اگر به دنبال راه های زیاد شدن شیر مادر می‌گردید و نگران این هستید که به اندازه کافی برای تغذیه کودک خود شیر ندارید، شما تنها نیستید. شیردهی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای اطمینان از سلامتی و تندرستی کودک است. با این حال، تقریباً از هر ۳ نوزاد، ۲ نوزاد کمتر از دوره توصیه شده (۶ ماه) از شیر مادر تغذیه می‌کنند. لازم به ذکر است که در دو دهه اخیر، مدت این دوره توصیه شده، تغییری نکرده است. شیر مادر غذای ایده‌آل برای نوزادان است. شیر مادر ایمن، تمیز و حاوی آنتی بادی‌هایی است که به محافظت در برابر بسیاری از بیماری‌های شایع کودک کمک می‌کند. شیر مادر کلیه انرژی و مواد مغذی مورد نیاز نوزاد را برای ماه‌های اول زندگی تأمین می‌کند، در شش ماهه دوم سال اول تا بیش از نیمی از نیازهای غذایی کودک و در سال دوم زندگی، یک سوم مواد مغذی مورد نیاز کودک را تأمین می‌کند. پس طبیعی است که به دنبال روش‌های زیاد شدن شیر مادر بگردید.
افزایش شیر مادر در طب سنتی
کودکانی که از شیر مادر تغذیه کرده‌اند، در تست‌های هوش عملکرد بهتری دارند، احتمال اینکه دچار چاقی و اضافه وزن شوند کمتر است و کمتر مستعد ابتلا به دیابت هستند. در زنان شیرده نیز خطر سرطان پستان و تخمدان کاهش می‌یابد؛ پس طبیعی است که انتخاب اول هر مادری برای فرزندش تغذیه با شیر مادر باشد. اما روش‌های سنتی برای زیاد شدن شیر مادر کدامند؟ نباید فراموش کرد که طب سنتی درواقع شامل روش‌ها و توصیه‌هایی است که درمان محسوب نمی‌شوند و اقدامات جانبی و پشتیبان برای توصیه‌های پزشک هستند. البته که همه این اقدامات باید با پزشک متخصص درمیان گذاشته شوند و درصورت تأیید پزشک متخصص شما میتوانید روش‌ها و توصیه‌های طب سنتی را طبق توصیه و دستور پزشکتان انجام دهید.
تغذیه مناسب برای مادران شیرده را نیز میتوانید در این مطلب مطالعه کنید
وقتی حرف از زیاد شدن شیر مادر می‌شود، احتمالاً نکات ارزشمندی مثل شیر دادن مرتب، تغذیه سالم، عدم مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی و.. را شنیده اید. اما اگر همه آنها را انجام می‌دهید و هنوز نگران این هستید که به اندازه کافی شیر تولید نمی‌کنید، آیا خوردن برخی غذاها می‌تواند به شما بیشتر از این‌ها کمک کند؟ واقعیت این است که تحقیقات زیادی روی تأثیر مواد غذایی بر زیاد شدن شیر مادر انجام نشده، اما مواد غذایی هستند که امتحان کردن آنها ( با مشورت پزشک) ممکن است در زیاد شدن شیر مادر تأثیرگذار باشد. اگرچه بعضی از والدین قسم می‌خورند که بعضی از غذاها در زیاد شدن شیر مادر به آنها کمک می‌کند، اما باید به خاطر داشته باشید که این شواهد اکثراً حکایت هستند و خبر از تجربه شخصی می‌دهند. با این حال، برخی شواهد علمی ( که البته محدود هم هستند) وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مواد غذایی مثل کدو تنبل، غذاهای پروتئینی ( گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی و… )، رازیانه، سیر، زنجبیل و… می‌توانند باعث زیاد شدن شیر مادر شوند.
گفته می‌شود، مواد غذایی مثل غلات کامل، پروتئین‌ها، سیر، و… ممکن است در زیاد شدن شیر مادر تأثیرگذار باشند
شنبلیله
این دانه‌های معطر حاوی ترکیباتی مثل استروژن هستند که تصور می‌شود جریان شیر را تقویت می‌کنند و یک مطالعه کوچک نشان داده زنانی که سه بار در روز دم‌نوش شنبلیله می‌نوشیدند در مقایسه با کسانی که این کار را نمی‌کردند، به میزان قابل توجهی شیر تولید می‌کنند. اما هیچ شواهد گسترده‌ای وجود ندارد که نشان دهد شنبلیله برای زیاد شدن شیر مادر کار می‌کند، بنابراین برخی از متخصصان اطفال شنبلیله را توصیه نمی‌کنند. نکته دیگری که باید به خاطر بسپارید این است که برخی از مادران که از شنبلیله استفاده می‌کنند گزارش می‌دهند که به نظر می‌رسد بچه‌های آنها بیشتر دچار نفخ می‌شوند. شنبلیله همچنین می‌تواند آسم را تشدید کند، بنابراین باید در بیماران مبتلا به آسم با احتیاط استفاده شود.
