سالانه حدود ۱۴۰ میلیون زن در سراسر جهان، به یکی از سه روش زایمان فیزیولوژیک، زایمان طبیعی یا سزارین، زایمان می‌کنند. دانش روبه‌رشد در مورد چگونگی شروع، تسریع، خاتمه، تنظیم یا نظارت بر فرآیند فیزیولوژیکی زایمان، حساسیت آن را روزبه‌روز افزایش می‌دهد. این حساسیت بالا منجر به دخالت‌های پزشکی بیشتر در فرآیند زایمان شده است. کمک‌های پزشکی در هنگام زایمان می‌تواند از استفاده از داروها تا روش‌های زایمان اورژانسی متغیر باشد. حالا این نگرانی وجود دارد که ممکن است این رویکرد، توانایی خود زن در زایمان را تضعیف کند و روی تجربه او (که باید یک تجربه مثبت و متحول‌کننده باشد)، تأثیر منفی بگذارد. راه حل این مشکل، زایمان فیزیولوژیک معرفی می‌شود.
اما زایمان فیزیولوژیک چیست؟ چه تفاوتی با زایمان طبیعی دارد؟ معایب و مزایای آن چیست و برای چه کسانی امکان‌پذیر است؟ اگر باردارید یا قصد باردار شدن دارید و برای انتخاب شیوه مناسب زایمان مردد هستید، در این مقاله‌ی حال، پاسخ همه این سؤالات را می‌خوانید. البته درباره علائم زایمان نیز می‌توانید این مطلب را مطالعه کنید.
زایمان بدون دارو یا فیزیولوژیک چیست؟
زایمان یک تجربه روان‌شناختی عمیق است که تأثیرات جسمی، روانی، اجتماعی و وجودی زیادی، هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت دارد و خاطرات آن تا آخر عمر در ذهن مادران باقی می‌ماند. بعضی از زنان، زایمان طبیعی را انتخاب می‌کنند، زایمانی بدون دارو، چه برای تسکین درد و چه برای شروع یا تسریع زایمان. این همان زایمان فیزیولوژیک است که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. زایمان فیزیولوژیک به طبیعت اجازه می‌دهد که روند معمول خودش را طی کند. در زایمان فیزیولوژیک از تکنیک‌هایی مثل آرامش و تنفس کنترل‌شده برای تسکین و تحمل درد استفاده می‌شود. با زایمان فیزیولوژیک، مادر کنترل بدن خود را در دست دارد. معمولاً یک دستیار زایمان یا ماما به آرامی او را در مراحل زایمان راهنمایی میکند و برای تقویت روحیه در کنار او حضور دارد.
بسیاری از زنان که حاملگی‌های کم‌خطر را تجربه می‌کنند، برای جلوگیری از خطرات احتمالی که داروها برای مادر یا نوزاد ایجاد می‌کنند، به سراغ زایمان فیزیولوژیک می‌روند. داروهای مسکن و اپیدورال می‌توانند بر زایمان شما تأثیر بگذارند، ممکن است فشار خون‌تان را پایین بیاورد، زایمان شما را کند یا تند کند و حالت تهوع یا احساس عدم کنترل روی فرآیند زایمان‌تان داشته باشید. اما بسیاری از زنان، زایمان فیزیولوژیک را انتخاب می‌کنند تا با تجربه زایمان ارتباط بیش‌تری داشته باشند و به شیوه‌ای فعالانه با این پدیده مواجه شوند. با این حال، گاهی اوقات یک مشکل اجتناب‌ناپذیر یا غیرمنتظره رخ می‌دهد و ممکن است مداخلات پزشکی در حین زایمان مورد نیاز باشد.
در زایمان فیزیولوژیک از دارو و مداخلات پزشکی استفاده نمی‌شود
معایب و مزایای زایمان فیزیولوژیک
زایمان طبیعی بدون دارو یا هر نوع مداخله پزشکی، می‌تواند به زنان احساس قدرت بدهد. اما قبل از تصمیم‌گیری برای زایمان فیزیولوژیک باید عوامل زیادی را در نظر بگیرید. مثل هر روش دیگری، زایمان فیزیولوژیک هم معایب و مزایای خاص خودش را دارد. مهمترین مزیت زایمان بدون دارو، همان‌طور که از اسمش انتظار می‌رود، اجتناب از عوارض جانبی داروهای مسکن است.
