لاتکس نوعی لاستیک طبیعی است که به شکل یک مایع شیری رنگ از درختان خاصی (درخت لاستیک گرمسیری یا Hevea brasiliensis) در آفریقا و جنوب شرقی آسیا به دست می‌آید. این مایع حاوی پروتئین و ترکیبات مختلفی است. بعضی افراد به پروتئین موجود در آن حساسیت داشته و پس از تماس، با واکنش‌های آلرژیک مواجه می‌شوند. استفاده از لاتکس طبیعی برای ساخت محصولات مختلفی مثل دستکش، کاندوم، نوارهای لاستیکی و بادکنک استفاده می‌شود. به دلیل رایج بودن استفاده از این ترکیبات، بسیاری از افراد از سنین مختلف ممکن است با علائم حساسیت به آن مواجه شوند. برای مشورت با پزشکان متخصص در این زمینه از مشاوره پزشک پوست آنلاین کمک بگیرید.
واکنش‌های آلرژیک در بدن زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی، یک ماده بی‌خطر (مثل پروتئین لاتکس) را برای بدن به صورت یک مهاجم آسیب‌زا تشخیص داده و نسبت به آن واکنش می‌دهد. این واکنش در اولین تماس، با آزاد کردن مجموعه‌ای از آنتی بادی‌ها و مواد شیمیایی از جمله آنتی هیستامین‌ها همراه است که تا نقطه تهاجم پیش رفته و باعث ایجاد پاسخ التهابی در بدن می‌شوند. دفعه بعد که فرد در معرض لاتکس قرار گیرد، آنتی بادی‌های تولید شده دستور آزاد کردن هیستامین و سایر مواد شیمیایی را می‌دهند. این ترکیبات باعث ایجاد علائم و نشانه‌های آلرژی می‌شوند. واکنش‌های آلرژیک از خفیف تا بسیار شدید متغیر بوده و گاهی تهدید کننده زندگی فرد خواهند بود. البته توجه کنید که آلرژی به لاتکس فقط در اثر تماس با محصولات ساخته از لاتکس طبیعی روی می‌دهد! محصولات ساخته از لاتکس مصنوعی نمی‌توانند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک در افراد حساس به لاتکس شوند.
انواع آلرژی به لاتکس
آلرژی به لاتکس به سه شکل در بدن ایجاد می‌شود که عبارتند از:
درماتیت تماسی تحریک کننده
این واکنش به عنوان کم خطرترین نوع آلرژی به لاتکس شناخته می‌شود و یک واکنش پوستی آلرژیک نیست. این وضعیت اغلب به دلیل قرار گرفتن مکرر در معرض مواد شیمیایی موجود در دستکش‌های لاتکس روی می‌دهد و منجر به سوزش، خارش، پوسته پوسته شدن و بروز ناراحتی پوستی می‌شود. چنین واکنشی معمولا پس از گذشت 12 تا 24 ساعت از تماس اولیه ایجاد خواهد شد.
درماتیت تماسی آلرژیک
این یک واکنش تاخیری آلرژیک به مواد افزودنی مورد استفاده در ساخت دستکش‌های لاتکس است که واکنش‌هایی مشابه آن‌چه که در درماتیت تماسی تحریک کننده روی می‌داد، ایجاد می‌کند. با این تفاوت که شدت واکنش شدیدتر و طولانی‌تر است و به بخش‌های بیشتری از بدن سرایت می‌کند. علائم آن بعد از گذشت یک تا چهار روز از تماس اولیه با لاتکس ایجاد می‌شود.
واکنش آلرژیک فوری یا حساسیت به لاتکس
این وضعیت جدی‌ترین واکنش به لاتکس است که با علائمی مثل تب یونجه از جمله ورم ملتحمه، کهیر و خارش، گرفتگی عضلات و… آشکار می‌شود. شوک آنافیلاکسی یک واکنش نادر آلرژیک است که در برخی از مبتلایان در این مرحله دیده می‌شود. این وضعیت نیاز به تماس با اورژانس و دریافت خدمات درمانی تخصصی دارد. میتوانید درباره درمان کهیر پوستی و بهترین داروهای آن، مطلب مشخص شده را نیز مطالعه کنید.
