نارکولپسی یا حمله خواب، یک اختلال خواب مزمن است که با خواب آلودگی شدید در طول روز و حملات ناگهانی خواب مشخص میشود. افراد مبتلا به نارکولپسی غالبا برای بیدار ماندن برای مدت زمان طولانی به مشکل برمی‌خورند. این افراد ممکن است در هر زمان و در طول هر نوع فعالیتی ناگهان به خواب بروند. این حملات ناگهانی میتواند اختلالات جدی در برنامه روزانه شما ایجاد کند و باعث مشکلات مختلفی در مدرسه، محل کار و محیط اجتماعی شود. همچنین خطر تصادفات و جراحات جدی را نیز افزایش دهد. اینکه علائم حملات خواب چند بار در روز و به چه شدت رخ می‌دهد، میتواند متفاوت باشد. درک انواع نارکولپسی و علائم، علل، تشخیص و درمان آن‌ها میتواند بیماران و عزیزانشان را برای مقابله موثرتر با آن توانمند سازد.
نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یک اختلال عصبی است که فرآیندهای خواب و بیداری را مختل می‌کند. علائم اولیه آن خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) است که به دلیل عدم توانایی مغز در تنظیم صحیح بیداری و خواب رخ می‌دهد. خواب معمولی طی چند مرحله انجام میشود، ما وارد مراحل اولیه خواب می‌شویم، سپس مراحل عمیق‌تر و بعد از حدود ۹۰ دقیقه حرکات سریع چشم (REM) در مرحله نهایی رخ می‌دهد. در نارکولپسی، خواب REM نامنظم است و اغلب در عرض چند دقیقه پس از خواب شروع میشود که بسیار زودتر از حالت عادی است. این یعنی افراد مبتلا به حمله خواب تقریبا بلافاصله در چرخه خواب و گاهی اوقات در حالی که بیدار هستند، به خواب REM می‌روند. REM به دلیل تغییرات در مغز که نحوه عملکرد خواب را مختل می‌کند، به سرعت در افراد مبتلا به نارکولپسی رخ می‌دهد. این اختلالات همچنین باعث خواب‌آلودگی در طول روز و سایر علائم نارکولپسی میشود.
شما همینطور می‌توانید راجع به خوب خوابیدن ،مطلبی را در حال بخوانید.
افراد مبتلا به حملات خواب ممکن است اختلالات خواب دیگری داشته باشند، مانند آپنه انسدادی خواب (وضعیتی که در طول شب راه هوایی در بینی و حلق را تا حدی یا بهطور کامل مسدود میشود)، سندرم پای بی‌قرار و حتی بی‌خوابی. برخی از افراد مبتلا به نارکولپسی در طول دوره‌های کوتاه حملات خواب، رفتار خودکار را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است هنگام انجام کاری که معمولا انجام می دهند، مثل نوشتن، تایپ کردن یا رانندگی، به خواب بروند و در هنگام خواب به انجام آن کار ادامه دهند. البته وقتی از خواب بیدار می‌شوند، نمی‌توانند به خاطر بیاورند که چه کار کرده‌اند و احتمالا آن کار را هم به خوبی انجام نداده‌اند.
در حال بخوانید: علت خواب زیاد در زنان
انواع نارکولپسی
طبق طبقه بندی بینالمللی اختلالات خواب، ویرایش سوم (ICSD-3)، دو نوع حمله خواب وجود دارد: نارکولپسی نوع ۱ (NT1) و نوع ۲ (NT2).
حمله خواب نوع ۱
نارکولپسی نوع اول یا NT1 (Narcolepsy type 1) نوع شایع‌تر حملات خواب است که با علامت کاتاپلکسی یعنی بیاختیاری عضلات همراه است. نارکولپسی نوع ۱ قبلا «نارکولپسی همراه با کاتاپلکسی» شناخته می‌شد. البته همه بیمارانی که مشکل‌شان NT1 تشخیص داده میشود، قسمت‌های کاتاپلکسی را تجربه نمی‌کنند. NT1 همچنین میتواند زمانی تشخیص داده شود که فرد دارای سطوح پایین هیپوکرتین است، یک ماده شیمیایی در بدن که به کنترل بیداری کمک می‌کند. حتی در هنگام تشخیص، کاتاپلکسی در نهایت در تعداد قابل توجهی از افراد با سطوح پایین هیپوکرتین رخ می‌دهد.