بعضی مطالعات استفاده از داروهای اپیدورال را با افزایش احتمال نیاز به مداخلات پرخطر در حین زایمان، مثل فورسپس و سزارین اضطراری، مرتبط می‌دانند. این داروها فشار خون پایین و عوارض جانبی مثل تب، سردرد، حالت تهوع، سرگیجه، کمردرد و غیره برای مادر دارند. طولانی شدن احتمالی فرآیند زایمان، فشار دادن دشوارتر، افزایش خطر پارگی پرینه، بی‌حسی پایین‌تنه که حرکت را در حین زایمان محدود میکند، و همچنین نیاز احتمالی به سوند ادراری، از عوارض دیگر داروهای اپیدورال هستند.
کاهش مشکلات پس از زایمان با اجتناب از جراحی و عوارض مرتبط، بهبود تجربه زایمان از طریق دسترسی به مراقبت‌های حمایتی و مشارکت در تصمیم‌گیری، کاهش هزینه‌ها، بهبودی سریعتر پس از زایمان، احتمال پایین‌تر پارگی واژن، امکان تغییر وضعیت در حین زایمان، کاهش خطر نیاز به مداخلات پرخطر، احساس موفقیت و رضایت و شیردهی فوری از دیگر مزایای زایمان فیزیولوژیک هستند. می‌توانید درباره هزینه سزارین و پرداخت اقساطی آن این مطلب را نیز بخوانید.
بیشتر تکنیک‌های زایمان طبیعی تهاجمی نیستند، بنابراین احتمال آسیب یا عوارض جانبی کمی برای شما یا کودکتان وجود دارد. از دست دادن حس یا هوشیاری در این فرآیند وجود ندارد. می‌توانید آزادانه‌تر حرکت کنید و وضعیت‌هایی را پیدا کنید که به شما کمک میکند در طول زایمان راحت باشید.
در کنار این مزایا، باید درد را بدون کمک پزشکی مدیریت کنید و درد فیزیکی ممکن است تجربه جذاب زایمان را برای شما از بین ببرد. زایمان فیزیولوژیک ممکن است برای زنان دارای حاملگی‌های پرخطر امکان‌پذیر نباشد یا به دلایل پزشکی، فرد باردار ممکن است به مداخلات پزشکی یا دارو نیاز پیدا کند. اگر مادر خسته و مضطرب باشد یا استرس داشته باشد، احتمال دارد فرآیند زایمان خیلی طول بکشد.
بیشتر بخوانید: نحوه استفاده از کاپ قاعدگی چگونه است؟
در طول یک زایمان طبیعی باید انتظار چه چیزی داشته باشید؟
اگر این مسیر را انتخاب کنید، احتمال درد و ناراحتی را به‌عنوان بخشی از زایمان می‌پذیرید، اما با آمادگی و حمایت مناسب، زنان اغلب از زایمان طبیعی احساس قدرت و رضایت عمیق‌تری کسب می‌کنند. شما اجازه می‌دهید زایمان خودبه‌خود شروع شود و تا پایان زایمان، بدون مداخله پزشکی و دارو، مسیر طبیعیش را طی کند. زایمان شما القا یا تسریع نمی‌شود، مگر این‌که از نظر پزشکی ضروری باشد. برای این‌که مطمئن شوید همه چیز به‌خوبی پیش می‌رود، ممکن است دائماً تحت‌نظر باشید، مثلا از طریق مانیتور کردن قلب جنین.
زمانی که بدن شما آماده است، زایمان طبیعی را در موقعیتی که برای خودتان راحت‌تر است، انجام خواهید داد. به مداخله پزشکی نیازی نیست، مگر این‌که برای ایمنی یا سلامت شما و فرزندتان ضروری باشد. اگر زایمان فیزیولوژیک و بدون دارو را انتخاب کرده‌اید، انواع حس‌ها را تجربه خواهید کرد. دو حسی که بیشتر با آن مواجه خواهید شد، درد و فشار هستند. زمانی که شروع به فشار دادن می‌کنید، مقداری از فشاری که تجربه می‌کنید، کاهش پیدا میکند. با این‌حال، با پایین آمدن نوزاد به کانال زایمان، شما از فشار در حین انقباض، به فشار ثابت و فزاینده خواهید رسید و چیزی شبیه به یک میل شدید به اجابت مزاج احساس خواهید کرد.
