آبسه دندان عفونتی است که در ریشه دندان یا در لثه ایجاد می شود. این بیماری توسط باکتری هایی ایجاد می شود که معمولاً به دلیل حفره ها، بیماری لثه یا آسیب به دندان وارد دندان یا لثه شده اند. این باکتری می تواند به بافت اطراف گسترش یابد و باعث ایجاد یک پاکت چرک شود. این پاکت چرکی به آبسه معروف است.
درواقع آبسه دندان یک عفونت باکتریایی در ناحیۀ لثه و دندان است، که اکثراً به صورت یک گلولۀ چرکی روی لثه قرار دارد. اگر درمان آبسه دندان را جدی نگیریم، این عفونت به ظاهر کوچک می‌تواند برایمان دردسرساز باشد و حتی به یک بیماری جدی تبدیل شود.
به ندرت بتوانید کسی را پیدا کنید که لثه و دندانش حداقل یک بار آبسه نکرده باشد. بسیاری از کودکان هم دچار آبسه لثه می‌شود. وقتی دندانمان آبسه می‌کند، درد متوسط تا شدیدی را تجربه می‌کنیم. اگر درد شدید باشد، ممکن است حتی گوش و گردنمان هم درد بگیرد.
علت آبسه دندان
شایع ترین علت آبسه دندان، حفره درمان نشده است. هنگامی که یک حفره درمان نشود، باکتری های ایجاد کننده حفره می توانند به ریشه دندان گسترش یافته و باعث عفونت شوند. از دیگر دلایل آبسه دندان می توان به بیماری لثه، آسیب به دندان و ترک خوردگی یا بریدگی دندان اشاره کرد.
علت آبسه دندان به نوع آن بستگی دارد. ما سه نوع رایج آبسه دندان داریم که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم و علت هریک را نیز توضیح می‌دهیم:
- آبسه پری آپیکال: علت این نوع آبسه باکتری‌هایی هستند که از طریق یک حفره یا شکاف وارد پالپ داخل دندان می‌شوند و تا ریشه نفوذ میکنند (پالپ بخش نرم و داخلی دندان است که از اعصاب و بافت همبند و عروق خونی تشکیل شده است).
- آبسه پریودنتال: این آبسه روی لثه در کنار ریشۀ دندان قرار دارد. علت این نوع آبسه معمولاً بیماری‌های لثه است.
- آبسه لثه: این نوع آبسه روی لثه قرار دارد و زمانی به وجود می‌آید که یک جسم خارجی، مثلا پوست پاپ‌کورن یا تخمه، در لثه فرو برود.
آبسه لثه علت‌های دیگری هم دارد؛ مثلا وقتی دندان نهفته داشته باشید، یعنی دندانتان به درستی از لثه بیرون نیامده باشد، ممکن است دچار آبسه بشوید. رادیوتراپی و شیمی‌درمانی نیز ممکن است باعث آبسه دندان بشوند. در مجموع، شناسایی علت آبسه در درمان آبسه دندان اهمیت دارد.
دربارۀ جراحی دندان عقل بیشتر بخوانید.
نحوه تشخیص آبسه لثه
آبسه دندان معمولا توسط دندانپزشک تشخیص داده می شود. دندانپزشک دندان را معاینه می کند و برای تعیین میزان عفونت از اشعه ایکس عکس می گیرد. دندانپزشک همچنین ممکن است از چرک آبسه نمونه برداری کند تا وجود باکتری را آزمایش کند.
دلایل ایجاد آبسه دندان
اگر دندان دچار حفره، ترک یا سوراخی باشد، باکتری‌ها می‌توانند از طریق آن به پالپ دندان راه پیدا کنند. پالپ به بخش داخلی دندان گفته می‌شود که از اعصاب، رگ‌های خونی و بافت همبند تشکیل شده است. پالپ، ریشه دندان را به استخوان فک متصل می‌کند. به همین دلیل، عفونت این ناحیه می‌تواند به راحتی به ریشه دندان گسترش یابد.
فعالیت باکتری‌ها در این بخش باعث ایجاد آبسه پری اپیکال می‌شود. البته پلاک‌های تشکیل شده بر روی دندان هم با تضعیف و تخریب بافت دندان، زمینه را برای ورود باکتری‌ها به لایه داخلی آن فراهم میکنند.
