سنگ صفرا ممکن است به اندازۀ دانۀ شن باشد یا به بزرگی یک توپ پینگ‌پنگ! دلیل تشکیل سنگ صفرا ته‌نشین شدن ترکیبات کیسۀ صفراست؛ این ترکیبات ممکن است به چند سنگ کوچک یا یک سنگ بزرگ تبدیل شوند.
سنگ کیسه صفرا معمولا (تا 80 درصد موارد) مشکلی ایجاد نمی‌کند، بدون علامت است و به درمان هم نیازی ندارد. اما گاهی هم باعث انسداد مجاری صفراوی می‌شود، که در این صورت علائمی مثل درد شدید و تهوع ایجاد می‌کند، می‌تواند باعث پارگی کیسه صفرا و عفونت شود، و حتی زندگی بیمار را تهدید کند.
سنگ صفرا بیماری شایعی است. برای مثال در سال 2008، یک تحقیق نشان داده که در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته، حدود 10 درصد از مردم سنگ کیسه صفرا دارند. به همین دلیل این مطلب می‌خواهیم برای مخاطبان «حال» دربارۀ سنگ صفرا، علائم و نحوۀ درمانش توضیح دهیم. با ما همراه باشید.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
سنگ کیسه صفرا چیست
کیسۀ صفرا، کیسۀ کوچکی است که در سمت راست بدن و در بخش تحتانی کبد قرار دارد. صفرایی که از کبد ترشح می‌شود، در این کیسه تجمع می‌یابد و از طریق مجاری صفراوی مشترک به رودۀ باریک ریخته می‌شود. مایع صفرا حاوی این مواد است:
- کلسترول
- نمک‌های صفراوی
- لسیتین (نوعی فسفولیپید که در تشکیل سلول‌ها عصبی و ساختمان مغزی نقش حیاتی دارد)
- بیلی‌روبین (رنگدانۀ زرد صفراوی که حاصل تجزیۀ هموگلوبین و عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوه‌ای مدفوع است)
سنگ صفرا بر اثر ته‌نشین شده کلسترول یا بیلی‌روبین در انتهای کیسه صفرا به وجود می‌آید. این سنگها به تدریج رشد می‌کنند، زیرا مایع صفرا به تدریج روی آن‌ها ته‌نشین می‌شود.
اکثر این سنگها کوچکتر از آن هستند که مشکلی ایجاد کنند. این سنگ‌های کوچک بدون ایجاد مسئله‌ای حرکت می‌کنند؛ در مقابل سنگ‌های بزرگ در جای خود باقی می‌مانند. در نتیجه این سنگها معمولا علائمی ایجاد نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند. سنگ صفرا زمانی مشکل جدی ایجاد می‌کند که در جایی گیر کند و انسداد ایجاد کند.
درباره بیماری پانکرانیت و درمان آن بیشتر بدانید
علائم و نشانه های سنگ صفرا
اگر سنگ صفرا در مجاری صفراوی گیر کند، باعث التهاب کیسه صفرا (یا کوله سیستیت) و درد ناگهانی و شدید در شکم می‌شود که بین 1 تا 5 ساعت طول می‌کشد. علائم التهاب کیسه صفرا عبارتند از:
- درد مداوم که اغلب به صورت قولنج در سمت راست بالای شکم، شانۀ راست یا بین شانه‌ها احساس می‌شود.
- حالت تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- نفخ شکم و آروغ زدن
- زردی پوست و چشم (یرقان) که به دلیل نشت بیلی‌روبین به خون و بافت بدن است.
- خارش
- مدفوع سفالی‌رنگ
- بالا رفتن سطح آنزیم‌های کبدی
- سوءهاضمه
تشدید علائم کیسه صفرا اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد بیمار یک وعدۀ غذایی سنگین، به ویژه در شب، بخورد. درصورت داشتن هرگونه سوال فوری در این زمینه میتوانید از خدمات بخش ویزیت آنلاین متخصص گوارش سامانه حال استفاده کنید.
درمان سنگ صفرا
همان‌طور که گفتیم، سنگ صفرا در صورتی که علائمی نداشته باشد، نیازی به درمان ندارد. اما وقتی بیمار دچار علائم شود و برای درمان اقدام کند، پزشک برای درمان عواملی را در نظر می‌گیرد، از جمله: سن، سلامت کلی بدن و سوابق پزشکی، میزان وخامت بیماری، تحمل بیمار در برابر انواع دارو و روش‌های جراحی، نظر و ترجیح بیمار.
روش‌های مختلفی برای درمان سنگ صفرا وجود دارد که عبارتند از:
- جراحی برای خروج سنگ صفرا یا برداشتن کیسه صفرا؛ نبودن کیسه صفرا در بدن ضربه‌ای جدی به فرد نمی‌زند. تنها عارضه‌اش آن است که صفرا از کبد مستقیما به روده کوچک وارد می‌شود و همین ممکن است باعث اسهال بشود.
- استفاده از دارو برای حل کردن سنگ صفرا مانند قرص اورسودیول
- شکستن سنگها به قطعات ریز با استفاده از امواج ضربه‌ای؛ با شکسته‌شدن سنگ، انسداد مجاری صفراوی برطرف می‌شود.
