بیماری گرانولوم زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به محرک‌ها یا پاتوژن‌های پایدار با تشکیل خوشه‌های کوچک و دانه‌ای از سلولهای ایمنی به نام گرانولوما پاسخ می‌دهد. این گرانولوم ها معمولاً در اندام های مختلف مانند ریه ها، کبد، پوست یا غدد لنفاوی یافت می‌شوند و در حالی که یک مکانیسم محافظتی هستند، در برخی موارد، می توانند باعث آسیب بافتی شده و منجر به علائمی مانند سرفه، تب، خستگی یا اختلال عملکرد اندام شوند. در ادامه درباره اینکه بیماری گرانولوم چیست و انواع آن کدام است بیشتر صحبت خواهیم کرد.
گرانولوم چیست؟
اگر می‌خواهید بدانید که گرانولوم چیست باید بدانید که بیماری گرانولوم وضعیتی است که در آن، بدن توده های کوچکی از سلول ها به نام گرانولوما را در پاسخ به یک عامل تحریک کننده یا مهاجم مانند باکتری ها، ویروس ها یا مواد خارجی تشکیل می‌دهد. این گرانولوم ها درواقع تلاش بدن برای قرنطینه و مهار تهدید هستند، اما می‌توانند باعث التهاب و آسیب به بافت‌ها یا اندام‌های آسیب دیده شوند. درواقع گرانولوم منطقه کوچکی از بافت ملتهب است که در پاسخ به عفونت ، ماده خارجی یا یک بیماری خاص تشکیل میشود.
گرانولوم چه نشانه هایی دارد؟
گرانولوم در قسمت های مختلفی از بدن ایجاد میشود و ممکن است دلایل مختلفی نیز داشته باشد اما علائم شایع گرانولوم شامل موارد زیر است:
- اگر گرانولوم روی پوست شکل بگیرد، غالباً قرمز یا صورتی رنگ و به صورت برجسته ظاهر میشود و ممکن است در زمان لمس، خارش یا درد داشته باشد.
- در شرایطی مانند بیماری سل یا سارکوئیدوز ، گرانولوم ها در ریه ایجاد می‌شوند و علائم آن شامل سرفه مداوم ، تنگی نفس ، درد قفسه سینه و خستگی است.
- گرانولوم در دستگاه گوارش باعث درد شکم، گرفتگی عضلات، اسهال، خونریزی مقعدی یا سایر مشکلات گوارشی میشود.
- شرایط گرانولوماتوز مانند آرتریت روماتوئید، مفاصل را تحت تاثیر قرار داده و باعث درد، سفتی، تورم یا محدودیت حرکت میشود.
- گرانولوم های تأثیرگذار بر چشم، باعث قرمزی، درد، تاری دید، حساسیت به نور یا حتی از بین رفتن بینایی شود.
- بسته به اندام آسیب دیده، علائم گرانولوم متفاوت می‌باشد. به عنوان مثال، گرانولوم در کبد ممکن است منجر به زردی شود، در حالی که گرانولوم در کلیه ها می تواند منجر به کاهش ادرار و تورم شود.
نحوه تشخیص بیماری گرانولوم
بیماری گرانولوما از طریق ترکیبی از موارد مانند تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش ها، تشخیص داده میشود. مطالعات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی نیز برای تشخیص وجود گرانولوم در قسمت های مختلف بدن استفاده میشود.
علاوه بر این، در برخی موارد و با صلاحدید پزشک، بیوپسی بافت نیز برای بررسی گرانولوم ها در زیر میکروسکوپ و شناسایی علت زمینه ای، اعم از عفونت، شرایط التهابی، یا عوامل دیگر انجام میشود.
آزمایش خون و سایر ارزیابی های آزمایشگاهی نیز برای ارزیابی نشانگرهای التهاب قابل انجام است که می‌توانید برای این منظور از بخش آزمایش در منزل استفاده کرده و این کار را در خانه خودتان انجام دهید.
ایا گرانولوم کلسیفیه خطرناک است؟
گرانولوم کلسیفیه معمولاً به خودی خود خطرناک نیست. هنگامی که یک گرانولوم کلسیفیه می شود، به این معنی است که بدن آن را با کلسیم احاطه کرده است و اساساً پوسته ای در اطراف آن تشکیل شده است. این کلسیفیکاسیون یک فرآیند طبیعی بدن در پاسخ به وجود گرانولوم است.
