با صنعتی شدن جوامع و افزایش تعداد کارخانه‌ها، وسایل حمل و نقل و…، آلودگی هوا به دغدغه همیشگی دولت‌ها و مردم تبدیل شده است. امروزه و با بالا رفتن آگاهی مردم در زمینه برقراری ارتباط بین سلامتی و آلودگی‌ها، همه به دنبال یافتن راه حل‌هایی برای کاهش این اثرگذاری هستند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد بین قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و مشکلات قلبی، تنفسی، سکته، سرطان و… ارتباط مستقیمی وجود دارد. بر همین اساس، بخش زیادی از مرگ و میر سالانه به ویژه در شهرهای کانون آلودگی هوا را می‌توان با این موضوع مرتبط دانست. در حـال حاضر، همه به دنبال راهکاری هستند که کمتر تحت تاثیر اثرات منفی آلودگی هوا قرار بگیرند.
برای طرح سوالات خود در این زمینه و گفتگو با پزشک می‌توانید از پزشک آنلاین در حال استفاده کنید.
در روزهایی که هوا به شدت آلوده است، بهترین کار این است که کمتر خود را در معرض آلودگی هوا قرار دهید؛ مثلا در خانه بمانید یا از تردد در مسیرهای شلوغ و پر رفت و آمد خودداری کنید. این موضوع برای کسانی که به نوعی از بیماریهای ریوی دچار هستند بسیار مهم است. گرچه بیرون رفتن و پرداختن به امور عادی روزانه در روزهایی که غلظت آلودگی هوا کم است مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما با این حـال بهتر است در چنین مواقعی هم برای مدت طولانی در ترافیک و محیط‌های شلوغ نمانید.
اگر در شهرهای شلوغ و آلوده زندگی می‌کنید، برای داشتن ورزش منظم بهتر است محیطی دور از مراکز تجمع و ترافیک را انتخاب کنید. هشدار آلودگی هوای صادر شده توسط دولت را جدی بگیرید و در این روزها برای محافظت از خود و اعضای خانواده، توصیه‌های ایمنی را رعایت کنید.
اثرات آلودگی هوا بر بدن انسان
از زمان انقلاب صنعتی در قرن هجدهم میلادی، انسان کارهایی انجام داده که منجر به آلوده کردن هوا شده است. از کارخانه‌هایی که در آن‌ها کار کرده و وسایل مورد نیاز خود را تهیه می‌کنیم، تا ماشین‌هایی که سوار می‌شویم و نوع سوختی در منازل استفاده می‌کنیم، همه و همه به افزایش آلودگی هوا کمک می‌کنند. همه ما در این آلودگی نقش داریم، پس به همان اندازه در معرض دریافت خطرات ناشی از آن هم هستیم. بسیاری از بیماری‌هایی که گریبان بشر امروز را گرفته، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به آلودگی هوا ارتباط دارد. به صورت خلاصه می‌توان اثرات آلودگی هوا بر انسان را به شکل زیر ارائه کرد:
- افزایش خطر ابتلا به بیماریهای تنفسی مثل آسم، برونشیت و…
- کاهش چشمگیر عملکرد و ظرفیت ریه‌ها و سایر اندام‌های بدن
- بالا بردن سرعت پیر شدن اندام‌های بدن از جمله ریه‌ها
- کوتاه شدن عمر
- افزایش التهاب در بدن و بیماریهای ناشی از آن مثل انواع سرطان و…
- مشکلات روانی مثل افسردگی، بیش‌فعالی در کودکان، اختلالات خواب و…
- اختلال ضربان قلب در بیماران قلبی
- افزایش احتمال بروز سکته قلبی و مغزی
- تنگی نفس
- اختلال در بینایی از طریق تحریک چشم‌ها، خشکی چشم و…
چند نکته برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا
قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا میتواند در افراد مختلف اثرات متفاوتی داشته باشد. طبیعتا اصلی‌ترین گروهی که از این وضعیت آسیب می‌بینند، کودکان خردسال، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی هستند. استرس قلبی و عروقی از جمله شرایطی است که میتواند آسم، بیماریهای قلبی، ریوی و فشار خون را تشدید کند. هر چه افراد به دفعات بیشتری در معرض این آلودگی‌ها قرار بگیرند، احتمال بروز آسیب و مشکلات در آن‌ها بالاتر خواهد بود. مشاهده علائم دیگری مثل سوزش گلو و چشم، خشکی چشم، سردرد و… هم از دیگر عوارض آلودگی هوا هستند. محققان با ارائه راهکارهایی به افرادی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، کمک می‌کنند تا کمتر تحت تاثیر مشکلات ناشی از آن قرار بگیرند. از مهمترین نکاتی که برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا می‌توانید به کار گیرید، عبارتند از:
کسب اطلاعات کافی روزانه
هر روز باید شاخص کیفیت هوا، گزارش‌های ترافیکی و وضعیت آب و هوا را بررسی کنید. در صورت امکان از بیرون رفتن و تردد، به ویژه در مناطق کانون آلودگی یا نواحی شلوغ و پرجمعیت خودداری کنید. فعالیت‌های ورزشی بیرون از خانه را در روزهایی که هوا آلوده است، متوقف کنید. انجمن ریه آمریکا اعلام کرده که حتی نیم کیلومتر پیاده‌روی در محیط آلوده میتواند سلامت شما را تحت تاثیر قرار دهد. بهتر است در این روزها، دوچرخه سواری، پیاده‌روی و هر نوع فعالیت بیرون از منزل را قطع و فعالیت‌های ورزشی خود را در محیط‌های بسته مانند منزل یا باشگاه انجام دهید. امروزه نرم‌افزارهای مختلفی برای این منظور طراحی شده‌اند که علاوه بر نشان دادن میزان آلودگی هوا در هر ساعت از روز، نوع فعالیت مجاز در چنین هوایی را نشان می‌دهند. کمک گرفتن از آن‌ها میتواند به برنامه‌ریزی روزانه شما کمک کند.
استفاده از ماسک مناسب
اگر در روزهای آلودگی هوا مجبور به خروج از منزل هستید، بهترین راه برای ایمن ماندن از تاثیر آلاینده‌ها بر سلامتی، استفاده از ماسک است. ماسکهای مختلف با درجه‌بندی‌های متفاوتی در دسترس هستند که می‌توانید با توجه به میزان و غلظت آلایندگی محیط خود، از آن‌ها استفاده کنید. سه نوع عمده از این ماسک‌ها، دارای رتبه P، R و N هستند که عمده تفاوت آن‌ها، مقاومت در برابر آلاینده‌های نفتی است. ماسکهای درجه P دارای بیشترین مقاومت در برابر آلاینده‌های نفتی هستند.
مقاومت ماسکهای R کمی کمتر از P است؛ اما ماسکهای رتبه N قادر به محافظت از بدن در برابر آلاینده‌های نفتی نیستند. البته برای آلودگی هوای شهرها که سرشار از ذرات معلق است، ماسکهای N95 کارایی خوبی دارند. این ماسک‌ها قادرند تا ۹۵ درصد مضرترین ذرات آلاینده موجود در هوا را فیلتر کنند. در حـال حاضر ماسکهای کارآمدتری مانند N99 و N100 هم در دسترس هستند که می‌توانند به ترتیب، ۹۹ و صد در صد آلاینده‌های موجود در هوا را فیلتر کنند. ماسکهای دارای درجه P هم در انواع ۹۵، ۹۹ و ۱۰۰ موجود است.
استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا
در خانه ماندن به تنهایی نمی‌تواند شما را از آلودگی هوا حفظ کند. هوای داخل خانه هم ممکن است تحت تاثیر شدت آلودگی هوای بیرون قرار گرفته و تغییر کند. نصب دستگاه‌های تصفیه کننده هوای منازل که از کیفیت مناسبی برخوردارند، میتواند به کاهش آلودگی هوای داخل خانه‌ها کمک کند. دو نوع فیلتر هوا برای پاکسازی هوای داخل منازل وجود دارد: مکانیکی و گازی. فیلترهای مکانیکی حاوی فن هستند که می‌توانند هوای حاوی ذرات معلق و آلودگی را به بیرون منتقل کنند. اما فیلترهای گازی عملکرد بهتر و قوی‌تری در مقابل برخی آلاینده‌های خاص خواهند داشت.