حمله خواب نوع ۲
نارکولپسی نوع ۲ یا NT2 (Narcolepsy type 2) قبلا «نارکولپسی بدون کاتاپلکسی» شناخته می‌شد. افراد مبتلا به نارکولپسی نوع ۲ علائم مشابه بسیاری از افراد مبتلا به نوع ۱ را دارند، اما کاتاپلکسی یا سطوح پایین هیپوکرتین ندارند. اگر فرد مبتلا به NT2 بعدا دچار کاتاپلکسی یا سطوح پایین هیپوکرتین شود، تشخیص وی میتواند به عنوان NT1 طبقه‌بندی شود.
در حال بخوانید: علت اضطراب اجتماعی
نارکولپسی ثانویه
این نادرترین نوع حملات خواب است. این نوع حملات خواب میتواند پس از آسیب به بخشی عمیق از مغز به نام هیپوتالاموس که خواب شما را تنظیم می‌کند، رخ دهد. نارکولپسی ثانویه همچنین میتواند ناشی از تومور مغزی، مولتیپل اسکلروزیس یا التهاب مغزی به نام انسفالیت باشد. ممکن است علائم شایع نارکولپسی مانند خواب پاره پاره در شب یا خواب بسیار زیاد داشته باشید (بیش از ۱۰ ساعت در شب).
نارکولپسی شامل دو نوع اصلی است. نوع اول که با بیاختیاری عضلات یا کاتاپلکسی همراه است و نوع دوم که بدون کاتاپلکسی است
علائم نارکولپسی
خواب‌آلودگی قابل توجه در طول روز: همه افراد مبتلا به نارکولپسی دارای خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) هستند، که در آن فرد مبتلا بهطور ناگهانی میل شدید به خوابیدن را تجربه می‌کند. EDS عملکرد صحیح در طول روز را دشوار می‌کند و می تواند علت خواب زیاد باشد.
کاتاپلکسی: کاتاپلکسی، از دست دادن ناگهانی و موقتی اختیار عضلات است. این مشکل میتواند از افتادگی پلک‌ها، که به آن کاتاپلکسی جزئی گفته میشود، تا سقوط کل بدن متغیر باشد. خنده و احساسات شدید، مانند هیجان و ترس، میتواند باعث ایجاد کاتاپلکسی شود. میزان دفعات بروز آن در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است چندین بار در روز یا یک بار در سال اتفاق بیفتد. گاهی اوقات ممکن است کاتاپلکسی در اواخر دوره بیماری رخ دهد. اگر از داروهای سرکوب‌کننده مانند داروهای ضد افسردگی خاص استفاده می کنید، تشخیص این بیماری در شما سخت میشود.
تنظیم ضعیف مرحله حرکت سریع چشم (REM): خواب REM مرحله‌ای از خواب است که شما رویاهای واضحی با از دست دادن اختیار عضلانی دارید و معمولا ۹۰ دقیقه پس از به خواب رفتن شروع میشود. خواب REM میتواند در هر زمان از روز تا حدود ۱۵ دقیقه پس از به خواب رفتن، برای افراد مبتلا به حمله خواب اتفاق بیفتد.
فلج خواب: فلج خواب عبارت است از ناتوانی در حرکت یا صحبت هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن. این حملات فقط چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشند. فلج خواب، فلج دیده شده در خواب REM را تقلید می‌کند. هرچند بر حرکات چشم یا توانایی تنفس تأثیر نمی‌گذارد.
توهم هنگام به خواب رفتن: افراد مبتلا به حملات خواب ممکن است همزمان با فلج خواب دچار توهمات واضحی شوند. توهمات معمولا هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ می‌دهند.