این نوع آبسه‌ها به خصوص در کودکانی که بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نمی‌کنند، شکل می‌گیرد. بعضی از آبسه‌ها هم به دلیل آسیب یا مشکلات مربوط به لثه در کنار دندان‌ها ایجاد می‌شود. از مهم‌ترین دلایل ایجاد آبسه دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشکی دهان
کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان از عواملی است که احتمال بروز مشکلات دهان و دندان از جمله آبسه را افزایش می‌دهد. خشکی دهان معمولا به دلیل افزایش سن، کم آبی بدن و یا عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی از داروها ایجاد می‌شود.
مصرف زیاد خوراکی‌های شیرین
داشتن رژیم سرشار از مواد شیرین و قندی مثل شیرینی‌های صنعتی، نوشابه‌ها و آبمیوه‌های غیرطبیعی از مهم‌ترین دلایل پوسیدگی دندان است. این مشکلات با ایجاد سوراخ و حفره در دندان، شرایط را برای ورود باکتری‌ها به آن آماده و آبسه دندان را ایجاد میکنند.
عدم رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان
هر عاملی که احتمال پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه را افزایش دهد، در ایجاد آبسه نقش خواهد داشت. همچنین بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان می‌تواند محیطی مناسب برای رشد و گسترش باکتری‌ها در دهان ایجاد کند. مجموعه این عوامل، بروز آبسه دندانی را تسهیل خواهد کرد. استفاده از نخ دندان و مسواک زدن روزانه بهترین راه برای حفظ پاکیزگی و سلامتی دندان‌ها است.
اگر می‌خواهید درباره راه های سفید کردن دندان بیشتر بدانید این مطلب را بخوانید
آبسه دندان عصب کشی شده
اکثر ما تصور می‌کنیم که با عصب‌کشی دندان، دیگر عفونتی دندانمان را تهدید نمی‌کند و از درمان آبسه دندان بی‌نیاز می‌شویم. این تصور اشتباه است. همیشه این احتمال وجود دارد که دندان پس از عصب کشی دچار درد و عفونت بشود و آبسه کند. البته اگر این درد و عفونت جزئی باشد و ریشۀ دندان درگیر آن نشده باشد، معمولاً با آنتی بیوتیک می‌توان آن را درمان کرد. اما گاهی باید دندان عصب‌کشی شده را کشید.
شاید بپرسید اصلا علت آبسه کردن دندان عصب‌کشی‌شده چیست؟ یکی از مهم‌ترین علت‌ها این است که عصب‌کشی ناقص انجام شده باشد. هدف دندانپزشک از عصب‌کشی این است که بافت ملتهب و عفونی درون ریشۀ دندان را به صورت کامل پاکسازی کند و سپس فضای تخلیه شده را کاملاً پر کند. اما اگر در انتهای کانال پالپ دندان ذراتی از بقایای بافت باقی مانده باشد، یا اگر این فضا به صورت کامل پر نشود، ممکن است باکتری‌های نهفته در این بافت دوباره باعث عفونت بشوند.
همچنین اگر یکی از کانال‌های پالپ از دید دندانپزشک پنهان بماند، ممکن است دندان دوباره آبسه کند، حتی اگر سال‌ها از عصب‌کشی گذشته باشد. کانال‌های پالپ دندان خیلی ریز هستند و این امکان وجود دارد که دندانپزشک آن را نبیند. به همین دلیل معمولاً توصیه میکنند برای عصب کشی از روش تصویر‌برداری سی‌تی‌اسکن کمک گرفته شود.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
علائم آبسه دندان
شایع ترین علامت آبسه دندان درد شدید دندان است. علائم دیگر ممکن است شامل تب، تورم غدد لنفاوی و طعم بد در دهان باشد. ناحیه اطراف دندان عفونی نیز ممکن است در لمس حساس باشد و ممکن است قرمز و متورم باشد.
از مهم‌ترین نشانه‌های آبسه دندان، احساس درد ضربان‌دار در اطراف دندان است. از دیگر نشانه‌های آن می‌توان به احساس درد در هنگام جویدن غذا، قرمز و متورم شدن لثه، حساسیت دندانی، تغییر رنگ دندان، احساس بو یا طعم بد در دهان، حساسیت به گرما یا سرما، تورم و قرمزی لثه یا صورت، تورم غدد لنفاوی زیر فک، تب و احساس درد در گوش اشاره کرد.
