کمر درد یک مشکل رایج است که در اکثر موارد بدون نیاز به جراحی، خود به خود برطرف می‌شوند. اما در برخی موارد، کمردرد شدید می‌تواند یک علامت هشداردهنده از یک بیماری کمتر شناخته شده و در عین حال جدی باشد. این بیماری که به عنوان سندرم دم اسبی (CES) شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که ریشه‌های عصبی در قسمت تحتانی ستون فقرات فشرده می‌شوند و منجر به طیف وسیعی از علائم از جمله بی حسی، ضعف و از دست دادن کنترل مثانه در اندام تحتانی می‌شود. در بسیاری از موارد، بیماران مبتلا به CES برای درمان اورژانسی به بیمارستان منتقل می شوند زیرا در صورت عدم درمان، سندرم دم اسبی عواقب مخربی از جمله بی اختیاری و حتی فلج دائمی خواهد داشت.
سندرم دم اسبی چیست؟
شبکه پیچیده اعصابی که در بدن ما وجود دارد نقشی حیاتی در کنترل حرکات و احساسات ما دارد. در قاعده ستون فقرات ما، گروهی از اعصاب شبیه دم اسب هستند که نام “دم اسبی” را به خود اختصاص داده‌اند. این اعصاب مسئول انتقال سیگنال های الکتریکی هستند که ما را قادر می‌سازد حرکت کنیم، در پاهای خود حس داشته باشیم و عملکرد مثانه منظمی داشته باشیم.
با این حال، زمانی که این ریشه‌های عصبی فشرده می‌شوند، منجر به وضعیتی به نام سندرم دم اسبی می‌شود. این فشرده سازی طیف وسیعی از علائم، از جمله درد، ضعف، بی اختیاری و غیره را به همراه دارد که در ادامه این علائم را بررسی می‌کنیم.
علائم سندرم دم اسبی
درد در پاها و کمر یکی از علائم شایع سندرم دم اسبی است. این درد می‌تواند به طور ناگهانی شروع شود و زمانی که دراز کشیده‌اید یا در حال حرکت هستید بدتر شود. ضعف عضلانی یکی دیگر از علائم بارز این بیماری است. ممکن است متوجه کاهش قدرت و عملکرد در پاها، پاشنه‌ها و انگشتان پا شوید که حرکت و انجام فعالیت های روزانه را دشوار می‌کند. همچنین ممکن است لرزش عضلانی را نیز تجربه کنید که ناراحت کننده بوده و بر کیفیت کلی زندگی شما تأثیر می‌گذارد.
از دست دادن حس در پاها و ناحیه مقعد یک علامت نگران کننده دیگر است که نیاز به توجه فوری دارد. ممکن است متوجه بی‌حسی یا احساس‌های متفاوتی در پشت، باسن، لگن و قسمت داخلی ران‌ها شوید. علاوه بر این علائم، افراد مبتلا به سندرم دم اسبی ممکن است درد در پشت یا پاها (سیاتیک)، مشکل در رابطه جنسی، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، احتباس ادرار و ضعف یا فلج اندام تحتانی خود را نیز تجربه کنند.
سایر علائمی که ممکن است رخ دهد شامل کمردرد، سوزش، سوزن سوزن شدن یا بی حسی در اندام تحتانی (پارستزی) و مشکلات رفلاکس معده است.
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید حتما با پزشک آنلاین ارتباط گرفته و وضعیت را برای او شرح دهید. زیرا سندرم دم اسب نیاز به درمان فوری دارد.
انواع سندرم دم اسبی
دو نوع اصلی CES وجود دارد: حاد و مزمن.
سندرم حاد دم اسبی
سندرم دم اسبی حاد زمانی رخ می دهد که علائم به طور ناگهانی و سریع ایجاد شوند. این نوع CES نیاز به جراحی اورژانسی و برای جلوگیری از آسیب دائمی عصبی نیاز به درمان فوری دارد. علائم CES حاد عبارتند از:
– شروع ناگهانی کمردرد شدید
– بی حسی، ضعف یا فلج سریع در پاها
– از دست دادن ناگهانی کنترل مثانه یا روده
– درد یا بی حسی شدید در ناحیه زین (بین پاها، باسن و قسمت داخلی ران)
سندرم مزمن دم اسبی
سندرم دم اسبی مزمن به تدریج و در طول زمان ایجاد می‌شود. این نوع CES نیاز به جراحی فوری ندارد، اما همچنان برای کنترل علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر عصبی نیاز به مراقبت پزشکی دارد. علائم سندرم دم اسبی مزمن عبارتند از:
– شروع تدریجی کمردرد یا پا درد
– از دست دادن تدریجی حس یا قدرت در پاها
– از دست دادن تدریجی کنترل مثانه یا روده
– ایجاد تدریجی بی حسی یا درد در ناحیه پا
هر دو نوع CES برای جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارند.