مثل همه انواع زایمان، زایمان فیزیولوژیک هم برای هر کسی زمان متفاوتی را می‌طلبد. در زایمان فیزیولوژیک، دهانه رحم شما به‌طور طبیعی و بدون مداخله پزشکی باز می‌شود و به شما دارویی برای تسریع زایمان داده نمی‌شود، بنابراین ممکن است زایمان طولانی‌تری را تجربه کنید. موارد دیگری هم می‌توانند در طول مدت زایمان تأثیرگذار باشند، مثلا زایمان اغلب برای مادرانی که فرزند اولشان را باردار هستند، بیشتر طول می‌کشد. بنابراین پیش‌بینی این‌که زایمان هر فرد چقدر طول خواهد کشید، چندان ساده نیست. میزان درد زایمان هم برای هر کس متفاوت است. روش‌های متداول مختلفی برای تسکین درد وجود دارد که می‌توانید در حین زایمان از آن‌ها استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: انجام ماموگرافی به چه کسانی توصیه می‌شود؟
آمادگی برای زایمان فیزیولوژیک
برای آمادگی در زایمان فیزیولوژیک اقداماتی وجود دارد که باید آن‌ها را انجام دهید. بدیهی است که باید برای تمام ویزیت‌های قبل از زایمان به پزشک مراجعه کنید. شما باید آمادگی جسمانی و استقامت‌تان را ارتقا قرار دهید و ورزش‌های مناسب دوران بارداری را انجام دهید. شما باید یک مربی داشته باشید که بتواند در مورد زایمان طبیعی راهنمایی‌تان کند. کسی را که قرار است در طول زایمان در کنار شما باشد انتخاب کنید و با هم در کلاس‌های زایمان شرکت کنید. در طول دوران بارداری باید نسبت به آن‌چه پیش‌رو دارید اطلاعات کسب کنید، با روش‌های مقابله با درد زایمان آشنا شوید و روش‌هایی را که ترجیح می‌دهید، پیش از زایمان انتخاب کنید.
ورزش و یوگا زیر نظر مربی می‌تواند آمادگی شما را برای زایمان افزایش دهد
روش‌های مقابله با درد در زایمان طبیعی بدون دارو
زنان بارداری که زایمان فیزیولوژیک را انتخاب می‌کنند، نوزاد خود را بدون استفاده از داروهای تسکین‌دهنده درد به دنیا می‌آورند، نه بدون مدیریت درد. بسیاری از روش‌ها از جمله تکنیک‌های آرام‌سازی و تنفس کنترل‌شده می‌توانند به شما در کاهش درد زایمان فیزیولوژیک کمک کنند.
این‌که چه روشی را برای مقابله با درد انتخاب می‌کنید؛ کاملا به خود شما بستگی دارد. بهترین روش برای هر کس متفاوت است. بسیاری می‌توانند با تمرکز ذهن خود بر روی چیز دیگری، درد را کنترل کنند. دو روش رایج زایمان در ایالات متحده، تکنیک لاماز (Lamaze) و روش برادلی (Bradley) هستند.
تکنیک لاماز به زایمان به‌عنوان یک فرآیند طبیعی و سالم نگاه میکند، اما نسبت به داروهای مسکن، موضعی خنثی دارد و زنان را تشویق میکند تا تصمیم آگاهانه‌ای در مورد استفاده از داروهای اپیدورال و مسکن بگیرند.
روش برادلی، بر رویکرد طبیعی زایمان و مشارکت فعال مربی زایمان تأکید دارد. هدف اصلی این روش پرهیز از مصرف داروها مگر در موارد ضروری است. روش برادلی همچنین بر تغذیه خوب و ورزش در دوران بارداری و تکنیک‌های آرامش و تنفس عمیق به‌عنوان روشی برای مقابله با زایمان تمرکز دارد. اگرچه روش برادلی از یک تجربه زایمان بدون دارو حمایت میکند، کلاس‌های آمادگی برای زایمان، والدین را برای عوارض یا موقعیت‌های غیرمنتظره مثل سزارین اورژانسی آماده می‌کنند.
روش‌های دیگر برای کنترل درد در حین زایمان شامل هیپنوتیزم، یوگا، مدیتیشن، راه رفتن، ماساژ، تغییر وضعیت مثل دوش گرفتن یا تکیه دادن به توپ‌های زایمان، غوطه‌ور شدن در آب گرم یا جکوزی، پرت کردن حواس از طریق فعالیت‌هایی که ذهن را مشغول نگه می‌دارد، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش و تصویرسازی بصری است.