درباره سنگ مثانه بیشتر بدانید
نحوه عمل سنگ صفرا
جراحی برای درمان سنگ صفرا به سه روش انجام می‌شود:
- آندوسکوپی: گاهی سنگ‌هایی که در مجاری صفراوی گیر کرده‌اند، با روش آندوسکوپی برداشته می‌شوند. این روش نیازی به برش ندارد. لولۀ بلندی را از گلوی شما عبور می‌دهند و سنگ صفرا را خارج می‌کنند.
- لاپاراسکوپی: در این روش در شکم برش‌های کوچکی ایجاد می‌شود و جراحی به کمک دوربین کوچکی به نام لاپاراسکوپ انجام می‌شود. جراح این دوربین را از طریق این برش‌ها وارد می‌کند و کیسه صفرا را از راه برش دیگر خارج می‌کند. این برش‌ها بعد از عمل به زودی بهبود می‌یابند و درد زیادی ندارند.
- جراحی باز: گاهی افراد به دلیل شرایط پیچیده‌ترشان برای درمان سنگ صفرا به جراحی باز نیاز دارند. بیماری که برای خارج کردن کیسه صفرا جراحی باز داشته، نیاز دارد که در بیمارستان به مدت طولانی‌تری بستری شود و دوران نقاهت او در خانه نیز طولانی‌تر است.
درباره سونوگرافی کیسه صفرا و انجام آن در منزل بیشتر بدانید
شناخت دارو و نحوه درمان سنگ صفرا
همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از روش‌های درمان سنگ صفرا استفاده از دارو برای حل کردن سنگ کیسه صفراست. این روش معمولا زمانی استفاده می‌شود که سنگ‌های صفراوی نسبتاً کوچک باشند (قطر کمتر از 20 میلی‌متر) و حاوی کلسیم نیز نباشند. در این صورت از داروی اورسودی‌اکسی‌کولیک اسید (Ursodeoxycholic Acid) برای حل کردن سنگها استفاده می‌شود.
اورسودی‌اکسی‌کولیک اسید در سال 1970 معرفی شده و تنها دارویی است که سازمان غذا و داروی ایالات متحد آمریکا برای درمان سنگ صفرا تأیید کرده است. این روش درمانی معمولا برای کسانی استفاده می‌شود که به دلیل کهولت سن، یا شرایط زمینه‌ای، نمی‌توانند جراحی و بیهوشی را تحمل کنند. این دارو به صورت خوراکی است و به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، 8 تا 10 میلی گرم، دو تا سه بار در روز تجویز می‌شود. با مشاوره دارویی تلفنی میتوانید به راحتی با پزشکان مشاور حال ارتباط برقرار کرده و سوالات دارویی خود را مطرح کنید.
در صورتی که بیمار شرایط جراحی را داشته باشد، این دارو معمولاً تجویز نمی‌شود، زیرا:
- تأثیر آن کمتر است.
- به مدتی طولانی (تا 2 سال) باید مصرف شود.
- بعد از قطع درمان ممکن است بیمار باز هم دچار سنگ صفرا شود.
برای خرید داروی مورد نظرتان میتوانید از داروخانه آنلاین حال استفاده نمایید
علائم سنگ کلیه را بشناسید
سخن پایانی درباره سنگ صفرا
سنگ صفرا تا حد زیادی با رژیم غذایی و کنترل وزن قابل پیشگیری است. کلسترول در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد. به همین دلیل بهتر است از خوردن مواد غذایی که به میزان زیادی چربی اشباع شده دارند، برای مثال سوسیس، گوشت چرب، کره، کیک و بیسکوییت و …، تا حد امکان پرهیز کنید، و به جای آن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. همچنین اگر اضافه وزن دارید، میزان کلسترول در صفرا افزایش می‌یابد و خطر ابتلا به سنگ صفرا را بالا می‌برد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که وزن خود را با رژیم سالم و ورزش منظم پایین بیاورید.
اگر دچار سنگ صفرا هستید و علائمی مانند درد یا زردی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید که به شما برای درمان کمک کند. پیشنهاد می‌کنیم که از در سامانۀ «حال» استفاده کنید.
سوالات متداول درباره سنگ صفرا
[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است؟ ” answer-0=”سنگ کیسه صفرا در صورتی که علائمی نداشته باشد، خطرناک نیست و نیازی به درمان ندارد. اما اگر مجاری صفراوی را مسدود کند، می‌تواند خطرناک باشد و حتی زندگی بیمار را تهدید کند.” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”آیا سنگ کیسه صفرا دفع می شود؟” answer-1=”سنگ کیسه صفرا گاهی با دارودرمانی یا شکستن سنگها با امواج ضربه دار قابل دفع است. همچنین در مواردی از آندوسکوپی برای دفع سنگ استفاده می‌شود. در غیر این صورت پزشکان از روش جراحی لاپاراسکوپی یا جراجی باز برای برداشتن کیسه صفرا استفاده می‌کنند.” image-1=”” count=”2″ html=”true” css_class=””]
منابع
https://www.betterhealth.vic.gov.au
https://my.clevelandclinic.org