علل ایجاد سندرم دم اسبی چیست ؟
سندرم دم اسبی از فشرده شدن ریشه های عصبی در قسمت تحتانی ستون فقرات ایجاد می شود. اما چه چیزی باعث این فشرده سازی می‌شود؟ عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد سندرم دم اسبی نقش داشته باشند.
برخی از افراد ممکن است با ناهنجاری های مادرزادی متولد شوند که آن‌ها را مستعد ابتلا به این بیماری کند. برخی دیگر ممکن است حوادث آسیب زا مانند تصادفات رانندگی یا جراحات ناشی از گلوله را تجربه کنند که باعث آسیب به کمر می‌شود. شرایط ستون فقرات مانند تنگی ستون فقرات کمری، فتق دیسک کمر و ناهنجاری های شریانی وریدی ستون فقرات نیز می تواند منجر به فشرده سازی عصب شود. در برخی موارد، عوارض حین جراحی ستون فقرات یا عفونت هایی مانند مننژیت می تواند باعث ایجاد سندرم دم اسبی شود.
یکی از شایع‌ترین علل این بیماری، فتق دیسک در ناحیه کمر است. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، فشار قابل توجهی بر روی ریشه‌های عصبی وارد می‌شود که منجر به فشرده سازی و علائم شدیدی می‌شود.
نحوه تشخیص
ابتدا، پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و از شما می خواهد که علائم خود را با جزئیات شرح دهید.
در مرحله بعد، پزشک از شما می‌خواهد که برای ارزیابی توانایی های خود یک سری کارهای فیزیکی انجام دهید که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ایستادن و نشستن
- راه رفتن روی پاشنه و انگشتان پا
- خم شدن به جلو، عقب و به طرفین
- کشش و جمع کردن پاها
با مشاهده نحوه انجام این وظایف، پزشک، تعادل، استقامت، احساس، انعطاف پذیری، وضعیت بدنی و الگوهای حرکتی شما را ارزیابی می‌کند. در برخی موارد، همچنین آزمایش روده را برای بررسی قدرت عضلات مقعد شما انجام می‌دهد.
علاوه بر این آزمایش‌های فیزیکی، پزشک ممکن است برای مشاهده دقیق‌تر ستون فقرات، ریشه‌های عصبی و استخوان‌های شما، تصویربرداری را نیز تجویز کند که شامل موارد زیر است:
- سی تی اسکن برای تولید تصاویر مقطعی دقیق
- ام آر آی برای تجسم بافت های نرم مانند اعصاب و دیسک
- میلوگرام برای برجسته کردن نخاع و ریشه های عصبی
با ترکیب نتایج این آزمایشات، پزشک شما می تواند تشخیص دقیق سندرم دم اسبی را بدهد و یک برنامه درمانی موثر ایجاد کند.
عوارض سندروم دم اسبی
سندرم دم اسبی اگر درمان نشود، منجر به طیف وسیعی از عوارض مزمن و ناتوان کننده می‌شود.
یکی از مهم‌ترین خطرات، از دست دادن تحرک در پاها و پایین تنه است. تصور کنید که نمی‌توانید بدون کمک راه بروید، بدوید یا حتی بایستید. این از دست دادن تحرک به شدت بر استقلال و کیفیت کلی زندگی شما تأثیر خواهد گذاشت.
عارضه دیگر بی اختیاری است – ناتوانی در کنترل مثانه و روده که حتما شرم آور، ناامید کننده و ناراحت کننده خواهد بود.
این سندرم همچنین می‌تواند باعث بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در قسمت پایین تنه شود و احساس درد، لمس یا فهمیدن دما را دشوار کند.
درد شدید در ناحیه کمر و پاها یکی دیگر از عوارض شایع است. همچنین ممکن است منجر به اختلالات خواب، اختلال اضطراب و افسردگی شود.
علاوه بر این، سندرم دم اسبی، بر عملکرد عصبی شما نیز تأثیر گذاشته و منجر به مشکلاتی در عملکرد جنسی و کنترل مثانه می‌شود. این عوارض نه تنها بر سلامت جسمانی بلکه بر سلامت عاطفی شما نیز تأثیر خواهد گذاشت.
درمان سندروم دم اسبی
اگر این عارضه برای شما تشخیص داده شده است، باید طی 24 تا 48 ساعت تحت عمل جراحی قرار بگیرید. هدف از این عمل نیز کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی است که می تواند به کاهش علائم کمک کند.