بیشتر بخوانید: بهترین زمان از شیر گرفتن کودک پسر
بلغور جو دوسر
چه به شکل یک کاسه بلغور جو دوسر به سبک قدیمی، چه یک لاته شیر جو دوسر و چه یک کوکی برای شیردهی که پر از جو دوسر است، مادران شیرده مدت‌هاست که از جو دوسر برای زیاد شدن شیر مادر کمک می‌گیرند. چرا؟ غلات کامل منبع آهن هستند ( نیمی از فنجان جو دوسر خشک حاوی حدوداً ۲ میلی گرم آهن یا تقریباً ۲۰ درصد از آنچه مادران شیرده در روز به آن نیاز دارند، است). سطح پایین آهن مانع از تولید شیر می‌شود. هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که نشان دهد خوردن جو دوسر در واقع به زیاد شدن شیر مادر کمک می‌کند، اما جو دوسر حتی اگر به زیاد شدن شیر مادر کمک نکند، قطعاً در یک برنامه غذایی سالم جایی برای خود باز می‌کند.
رازیانه
دانه‌های رازیانه همانند شنبلیله، حاوی ترکیباتی شبیه استروژن هستند که تصور می‌شود شیر را افزایش می‌دهد و در واقع، تعداد انگشت شماری از مطالعات، مصرف دانه رازیانه را به میزان بیشتر شیر و مقدار چربی و همچنین افزایش وزن نوزاد گره زده است. اما تحقیقات گسترده در مورد مزایای احتمالی رازیانه برای زیاد شدن شیر مادر وجود ندارد.
علت کم شدن شیر مادر
عوامل مختلفی می‌توانند باعث کم شدن شیر مادر در دوران شیردهی شود. عواملی مثل شیر ندادن به اندازه کافی، تغذیه نوزاد با شیر خشک در کنار شیر مادر، قفل نشدن نوزاد با پستان و استفاده از داروهای خاص، گاهی اوقات هم جراحی قبلی پستان بر تولید شیر تأثیر می‌گذارد. عوامل دیگری هم هستند که می‌توانند بر میزان تولید شیر مادر تأثیر بگذارند، مثل زایمان زودرس، اضافه وزن و چاقی مادر، فشار خون بالا ناشی از بارداری، کنترل ضعیف دیابت وابسته به انسولین و… . مشکلات شیردهی معمولاً وقتی که مادران برای اولین بار شیردهی می‌کنند خود را نشان می‌دهند، اما ممکن است پس از ماه‌ها شیردهی موفق هم اتفاق بیافتند. آگاهی از دلایل متداول کم شدن شیر مادر می‌تواند به شما کمک کند تا بدانید که آیا روش‌هایی برای زیاد شدن شیر مادر وجود دارد یا خیر. دانستن همین نکات ساده می‌تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا بهترین برنامه غذایی را برای نوزادتان درنظر بگیرید.
دلایلی مثل شیر دادن نامنظم، داروهای سرماخوردگی، کاهش ناگهانی وزن و… می‌توانند در کم شدن شیر مادر دخیل باشند
شیر دادن کم یا نامنظم
شاید شما شاغل هستید و همیشه در کنار نوزادتان نیستید که بتوانید به او شیر دهید؛ خبر خوب این است که فرقی ندارد مستقیم به نوزاد شیر بدهید یا این که شیر خود را بدوشید و در وعده‌های مختلف با شیشه به او شیر بدهید، بدن شما تشخیص نمی‌دهد که شیر شما دارد مکیده می‌شود یا دوشیده می‌شود! تولید شیر مادر ( و نتیجتاً زیاد شدن شیر مادر) تا حد زیادی وابسته به عرضه و تقاضا است. هرچه بیشتر به نوزاد شیرخوارتان شیر بدهید، تولید شیر مادر هم افزایش پیدا می‌کند تا مادر به اندازه کافی برای نوزادش شیر داشته باشد. به همین ترتیب، ممکن است با کاهش دفعات شیردهی، میزان تولید شیر مادر هم کاهش پیدا کند.
