این روزها که اخبار جنبش «Me too» یا «من هم» در ایران حسابی داغ شده است، بیش از هر زمان دیگری درباره سکسیسم می‌شنویم. اما سکسیسم چیست؟ به چه کسی سکسیست می‌گویند؟ آسیب‌هایی که سکسیسم به زنان وارد می‌کند چگونه است و چطور می‌توانیم با این موضوع در جامعه مقابله کنیم؟
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
سکسیسم چیست؟
هر زنی در طول دوران زندگی خود، بدون شک بارها با سکسیسم در جامعه مواجه شده است. از مزاحمت‌های کلامی و جسمی در خیابان گرفته تا تبعیض‌های آشکار و پنهان جنسیتی در محل کار یا خانواده. اگر زن هستید ممکن است برایتان پیش آمده باشد (و اگر مرد منصفی هستید، احتمالا چنین چیزی را مشاهده کرده‌اید) که در یک شرکت یا اداره، مردی که همکارتان است و توانایی‌های شغلی یکسانی با یک همکار زن دارد، حقوق بیشتری از او دریافت کند. یا در یک خانواده، فرزند پسر نسبت به دختر، آزادی‌های بیشتری برای تفریح، ارتباط با دوستان، انتخاب شغل، انتخاب همسر و… داشته باشد. به این پدیده، سکسیسم یا تبعیض جنسیتی می‌گویند. در واقع سکسیسم، تعصب یا تبعیض بر اساس جنسیت، به ویژه علیه زنان و دختران است.
البته این مسئله فقط مربوط به زنان نمی‌شود. در جوامعی که معتقدند «کار کردن و کسب درآمد وظیفه مرد است» یا «مرد نباید گریه کند و احساسات خود را بروز دهد» و بنا بر این عقاید، فشار بسیاری بر مردان از سال‌های اولیه جوانی وارد می‌کنند، سکسیسم علیه مردان هم وجود دارد.
پس سکسیسم نوعی از تبعیض است که باعث فشار، تحقیر و رفتارهای خاص علیه یک جنسیت می‌شود. به این دلیل که در اغلب جوامع جهان، از دیرباز مردسالاری رواج داشته، به همین دلیل تبعیض جنسیتی را بیشتر علیه زنان می‌بینیم. سکسیسم ممکن است آگاهانه یا ناخودآگاه، عمدی یا غیرعمدی باشد و بر روی کار، رفتار، حقوق و حتی نحوه لباس پوشیدن افراد تثیر بگذارد. سکسیسم تقریبا در هر فضا و زمینه‌ای می‌تواند رخ دهد: در محل کار، در خانه، در مدرسه، در قوانین یا در ساختار حکومت.
بیشتر بخوانید: روانشناسی ارتباط با دیگران
تاریخچه سکسیسم
اصطلاح سکسیسم در طول موج دوم فمنیسم و به موازات اصطلاح نژادپرستی ظهور کرد، اما این موضوع به این معنی نیست که پیش از آن سکسیسم در جامعه وجود نداشت. از سال‌های خیلی دور، زنان در ایالات متحده و همچنین بسیاری از کشورها، از حقوق برابر با مردان در زمینه‌هایی مثل مدرسه رفتن و به دست آوردن تحصیلات و همچنین شرکت در انتخابات برخوردار نبودند.
سکسیسم در اعلامیه استقلال آمریکا و قانون اساسی این کشور نهفته است. به عنوان مثال در اعلامیه استقلال آمده است که «همه مردان برابر هستند» و هیچ اشاره‌ای به زنان ندارند، گویی زنان به عنوان شهروند در اجتماع شناخته نمی‌شوند و وظایف آن‌ها به خانه‌داری و نگهداری از فرزندان محدود می‌شود.
در حدود ۱۰۰ سال قبل فقط زنان ۴ کشور در سراسر جهان حق رای داشتند
تا زمانی که قانون املاک زنان متاهل در سال ۱۸۴۸ در نیویورک تصویب شد و توسط ایالت‌های دیگر هم مورد تایید قرار گرفت، اموال زنان متاهل املاک همسرش محسوب می‌شد، نه خودش. عجیب به نظر می‌رسد، نه؟ یعنی یک زن نمی‌توانست ارثیه خانوادگی خود را در اختیار خودش داشته باشد و آن را آن‌طور که می‌خواهد مدیریت کند.
