مهم‌ترین نشانههای کبد چرب کدامند؟
کبد چرب در حـال تبدیل شدن به یکی از بیماری‌های شایع در بسیاری از جوامع است. متخصصان و صاحب نظران از سبک زندگی شهری، مصرف غذاهای ناسالم و الکل به عنوان اصلی‌ترین عوامل گسترش این بیماری نام می‌برند. پیش از هر چیز لازم است با بیماری کبد چرب و انواع آن آشنا شویم.
کبد بزرگترین اندام درون بدن انسان است. این عضو مهم بخشی از سیستم گوارش است که وظیفه زدودن سموم از خون، فرآوری داروها، تولید صفرا، کمک به هضم چربی، ذخیره گلوکز و تولید پروتئین برای پیشگیری از لخته شدن خون را بر عهده دارد. وقتی تجمع سلول‌های چربی در این اندام به بیش از ۵ تا ۱۰ درصد برسد، بیماری کبد چرب ایجاد می‌شود. این بیماری در صورت درمان نشدن، می‌تواند به سیروز کبدی یا سرطان کبد منجر شود. البته این بیماری همیشه چنین آسیب‌های شدیدی ایجاد نمی‌کند و این مسئله به نوع کبد چرب مرتبط است. دو نوع کبد چرب تا کنون شناسایی شده است:
کبد چرب غیر الکلی
ابتلا به این بیماری به مصرف زیاد الکل مرتبط نیست. به طور کلی دو نوع کبد چرب غیر الکلی وجود دارد:
کبد چرب ساده
در این بیماری مقداری چربی در کبد وجود دارد، اما التهاب یا آسیب کبدی ناشی از آن ممکن است بسیار کم بوده و یا اصلا وجود نداشته باشد. کبد چرب ساده غیر الکلی معمولا عارضه شدیدی برای فرد ایجاد نمی‌کند.
استئو هپاتیت غیر الکلی
در این بیماری، سلول‌های چربی کبد منجر به بروز التهاب و آسیب در بافت کبد هستند. التهاب و آسیب در کبد می‌تواند باعث بروز فیبروز یا اسکار کبد شود. در شدیدترین حالت، این بیماری منجر به سیروز یا سرطان کبد خواهد شد. کبد چرب غیر الکلی حدود ۲۵ درصد مردم جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با افزایش میزان چاقی، دیابت نوع ۲ و کلسترول بالادر بسیاری از کشورهای جهان، شیوع این بیماری نیز افزایش یافته است. می‌توان گفت که کبد چرب غیر الکلی، شایع‌ترین اختلال مزمن کبدی در بسیاری از کشورهاست.
به تجمع سلول‌های چربی در بافت کبد، کبد چرب می‌گویند.
کبد چرب الکلی
بیماری کبد چرب الکلی به دلیل استفاده بیش از حد از الکل ایجاد می‌شود. کبد بخش زیادی از الکل نوشیده شده توسط فرد را تجزیه و از بدن دفع می‌کند. روند تجزیه الکل در کبد می‌تواند برای سلول‌های این عضو مضر باشد. این مسئله به سلول‌های کبد آسیب وارد کرده، با ایجاد التهاب، سلول‌های کبد را ضعیف و بی دفاع می‌کنند. هر چه الکل بیشتری نوشیده شود، آسیب بیشتری به کبد وارد می‌شود. بیماری کبد چرب الکلی اولین مرحله از بیماری کبدی مرتبط با الکل است. در صورت بی‌توجهی به درمان و ادامه روند مصرف زیاد الکل، فرد به هپاتیت الکلی و در نهایت سیروز کبدی دچار خواهد شد.