در برخی موارد، پزشک برای کمک به مدیریت علائم شما، به ویژه در مورد کنترل روده و مثانه، دارو تجویز می‌کند. برخی از داروهای رایج مورد استفاده برای درمان سندرم دم اسب شامل هیوزامین، اکسی بوتینین و تولترودین است.
با این حال، جراحی همچنان درمان اولیه برای سندرم فشرده سازی دم اسب است. البته باید بدانید که جراحی تنها اولین گام در روند بهبودی است. شما باید دستورات پزشک خود را نیز دنبال کنید، داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید و مراقبت‌های پزشکی مداوم دریافت کنید تا به بهبودی برسید.
پس از جراحی، برای بازیابی قدرت و تحرک، همکاری با فیزیوتراپ یا کاردرمانگر نیز ضروری است. این متخصصان به شما کمک می‌کنند توانایی انجام کارهای روزانه و زندگی مستقل را دوباره به دست آورید. بنابراین فیزیوتراپی را حتما جدی بگیرید.
فیزیوتراپی سندروم دم اسبی
اهداف اولیه فیزیوتراپی سندرم دم اسبی عبارتند از:
- افزایش قدرت و استقامت عضلات در ناحیه کمر و نواحی اطراف آن
- افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی در باسن، زانو و مچ پا
- التهاب را کاهش می‌دهد و علائمی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف را کاهش می دهد
- ارتقای تناسب اندام قلبی عروقی و بهزیستی کلی بدنی
برای رسیدن به این اهداف، فیزیوتراپ یک برنامه ورزشی شخصی نیز طراحی می‌کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمرینات تقویتی برای عضلات مرکزی از جمله شکم، ران و باسن
- تمرینات انعطاف پذیری برای بهبود تحرک و کاهش سفتی در پایین تنه
- تمرینات قلبی عروقی برای افزایش تناسب اندام و استقامت قلبی عروقی
با گنجاندن این تمرینات در یک برنامه روزانه، افراد مبتلا به سندرم دم اسبی می‌توانند انتظار داشته باشند که پیشرفت های قابل توجهی در عملکرد بدنی خود، کاهش ناراحتی تجربه کنند.
جراحی سندروم دم اسبی
هدف اولیه جراحی برای سندرم دم اسبی، کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی است. نوع و وسعت جراحی نیز به شدت فشار بستگی دارد.
دیسککتومی
در مواردی که علت بیرون زدگی دیسک یا گیر افتادن عصب بین دیسک‌ها باشد، جراحی دیسککتومی انجام می‌شود. این روش شامل برداشتن بخشی از دیسک آسیب دیده برای کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی است.
لامینکتومی
اگر فشار روی ریشه‌های عصبی ناشی از بزرگ شدن استخوان‌های عمودی در ناحیه دم اسبی باشد، نیاز به لامینکتومی خواهد بود. این روش شامل برداشتن بخشی از لامینا برای کاهش فشار روی ریشه های عصبی است.
درمان با طب سنتی
با ترکیب خواص قوی گیاهان دارویی با ورزش های هدفمند و تغییرات رژیم غذایی، می‌توانید کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورید.
اساس برنامه درمانی طب سنتی مبتنی بر انتخاب داروهای طبیعی است که برای رفع نیازهای هر فرد طراحی شده است. گیاهان دارویی مانند شیرین بیان، زنیان، آویشن و فلفل سیاه به دلیل خواص ضد التهابی، ضد درد و تسکین دهنده خود ارزشمند هستند و در کاهش درد و بازگرداندن حس مؤثر هستند.
علاوه بر این عصاره های گیاهی قدرتمند، طب سنتی طیف وسیعی از تکنیک های درمانی از جمله ماساژ و تمرینات تقویتی را نیز توصیه کرده است که بسیار کمک کننده خواهد بود
نحوه عمل جراحی سندروم دم اسبی در صورت انجام،
عمل جراحی سندرم دم اسبی معمولاً 1 تا 3 ساعت طول می کشد تا کامل شود.
مرحله 1: آماده سازی بیمار
بیمار به دقت روی میز عمل قرار می‌گیرد و بیهوشی برای اطمینان از راحتی در طول عمل انجام می‌شود. سپس محل جراحی تمیز می شود و برای عمل آماده می شود.
مرحله 2: ایجاد دسترسی
جراح یک سوراخ کوچک در قسمت پایین کمر، نزدیک مهره آسیب دیده ایجاد می کند. اندازه دهانه بستگی به تعداد مهره‌هایی دارد که باید درمان شوند. ماهیچه‌های قوی پشت به آرامی به کناری کشیده می‌شوند تا مهره‌ها نمایان شوند.