علت آلرژی به لاتکس
حساسیت یا آلرژی به واکنش بدن نسبت به یک ماده خاص (آلرژن) گفته می‌شود. افراد مبتلا به لاتکس، در واقع به پروتئین موجود در این ماده حساسیت دارند و این پروتئین به عنوان آلرژن در نظر گرفته می‌شود. کسانی که به این ماده حساسیت دارند، در اثر تماس با لاتکس به هر شکلی، دچار واکنش آلرژیک می‌شوند. این تماس ممکن است از طریق پوست، غشاهای مخاطی مثل دهان، بینی، واژن یا رکتوم و تماس با خون (مثلا در حین عمل جراحی) باشد. بعضی افراد در اثر تماس با یک بادکنک ترکیده و یا تنفس پودر موجود در دستکش‌های لاتکس، با واکنش‌های آلرژیک درگیر می‌شوند.
ممکن است واکنش آلرژیک بلافاصله بعد از اولین تماس با لاتکس روی ندهد و با هر بار قرار گرفتن در معرض آن، واکنش‌ها تشدید شوند.
تماس با محصولات حاوی لاتکس مثل کاندوم در برخی افراد باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک می‌شود
چه محصولاتی حاوی لاتکس هستند؟
لاتکس طبیعی در ترکیب بسیاری از محصولات استفاده شده و باعث ایجاد کشسانی در آن‌ها می‌شود. محصولاتی که بیشترین استفاده را از لاتکس طبیعی می‌برند عبارتند از:
- ابزارهای پزشکی مثل کاتتر، پد فشار خون، لوله‌های داخل وریدی، گوشی‌های پزشکی، تورنیکت یا رگ‌بند و دستکش‌ها
- وسایل دندانپزشکی مثل سدهای دندانی، نوارهای لاستیکی ارتودنسی و…
- ابزارهای پیشگیری از بارداری شامل کاندوم و دیافراگم
- بعضی از لباس‌های حاوی نوارهای کشسان مثل بند لباس زیر، کفش‌های ورزشی، بارانی، شلوار و…
- محصولات خانگی مثل کیسه‌های نگهداری زیپ‌دار، درپوش لاستیکی سینک، بعضی از دستگیره‌ها، شیلنگ آب، کنترل تلویزیون، تشک حمام، مسواک‌هایی با دسته‌های پلاستیکی، کلاه حمام، نوارهای بهداشتی حاوی پلاستیک، روکش تخت ضد آب، جوراب، دستکش‌های آشپزی و…
- وسایل نوزاد مثل پستانک، سر شیشه شیر و بطری آب نوزاد، پوشک یک بار مصرف، اسباب بازی‌های وان و یا ابزارهای مورد استفاده در دوره دندان درآوردن
- لوازم تحریر مثل نوار چسب‌ها، خمیرها، سیم‌های ماوس، پدهای رومیزی، ماشین حساب، نوارهای لاستیکی، رنگ‌ها، بادکنک‌ها و…
بیشتر بخوانید: بهترین روش جلوگیری از بارداری در اوایل ازدواج
چه کسانی در معرض آلرژی به لاتکس هستند؟
آلرژی به لاتکس نادر است؛ اما هر کسی می‌تواند به آن دچار شود. از آن جا که لاتکس جزء مشترک بسیاری از لوازم پزشکی و دندانپزشکی است، معمولا افرادی که به صورت مداوم با این مواد سر و کار دارند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این نوع حساسیت هستند. مثلا پزشکان جراح، مراقبان بهداشتی، کسانی که خدمات آرایشی ارائه می‌دهند، افرادی که در صنعت لاستیک و پلاستیک کار می‌کنند و بعضی از مشاغل مشابه، بیشتر با حساسیت به لاتکس مواجه می‌شوند.
البته پزشکان می‌گویند افرادی که دچار آلرژی به بعضی از غذاها مثل آجیل، میگو و خرچنگ، موز، آووکادو، کیوی، انجیر، هلو، بادام زمینی، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کرفس و… هستند، بیشتر از دیگران حساسیت به لاتکس را تجربه می‌کنند. آمارها نشان می‌دهند که بین 30 تا 50 درصد مبتلایان به حساسیت به لاتکس در مقابل خوردن، لمس کردن و حتی بوییدن این خوراکی‌ها واکنش نشان می‌دهند. علت این مسئله، وجود پروتئین‌هایی است که باعث واکنش به پروتئین‌های لاتکس می‌شود. به ارتباط بین آلرژی به لاتکس و غذا، سندروم لاتکس غذا می‌گویند.
