سرطان سینه یکی از شایعترین سرطانها در جهان است که بیشتر مبتلایان به آن را زنان تشکیل میدهند. این سرطان اغلب به دلیل جهش در ژنهای تنظیمکننده رشد سلولها روی داده و میتواند بخشهای مختلف پستان را درگیر کند. وجود توده در پستان، درد، تورم، ترشحات غیر عادی و تغییر رنگ و شکل غیر عادی در ناحیه پستان و زیر بغل از متداولترین نشانههای این بیماری هستند. چنانچه در باره سرطان پستان به راهنمایی تخصصی پزشکی نیاز دارید، میتوانید از پزشک زنان آنلاین حال کمک بگیرید.
با پیشرفت علم پزشکی، راهکارهای نوین و کارآمدی برای درمان بسیاری از بیماریها به ویژه سرطان، شناسایی شده است. امروزه استفاده از درمانهای پیشرفته از جمله شیمی درمانی، پرتو درمانی، هورمون درمانی و… باعث شدهاند امکان درمان چنین بیماریهایی افزایش یابد و میزان مرگ و میر ناشی از آنها تا حد زیادی کم شود. جدا از روشهای درمانی تخصصی که در مقاله سرطان سینه میتوانید بخوانید، عوامل دیگری هم وجود دارند که میتوانند به اثربخشی درمان کمک کرده و باعث بهبود وضعیت بیمار شوند.
تغذیه یکی از مهمترین و اثرگذارترین مسائل بر سلامت انسان است. همانطور که مصرف برخی از غذاها میتواند وقوع مشکلات و بیماریهای جسمی را کند یا متوقف کند، بر بهبود روند درمانی بیماران هم اثرگذار است. در این مقاله به معرفی برخی از غذاهای مفید و کارآمد برای مبتلایان به سرطان پستان میپردازیم.
آیا غذاها بر درمان سرطان پستان موثر هستند؟
وقتی به افراد درباره رژیم غذایی حین درمان سرطان پستان اطلاعاتی میدهیم، بسیاری از آنها تعجب میکنند. اما آگاهی از این که بیماران باید چه غذاهایی را بخورند و از چه غذاهایی پرهیز کنند، میتواند در روند درمان آنها تاثیر داشته باشد. درمانهایی که برای این بیماری در نظر گرفته میشود، مثل شیمی درمانی یا هورمون درمانی با طیف وسیعی از عوارض جانبی همراه هستند. آنچه که بیمار میخورد و مینوشد میتواند بر این عوارض و واکنش بدن به درمان اثرگذار باشد. بنابراین گاهی لازم است که در برنامه غذایی افراد، تغییرات مهمی اعمال شود. ضمنا برخی از بیماران به دلیل شرایط استرس ناشی از بیماری، ممکن است بیشتر یا کمتر از حد معمول غذا بخورند. به همین دلیل، داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای بیماران ضروری است.
برنامه غذایی برای چاق شدن را میتوانید در این مطلب مشاهده و مطالعه کنید.
تاثیر درمانهای مختلف سرطان پستان بر رژیم غذایی
بدن افراد به درمانهایی مثل شیمی درمانی، هورمون درمانی و پرتو درمانی واکنشهای متفاوتی نشان میدهد. این موضوع به توانایی فرد در غذا خوردن و نوع غذاهای مصرفی او هم مرتبط است. در ادامه درباره تاثیر هر یک از این درمانها بر برنامه غذایی اشاره میکنیم.
تاثیر شیمی درمانی بر رژیم غذایی
افزایش خطر عفونت
شیمی درمانی میتواند باعث کاهش گلبولهای سفید خون شود. این وضعیت احتمال بروز عفونت در بدن بیمار را افزایش میدهد. به همین دلیل توصیه میشود که در طول درمان، آزمایش خون منظم برای شمارش سلولهای خونی انجام شود. افرادی که به دلیل تضعیف سیستم ایمنی بدن در معرض عفونت قرار دارند، باید رژیم غذایی خاصی داشته باشند. ضمنا تهیه، نگهداری و مصرف غذا هم در این افراد باید بر اساس دستورالعملهای بهداشتی باشد تا بدن با کمترین خطر ابتلا به عفونت مواجه شود. پزشک معالج میتواند در مورد برنامه غذایی و نکات ایمنی مرتبط با آن، راهنماییهای لازم را به بیمار ارائه دهد.