استفاده از ماسکهای استاندارد یکی از بهترین و ساده‌ترین راهها برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا است
افزایش کیفیت هوای داخل منزل
استفاده از دستگاه‌های تصفیه هواروش خوبی است اما روش‌های دیگری هم برای افزایش کیفیت هوای داخل منازل وجود دارد. بهترین کار این است که در روزهای آلوده، پنجره‌های منزل را باز نکنید و تهویه مناسب برای آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی در نظر بگیرید. کمتر از جارو برقی استفاده کنید تا آلودگی و گرد و خاک کمتری در فضا پخش شود. استفاده از بخار شو در این مواقع بهتر از سایر دستگاه‌های پاک کننده به نظر می‌رسد. تا می‌توانید از خوشبو کننده هوا و اسپری‌های کمتری در خانه استفاده کرده و شمع روشن نکنید. این موارد بهترین راه برای کاهش آلودگی محیط خانه هستند که لازم است تا حد امکان و برای حفاظت از سلامتی خود و خانواده انجام دهید.
تغذیه مناسب
به نظر شما می‌توان با تغذیه به جنگ تاثیر آلودگی هوا بر سلامتی رفت؟ متخصصان می‌گویند چرا که نه! ذرات معلق آلایندگی و گازهای مضر موجود در هوا، باعث افزایش رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شوند. این مسئله به طور مستقیم در افزایش التهاب بدن نقش دارد. به همین دلیل، مصرف خوراکی‌های غنی از آنتی اکسیدان که ضد التهاب هستند، می‌توانند تاثیر منفی مواجهه با آلودگی هوا را کاهش دهند. پزشکان توصیه می‌کنند کسانی که در محیط‌های آلوده زندگی می‌کنند، حتما مقادیر کافی ویتامین‌های C، B، D، E و اسیدهای چرب امگا 3 دریافت کنند. خوراکی‌های حاوی این مواد شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، زیتون و روغن آن، ماهی، مرکبات، جوانه‌ها و… هستند.
چای سبز به عنوان یکی از بهترین انواع آنتی اکسیدان‌ها شناخته میشود. این ماده میتواند به مقابله با اثرگذاری آلاینده‌های هوا در سلامتی انسان موثر باشد. آنتی اکسیدان‌های موجود در چای سبز با رادیکال‌های آزاد و سموم موجود در هوای آلوده که بر سلامتی اثر می‌گذارند، مبارزه کرده و مانع از آسیب بیشتر آن‌ها در بدن می‌شوند.
دلایل آلودگی هوا
برای این که بتوانیم از خود در مقابل اثرات منفی آلودگی هوا محافظت کنیم، باید دلایل این پدیده را بشناسیم. یعنی بدانیم که هوا از چه طریقی و با چه موادی آلوده میشود. با شناخت این مسائل، به نقش خود در آلوده کردن محیط اطراف، بیشتر آشنا شده و می‌توانیم برای کاهش این اثرگذاری‌ها، برنامه ریزی کنیم. با پیشرفت آلودگی هوا به شهرهای کوچک‌تر و افزایش مطالعات و پژوهش‌ها در این زمینه، در حـال حاضر درک خوبی در مورد این موضوع وجود دارد. بر اساس این یافته‌ها، محققان دلایل آلودگی هوا را به چند بخش عمده تقسیم می‌کنند:
آلودگی‌های صنعتی
مواد آلاینده حاصل از فعالیت مجتمع‌های صنعتی، شامل مونوکسید کربن، ازن، فلزات سنگین، ترکیبات آلی فرار و هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای هستند. این مواد مضر، علاوه بر تنفس، از طریق پوست بدن هم برای انسان قابل جذب بوده و اثرات سوئی بر سلامتی خواهند داشت.
ترافیک خودروها
بنزن، مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق، نمونه‌هایی از آلاینده‌های اصلی خروجی از ترافیک هستند. علاوه بر این، برخی از ترکیبات موجود در دود خروجی از خودروها که در اثر واکنش با مواد شیمیایی موجود در هوا، ازن و دی اکسید نیتروژن ایجاد می‌کنند هم اثرات جدی بر سلامتی انسان دارند.