این نشانه‌ها تا زمانی باقی می‌مانند که آبسه سالم باشد. معمولا بعد از پاره شدن و خروج چرک از آبسه، درد و ناراحتی ناشی از آن هم تسکین پیدا می‌کند. ممکن است بعد از پاره شدن آبسه، بو یا مزه خاصی را در دهان حس کنید که نگران کننده نیست. اما در صورتی که وجود آبسه با تب، مشکلات تنفسی، اختلال در بلع و علائم مشابه همراه شود، احتمالا نشانه‌ای از انتشار عفونت به اعماق فک و بافت‌های اطراف بوده و به مداخله فوری پزشکی نیاز دارد.
شناخت عوارض آبسه لثه برای درمان آبسه دندان
آبسه دندان علائم آزاردهنده‌ای دارد، از جمله:
- دردی که حتی به گوش و گردن و فک سرایت می‌کند و هنگان درازکشیدن یا جویدن غذا بدتر می‌شود
- تورم صورت
- تورم و قرمزی لثه
- بوی بد دهان
- طعم بد در دهان
- تب
اگر آبسه به موقع درمان نشود، عوارض آن خیلی بیشتر از موارد بالا خواهد بود. به خاطر داشته باشید که آبسه یک عفونت باکتریایی جدی است و اگر درمان نشود، ممکن است به فک، سر، گردن و مغز سرایت کند. آبسه درمان نشدۀ دندان حتی ممکن است باعث سپسیس یا عفونت خون بشود.
بنابراین در صورتی که دندانتان آبسه کرد و علائمی مثل تب شدید، تورم صورت، مشکل بلع، ضربان سریع قلب یا گیجی داشتید، به اورژانس مراجعه کنید. این علائم نشانه‌های یک عفونت جدی است که زودتر باید درمان شود.
درمان آبسه دندان
درمان آبسه دندان به شدت عفونت بستگی دارد. در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است بتواند آبسه را تخلیه کند و برای درمان عفونت آنتی بیوتیک تجویز کند. در موارد شدیدتر، دندانپزشک ممکن است نیاز به انجام کانال ریشه برای برداشتن بافت عفونی داشته باشد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد.
آبسه دندانی از جمله مشکلاتی است که حتما باید درمان شود. هدف از درمان، پاکسازی عفونت و تسکین درد ناشی از آن است. گرچه پس از پاره شدن و تخلیه آبسه ممکن است احساس کاهش درد داشته باشید، اما برای درمان عفونت موجود، قطعا به درمان مناسب نیاز خواهید داشت. در صورت عدم تخلیه آبسه، پیش‌بینی می‌شود که عفونت به فک و سایر نواحی سر و گردن هم منتقل شده و یا منجر به تخریب ریشه دندان و لق شدن آن شود.
تشدید این عفونت در برخی مواقع به تهدیدی جدی برای سلامتی تبدیل خواهد شد. هر چه سیستم ایمنی بدن فرد ضعیف‌تر باشد، احتمال گسترش عفونت ناشی از آبسه در بدن بیشتر و خطرات ناشی از آن هم شدیدتر است. پس درمان آبسه، امری مهم و حیاتی به نظر می‌رسد.
برای انتخاب روش درمانی مناسب، لازم است تشخیص دقیقی در مورد آن انجام شود. ساده‌ترین راه برای تشخیص آبسه، ضربه زدن به دندان است. وجود آبسه در ریشه باعث می‌شود که دندان به لمس و فشار بسیار حساس شود. البته برای تشخیص عفونت‌های شدید و گسترده می‌توان از تصویر اشعه ایکس و سی تی اسکن هم استفاده کرد. بعد از تشخیص دقیق عارضه، نوبت به درمان آبسه دندان می‌رسد. پزشکان با توجه به وضعیت بیمار از روش‌های مختلفی برای درمان آبسه دندان استفاده میکنند؛ از جمله:
تخلیه آبسه
پزشکان می‌توانند با ایجاد یک برش کوچک در آبسه یا استفاده از سرنگ، محتویات عفونی موجود در آن را تخلیه کنند. شست‌و‌شوی دهان و آبکشی آن با استفاده از آب نمک، پس از تخلیه آبسه بسیار مهم است و می‌تواند از تشدید عفونت جلوگیری کند. این روش برای درمان آبسه‌های روی لثه یا بین لثه و دندان هم به کار می‌رود.