کاهش اشتها
بیماران معمولا با بیاشتهایی تحت تاثیر شیمی درمانی مواجه میشوند. پزشکان به بیماران توصیه میکنند که اگر به دلیل کاهش اشتها یا تغییرات چشایی، میل و نیاز کمتری به خوردن غذا دارند، از وعدههای غذایی کوچکتر استفاده کنند. بهتر است پنج تا شش وعده غذایی کوچک روزانه را جایگزین سه وعده غذایی سنگین کنید. ضمنا در صورت عدم تمایل به خوردن غذاهای جامد، ویتامینها و املاح مورد نیاز بدن خود را از طریق آبمیوههای طبیعی و سالم، اسموتی و سوپ تامین کنید. داشتن فعالیت بدنی هم میتواند به افزایش اشتها و تمایل به خوردن غذا کمک کند. انجام کمی پیاده روی پیش از غذا خوردن، علاوه بر تغییر روحیه و احساس شادابی، بدن را برای خوردن یک وعده غذایی کامل آماده میکند. بهتر است برای جلوگیری از کاهش اشتها، از نوشیدن آب قبل از غذا یا حین آن خودداری کنید.
افزایش اشتها
مصرف بعضی از داروها مثل استروئیدها که در کنار شیمی درمانی مصرف میشوند، میتواند باعث افزایش اشتها در بیماران مبتلا به سرطان پستان شود. در صورتی که نگران افزایش وزن در حین شیمی درمانی هستید میتوانید:
- مقدار بیشتری میوه و سبزی تازه در طول روز میل کنید.
- غذاها و نوشیدنیهای کم چرب را انتخاب کنید.
- به میزان قند غذاها توجه کرده و از غذاهای رژیمی بیشتری استفاده کنید.
- سراغ نوشیدنیهای شیرین نروید.
- با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و برنامه غذایی متناسب با بیماری خود دریافت کنید.
تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ در حین شیمی درمانی و پس از آن، میتواند برای برخی از بیماران مشکل ساز باشد. گاهی پزشک برای این افراد داروهای ضد تهوع تجویز میکند. اما به کمک راهکارهایی مثل نوشیدن مایعات بیشتر، دمنوشهای گیاهی و آهسته غذا خوردن یا نوشیدن میتوان از بروز استفراغ جلوگیری کرد. به این بیماران توصیه میشود در صورت احساس تهوع، مقداری دمنوش نعنا یا زنجبیل که باعث آرامش معده میشود، بنوشند. گاهی هم خوردن غذاهای سرد، به دلیل بوی کمتر باعث احساس بهتری در بیماران شده و خوردن غذا را سادهتر میکند.
دردهای دهانی
شیمی درمانی در بسیاری از بیماران باعث خشک شدن دهان و ایجاد زخمهای دهانی میشود. این موضوع میتواند غذا خوردن را دشوار و دردناک کند و میل بیماران به خوردن غذا را به شدت کاهش دهد. در چنین شرایطی به بیماران توصیه میشود:
- بعد از غذا خوردن، دندانها یا پروتزهای دندانی خود را با یک مسواک نرم یا نخ دندان به آرامی تمیز کنند.
- از دهانشویههای بدون الکل استفاده کنند.
- به جای غذاهای سفت و خشک، مصرف سوپ، خورشت، اسموتی و دسر را امتحان کنند.
- التهاب دهان و لثه خود را با تکههای کوچک یخ یا آبنباتهای خنک بدون قند تسکین دهند.
- از نوشیدنیهای بدون قند استفاده کنند.
- از خوردن غذاهای ترد، شور، تند، اسیدی و داغ خودداری کنند و آبمیوهها مثل آب پرتقال را با نی بنوشند.
- دندانهای مصنوعی خود را تمیز نگه دارند و در صورت عدم نیاز، آنها را استفاده نکنند.
- کشیدن سیگار و نوشیدن الکل میتواند این شرایط را تشدید کند. تا حد امکان از مصرف آنها خودداری کنند.