بیشترین خطر حساسیت به لاتکس در کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف‌دار است. از هر پنج کودک مبتلا به این بیماری، سه نفر دچار آلرژی به لاتکس هستند.این بیماری وضعیتی است که در آن، ستون فقرات قبل از تولد به صورت کامل تشکیل نمی‌شود. علاوه بر این، کودکانی که درمان‌های مختلف پزشکی یا جراحی‌های متعدد داشته‌اند هم در معرض خطر بالای این حساسیت قرار دارند. علت این مسئله این است که در ترکیب بسیاری از لوازم پزشکی مثل دستکش‌های جراحی، لوله‌ها و لوازم تنقیه از لاتکس استفاده شده که تماس مکرر با آن می‌تواند حساسیت‌زا باشد.
افراد مبتلا به سایر آلرژی‌ها مثل رینیت آلرژیک، اگزما، آسم، نقص در سلول‌های مغز استخوان و یا افراد مبتلا به اختلال در مجاری ادراری هم بیشتر به آن دچار می‌شوند. بیشترین موارد حساسیت به لاتکس در دهه‌های هشتاد و نود میلادی بود. در حـال حاضر و با جایگزین کردن دستکش‌ها و محصولات غیر لاتکس، موارد جدید ابتلا به این نوع آلرژی کاهش یافته است.
کسانی که با ابزارهای دندانپزشکی تماس زیادی دارند، ممکن است به آلرژی به لاتکس دچار شوند
علائم آلرژی به لاتکس
زمانی که افراد دچار حساسیت به لاتکس، در تماس مستقیم یا غیر مستقیم با محصولات حاوی آن قرار می‌گیرند، با واکنش‌هایی در بدن خود مواجه می‌شوند. خارش چشم‌ها و آبریزش آن‌ها، عطسه و آبریزش بینی و خس خس سینه از نشانه‌های حساسیت به لاتکس هستند. چنین علائمی اغلب بلافاصله بعد از تماس با لاتکس مشاهده می‌شوند. ایجاد بثورات پوستی برجسته، خارش‌دار و قرمز که کهیر نامیده می‌شوند هم از علائم آلرژی به لاتکس است. افرادی که به این ماده حساسیت دارند، در هنگام استفاده از کاندوم لاتکس یا دیافراگم حاوی این ماده، دچار درد و خارش اندام تناسلی خواهند شد. نمونه‌هایی از علائم آلرژی به لاتکس شامل خارش و تورم لب‌ها بعد از باد کردن بادکنک، خارش واژن یا رکتوم بعد از معاینه، تورم دهان یا زبان بعد از استفاده از ابزارهای دندانپزشکی و… است. میتوانید درباره درمان کهیر پوستی و راه های آن مطلب مشخص شده را نیز مطالعه کنید.
نوع دیگری از حساسیت پوستی به لاتکس که با عنوان درماتیت تماسی آلرژیک شناخته می‌شود، ممکن است ناشی از مواد شیمیایی مورد استفاده برای تولید دستکش‌های پلاستیکی باشد. این نوع درماتیت با اگزما و ایجاد تاول‌هایی در پشت دست تشخیص داده می‌شود. این بثورات پوستی که اغلب بعد از گذشت یک تا سه روز از مصرف محصولات حاوی لاتکس روی می‌دهد، علائمی شبیه به تماس با پیچک سمی دارد. بعضی از واکنش‌های آلرژیک جدی مثل واکنش‌های شدید آسم، ناشی از استنشاق پروتئین‌های لاتکس موجود در هوای حاصل از پودر موجود در دستکش لاتکس است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض لاتکس می‌تواند منجر به بروز آسم شغلی در برخی افراد شود.
واکنش‌های آلرژیک ناشی از تماس با لاتکس در همه افراد به صورت ملایم و خفیف نیست. گاهی در اثر تنفس ناآگاهانه پروتئین‌های لاتکس موجود در هوا، واکنش‌های شدیدی ایجاد می‌شود که در موارد نادر، تهدید کننده زندگی بوده و به عنوان شوک آنافیلاکسی نامیده می‌شود. اختلال در تنفس و تنگی نفس، استفراغ، اسهال و سرفه به همراه تورم در صورت، زبان و گلو از نشانه‌های شوک آنافیلاکسی هستند. این علائم بسیاری جدی بوده و نباید نادیده گرفته شوند. بلکه لازم است که در اولین فرصت با اورژانس تماس گرفته و خدمات تخصصی درمانی را دریافت کنید.
تشخیص آلرژی به لاتکس
پزشک برای تشخیص حساسیت معمولا بیمار را معاینه کرده و از او در مورد علائم، سایر حساسیت‌ها و نحوه قرار گرفتن در معرض لاتکس سوالاتی را می‌پرسد. بیمار باید در این مرحله، اطلاعاتی درباره آلرژی به انواع غذاها و… به پزشک ارائه دهد. لازم است که پزشک در مورد سابقه خانوادگی حساسیت‌های شما بداند. در بیشتر مواقع و برای اطمینان از تشخیص دقیق حساسیت، انجام آزمایش خون و تست پوستی هم تجویز می‌شود. تست خراش پوستی یک آزمایش رایج است که ممکن است کمی آزاردهنده باشد.