معمولا برای درمان آبسه دندان، معاینه و ترمیم مشکلات دندان و ریشه که عامل ایجاد آبسه است ضروری به نظر می‌رسد
درمان کانال ریشه
در این روش معمولا پزشک پس از تخلیه آبسه داخلی و خروج محتویات عفونی، محفظه پالپ دندان و کانال‌های ریشه را پر کرده و می‌بندد. این ترمیم اگر به درستی انجام شود، برای همیشه باقی مانده و هیچ مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. البته به این نکته توجه کنید در صورتی که بیمار آبسه حاد داشته باشد، هم بی‌حسی دندان در حین درمان سخت‌تر می‌شود و هم احتمال انتقال عفونت از طریق جریان خون به اندام‌های دیگر وجود دارد. در این صورت، اولین اقدام تخلیه آبسه است و پس از آن، درمان ریشه یا کشیدن دندان انجام می‌شود.
کشیدن دندان آسیب دیده
گاهی دندان آسیب‌دیده در وضعیتی قرار دارد که نمی‌توان اقدام ترمیمی در مورد آن انجام داد. در چنین شرایطی پزشک تصمیم می‌گیرد برای جلوگیری از تکرار عفونت، آن را بکشد. البته همان‌طور که در بالا ذکر کردیم، این کار پس از تخلیه آبسه فعال انجام می‌شود.
مصرف آنتی بیوتیک
استفاده از آنتی بیوتیک معمولا در مواردی تجویز می‌شود که عفونت ناشی از آبسه به دندان‌های کناری، فک یا سایر نواحی دهان و گردن سرایت کرده باشد. مصرف منظم یک دوره آنتی بیوتیک احتمالا از گسترش بیشتر عفونت جلوگیری و آن را رفع خواهد کرد. افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، معمولا برای درمان عفونت‌های خفیف هم به آنتی بیوتیک نیاز دارند. برای سایر افراد، استفاده از دارو در عفونت‌های محدود به آبسه ضرورتی ندارد؛ اما گاهی پزشک مصرف آن را برای ریشه‌کن کردن عفونت مفید می‌داند.
داروی مناسب درمان آبسه دندان
رایج ترین دارویی که برای درمان آبسه دندان استفاده می شود آنتی بیوتیک است. آنتی بیوتیک ها برای از بین بردن باکتری هایی که باعث عفونت می شوند استفاده می شود. نوع آنتی بیوتیک مورد استفاده به نوع باکتری عامل عفونت بستگی دارد.
مورد آخر، یعنی تجویز آنتی بیوتیک برای درمان آبسه دندان بیشتر زمانی انجام می‌شود، که عفونت به خارج از ناحیۀ آبسه گسترش یافته باشد. قرص آموکسی سیلین معمولا نخستین انتخاب دندانپزشکان است. اگر عفونت جدی‌تر باشد، ممکن است پزشک ترکیب آموکسی‌سیلین و کلاولانات را برای درمان عفونت دندان تجویز کند.
درباره راههای مراقبت از دندان کودکان بیشتر بدانید
راه پیشگیری از آبسه دندان
بهترین راه برای پیشگیری از آبسه دندان رعایت بهداشت دهان و دندان است. این شامل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن دو بار در روز و مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و تمیز کردن است. همچنین مهم است که از خوردن غذاها و نوشیدنی های شیرین پرهیز کنید، زیرا می توانند منجر به پوسیدگی شوند.
نحوه تخلیه آبسه دندان
آبسه باید توسط دندانپزشک درمان شود. به همین دلیل توصیه می‌شود به هیچ عنوان با فشار دادن و استفاده از روش‌های غیراستاندارد اقدام به ترکاندن و خارج کردن ترشحات عفونی آن نکنید. پزشک پس از معاینه و تشخیص وضعیت آبسه، روش درمانی مناسبی را برای آن در نظر می‌گیرد.
معمولا اولین گام برای درمان، تخلیه آبسه است. این کار می‌تواند از طریق وارد کردن سرنگ در آبسه دندانی و یا ایجاد یک برش کوچک بر روی آبسه لثه انجام شود. معمولا دندانپزشک پس از تخلیه آبسه پری اپیکال، تصمیم می‌گیرد دندان را ترمیم کند یا آن را برای جلوگیری از تکرار عفونت، بکشد. مراحل تخلیه آبسه دندانی به این ترتیب انجام می‌شود:
- ایجاد یک سوراخ در قسمت بالایی دندان
- خارج کردن ترشحات عفونی از داخل دندان به وسیله سرنگ یا ابزاری مشابه
- پر کردن بخش داخلی دندان و انجام عملیات ترمیمی (۷ تا ۱۴ روز بعد از خارج کردن عفونت و پس از التیام آبسه)
- قرار دادن روکش حفاظتی بر روی دندان
دندانپزشک از طریق ایجاد یک حفره در روی دندان اقدام به تخلیه آبسه کرده و سپس دندان را ترمیم می‌کند
گاهی پزشک پس از انجام این مراحل توصیه می‌کند که بیمار برای مدت یک تا دو هفته از یک داروی آنتی بیوتیک مناسب استفاده کند. این کار باعث رفع کامل عفونت و عدم انتقال آن به نواحی اطراف دندان ترمیم شده خواهد شد. اگر پس از ترمیم دندان احساس درد داشتید، میتوانید از یک داروی مسکن ضد التهاب مثل ناپروکسن استفاده کنید.