خواب پاره پاره در شب: اگرچه افراد مبتلا به نارکولپسی در طول روز بیش از حد خواب آلود هستند، اما ممکن است برای خوابیدن در شب دچار مشکل شوند.
علائم نارکولپسی شامل خواب آلودگی شدید در طول روز، فلج خواب، توهم، خواب پاره پاره در طول شب و کاتاپلکسی است
نارکولپسی در کودکان
بین علائم نارکولپسی در کودکان و بزرگسالان همپوشانی قابل توجهی وجود دارد، اما تفاوت‌های مهمی هم با یکدیگر دارند. در کودکان، EDS بیشتر به‌صورت بی‌قراری یا تحریک‌پذیری ظاهر میشود که ممکن است به‌عنوان یک مشکل رفتاری تفسیر شود. در شب، کودکان مبتلا به نارکولپسی ممکن است بیشتر بخوابند و حرکات بدن فعال‌تری در طول خواب داشته باشند. کاتاپلکسی اغلب در کودکان ملایم‌تر است، اگرچه در ۸۰ درصد موارد رخ می‌دهد. بیاختیاری عضلات در کودکان مبتلا به نارکولپسی، معمولا صورت را درگیر می‌کند نه بدن را و ممکن است به‌عنوان یک تیک صورت تلقی شود. کاتاپلکسی در کودکان ممکن است با پاسخ احساسی مرتبط نباشد.
در حال بخوانید: روش های پیشگیری از سوزاک
تشخیص نارکولپسی
تشخیص نارکولپسی نیاز به تجزیه و تحلیل دقیق توسط پزشک آشنا با این بیماری دارد. از آن‌جا که این بیماری نادر است و علائم آن را می‌توان مشابه بیماری‌های دیگری در نظر گرفت، حملات خواب ممکن است تا سال‌ها تشخیص داده نشود. فرایند تشخیص با مرور علائم و سابقه پزشکی شروع میشود. این مرحله به پزشک کمک می‌کند تا عادات خواب بیمار و ماهیت EDS او را درک کند. در بسیاری از موارد، به ویژه در مورد کودکان، اعضای خانواده هم به‌منظور ارائه اطلاعات بیشتر در مورد علائم بیمار، درگیر روند تشخیص می‌شوند. ممکن است آزمایشاتی برای ارزیابی EDS و خواب انجام شود. آزمایشی به نام مقیاس خواب‌آلودگی (Epworth ESS) بر اساس احساس ذهنی بیمار از علائم آن است. ممکن است پلی سومنوگرافی (PSG)، یک آزمایش دقیق که در آن سنسورها بر فعالیت مغز و بدن نظارت می‌کنند، لازم باشد. این نوع بررسی خواب، در طول یک شب و در کلینیک تخصصی انجام میشود.
روز بعد از آزمون PSG، از آزمون دیگری به نام MSLT (Multiple Sleep Latency Test) می‌توان برای ارزیابی عینی خواب‌آلودگی استفاده کرد. در طول MSLT، به بیمار دستور داده میشود که سعی کند در حالی که به سنسورهای مورد استفاده در PSG متصل است، در پنج فاصله زمانی مختلف بخوابد. افراد مبتلا به حملات خواب تمایل دارند سریع بخوابند و به سرعت خواب REM را در طول MSLT شروع کنند. ممکن است برای حذف مایع مغزی نخاعی (CSF) و ارزیابی سطح هیپوکرتین آن از آزمایش دیگری استفاده شود. این کار با روشی به نام ضربه نخاعی یا سوراخ کمری انجام میشود. سطوح پایین هیپوکرتین نشان دهنده NT1 است و به تشخیص آن از نوع NT2 کمک می‌کند.