به استثنای برخی ایالت‌های آمریکا که در دهه‌های قبل قوانین رای‌گیری را تصویب کردند، زنان تا زمان تصویب متمم ۱۹ در سال ۱۹۲۰ به‌طور قانونی مجاز به رای دادن نبودند. بهتر بگوییم، حدود ۱۰۰ سال قبل، فقط ۴ کشور در سراسر دنیا به زنان حق رای داده بودند. عربستان سعودی یکی از کشورهایی است که زنانش تا سال ۲۰۱۵ حق رای نداشتند.
جنبش حقوق زنان که می‌خواست برای زنان حقوق و منزلت برابر با مردان بیاورد، به آن‌ها اجازه داد از نظر موقعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پیشرفت کنند و گام‌های قابل توجهی بردارند. پیش از این زنان نمی‌توانستند همان مشاغل مردان را داشته باشند، اما امروزه بسیاری از مناصبی که در گذشته فقط به مردان سپرده می‌شد، در اختیار زنان قرار گرفته است.
با همه این پیشرفت‌ها، سکسیسم حتی پس از فمینیسم موج دوم دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، که شامل عدم تصویب اصلاحیه حقوق برابر بود، ادامه یافت. امروزه زنان همچنان در محل کار و اجتماع با آزار و اذیت جنسی روبه‌رو هستند. در واقع زنان هنوز با سقفی شیشه‌ای مقابله می‌کنند که مانع از دستیابی آن‌ها به بالاترین سطوح شغلی می‌شود.
بیشتر بخوانید: فوبیای ازدواج
جنبش #MeToo یا #من_هم
آزار و اذیت جنسی، که شامل رفتارهای جنسیتی و ناشی از تصورات جنسیتی در مورد زنان است، پس از آنکه بیش از ۸۰ زن، هاروی وینستین را به سوءاستفاده جنسی و سوءرفتار متهم کردند، در مسائل روز جامعه قرار گرفت.
جنبش #MeToo از سال ۲۰۰۷ در جهان شروع شد و تا امروز ادامه دارد
هشتگ #Metoo در ابتدا توسط تارانا بورک مورد استفاده قرار گرفت و سپس توسط آلیسا میلانو در شبکه‌های اجتماعی ترند شد، به سمبلی از یک جنبش جدید علیه آزار و اذیت جنسی مبدل گشت، زیرا زنان بیشماری داستان‌های خود را درباره رفتارهای تبعیض‌آمیز جنسیتی، آزارهای جسمی و کلامی، تعرض و تجاوز به اشتراک گذاشتند. گرچه این جنبش با اشکالاتی روبه‌رو است و مخالفان بسیاری هم دارد، اما همچنان به عنوان یک راهکار موثر در زمینه بیان مشکلات زنان به کار می‌رود.
در ایران نیز این جنبش با هشتگ #من_هم در شبکه‌های اجتماعی، خصوصا توییتر، ترند شد و زنان برای اولین بار تجربیات آزارهای جنسیتی خود را به صورت عمومی منتشر کردند.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال یادگیری
۱۰ نمونه سکسیسم در زندگی روزمره
سکسیسم فقط به شرکت‌های بزرگ و عریض و طویل، سینما، رسانه یا مسابقات ورزشی ختم نمی‌شود و در زندگی روزمره نیز در مقیاس کوچکتر اتفاق میافتد. در اینجا ۱۰ نمونه از تبعیض جنسی آورده شده است که بسیاری از زنان، آن‌ها به‌طور منظم تجربه می‌کنند.
آزارهای کلامی و نادیده گرفتن
چند زن ممکن است آزار و اذیت‌های کلامی یا فیزیکی را در خیابان تجربه نکرده باشد؟ معمولا اگر زنی به این رفتار پاسخ ندهد، با یک توهین یا نادیده گرفتن اجتناب‌ناپذیر روبه‌رو خواهد شد. «چرا لبخند نمی زنی؟» یک توهین مکرر است و انتظاری‌ست که مردان مزاحم به‌طور معمول از زنان دارند. به این معنی که زنان همیشه باید خوشحال به نظر برسند، احساسات خود را بیان نکنند و حتی وقتی با آزار و اذیت خیابانی روبه‌رو می‌شوند، پاسخ مثبت دهند.