برای انجام آن، پزشک یا متصدی انجام تست کمی لاتکس را بر روی پوست ساعد یا پشت بدن قرار داده و با یک سوزن کوچک، پوست را کمی خراش می‌دهد. این کار باعث می‌شود تا لاتکس به لایه زیری پوست نفوذ کند. پس از انجام این کار، پوست خراش داده شده در افراد مبتلا به حساسیت، دچار خارش و التهاب و قرمزی می‌شود. گاهی هم ممکن است توده‌های کوچکی به شکل کهیر ایجاد کند. این موارد نشان دهنده واکنش سیستم ایمنی بدن به لاتکس است و اغلب بین 15 تا 30 دقیق زمان می‌برد.
تست خراش پوستی یک روش مناسب برای تشخیص بسیاری از حساسیت‌ها از جمله آلرژی به لاتکس است
درمان آلرژی به لاتکس
بهترین راه درمان آلرژی به لاتکس، اجتناب از آن است. در واقع می‌توان گفت که هیچ درمانی برای این آلرژی وجود ندارد؛ بلکه پیشگیری از تماس با آن بهترین درمان خواهد بود. پس از تشخیص، ممکن است که پزشکان با توجه به شدت واکنش از داروهای ضد حساسیت مثل آنتی هیستامین‌ها و یا داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش علائم استفاده کنند. کرم هیدروکورتیزون یک درصد و یا لوسیون کالامین هم اغلب برای تسکین بثورات پوستی ناشی از حساسیت به لاتکس به کار می‌روند. این داروها در انواع مختلف و دوزهای متفاوت قابل تهیه هستند و لازم است که فرد برای درمان کامل علائم آلرژی، دوره مصرف آن را کامل کند. میتوانید مطلب مربوط به شربت زادیتن و موارد استفاده آن را نیز برای درمان آلرژی مطالعه کنید.
البته برای درمان اضطراری آن هم می‌توان از یک تزریق کننده خودکار اپی نفرین استفاده کرد. اپی نفرین بی خطر است و در دستگاهی آسان-مصرف به نام انژکتور خودکار عرضه می‌شود. هنگامی که نوک آن را روی قسمت بیرونی ران خود فشار دهید، یک دوز دارو به بدن تزریق می‌شود. استفاده از این دستگاه در مواردی می‌تواند جان افراد را نجات دهد.
بعد از یک بار ابتلا به علائم حساسیت به لاتکس، لازم است فرد در مصرف ترکیبات حاوی آن با احتیاط عمل کرده و تا جای ممکن، از مصرف آن‌ها خودداری کند. از جمله مواد حاوی لاتکس که می‌توانند در چنین افرادی ایجاد حساسیت کنند عبارتند از بادکنک‌ها و توپ‌ها، پستانک و نوک بطری نوزاد، کاندوم و دیافراگم، بعضی از لباس‌ها، دستکش‌های جراحی، بانداژ، گوشی‌های پزشکی و… افراد مبتلا به آلرژی باید به جای استفاده از دستکش‌های لاتکس از دستکش‌های وینیل، بدون پودر یا آستردار استفاده کنند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
روشهای مدیریت آلرژی به لاتکس
افرادی که به لاتکس و محصولات حاوی آن حساسیت دارند، باید برخی از ملاحظات بهداشتی و نکات ایمنی را همیشه در نظر داشته باشند تا با عوارض آلرژیک ناشی از مصرف آن مواجه نشوند. این نکات عبارتند از:
دوری از همه محصولات حاوی لاتکس
لازم است که در هنگام خرید در محصولی، فهرست ترکیبات آن را با دقت مطالعه کرده و در صورت مشاهده وجود لاتکس در آن، از مصرف چنین محصولی خودداری کنید. برچسب “کم حساسیت” به معنی فاقد لاتکس نیست و حتی مقادیر کم آن در برخی از بیماران باعث ایجاد واکنش آلرژیک می‌شود.
اطلاع دادن به مراقبان بهداشتی
اگر به مراقبت‌های بهداشتی یا جراحی نیاز دارید، لازم است که حتما درباره حساسیت‌های خود با متخصصان مراقبت‌های بهداشتی یا پزشک خود مشورت کنید. استفاده از یک دستبند یا گردنبند هشدار حاوی اطلاعات پزشکی هم روش مناسبی برای این کار به نظر می‌رسد. این موضوع در مورد کودکان بسیار مهم است و لازم است که مسئولان مدرسه در جریان آلرژی کودک باشند.