تغییرات چشایی
حس چشایی بعضی از بیماران در اثر شیمی درمانی ممکن است تغییر کند و باعث شود بیماران، طعم غذاها را متفاوت از قبل حس کنند. در این شرایط به بیماران توصیه میشود غذاهای دارای طعمهای قوی و خوشمزه را انتخاب کرده و در هنگام آشپزی از چاشنیها و ادویههای مجاز و متنوع استفاده کنند. بهتر است انواع مختلفی از غذاها را امتحان و طعم دلخواه خود را پیدا کنید. به دلیل تغییر چشایی، ممکن است تمایل بیشتری به مصرف بعضی از غذاهایی که قبلا دوست نداشتید، داشته باشید.
بعضی از بیماران بعد از شیمی درمانی با طعم فلز در دهان خود مواجه میشوند. در این شرایط ممکن است استفاده از قاشق و چنگالهای چوبی یا پلاستیکی به جای فلزی، این حس را در بیماران کاهش دهد. اگر این وضعیت خیلی آزاردهنده است، میتوانید برای پخت و پز از قابلمههای شیشهای به جای فلزی هم استفاده کنید.
یبوست
خوردن، آشامیدن و داشتن فعالیت بدنی کمتر از حد معمول و مصرف بعضی از داروها در طول شیمی درمانی، میتواند منجر به یبوست و مشکلات گوارشی شود. پزشکان به بیمارانی که در چنین شرایطی به یبوست دچار میشوند، توصیه میکنند:
- نان و ماکارونی سبوسدار و برنج قهوهای را جایگزین انواع سفید و تصفیه شده آنها کنند.
- از غلات صبحانه سرشار از فیبر برای شروع روز استفاده کنند.
- بلغور گندم و حبوبات به ویژه لوبیا و عدس را در برنامه غذایی خود قرار دهند.
- از میوهها و سبزیحات تازه بیشتری استفاده کنند.
- روزانه شش تا هشت لیوان آب بنوشند و به مصرف مایعات، بیشتر توجه کنند.
- فعالیت بدنی سبک و منظم مثل پیادهروی روزانه داشته باشند.
اسهال
مصرف برخی از داروها در گروهی از بیماران به اسهال منجر میشود. گاهی پزشکان برای جلوگیری یا درمان این عارضه از دارو کمک میگیرند. به دلیل این که اسهال طولانیمدت میتواند با کاهش آب بدن، مشکلات جانبی زیادی ایجاد کند، توصیه میشود در صورت دفع بیش از چهار بار در ۲۴ ساعت، حتما با پزشک معالج خود تماس گرفته و توصیههای ارائه شده از سوی او را اعمال کنید.
تاثیر پرتو درمانی بر رژیم غذایی
انجام پرتو درمانی معمولا مشکل جدی در رژیم غذایی ایجاد نمیکند. اما داشتن یک رژیم غذایی متعادل و به ویژه نوشیدن آب فراوان در طول دوره درمان، یک راهکار موثر در این زمینه است. در زمانی که تحت این درمان قرار دارید، بهتر است همیشه مقداری آب و نوشیدنی در خارج از منزل به همراه داشته باشید. خوردن میان وعدههای کوچک و مقوی و نوشیدن آب زیاد، بهترین راهکار تغذیهای در طول پرتو درمانی است.
تاثیر هورمون درمانی بر رژيم غذایی
افزایش وزن
بعضی از افرادی که تحت درمان هورمونی به عنوان بخشی از روند درمان سرطان پستان قرار میگیرند، به افزایش وزن دچار میشوند. پزشکان در حـال حاضر به دنبال یافتن علل این موضوع و کنترل آن هستند. خوردن غذاهای سالم و کم چرب و داشتن فعالیت بدنی مناسب از بهترین راهکارها برای کنترل وزن در افرادی است که تحت هورمون درمانی قرار دارند.