در بسیاری از موارد، گرانولوم های کلسیفیه هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و به طور اتفاقی در آزمایشات تصویری مشاهده می‌شوند. با این حال، اگر علائم یا نگرانی های مربوط به گرانولوم را دارید بهتر است برای ارزیابی و راهنمایی بیشتر با یک پزشک آنلاین مشورت کنید.
انواع گرانولوم
کرانولوم انواع مختلفی داشته و قسمتهای مختلفی از بدن را نیز درگیر می‌کند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
گرانولوم کلسیفیه ریه
گرانولوم کلسیفیه ریه یک اصطلاح پزشکی است که به ناحیه کوچکی از التهاب یا اسکار در بافت ریه اشاره دارد. هنگامی که بدن شما وجود یک ماده خارجی مانند باکتری یا عفونت قارچی را تشخیص می دهد، سلول های ایمنی را به ناحیه آسیب دیده می فرستد. این سلول های ایمنی یک سد محافظ در اطراف ماده خارجی تشکیل می دهند تا از انتشار آن جلوگیری کنند.
با گذشت زمان، این سد می تواند کلسیفیه شود، به این معنی که رسوبات کلسیم در اطراف آن ایجاد می شود. گرانولوم کلسیفیه همچنین می توانند در نتیجه برخی شرایط التهابی غیر عفونی یا قرار گرفتن در معرض محرک های محیطی مانند گرد و غبار یا مواد شیمیایی نیز ایجاد شوند.
بیشتر اوقات، گرانولوم کلسیفیه در ریه بی ضرر است و هیچ علامتی ایجاد نمی کند اما در برخی موارد نیز ممکن است علائمی مانند سرفه، تنگی نفس یا ناراحتی قفسه سینه ایجاد کند که در این زمان گفتگو با پزشک و مشاوره آنلاین دکتر گوش و حلق و بینی بسیار مفید می‌باشد.
گرانولوم کلسیفیه کبد
گرانولوم کلسیفیه کبد به وجود یک توده کوچک و معمولاً بی ضرر از بافت در کبد اشاره دارد که در طول زمان کلسیفیه شده است.
در مورد عفونت کبد یا التهاب مزمن، این ماکروفاژها خوشه هایی در اطراف ناحیه آسیب دیده تشکیل می‌دهند و با گذشت زمان، خوشه ماکروفاژها، کلسیفیه میشود، به این معنی که بافت ها به دلیل رسوب نمک های کلسیم سخت می شوند. سپس این توده کلسیفیه به عنوان گرانولوم نامیده می شود.
گرانولوم های کلسیفیه در کبد چیز غیز عادی نیست و اغلب به طور اتفاقی در طی آزمایش های تصویربرداری پزشکی، مانند سی تی اسکن یا سونوگرافی مشخص میشود.
البته گرانولوم کلسیفیه به طور مستقیم باعث بیماری کبدی یا اختلال در عملکرد طبیعی کبد نمی شود. آنها معمولاً بقایای عفونت های حل شده یا فرآیندهای التهابی هستند که در گذشته رخ داده اند.
بیشتر بدانید: کبد چیست
گرانولوم روده
گرانولوم های روده مناطق کوچک و موضعی التهاب هستند که به طور معمول در دستگاه گوارش ، به ویژه در روده ها شکل می گیرند. آنها معمولاً با شرایطی مانند بیماری کرون و سل همراه هستند.
این گرانولوممها هنگامی اتفاق می افتند که سیستم ایمنی بدن با ارسال سلول های ایمنی به ناحیه آسیب دیده به یک تحریک کننده یا عفونت واکنش نشان می دهد. سلولهای ایمنی با هم جمع می شوند و گره های ریز به نام گرانولوم را تشکیل می دهند. این گره ها در واقع تلاش بدن برای مهار تحریک کننده یا عفونت و جلوگیری از شیوع آن هستند.
به عنوان مثال ، در مورد بیماری کرون ، التهاب مزمن در روده باعث تشکیل گرانولومای روده می شود. بیماری کرون خود یک بیماری التهابی مزمن روده است که در پوشش دستگاه گوارش تأثیر می گذارد. علت دقیق بیماری کرون و گرانولوم های مرتبط با آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سیستم ایمنی را شامل می شود.