درمان خانگی آبسه دندان
برخی از درمان های خانگی وجود دارد که ممکن است به کاهش درد و تورم مرتبط با آبسه دندان کمک کند. اینها شامل شستن دهان با آب نمک گرم، گذاشتن کمپرس سرد در ناحیه آسیب دیده و مصرف مسکن های بدون نسخه است. توجه به این نکته ضروری است که این درمان های خانگی نباید به جای درمان پزشکی استفاده شوند.
گاهی ممکن است نتوانید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. برای مثال فرض کنید نیمه شب است، شما دچار آبسه و درد دندان شده‌اید و دندانپزشکی شبانه‌روزی هم در دسترس شما نیست. در چنین شرایطی بهتر است با روش‌های خانگی علائم آبسه را کنترل کنید.
در ادامه به بعضی از روش‌های درمان خانگی به عنوان راهی برای درمان آبسه دندان اشاره می‌کنیم:
- از یک مسکن بدون نسخه مثل ایبوپروفن استفاده کنید.
- دهان را با آب گرم و نمک بشویید. برای این کار میتوانید نصف یک فنجان آب گرم را با نصف قاشق چایخوری نمک مخلوط کنید و سه بار در روز دهانتان را با این ترکیب بشویید.
- از جوش شیرین استفاده کنید؛ نصف قاشق غذاخوری جوش شیرین را با نصف فنجان آب و کمی نمک مخلوط کنید و دهان خود را با آن بشویید.
- روغن یا اسانس پونه کوهی یک مادۀ ضدباکتریایی است و می‌تواند به کاهش تورم و درد آبسه دندان کمک کند.
- استفاده از کمپرس سرد به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.
- چای شنبلیله بنوشید. این چای خواص ضدباکتری دارد.
- از اسانس میخک استفاده کنید. از قدیم، از میخک برای کاهش درد و التهاب دندان استفاده میکنند.
- اسانس آویشن نیز احتمالا ضدباکتری است و می‌تواند با باکتری‌های آبسه دندان مبارزه کند.
درباره قطره دنتول برای دندان درد بیشتر بدانید
برای آبسه دندان باید با چه متخصصی مشورت کرد؟
اگر آبسه دندان دارید، مهم است که به دنبال مراقبت های پزشکی از دندانپزشک یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی باشید. دندانپزشک شما قادر به تشخیص عفونت و ارائه درمان مناسب خواهد بود. اگر عفونت شدید باشد، ممکن است دندانپزشک شما را برای درمان بیشتر به یک متخصص مانند اندودنتیست ارجاع دهد.
عفونت لثه باید خیلی زود درمان شود. اما خیلی از ما درمان دندان‌های خود را عقب می‌‌اندازیم. چون هزینه‌های دندانپزشکی سنگین است و از عهده‌ای برنمی‌آییم.
امروز شرایط تغییر کرده و می‌توانیم از خدمات اقساطی دندانپزشکی استفاده کنیم. اگر ساکن تهران هستید، روی تصویر زیر کلیک کنید تا به صفحۀ خدمات دندانپزشکی اقساطی «حال» هدایت شوید. شما میتوانید برای استفاده از انواع خدمات دندانپزشکی، از شرکت «حال» بین 5 تا 50 میلیون تومان کمک اعتباری دریافت کنید و به تدریج آن را بازگردانید.
“مراقبت از سلامت فردی یک امر مهم انسانیست، زیرا بر فرصت‌های ما برای پیگیری اهداف زندگی تأثیر مستقیم دارد؛ درد و رنج را کاهش داده و شرایط مورد نیاز برای برنامه ریزی درباره آینده را فراهم می‌کند. «حال» با شعار حال خوب برای همه شکل گرفت تا خدمات پزشکی به شکلی کامل و جامع در اختیار همه افراد قرار بگیرد”
منابع