افزایش کلسترول خون
بعضی از داروهای هورمونی مثل آناستروزول و لتروزول میتوانند سطح کلسترول بد خون را افزایش دهند. در صورت بالا رفتن بیش از حد کلسترول بد خون، عروق بدن تحت تاثیر قرار گرفته و مشکلات جدی ایجاد خواهد شد. داشتن رژیم غذایی سالم و حفظ وزن مناسب میتواند به کاهش سطح کلسترول بد خون کمک کند. پزشک در مورد چگونگی اندازهگیری سطح کلسترول و تغییرات رژیم غذایی به شما کمک خواهد کرد.
خرید و آشپزی بیماران مبتلا به سرطان پستان
افراد احتمالا در طول دوره درمان، برای خرید و آشپزی به کمک نیاز خواهند داشت. درمانهای سنگین باعث خستگی جسمی و روحی بیماران شده و حمل سبدهای خریدهای سنگین و آشپزیهای طولانی مدت برای آنها دشوار است. پس توصیه میشود که در این شرایط، پیشنهادهای کمک از سوی اعضای خانواده و دوستان را بپذیرید. مصرف غذاهای یخ زده و منجمد در این شرایط، به جز در موارد ضروری توصیه نمیشود. پس بهتر است خریدهای خود را در حجم کم به صورت روزانه یا هفتگی انجام دهید و از انبار کردن بیش از حد غذاها در فریزر خودداری کنید.
بهترین رژیم غذایی مبتلایان به سرطان پستان
داشتن یک برنامه غذایی سالم، مقوی و پرانرژی برای همه افراد حیاتی است. این مسئله برای افرادی که به بیماریهای خاصی مثل سرطان دست و پنجه نرم میکنند، ممکن است با حساسیتهایی همراه باشد. به طور کلی، یک رژیم غذایی خوب برای بیماران مبتلا به سرطان پستان باید در راستای نکات زیر باشد:
مصرف بیشتر میوه و سبزیها
مصرف غذاهای گیاهی، ممکن است احتمال ابتلا به سرطان پستان را کاهش و اثربخشی درمانهای مورد استفاده را افزایش دهد. میوهها و سبزیجات بخش مهمی از رژیم غذایی روزانه هستند که علاوه بر تامین املاح و ویتامینها، از افزایش وزن هم جلوگیری میکنند.
کاهش مصرف قند و شکر
این ایده که شیرینیها سلولهای سرطانی را تغذیه میکنند، مدتها مطرح بود. اما تحقیقات نشان میدهند که حقیقت پیچیدهتر از آن است. احتمالا یک قاشق چای خوری شکر برای شیرین کردن قهوه مستقیما باعث رشد سلولهای سرطانی نمیشود. اما مقدار زیاد این ماده به صورت مداوم باعث افزایش وزن و فاکتورهایی میشود که ریسک ابتلا به سرطان پستان را زیاد میکنند.
استفاده از غلات کامل
اضافه کردن گندم، چاودار، جو دوسر، ذرت، بلغور، جو و برنج به رژیم غذایی میتواند احتمال ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد. مواد مغذی موجود در این خوراکیها، از برگشت بیماری در مبتلایان هم جلوگیری میکند. پیشگیری از بالا رفتن کلسترول خون و بروز مشکلات قلبی، به ویژه در کسانی که تحت درمانهای تخصصی سرطان پستان مثل هورمون درمانی قرار دارند، از دیگر فواید این ترکیبات غذایی است.
کاهش مصرف الکل
ارتباط بین نوشیدنیهای الکلی و سرطان پستان هنوز مبهم است. آبجو، شراب و سایر نوشیدنیهای حاوی الکل باعث بالا رفتن سطح استروژن در بدن میشوند. این موضوع نگرانیها درباره رشد تومورهای سرطانی پستان را افزایش میدهد. برخی از تحقیقات نشان دادهاند احتمال بازگشت سرطان پستان در افرادی که بیش از یک یا دو نوشیدنی در هفته استفاده میکردند، بالاتر میرود. در عین حال، تحقیقات دیگری هم انجام شدهاند که نشاندهنده اثرگذاری مثبت مصرف متعادل نوشیدنیهایی با الکل کم، بر سلامتی بودهاند. با این که به نظر میرسد مصرف گاه به گاه این نوشیدنیها مشکلی ایجاد نمیکند، اما بهتر است در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.