آب و هوا
وضعیت آب و هوایی میتواند تاثیر قابل توجهی بر غلظت آلاینده‌های هوا داشته باشد. نور خورشید قادر است با ترکیبات موجود در هوا واکنش داده و دمای بالای هوا هم، این تغییرات را تسریع کنند. به جز این موارد، پدیده‌ای به نام وارونگی دمایی هم وجود دارد که هوای سطحی را در نزدیکی زمین به دام انداخته و باعث رکود هوا میشود. در این شرایط، غلظت آلاینده‌ها افزایش یافته و به سطوح خطرناکی خواهد رسید.
سوختهای فسیلی به عنوان جدی‌ترین منابع آلاینده هوا شناخته می‌شوند
آشپزی
شاید از شنیدن این که آشپزی روزانه میتواند به عنوان یک عامل آلوده کننده محیط شناخته شود تعجب کنید. اما واقعیت این است که استفاده از ابزار آلاتی که برای آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند به سرعت سطح آلاینده‌های محیطی در خانه را افزایش دهند.
دودهای موجود در هوا
دودهایی که در فضای باز و در اثر آتش سوزی، کباب کردن و سوزاندن هیزم تولید می‌شوند، آلوده کننده محیط هستند. دودهای تولید شده در اثر فعالیت برخی از وسایل نقلیه و ماشین آلات صنعتی هم به عنوان رایج‌ترین آلاینده‌های هوا شناخته می‌شوند. قرار گرفتن طولانی در چنین محیطی و یا ورود هوای آلوده به داخل منازل میتواند سلامتی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
کارهای هنری، صنایع دستی و پروژه‌های ساختمانی
ابزار آلاتی که برای فعالیت‌های هنری، ساختمانی و… استفاده می‌شوند و آن‌چه که در نتیجه استفاده از آن‌ها باقی می‌ماند، میتواند منجر به آلوده شدن هوا شود. رنگ، چسب، بقایای لوازم ساختمانی، خاک اره و… از رایج‌ترین این آلاینده‌ها هستند.
احتراق
احتراق میتواند ناشی از سوختن زغال سنگ، آتش‌سوزی‌های بزرگ در طبیعت، کباب کردن در فضای باز یا آتش‌سوزی در محیط‌های بسته باشد. این وضعیت به هر دلیلی که روی داده باشد، قادر است مجموعه‌ای از آلاینده‌ها مثل مونوکسید کربن، ذرات معلق و گازهای شیمیایی را به هوا وارد کرده و منجر به آلودگی آن شود.
گازهای مختلف
مبلمان جدید، وسایل الکترونیکی، کف‌پوش‌های خودرو و حتی اسباب‌بازی‌های کودکان هم می‌توانند از طریق ایجاد برخی گازها، در آلوده کردن هوا نقش داشته باشند. این گازها شامل تولوئن، بنزن، فرمالدئید، استایرن و… هستند. اسپری‌ها، محصولات مراقبت‌های شخصی، محصولات تمیز کننده خانگی، پاک کننده‌های بدن حیوانات و… هم گازهایی تولید می‌کنند که در افزایش آلودگی هوا نقش دارند.
حرف آخر
با افزایش آلودگی‌های محیطی و کاهش کیفیت هوا، بیشتر مردم شاهد ارتباط بین این نوع آلودگی‌ها و مشکلات جسمی و بیماری‌ها هستند. بر اساس گزارش‌ها و تحقیقات سازمان‌های جهانی، آلودگی هوا هر ساله مسئول بیش از صد هزار مرگ در جهان است. گرچه نقش هر فرد در کاهش آلودگی از طریق استفاده از حمل و نقل عمومی و کاهش استفاده از عوامل آلوده کننده هوا بسیار مهم به نظر می‌رسد؛ اما ساده‌ترین راه برای کاهش خطرات ناشی از آن، دوری از قرار گرفتن در محیط‌های آلوده است. اگر در مورد شناخت نکاتی برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا نیاز به راهنمایی دارید، می‌توانید از مشاوران حال کمک بگیرید. شما برای در امان ماندن از اثرات سوء آلودگی هوا بر سلامتی خود از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟
منابع