مرحله 3: لامینکتومی یا لامینوتومی
با استفاده از اشعه ایکس، جراح، مهره آسیب دیده را شناسایی و استخوان و رباط‌هایی را که نخاع را فشرده می‌کنند، خارج می‌کند. در برخی موارد، لامینوتومی ممکن است انجام شود که شامل ایجاد یک سوراخ کوچک برای کاهش فشار بدون برداشتن کل ساختار استخوانی است.
مرحله 4: کاهش فشار روی عصب نخاعی
جهت ایجاد فضای بیشتر برای ریشه‌های عصبی، جراح ممکن است نیاز داشته باشد که مفصل فاست را کوتاه کند. این روش که فورامینوتومی نامیده می‌شود، به بزرگ شدن کانال عصبی و کاهش فشار روی اعصاب کمک می‌کند. اگر فتق دیسک علت فشار باشد، جراح دیسککتومی را برای برداشتن دیسک و کاهش فشار انتخاب می‌کند.
مرحله 5: بخیه زدن
پس از اتمام عمل، جراح با دقت برش را می بندد و ماهیچ ها و پوست را دوباره با بخیه یا چسب جراحی می‌چسباند.
فشرده سازی نخاع: یک راه حل اضافی
در مواردی که تنگی کانال نخاعی علت اصلی سندرم دم اسبی باشد، جراح یک روش رفع فشار نخاع انجام می‌دهد. این شامل ایجاد یک برش کوچک در پشت، برداشتن استخوان پوشاننده کانال نخاعی و پاکسازی بافت نرم و خارهای استخوانی برای ایجاد فضای بیشتری برای اعصاب است. این روش همچنین می تواند برای برداشتن تومورها یا سایر ضایعات که نخاع را تحت فشار قرار می‌دهند استفاده می‌شود.
طول درمان سندروم دم اسبی
به گفته متخصصان، روند بهبودی معمولاً حدود دو سال طول می‌کشد و اکثر بیماران پس از آن بهبودی اندکی را تجربه می‌کنند. با این حال، این جدول زمانی بسته به سلامت کلی فرد و شدت وضعیت بدنی افراد متفاوت است.
برای کسانی که آسیب عصبی مزمن دارند، روند بهبودی کمی چالش برانگیز است. بیمارانی که مشکلات شدید روده و مثانه را تجربه می‌کنند نیز نیاز به یادگیری نحوه سوندگذاری خواهند داشت.
راه های پیشگیری
اولین قدم این است که از وضعیت بدن خود مراقبت کنید. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید، زیرا فشار غیرضروری به ستون فقرات شما وارد می‌کند و باعث انحراف آن از تراز طبیعی خود می‌شود.
سیگار کشیدن عادت دیگری است که خطر ابتلا به سندرم دم اسبی را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن دیسک های کمر شما را ضعیف می‌کند و آن‌ها را بیشتر در معرض آسیب و فتق قرار می‌دهد.
ورزش بخش مهمی جهت پیشگیری از سندرم دم اسبی است. فعالیت بدنی منظم، مانند پیلاتس یا یوگا نیز می‌تواند به تقویت ماهیچه‌هایی که ستون فقرات شما را پشتیبانی می‌کنند، کمک کند و آن را کمتر در معرض آسیب قرار دهد.
همچنین تمرینات تقویتی مرکز بدن نیر به ثبات ستون فقرات شما و کاهش خطر فشار کمک می‌کند.
هنگام بلند کردن اجسام سنگین به جای پشت از پاهای خود استفاده کنید. این تکنیک ساده می تواند به جلوگیری از فشار و آسیب به ستون فقرات شما کمک کند. همیشه اجسام را نزدیک بدن خود بلند کنید و از چرخاندن قسمت بالایی بدن در حین بلند کردن خودداری کنید. حفظ وزن مناسب نیز در پیشگیری از سندرم دم اسبی بسیار مهم است زیرا اضافه وزن فشار بیشتری بر ستون فقرات، مهره‌ها و کمر شما وارد می‌کند.
در نهایت، به خصوص پس از نشستن طولانی مدت، به طور منظم حرکات کششی انجام دهید و به کاهش تنش عضلانی و جلوگیری از فشار روی کمر کمک کنید.
افرادی که مستعد ابتلا به سندرم دم اسبی هستند
برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به سندرم دم اسبی هستند. به عنوان مثال، کسانی که قبلاً فتق دیسک در قسمت پایین کمر داشته‌اند در معرض خطر بیشتری هستند.
علاوه بر این، افرادی که دارای اضافه وزن هستند نیز ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این سندرم باشند. کسانی است که دچار آسیب دیدگی کمر شده‌اند، خواه در اثر تصادف، سقوط یا هر نوع ضربه دیگری و همچنین مشاغل خاصی که شامل فشارهای فیزیکی مکرر هستند نیز بیشتر مستعد ابتلا هستند.
منابع