انتخاب محصولات سالمتر
محصولات غذایی ارگانیک که بدون استفاده از سموم و آفتکشهای شیمیایی تولید میشوند، انتخاب مناسبی هستند. مطالعات متعددی ارتباط بین این محصولات و کاهش خطر سرطان را نشان دادهاند. اما دسترسی به چنین محصولاتی برای مردم همه نقاط جهان آسان نیست. پزشکان معتقدند مهمترین چیز این است که مقدار زیادی میوه و سبزیجات بخورید. برای این کار کافی است آنها را با دقت بشویید تا بقایای همه مواد شیمیایی تا حد امکان از بین برود.
مصرف چربیهای خوب
بعضی از مطالعات میگویند که مصرف غذاهای چرب احتمالا در رشد تومورهای پستان نقش دارند. چربیهای اشباع و ترانس مثل گوشت گاو، پنیر، کره، بستنی و غذاهای سرخ شده احتمالا بیشترین نقش را در این زمینه دارند. بهتر است به جای این نوع غذاها، چربی مورد نیاز بدن خود را از طریق ماهی، مرغ و ترکیبات حاوی چربیهای غیر اشباع مثل روغن زیتون بکر و… تامین کنید.
تامین ویتامین D
مطالعات نشان میدهند که بین سطح پایین ویتامین D و احتمال ابتلا به سرطان پستان رابطه وجود دارد. این مسئله در رشد تومورها هم دخالت دارد. به نظر میرسد برای تامین این ماده حیاتی لازم است ماهی، صدف، شاه ماهی، ساردین و محصولات دریایی مشابه را در رژیم غذایی خود بگنجانید. البته مصرف مکملهای خوراکی و غذاهای غنی شده با ویتامین D هم در تامین این ماده موثر هستند.
مصرف فلاونوئیدها
این مواد شیمیایی که در گیاهان خاصی وجود دارد، با کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان مرتبط است. شواهد برای دو نوع خاص آن یعنی فلاونولها و فلاونها، به ویژه برای کسانی که یائسه شدهاند، قویتر است. فلاونولها از طریق پیاز، کلم بروکلی و چای و فلاونها از طریق جعفری، کرفس و بابونه قابل جذب هستند.
مصرف کارتنوئیدها
ترکیبات فتوشیمیایی موجود در محصولات غذایی گیاهی مثل کارتنوئیدها با کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان مرتبط هستند. این ماده موثر از طریق سبزیجات و میوههای نارنجی، زرد و سبز تیره قابل جذب است. پس بهتر است هویج، کدو تنبل، اسفناج، کلم پیچ، سیب زمینی شیرین و طالبی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. استفاده از کارتنوئیدها به شکل مکمل مناسب نیست و بهتر است به صورت مواد غذایی از آنها استفاده کنید.
استفاده از ترکیبات فنولی
مطالعات نشان میدهند که این مواد شیمیایی احتمال ابتلا به سرطان پستان را کاهش داده و در برخی از موارد، رشد تومورها را کند میکنند. سیر، چای سبز و دانههای کتان بیشترین مقدار فنول را داشته و از طریق اضافه کردن آنها به رژیم غذایی خود میتوانید مقدار کافی از این ماده را جذب کنید. علاوه بر این، کلم بروکلی، گوجه فرنگی، بادمجان، خیار و هندوانه هم حاوی مقادیر مناسبی از فنولها هستند.
شناخت غذاهای ممنوعه
غذاهای حاوی سویا مثل شیر سویا، توفو و… حاوی یک ماده شیمیایی به نام فیتواستروژن است که مشابه استروژن عمل میکند. وجود فیتواستروژن در سویا این تصور را ایجاد میکند که مصرف این ماده غذایی ممکن است به ایجاد سرطان پستان یا تشدید آن مرتبط باشد. اما جدیدترین تحقیقات نشان میدهند که سویا نه تنها خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش نمیدهد، بلکه ممکن است احتمال بازگشت این بیماری را در زنانی که قبلا به آن دچار بودهاند کاهش دهد. با این حـال بهتر است مراقب سویا و مکملهای حاوی آن باشید و پیش از مصرف، با پزشک خود مشورت کنید.