آب‌درمانی در هنگام زایمان فعال، بهترین نتیجه را دارد و ذهن شما را از درد دور میکند. وان آب گرم یا جکوزی به شل شدن ماهیچه‌ها کمک میکند و باعث تسکین درد می‌شود. شناور بودن در آب باعث می‌شود تا احساس سنگینی کم‌تری داشته باشید و این احساس بی‌وزنی به کاهش خستگی کمک میکند.
درباره افسردگی بعد از زایمان بیشتر بدانید
انتقال تجربیات در جلسات گروهی می‌تواند آمادگی زنان برای زایمان فیزیولوژیک را بیشتر کند
زنان باردار باید قبل از شروع زایمان، روش‌های ترجیحی خود را با پزشک زنان در میان بگذارند. این امر درک گزینه‌ها، خطرات و مزایای روش‌های مختلف تسکین درد زایمان و زایمان را تضمین میکند.
چه کسانی می‌توانند زایمان فیزیولوژیک را انتخاب کنند؟
زایمان بدون دارو برای حدود ۸۵ درصد از زنان باردار یک هدف کاملا قابل‌دستیابی و معقول است. ۱۵ درصد دیگر دارای مشکلاتی هستند که آن‌ها را در گروه پرخطر قرار می‌دهد. این گروه از افراد، برای ایمن‌تر شدن زایمان برای مادر یا نوزاد به مداخلات خاصی مثل سزارین نیاز دارند. اگر حاملگی پرخطری داشته باشید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که زایمان فیزیولوژیک را انتخاب نکنید. بارداری شما در صورتی پرخطر در نظر گرفته می‌شود که:
- سن شما بیشتر از ۳۵ سال باشد
- قبلا جراحی رحم داشته‌اید، مثل سزارین
- سابقه بیماری‌هایی نظیر دیابت، پره اکلامپسی یا مشکلات انعقاد خون داشته باشید
- در دوران بارداری الکل یا مواد مخدر مصرف کرده باشید
- در دوران بارداری عوارض خاصی مثل محدودیت رشد جنین یا مشکلات جفت را تجربه کرده باشید
- بیشتر از یک جنین باردار باشید (دو یا چند قلویی)
سخن آخر
اگر خودتان را برای زایمان آماده می‌کنید، در مرحله اول باید تصمیم بگیرید که چه روشی برای شما مناسب است. با توجه به شرایط و محدودیت‌هایتان تصمیم‌گیری کنید. اگر زایمان فیزیولوژیک انتخاب شماست، باید از همین لحظه برای آن آماده شوید. در کلاس‌های لاماز و ورزش‌های بارداری شرکت کنید، روش‌های مقابله با درد را بیاموزید و آگاهی خود را از آن‌چه پیشرویتان است، بالا ببرید. به‌خاطر داشته باشید که هدف شما داشتن فرزند سالم، بدن سالم برای مراقبت از او و تجربه‌ای مثبت برای خودتان است.
اگر سوالی که در زمینه زایمان فیزیولوژیک دارید، می‌توانید از دکتر زنان آنلاین در حال بپرسید و با آن‌ها مشاوره آنلاین داشته باشید.
سوالات متداول
زایمان فیزیولوژیک چیست؟
زایمان فیزیولوژیک در واقع همان زایمان طبیعی است که بدون دارو یا سایر مداخلات پزشکی انجام می‌شود.
آیا زایمان فیزیولوژیک درد دارد؟
بله، شما در این زایمان درد و فشار را تجربه خواهید کرد؛ با این حـال روش‌های مختلفی وجود دارد که با کمک آن‌ها می‌توانید میزان درد را حین زایمان کم یا کنترل کنید.
مزایای زایمان فیزیولوژیک چیست؟
زمان کوتاهتر زایمان، بهبود سریعتر و کاهش عوارض ناشی از دارو از مهمترین مزایای این زایمان است.
زایمان فیزیولوژیک برای چه افرادی مناسب نیست؟
افراد بالای ۳۵ سال، کسانی که سایقه بیماریهای پرخطر مثل دیابت، فشار خون و… دارند، افرادی که قبلا رحمشان را جراحی کردهاند و همچنین مادرانی که دو یا چند قلو باردارند، کاندیدای مناسبی برای این زایمان نیستند.
منبع