همراه داشتن یک جفت دستکش غیر لاتکس مثل وینیل
همیشه یک جفت دستکش از جنسی که به آن حساسیت ندارید، با خود همراه داشته باشید. این کار کمک می‌کند تا در صورت لزوم استفاده از دستکش، نگرانی بابت تهیه آن و پیشگیری از واکنش آلرژیک نداشته باشید.
توجه به موارد پنهان قرار گرفتن در معرض لاتکس
پیش از صرف غذا در رستوران‌ها یا سایر مراکز فروش مواد غذایی، از مسئولان آن در مورد استفاده کارکنان از دستکش‌های لاتکس سوال بپرسید و در صورت لزوم بخواهید که غذای شما را با دستکش غیر لاتکس تهیه کنند.
همراه داشتن اپی نفرین خودتزریقی
با وجود رعایت همه موارد ایمنی، گاهی افراد به صورت ناخواسته در معرض لاتکس قرار می‌گیرند. برای کاهش واکنش‌های آلرژیک ناشی از این مسئله، میتوانید یک قلم اپی نفرین با خود همراه داشته باشید تا در صورت شروع علائم، آن را به خود تزریق کنید. استفاده از این قلم‌ها دشوار نیست و کودکان هم می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. در مورد تهیه و استفاده از آن‌ها حتما با پزشک خود مشورت کنید.
استفاده از اپی نفرین خودتزریقی می‌تواند جلوی واکنش‌های شدید آلرژیک را بگیرد
حرف آخر
سیستم ایمنی بدن برخی افراد در اثر تماس با پروتئین‌های موجود در لاتکس که یک ماده طبیعی لاستیک است، واکنش‌های دفاعی نشان می‌دهد. این واکنش با علائمی مثل خارش پوست، کهیر، آبریزش بینی و در موارد شدید و نادر، شوک آنافیلاکسی همراه است. این وضعیت در برخی از بیماران جدی بوده و می‌تواند به مرگ منجر شود. تشخیص و درمان این اختلال بر عهده پزشک است. برای تشخیص دقیق‌تر لازم است که پزشک، سابقه سایر حساسیت‌های فرد و ابتلای سایر اعضای خانواده به چنین حساسیت‌هایی را بداند. آگاهی از این حساسیت و تشخیص منابع حاوی لاتکس می‌تواند در جلوگیری از واکنش‌های آلرژیک موثر باشد. اگر در این زمینه به راهنمایی تخصصی نیاز دارید، از پزشکان متخصص حال راهنمایی بگیرید. آیا شما تجربه آلرژی به لاتکس یا ترکیبات مشابه را دارید؟
سوالات متداول
شدیدترین عارضه احتمالی آلرژی به لاتکس چیست؟
شوک آنافیلاکسی شدیدترین نوع حساسیت است که بسیار خطرناک بوده و در صورت عدم دریافت خدمات درمانی سریع، می‌تواند منجر به مرگ شود. تورم زبان و گلو، تنگی نفس، اسهال، استفراغ و سرفه از نشانه‌های آن هستند.
چه غذاهایی برای افراد دچار حساسیت به لاتکس باعث ایجاد مشکل می‌شود؟
اگر به لاتکس حساسیت دارید، ممکن است دچار حساسیت غذایی هم باشید. غذاهایی که احتمالا باعث ایجاد چنین مشکلی می‌شوند شامل آووکادو، سیب، موز، کرفس، شاه بلوط، کیوی، خربزه، پاپایا، گوجه فرنگی و… هستند.
برای درمان آلرژی به لاتکس چه باید کرد؟
هیچ درمانی برای آن وجود ندارد اما بهترین راه کنترل شرایط، خودداری از تماس با لاتکس و محصولات حاوی آن است. استفاده از داروهایی مثل آنتی هیستامین‌ها یا داروهای موضعی مثل کالامین هم می‌تواند به تسکین علائم کمک کند.
برای درمان آلرژی به لاتکس از چه پزشکی کمک بگیریم؟
تشخیص و درمان این آلرژی باید توسط پزشک متخصص آلرژی یا ایمونولوژی انجام شود. گرچه این حساسیت درمان قطعی ندارد، اما افراد می‌توانند با کمک راهکارهای کنترلی ارائه شده توسط پزشک، از تشدید علائم و تکرار آن جلوگیری کنند.
منابع