در حال بخوانید: دلیل ابتلا به بیماری لایم
درمان نارکولپسی
هیچ درمانی برای نارکولپسی نوع ۱ یا نوع ۲ وجود ندارد. اهداف درمان نارکولپسی بهبود ایمنی بیمار، کاهش علائم و افزایش کیفیت زندگی است. برای بسیاری از افراد مبتلا به حمله خواب، این بیماری بهطور کلی در طول زمان ثابت می‌ماند. در برخی موارد، علائم خاصی ممکن است با افزایش سن بیمار بهبود یابد و به ندرت، بهبود علائم ممکن است خود به خود اتفاق بیفتد. تا همین امروز کارشناسان نمی‌دانند چرا این بیماری در افراد مختلف به اَشکال متفاوتی ظاهر میشود. درمان NT1 و NT2 مشابه است با این تفاوت که درمان نارکولپسی نوع ۲ شامل مصرف دارو برای کاتاپلکسی نیست. ترکیبی از رویکردهای پزشکی و رفتاری میتواند علائم را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد، اما آن‌ها را از بین نمی‌برد. برخی از سطوح EDS حتی با وجود درمان، همچنان باقی می‌ماند. همه درمان‌ها باید تحت نظر پزشکی انجام شود که میتواند برنامه درمانی را به بهترین وجه با شرایط خاص بیمار تنظیم کند.
داروهای مختلف ممکن است به کاهش برخی علائم مرتبط با نارکولپسی کمک کند
رویکردهای رفتاری درمان
روش‌های رفتاری، روش‌های درمانی غیرپزشکی هستند. روش‌های متعددی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را در عادات روزانه افراد مبتلا به حمله خواب گنجاند.
برنامه‌ریزی برای چرت‌های کوتاه: از آن‌جا که چرت‌های کوتاه برای افراد مبتلا به نارکولپسی نشاط‌آور است، زمان‌بندی برای چرت زدن در طول روز میتواند EDS را کاهش دهد. ممکن است برای چرت زدن در مدرسه یا محل کار، امکاناتی لازم باشد.
داشتن بهداشت خواب سالم: برای مقابله با خواب بی‌کیفیت در شب، افراد مبتلا به نارکولپسی می‌توانند از عادات خوب خواب بهره‌مند شوند. بهداشت خوب خواب شامل یک برنامه خواب ثابت (برای خوابیدن و بیدار شدن)، محیط خواب کاملا آرام و به دور از سروصدا و استفاده محدود از وسایل الکترونیکی قبل از خواب است.
اجتناب از الکل و سایر داروهای آرامبخش: هر ماده‌ای که باعث خواب‌آلودگی شود ممکن است علائم نارکولپسی در طول روز را بدتر کند.
رانندگی با احتیاط: افراد مبتلا به نارکولپسی باید در مورد رانندگی ایمن با پزشک مشورت کنند. چرت زدن قبل از رانندگی و اجتناب از رانندگی‌های طولانی یا یکنواخت، نمونه‌هایی از اقدامات برای افزایش ایمنی در حین رانندگی است.
داشتن رژیم غذایی متعادل: افراد مبتلا به نارکولپسی بیشتر در معرض چاقی هستند. به همین دلیل توصیه میشود که بیش از دیگران به داشتن یک برنامه غذابب مناسب و سالم اهمیت دهند.
ورزش: فعال بودن میتواند به جلوگیری از چاقی کمک کند و ممکن است در بهبود خواب شبانه هم مؤثر باشد.
حمایت: گروه‌های حمایتی و متخصصان سلامت روان می‌توانند سلامت عاطفی را ارتقا دهند و با خطرات ناشی از کناره‌گیری اجتماعی، افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا به نارکولپسی مقابله کنند.
در حال بخوانید: علائم درد زایمان پسر
داروی نارکولپسی
اگرچه درمانهای رفتاری اغلب مفید هستند، اما اکثر افراد مبتلا به نارکولپسی برای کنترل یک یا چند مورد از علائم خود لازم است که از دارو استفاده کنند. داروهای نارکولپسی اغلب علائم را بهبود می‌بخشند، اما می‌توانند عوارض جانبی هم ایجاد کنند. این داروها نیاز به نسخه دارند و باید با دقت و طبق دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشک و داروساز مورد استفاده قرار بگیرند.