بیشتر بخوانید: بهترین سن بارداری برای زن
شیر خشک
شیر خشک دادن به نوزاد در حالی که اوهمچنان از شیر مادر تغذیه می‌کند، گاهی اوقات برای سلامتی نواد ضروری است، اما می‌تواند بر تولید شیر مادر هم تأثیراتی داشته باشد. گاهی اوقات ممکن است مادران شیرده که در کنار شیر خود، شیر خشک هم به فرزندشان می‌دهند، متوجه شوند که نوزادان آنها به اندازه کافی مرتب پستان را تخلیه نمی‌کنند؛ در نتیجه تولید شیر مادر به اندازه کافی انجام نمی‌شود. پس اگر برای تغذیه فرزند خود، به جز شیر مادر از شیر خشک هم استفاده می‌کنید، انتظار چنین روندی را داشته باشید.
شیردهی برنامه‌ریزی شده
این که به محض اینکه نوزادتان گرسنه بود به او شیر بدهید، می‌تواند ناخوشایند باشد، اما برنامه ریزی بیش از حد هم ممکن است تولید شیر را محدود کند. وقتی پستان به طور منظم تخلیه می‌شود، میزان تولید شیر سریع افزایش پیدا می‌کند، اما ممکن است وعده‌های برنامه ریزی شده، خیلی با هم فاصله داشته باشند، در نتیجه میزان شیر مادر نه‌تنها افزایش پیدا نمی‌کند، بلکه کمتر هم می‌شود. به همین ترتیب، جلسات شیردهی که خیلی زود به پایان می‌رسند هم ممکن است در تولید شیر کافی اختلال ایجاد کنند.
استرس
رابطه بین استرس و شیردهی پیچیده است. آدرنالین ترشح شده در زمان شدید شدن احساسات می‌تواند ترشح هورمون اکسی‌توسین را محدود کند. اما نقش اکسی‌توسین در شیردهی چیست؟ اکسی‌توسین برای جریان داشتن شیر لازم است و یک مادر شیرده برای داشتن جریان شیر موفقیت آمیز به آن نیاز دارد. اکسی‌توسین با سرعت بیش‌تری نسبت به پرولاکتین (هورمونی که باعث ترشح شیر بعد از زایمان می‌شود) تولید می‌شود. درباره آزمایش پرولاکتین و نحوه انجام آن در این قسمت توضیح داده‌ایم. اوکسی‌توسین باعث می‌شود شیری که از قبل در پستان تولید شده و وجود دارد، برای تغذیه نوزاد جریان پیدا کند و به کودک کمک می‌کند تا شیر را به راحتی دریافت کند. برای مطالعه بیشتر میتوانید به مقاله ای راجع به کاهش استرس سر بزنید.
بیشتر بخوانید: خواص بهار نارنج برای اعصاب
کمبود آب بدن
همه ما می‌دانیم که آب مایه حیات است. این مایع جادویی در شیردهی و میزان تولید شیر مادر هم دخیل است. نوشیدن آب کافی یا اختصاص دادن زمان کافی برای تهیه وعده‌های غذایی سالم و کم سدیم ممکن است مشکل باشد، اما این مشکلی است که باید به جان بخرید، چرا که بدون آبرسانی مناسب، شیر مادر ممکن است به سرعت کاهش پیدا کند. مراقب باشید که دچار افراط و تفریط نشوید، چرا که زمانی که بدن شما بیش از حد آب داشته باشد، تلاش می‌کند تا آب اضافه را از طریق ادرار دفع کند و تعادل الکترولیتی خود را بازیابد، در نتیجه آب را از پستان شما دور می‌کند ومی‌تواند باعث کاهش شیر شما شود. رمز موفقیت آب کافی است، نه بیشتر و نه کمتر.
کاهش وزن
بعضی از مادران شیرده، ممکن است با وزنی معادل ۲ تا ۵ کیلو بیشتر از وزن پیش از بارداریشان، تولید شیر بیش‌تری را تجربه کنند. کاهش وزن زیاد در زمان کم برای سلامتی خوب نیست. کاهش وزن پس از زایمان می‌تواند احساس خستگی و فرسودگی در شما ایجاد کند. در آخر ممکن است با کمبود شیر مادر یا شیر مادر که فاقد مواد مغذی مورد نیاز کودک شما است، مواجه شوید. در حالی که کسانی که به تازگی مادر شده‌اند، معمولاً در دوران شیردهی وزن بیش‌تری از دست می‌دهند، این کاهش وزن در هر فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت است. باید مراقب باشید که کاهش وزن برای شما دردسرساز نشود. کاهش وزن سریع می‌تواند میزان شیر مادر را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین بهتر است آهسته و پیوسته پیش بروید و به نیم تا یک کیلو کاهش وزن در ماه بسنده کنید. زمانی که پزشک شما تشخیص داد، میتوانید ورزش کردن را شروع کنید. فعالیت بدنی متوسط می‌تواند کاهش وزن را بدون آسیب رساندن به میزان شیر مادر، سرعت ببخشد.