برخی افراد برای درمان مشکلات و عوارض ناشی از درمانهای تخصصی سرطان پستان، از ترکیبات گیاهی مثل دمنوشها و… استفاده میکنند. البته که این راهکار خوب و مناسبی است، اما باید پیش از مصرف، ترکیبات گیاهی ممنوعه برای مبتلایان به سرطان پستان را بشناسید. ترکیبات موجود در شبدر قرمز، گل مغربی، شیرین بیان و چند گیاه دیگر برای این بیماران مناسب نیست و بهتر است در مورد مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف غذاهای تند و اسیدی، غذاهای نیمپز و خام هم به این بیماران توصیه نمیشود. غذاهایی که کاملا پخته نشدهاند، ریسک ابتلا به عفونت را در بیماران افزایش میدهند. نوشیدن الکل هم باید در این دوره به شدت محدود شود. این موضوع به ویژه برای کسانی که تحت درمانهای خاص مثل شیمی درمانی قرار دارند بسیار مهم است. در هر صورت از توصیههای پزشک خود پیروی کنید.
البته ابتلا به سرطان پستان به این معنی نیست که رژیم غذایی شما حتما باید تغییر کند. اگر یک برنامه غذایی سالم و متعادل دارید، میتوانید مثل همیشه از غذاهای مورد علاقهتان لذت ببرید. برنامه غذایی بیماران مبتلا به سرطان پستان که دچار دیابت، بیماری کرون و سندرم روده تحریکپذیر و… هستند ممکن است با دیگران متفاوت باشد. در این خصوص لازم است از کادر درمانی و پزشک معالج خود و یا از یک متخصص تغذیه که به شرایط شما آگاه است کمک بگیرید.
حرف آخر
غذایی که میخوریم بر سلامتی و وزن ما تاثیر میگذارد. پزشکان میگویند انواع غذاها میتوانند در ریسک ابتلا به بیماریها از جمله سرطان پستان و تشدید یا بازگشت بیماریها هم نقش داشته باشند. به طور کلی، داشتن یک رژیم غذایی متعادل که از ترکیبات مختلف غذایی مثل میوه و سبزیجات، غلات، چربیهای سالم، فیبر و پروتئینها تشکیل شده باشد، بهترین انتخاب است. اما افرادی که تحت درمانهای خاصی برای سرطان پستان قرار دارند، ممکن است با محدودیتهایی برای مصرف بعضی از غذاها رو به رو باشند. چنانچه در مورد رژیم غذایی مبتلایان به سرطان پستان نیاز به راهنمایی دارید، میتوانید از مشاوران حال کمک بگیرید.
سوالات متداول
بهترین برنامه غذایی برای بیماران مبتلا به سرطان پستان چیست؟
پیروی از رژیم غذایی غنی از غذاهایی مثل سبزیجات برگدار، ماهیهای چرب، مرکبات، لوبیا، انواع توتها و برخی از گیاهان دارویی و ادویهها میتوانند در پیشگیری و درمان این بیماری موثر باشند.
خوراکیهای ممنوعه برای بیماران مبتلا به سرطان پستان چیست؟
بیمارانی که تحت درمان قرار دارند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به انواع عفونتها هستند. در طول درمان از مصرف غذاهای خام مثل سوشی و صدف خودداری کنید. لازم است مواد غذایی پیش از مصرف به خوبی پخته شوند.
آیا مصرف سیب زمینی برای بیماران مبتلا به سرطان پستان مفید است؟
آنتوسیانینها گروهی از انتی اکسیدانها هستند که در سیب زمینی شیرین وجود دارند. این ترکیبات بر اساس آزمایشات انجام شده میتوانند رشد برخی از سلولهای سرطانی مثل معده، پستان، مثانه و روده بزرگ را کند کنند.
برای درمان سرطان پستان از چه پزشکی کمک بگیریم؟
برای تشخیص مناسب بیماری و انجام روشهای درمانی باید از کمک پزشکان متخصص زنان، آنکولوژی یا جراح پستان کمک بگیرید. مشاوران با تجربه حال میتوانند در این زمینه به شما کمک کنند.
منابع