گرانولومای روده بسته به شرایط اساسی می تواند تأثیرات مختلفی بر افراد داشته باشد. در برخی موارد، ممکن است منجر به علائمی مانند درد شکم، اسهال، کاهش وزن و خستگی شوند. با این حال، همه افراد مبتلا به گرانولوم علائم قابل توجهی را تجربه نمی کنند. تشخیص معمولاً شامل ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری و گاهی اوقات بیوپسی است.
گرانولوم عفونی
گرانولومای عفونی، نوع خاصی از التهاب است که در پاسخ به عوامل عفونی مختلف رخ می‌دهد.درواقع گرانولوم ها به عنوان یک مکانیسم محافظتی عمل می‌کنند و سعی در جداسازی و کنترل عامل عفونی دارند. این عامل عفونی از یک هسته مرکزی از مواد آلوده یا خارجی تشکیل شده که توسط حلقه ای از سلول های ایمنی احاطه شده است. سلول های ایمنی با هم کار می کنند تا گسترش عفونت را محدود کنند.
شایع ترین عوامل عفونی مرتبط با گرانولوم ها عبارتند از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس که باعث سل می شود و مایکوباکتریوم لپره که باعث جذام می شود. سایر بیماری های عفونی که می توانند منجر به گرانولوم شوند عبارتند از برخی عفونت های قارچی مانند هیستوپلاسموز و کوکسیدیوئیدومیکوز.
علائم گرانولوم عفونی شامل درد موضعی، تورم، قرمزی، و در برخی موارد، تشکیل یک توده یا زخم قابل مشاهده باشد. اگر این عفونت گسترش یابد علائم سیستمیک مانند تب، کاهش وزن و خستگی نیز رخ می‌دهد.
گرانولوم پیوژنیک
گرانولوم پیوژنیک درواقع یک رشد پوستی خوش خیم است که به صورت یک برآمدگی کوچک، قرمز یا صورتی ظاهر میشود.
برخلاف نامش، گرانولوم پیوژنیک ناشی از عفونت نیست. این ضایعه پوستی رایج معمولاً روی دست‌ها، بازوها، صورت یا گردن ایجاد میشود و اندازه آن از چند میلی‌متر تا سانتی‌متر متغیر است. بریدگی یا نیش حشره، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث بزرگتر شده آن شود. این کرانولوم خطرناک نبوده و معمولا به خاطر ظاهر بدی که ایجاد می‌کند نیاز به درمان دارد.
گزینه های درمانی برای گرانولوم پیوژنیک معمولاً شامل برداشتن یا تخریب ضایعه با جراحی است.
گرانولوم دندان
گرانولومای دندانی یک بیماری شایع دهانی است که در نتیجه عفونت در کانال ریشه دندان ایجاد می‌شو و یک توده موضعی در نزدیکی نوک ریشه دندان ایجاد می‌کند.
هنگامی که پوسیدگی دندان زیاد میشود و به پالپ می‌رسد، که داخلی ترین قسمت دندان حاوی اعصاب و عروق خونی است، باکتری ها به آن حمله کرده و منجر به عفونت می‌شوند. در صورت عدم درمان ، عفونت به بافت‌های اطراف گسترش یافته و باعث ایجاد پاسخ ایمنی و تشکیل گرانولوم دندان میشود.
خود گرانولوم پاسخی به عفونت است ، زیرا بدن سعی می کند باکتری ها را مهار و از بین ببرد. برای تشخیص دقیق گرانولوم دندان، دندانپزشک با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند اشعه ایکس یا اسکن توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی (CBCT) دندان و بافت‌های اطراف آن را به دقت بررسی می‌کند.
درمان گرانولوم دندان به این صورت است که پالپ عفونی برداشته می شود و کانال ریشه کاملاً تمیز و ضد عفونی میشود. سپس کانال با مواد زیست سازگار پر میشود تا از عفونت های بیشتر جلوگیری شود. در برخی موارد، اگر عفونت شدید باشد، دندان کشیده میشود.