این انتظار که یک زن باید همیشه لبخند بر لب داشته باشد، مسئله ساز است و اضطراب را در زنان افزایش می‌دهد. زیرا این حس را به آن‌ها می‌دهد که در هر وضعیتی باید خوب به نظر برسند. همچنین این واقعیت را نادیده میگیرد که زنان، انسان‌هایی با طیف وسیعی از احساسات هستند.
تحقیقات نشان می‌دهد که زنان اغلب به دلیل ابراز عصبانیت مجازات می‌شوند، در حالی که مردان به دلیل رفتار مشابه، واکنش‌های مثبتی می‌گیرند. اگر زمانی وسوسه شدید که به زنی یادآوری کنید که لبخند بزند، به یاد داشته باشید که ممکن است آن زن، چیزهای زیادی برای ناراحت شدن داشته باشد. به خودتان بقبولانید که زنان هم مانند مردان احساسات منفی دارند و نمی‌توانند همیشه خوشحال و خنده‌رو باشند.
استانداردهای دوگانه
در محل کار و سایر فضاها مثل خانواده، مدرسه و… زنان معمولا با استانداردهای دوگانه‌ای مواجه می‌شوند. به عنوان مثال، معمولا از زنان انتظار می‌رود كه مطیع و مودب باشند، در حالی كه مردان در نشان دادن عصبانیت و خشم‌شان آزاد هستند. در خانواده‌های متعصبی که فرزند دختر و پسر دارند، این استاندارهای دوگانه به شکل آزاردهنده‌ای خود را نشان می‌دهد و اغلب در مقابل اعتراض دختران خانواده به آزادی‌های تبعیض‌آمیز برادرانشان، به جنسیت و تفاوت‌های آن اشاره می‌شود. این رفتارها گاه تا آنجا پیش می‌رود که دختران را نسبت به جنسیتشان منزجر می‌کند.
با شناخت نمودهای تبعیض جنسیتی در جامعه می‌توانیم با این نابرابری‌ها مبارزه کنیم
قضاوت درباره مدیریت و رهبری زنان
زنانی که در کارشان موقعیتهای مدیریت و رهبری دارند و قاطعانه رفتار می‌کنند، اغلب به دلیل رفتارهایشان با واکنش‌های منفی روبه‌رو می‌شوند و ممکن است سرد و پرخاشگر تلقی شوند، در حالی که درباره مردان رهبر یا مدیر با رفتارهای مشابه، چنین قضاوت‌های دیده نمی‌شود. به همین ترتیب، زنان گاهی اوقات با اظهارات تحقیرآمیزی درمورد نحوه رسیدن به موقعیتی که در آن قرار گرفته‌اند مواجه می‌شوند، مثلا ممکن است آن‌ها را متهم کنند که با مدیران رده بالا رابطه جنسی برقرار کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: اختلال واژینیسموس یا بیماری تنگی واژن
تناقض هوش و زیبایی
وقتی یک زن اشتباهی مرتکب می‌شود، گاهی به تمسخر به او می‌گویند که «شما در دسته زنان زیبا قرار دارید!». این ایده که زنان یا باهوش هستند یا زیبا، یک نوع نگاه کاملا سکسیستی تلقی می‌شود. حتی برخی پا را از این فراتر می‌گذارند و می‌گویند: «زنان دو گروه هستند؛ زنان زیبا و زنان فمنیست!» و با استفاده از این جملات تحقیرکننده، هر زنی که برای به دست آوردن حقوق برابر تلاش می‌کند را سرکوب می‌کنند.
شکاف حقوق و دستمزد بر اساس جنسیت
سکسیسم علاوه بر پیامدهای اجتماعی می‌تواند در مسائل مالی نیز تاثیر داشته باشد. شکاف حقوق و دستمزد جنسیتی، که میانگین تفاوت درآمد زنان نسبت به مردان را توصیف می‌کند، طی سال‌ها و با تلاش‌های مدافعان حقوق زنان کاهش یافته است، با این حـال همچنان در بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها، زنان کارمند با موقعیتی تحصیلی، کاری و تخصصی برابر با مردان، حقوق کمتری دریافت می‌کنند.