مودافینیل (Modafinil)و آرمودافینیل (Armodafinil): این دو داروی تقویت‌کننده بیداری، از نظر شیمیایی مشابه بوده و معمولا اولین درمان برای EDS هستند.
متیل فنیدات (Methylphenidate): این دارو یک نوع آمفتامین است که میتواند EDS را کاهش دهد.
سولریامفتول (Solriamfetol): این دارو توسط FDA در سال ۲۰۱۹ تأیید شد و اثرات قابل مقایسه با مودافینیل را بر روی EDS نشان داده است.
سدیم اکسیبات (Sodium oxybate): این دارو میتواند کاتاپلکسی، EDS و اختلالات خواب شبانه را کاهش دهد، اما ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا بر EDS تأثیر بگذارد.
پیتولیسانت (Pitolisant): این دارو هم در سال ۲۰۱۹ توسط FDA تایید شده است. pitolisant یک داروی تقویت‌کننده بیداریست که تأثیرات مثبتی هم بر کاتاپلکسی دارد.
همه این داروها برای همه بیماران جواب نمی‌دهند. برخی بیماران ممکن است نسبت به بعضی از این داروها عوارض جانبی آزاردهنده‌تری داشته باشند یا دچار تداخل دارویی شوند. فقط پزشک است که میتواند بر اساس علائم و سابقه بیماری شما، بهترین دارو و مناسب‌ترین دوز را برای‌تان مشخص کند.
درمان نارکولپسی در کودکان
درمان کودکان مبتلا به نارکولپسی مشابه درمان در بزرگسالان است، اما هنگام انتخاب داروها و دوز آن‌ها ممکن است اقدامات محتاطانه‌تری انجام شود. آکادمی متخصصان کودک آمریکا قبل از شروع مصرف داروهای محرک، ارزیابی قلب و عروق را توصیه می‌کند.
درمان نارکولپسی در دوران بارداری
یک نظرسنجی نشان داد که اکثر متخصصان توصیه می‌کنند هنگام باردار شدن و همچنین در دوران بارداری و شیردهی، داروهای نارکولپسی را متوقف کنید. البته این کار به هیچ وجه نباید خودسرانه انجام شود و نیاز یه مشورت با پزشک و بررسی‌های دقیق دارد.
سؤالات متداول
نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یا حملات خواب، یک اختلال خواب مزمن است که با خواب‌آلودگی شدید در طول روز (EDS) و حملات ناگهانی خواب بروز پیدا می‌کند. افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب برای بیدار ماندن برای مدت زمان طولانی دچار مشکل هستند.
علائم نارکولپسی چیست؟
نارکولپسی یک مشکل مادامالعمر است. علائم این بیماری میتواند با گذشت زمان تا حدی بهبود یابند، اما هرگز بهطور کامل از بین نمیروند. معمولترین علائم آن عبارتند از: خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، کاتاپلکسی یا بیاختیاری عضلات، فلج خواب و توهم.
انواع نارکولپسی چیست؟
دو نوع اصلی نارکولپسی وجود دارد: نوع ۱ و نوع ۲. نارکولپسی نوع ۱ قبلا به‌عنوان «نارکولپسی با کاتاپلکسی» و نوع ۲ هم به نام «نارکولپسی بدون کاتپلکسی» شناخته می‌شد. در موارد بسیار نادر، فرد ممکن است نوع دیگری از حملات خواب را ایجاد کند که به نارکولپسی ثانویه معروف است.
درمان نارکولپسی چیست؟
درمان نارکولپسی شامل درمانهای رفتاری و دارویی میشود. البته برای نارکولپسی نوع ۲ که بیمار بیاختیاری عضلات را تجربه نمیکند، ممکن است نیازی به درمان دارویی نباشد.
منابع
سلام و وقت بخیر ممنون از توجه شما کاربر عزیز :)
مطالب بسیار عالی ومفید بود.