اضافه وزن و چاقی
زنانی که قبل از بارداری چاق هستند، به احتمال زیاد با کمبود شیر روبرو می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که مقاومت به انسولین – که غالباً همراه با چاقی است – می‌تواند دلیل این اتفاق باشد. مشکلاتی که با مقاومت در برابر گلوکز همراه هستند، می‌توانند در چندین مرحله از شیردهی، از جمله رشد غده پستانی در اوایل بارداری و شروع لاکتوژنز ( فرآیند ایجاد توانایی ترشح شیر)، تأثیر منفی بگذارد.
روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری
با وجود این که استفاده از بسیاری از انواع روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری، در دوران شیردهی بی خطر است، اما می‌تواند باعث کاهش ناگهانی در میزان ترشح شیر مادر شود. هورمون استروژن موجود در این داروهای ضد بارداری ممکن است در تأمین شیر اختلال ایجاد کند و حتی منجر به پایان زودهنگام دوران شیردهی شود.
برای مشاوره درزمینه زنان و زایمان میتوانید از خدمت دکتر زنان انلاین حال استفاده کنید.
داروهای سرماخوردگی
برخی از داروها می‌توانند در تولید شیر مادر اختلال ایجاد کنند. به عنوان مثال داروهای ضد احتقان مانند سودوافدرین خطر کمی برای نوزادان دارد، اما می‌تواند شیر شما را کاهش دهد. این کاهش ترشح شیر همیشه اتفاق نمیافتد، اما ممکن است در تأمین شیر مادرانی که در مراحل بعدی شیردهی هستند، تأثیر منفی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا
سندروم تخمدان پلی کیستیک
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اغلب برای بارداری و تکمیل دوران حاملگی به مشکل برمی‌خورند. به همین ترتیب، این شرایط می‌تواند مشکلاتی را در شیردهی هم ایجاد کند. با وجود این که سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند منجر به تولید محدود شیر در مراحل اولیه شیردهی شود، اما این مشکل اغلب با گذشت زمان برطرف می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد، بعد از سه ماه، میزان شیردهی چه در زنانی که به سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، و چه در زنانی که به این بیماری مبتلا نیستند، مشابه است.
جراحی‌های قبلی پستان
نداشتن بافت غده‌ای کافی به دلیل جراحی‌های پستان، مثل کوچک کردن سایز پستان، برداشتن کیست یا برداشتن پستان، می‌تواند در شیردهی تداخل ایجاد کند. جراحی پستان و پیرسینگ (سوراخ کردن) نوک پستان می‌تواند به اعصاب مرتبط با تولید شیر مادر آسیب برسانند. راجع به سرطان سینه بیشتر بدانید.
سوالات متداول
برای زیاد شدن شیر مادر چه چیزی خوب است؟
شیر دادن مرتب و مداوم باعث زیاد شدن شیر مادر می‌شود. اگر جلسات شیردهی با هم نسبتاً زیاد است، بین جلسات با شیردوش شیر را بدوشید، این اقدام معادل شیر دادن است. از هر دو پستان به فرزند خود شیر بدهید تا غده‌های ترشح شیر در هر دو طرف فعال بمانند. این اقدامات به زیاد شدن شیر مادر کمک خواهند کرد.
برای زیاد شدن شیر مادر چه بخوریم؟
باید به خاطر داشته باشید که این شواهد اکثراً حکایت هستند و خبر از تجربه شخصی می‌دهند. با این حال، برخی شواهد علمی ( که البته محدود هم هستند) وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مواد غذایی مثل کدو تنبل، غذاهای پروتئینی ( گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی و… )، رازیانه، سیر، زنجبیل و… می‌توانند شیر مادر را زیاد کنند.
چه غذاهایی شیر مادر را زیاد می‌کند؟
غذاهایی که منبع پروتئین هستند به دلیل تأمین آهن بدن در زیاد شدن شیر مادر مؤثر هستند. مثل تخم‌مرغ، غذاهای دریایی و…