گرانولوم بینی
گرانولومای بینی که با نام پولیپ بینی یا توده بینی نیز شناخته می شود، با ایجاد توده‌های کوچک و گرد در مجرای بینی مشخص میشود. این توده ها غیرسرطانی هستند و معمولاً در پوشش داخلی بینی یا سینوس ها ایجاد می‌شوند.
گرانولوم بینی معمولاً در اثر التهاب مزمن ایجاد میشود که اغلب به دلیل عواملی مانند آلرژی، بیماری آسم یا عفونت های مکرر است.
در موارد خفیف، اسپری های بینی بدون نسخه یا داروهای خوراکی برای کاهش التهاب و کاهش علائم تجویز میشود.
در برخی موارد، اگر دارو به طور موثر گرانولومای بینی را درمان نکند یا اگر پولیپ ها باعث انسداد قابل توجهی شوند، جراحی بینی انجام خواهد شد.
راه های درمان گرانولوم
برای درمان کرانولوم راه‌های مختلفی وجود دارد که براساس نوع آن و توسط پزشک تجویز میشود.
درمان دارویی
یکی از داروهایی که معمولا برای درمان گرانولوم های پوست تجویز می شود، کورتیکواستروئیدهای خوراکی هستند. این داروهای ضد التهابی قوی با کاهش پاسخ ایمنی و سرکوب التهاب عمل می کنند. پردنیزون و هیدروکورتیزون معمولاً از کورتیکواستروئیدها استفاده می کنند. البته استفاده از کورتیکواستروئیدها باید تحت نظارت دقیق پزشکی باشد، زیرا استفاده طولانی مدت آنها عوارض جانبی متعددی ایجاد می‌کند.
- کورتیکواستروئیدها: این داروهای ضد التهابی اغلب برای کاهش التهاب و سرکوب پاسخ ایمنی تجویز می شوند. پردنیزون یک کورتیکواستروئید رایج برای درمان گرانولوم است.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: بسته به علت گرانولوم، داروهایی مانند متوترکسات یا آزاتیوپرین برای سرکوب سیستم ایمنی و کنترل التهاب تجویز می‌شوند.
- آنتی بیوتیک ها/ضد قارچ ها: اگر عفونت زمینه ای علت گرانولوم باشد، آنتی بیوتیک‌های خاص یا داروهای ضد قارچ تجویز میشود.
پماد
علاوه بر کورتیکواستروئیدهای خوراکی، پمادهای کورتیکواستروئیدی موضعی مانند کلوبتازول پروپیونات و بتامتازون والرات نیز برای درمان گرانولوم تجویز می‌شوند.کورتیکواستروئیدهای موضعی محبوب شامل است.
جراحی
در مواردی که گرانولوم باعث علائم یا عوارض شدید شود یا علیرغم سایر درمان ها همچنان ادامه داشته باشد، روش جراحی توصیه میشود که شامل برداشتن بافت آسیب دیده است و می توان آن را با تکنیک های مختلفی بر اساس محل و اندازه گرانولوم انجام داد.
درمان گرانولوم ناشی از تزریق ژل
هنگام برخورد با گرانولومای ناشی از تزریق ژل لب، باید بدانید که ایجاد توده ژل در چند روز اول پس از تزریق طبیعی است و ممکن است طی ۲ تا ۳ روز خود به خود برطرف شود. اما اگر بیش از این ادامه داشت بهتر است با پزشک مشورت کنید.
اما برای درمان کرانولوم ناشی از تزریق ژل لب می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- کمپرس سرد
- اجتناب از دست زدن
- انجام ماساژ ملایم و مناسب محل تزریق جهت توزیع یکنواخت ژل و کاهش توده
تزریق آنزیم با هیالورونیداز یک روش رایج برای درمان گرانولوم تزریق ژل است. قبل از انجام تزریق آنزیم، با از بین بردن تمام آرایش ها، صورت خود را تمیز کنید. علاوه بر این، حداقل پنج روز قبل از درمان از مصرف هر گونه داروی غیرضروری مانند آسپرین، ایبوپروفن، اسیدهای چرب امگا 6، سیر، ویتامین C، ویتامین E یا مکمل‌های جینکوبیلوبا نیز خودداری کنید. در برخی موارد نیاز به چند جلسه تزریق می‌باشد که توسط پزشک توصیه خواهد شد.
منابع:
