تحریک می کنند و ممکن است برای درمان کم خونی مرتبط با نارسایی کلیه استفاده شوند.
• دیورتیک ها: این داروها به کاهش مایعات اضافی در بدن و تسکین تورم کمک می کنند.
• اتصال دهنده های فسفاتک این داروها به کنترل سطوح بالای فسفات در خون کمک می کنند، که می تواند در مراحل پیشرفته نارسایی کلیه رخ دهد.
• مکمل های ویتامین D: ممکن است برای کمک به حفظ سلامت استخوان تجویز شوند، زیرا نارسایی کلیه می تواند منجر به ضعیف شدن استخوان ها شود.

درمان نارسایی کلیه در طب سنتی

افراد پس از مشاهده علائم از کار افتادن کلیه باید حتما زیر نظر متخصص باشند. پیشنهاداتی که طب سنتی یا طب مکمل می‌دهد صرفا برای بهبود بعضی از نشانه‌های بیماری است. در این طب معمولا دمنوش‌ها و عرقیجات برای بیمار تجویز می‌شود. البته نباید تصور کنید که داروهای گیاهی یا دمنوش‌ها بی‌ضرر هستند و می‌توانید به صورت نامحدود آن‌ها را مصرف کنید. بلکه لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنید و زیر نظر او به صورت محدود از آن‌ها استفاده کنید.

بعضی از داروهایی که طب سنتی برای بیماری‌های کلیوی تجویز می‌کند، عبارتند از:

• عرق آلوئه ورا: آلوئه ورا گیاهی آبرسان است که حجم ادرار را افزایش می‌دهد و سموم بدن از طریق دفع می‌شود.
• عرق جعفری: این عرق ادرارآور است، و برای درمان بیماری‌های کلیوی و عفونت‌های ادراری توصیه می‌شود.
• عرق زنیان: زنیان برای بیماری‌های کبدی و گوارشی تجویز می‌شود. همچنین برای درمان بیماری‌های کلیوی خالی از فایده نیست.
• چای سبز: آنتی اکسیدان موجود در چای سبز موجب مقاومت بدن در برابر عفونت می‌شود و التهاب در بافت کلیه را کاهش می‌دهد.
• دمنوش ریشۀ قاصدک: قاصدک خاصیت ادرار آور دارد و باعث خارج شدن سموم از بدن می‌شود.
• دمنوش زنجبیل: زنجبیل به دلیل وجود آنتی اکسیدان می‌تواند عروق کلیوی را در برابر عفونت مقاوم کند.
• دمنوش گلپر: گلپر نیز گیاهی ادرارآور است و سموم بدن را از این طریق دفع می‌کند.

اصلاح سبک زندگی بیماران مبتلا نارسایی کلیه

بیماران کلیوی و کسانی که دچار نارسایی در کلیه هستند، علاوه بر درمان‌های پزشکی، لازم است سبک زندگی سالمی داشته باشند. یکی از مهم‌ترین معیارها ورزش و حفظ تعادل وزن است.

اگر دچار بیماری یا نارسایی کلیوی هستند، لازم است به کمک ورزش و کنترل وزن، فشار خونتان را کاهش دهید. زیرا فشار خون بالا باعث می‌شود که بافت کلیه بیشتر آسیب ببیند و بیماری پیشرفت کند.  حداقل روزی 30 دقیقه ورزش سبک کنید؛ برای مثال پیاده‌روی، یوگا، دوچرخه سواری یا آهسته دویدن می‌تواند برای شما مفید باشد.

ترک الکل و سیگار برای بیمارانی که دچار نارسایی در کلیه هستد، بسیار ضروری است. وقتی الکل زیاد بنوشید، کلیه‌ها باید برای فیلتر کردن آن سخت‌ کار کنند. زیاده‌روی در این نوع نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی حاد کلیه هم بشود. چون سموم ناشی از الکل به سرعت در خون انباشته شده و کلیه‌ها نمی‌توانند تعادل مایعات در بدن را حفظ کنند. به طور کلی خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیوی در افرادی که زیاد الکل‌ می‌نوشند و همچنین سیگار می‌کشند، بیشتر است.

پزشکان به بیماران کلیوی توصیه می‌کنند که رژیم غذایی داشته باشند که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم.

سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش دکتر آنلاین رایگان حال بپرسید.

برنامه غذایی مناسب برای بیماران نارسایی کلیوی

بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی باید به استفاده از مواد غذایی زیر توجه داشته باشند:

• پروتئین برای رشد و تغذیه مناسب ضروری است. اما در صورتی که زیاد مصرف شود، ممکن است کلیه‌ها نتوانند مواد زائد ناشی از مصرف پروتئین را دفع کنند.
• پتاسیم یک مادۀ مغذی مهم است. اما وقتی کلیه خوب کار نکند، پتاسیم بیش از حد می‌تواند در خون انباشته شود.
• فسفر اضافی را هم کلیه‌ها از بدن دفع می‌کنند. اگر کلیه خوب کار نکند، فسفر در خون انباشته می‌شود و می‌تواند باعث خروج کلسیم از استخوان می‌شود. این شرایط به ویژه در کودکان باعث ضعیف شدن استخوان می‌شود و ممکن است استخوان به راحتی بشکند.
• اگر سدیم در رژیم غذایی کم شود، باعث می‌شود که مایعات در بدن حبس نشوند. میزان مجاز سدیم در غذا باید با مشورت پزشک تعیین شود.

سوالات متداول