معنی ندادن نه!
این موضوع یک مشکل بزرگ برای بسیاری از زنان است و کاملا سکسیتی تلقی می‌شود. وقتی به زنی پیشنهاد دوستی، ازدواج، معاشرت یا چیزهایی از این دست می‌دهید، او حق دارد درخواست شما را بپذیرد یا خیر. مردان باید به این باور برسند که وقتی زنی می‌گوید نه، یعنی نه!
نباید پس از شنیدن جواب منفی، دست به تحقیر زن بزنید، به او فشار بیاورید یا تصور کنید که او در رابطه دیگری قرار دارد.
زبان جنسیتی
توصیفات «زنانه» و «دخترانه» معمولاً به عنوان توهین استفاده می‌شود. هنگام توصیف شجاعت و صلابت، جملاتی مانند «مردانه» یا «مثل یک مرد» را بیان کنیم. اما عباراتی مانند «مثل دخترا نباش» برای توهین استفاده می‌شود و معمولا ارتباطی بین صفات زنانه و ضعیف بودن وجود دارد.
مدتی قبل آزمونی روی گوگل ترنسلیت انجام شد که هنگام نوشتن کلماتی مثل آشپز، زیبا، خانه‌دار، پیشخدمت و… ضمیر مونث و هنگام نوشتن تاجر، باهوش، موفق و… ضمیر مذکر را نمایش می‌داد. وقتی زبان جنسیتی می‌شود، یعنی سکسیسم در حـال نشان دادن خود است.
تعصب ناآگاهانه
آزارهای غیرعمدی مثل تمایل به استخدام کارمند مرد زمانی که توانایی‌های او با کاندیداهای تصدی این شغل که زن هستند، یکسان است. جوک گفتن در مورد زنان و تصور اینکه یک زن به طور معمول به نقش‌های زنانه تمایل دارد و رفتارهایی از این دست، اشکالی از سکسیسم هستند که اغلب زنان به صورت روزمره با آن مواجه‌اند. چه فردی که مرتکب این رفتارها می‌شود، به تعصبات جنسیتی خودش آگاه باشد چه نه. چنین رفتارهای تبعیض‌آمیزی می‌تواند تاثیر زیادی بر مردم و فرهنگ یک سازمان داشته باشد.
متهم شدن زن در هنگام آزار
بسیاری از زنان وقتی مورد آزار کلامی یا جنسی قرار می‌گیرند، با این اتهام روبه‌رو می‌شوند که حتما پوشش مناسبی نداشتی، رفتارت درست نبوده، بیش از حد احساس صمیمیت کرده‌ای و چیزهایی از این دست. در این مواقع معمولا اصل موضوع که همان آزار یا تعرض است، به حاشیه رانده شده و متهم اصلی فراموش می‌شود. سرزنش قربانی زن پس از آزار، یکی از نمودهای سکسیسم است.
سوالات متداول
معنی سکسیسم چیست؟
سکسیسم دو معنی دارد: ۱: تعصب یا تبعیض بر اساس جنسیت خصوصا تبعیض علیه زنان. ۲: رفتار، شرایط یا نگرش‌هایی که کلیشه‌های نقش‌های اجتماعی را بر اساس جنس پرورش می‌دهند.
نمونههای سکسیسم در جامعه چه مواردی هستند؟
کمتر بودن درآمد زنان نسبت به مردان در موقعیتهای شغلی مشابه، اجازه ندادن به زنان برای بیان احساساتی مثل خشم و عصبانیت، تاکید بیش از حد روی زیباییهای ظاهری بر اساس استانداردهای رسانه، قضاوت نادرست زنانی که در جایگاه مدیریتی و رهبری قرار دارند و… همگی نمونههایی از مواجهه روزمره با سکسیسم در اجتماع است.
جنبش‌های برابری‌خواهانه جنسیتی از چه زمانی آغاز شد؟
نابرابری جنسیتی در ایالات متحده با گذشت زمان در حـال کاهش است و پیشرفتهای چشمگیری در راستای برابری بیشتر میان زنان و مردان از اوایل دهه ۱۹۰۰ آغاز شده است. در ایران نیز، از اواخر دوره قاجار جنبش‌های برابری‌خواهانه‌ای توسط زنان به راه افتاده بود.
منبع