کبد چرب الکلی فقط در افرادی که مشروبات الکلی مصرف می‌کنند روی می‌دهد. به خصوص افرادی که در طولانی مدت و به مقدار زیاد از این نوع نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند. این خطر برای زنان مصرف کننده الکل، افراد چاق یا کسانی که جهش‌های ژنتیکی خاصی دارند، بیشتر است.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
علائم کبد چرب
چرب شدن کبد در مراحل اولیه، علائم خاصی در فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند. در واقع بیماری کبد چرب الکلی و غیر الکلی معمولا به صورت خاموش و بدون علامت یا دارای علائم اندکی هستند. گاهی برخی از افراد مبتلا، احساس خستگی یا ناراحتی در سمت راست و بالای شکم خود حس می‌کنند. اولین نشانه‌ها معمولا زمانی ظاهر می‌شود که آسیب به کبد نسبتا پیشرفت کرده است. برخی از علائمی که می‌توانند نشان دهنده اختلال در عملکرد کبد ناشی از کبد چرب باشند عبارتند از:
خستگی
پزشکان دقیقا نمی‌دانند که آسیب کبدی چطور باعث خستگی می‌شود. اما این مسئله یکی از شایع‌ترین علامت‌ها در مبتلایان به کبد چرب است.
حالت تهوع
وقتی کبد فردی چرب می‌شود، توانایی کبد در تجزیه سموم بدن کاهش می‌یابد. در نتیجه این سموم در خون جریان پیدا می‌کنند و بیمار دچار حالت تهوع می‌شود.
مدفوع کم‌رنگ
نمک‌های صفراوی که به طور معمول از کبد آزاد می‌شوند، به مدفوع رنگی تیره می‌دهند. مدفوع با رنگ روشن معمولا نشان دهنده مشکلی در کبد یا بخش‌های دیگر سیستم تخلیه صفراست. البته مدفوع بسیار تیره هم در برخی از مبتلایان به بیماران پیشرفته کبدی مشاهده می‌شود که ناشی از عبور خون از دستگاه گوارش است. این مسئله نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
زردی پوست و چشم
زردی به دلیل تجمع بیلی روبین (یک رنگدانه صفراوی) در خون است؛ زیرا نمی‌تواند به طور موثر پردازش شود. پوست هم ممکن است به همین دلیل دچار خارش شود. درصورت داشتن سوال و یا مشکلات پوست و مو خود میتوانید از خدمات مشاوره دکتر پوست آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
رگ‌های عنکبوتی
عروق عنکبوتی رگ‌های کوچکی هستند که به صورت دسته‌ای بر روی پوست ظاهر می‌شوند. این عروق مانند یک لکه رنگی روی پوست دیده می‌شوند که رگ‌ها از مرکز آن منشعب شده‌اند. عروق عنکبوتی در زنان سالم و به ویژه در ناحیه پا مشاهده می‌شود. اما اگر تعداد آنها در نیمه بالایی بدن زیاد شود، ممکن است نشانه‌ای از بیماری کبدی باشد.
کبود شدن آسان بدن
این عارضه به دلیل کاهش توانایی کبد در تولید عوامل موثر در لخته شدن خون ایجاد می‌شود.
کف دست قرمز
تقریبا یک چهارم افراد مبتلا به سیروز کبدی دچار قرمزی کف دست می‌شوند.
ادرار تیره
رنگ ادرار نارنجی تیره، کهربایی یا قهوه‌ای می‌تواند نشانه‌ای از بیماری کبد باشد. این رنگ به دلیل تجمع بیش از حد بیلی روبین است، زیرا کبد نمی‌تواند به طور طبیعی آن را تجزیه کند.
تورم در ناحیه شکم
شکم متورم ناشی از کبد چرب، به دلیل تجمع مایعات در بافت شکم روی می‌دهد. پاها و به ویژه مچ آنها هم از مهم‌ترین نواحی هستند که به دلیل احتباس مایعات دچار تورم می‌شوند.
عوامل خطرزای کبد چرب
عوامل خطرزایی وجود دارد که می‌توانند افراد را در معرض ابتلا به کبد چرب قرار دهند. در کبد چرب الکلی اصلی‌ترین عامل، مصرف الکل است. اما در مورد کبد چرب غیر الکلی عوامل دیگری باید موثر باشد. گرچه علت این بیماری هنوز ناشناخته است اما محققان می‌دانند که میزان شیوع آن در افرادی با ویژگی‌های زیر بیشتر است:
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و پیش دیابت
- کسانی که اضافه وزن دارند.
- افراد میانسال یا مسن (شیوع این بیماری در کودکان کمتر است.)
- افرادی که مقادیر بالای کلسترول و تری گلیسیرید در خون آنها وجود دارد.
- مبتلایان به فشار خون بالا
- کسانی که داروهای خاصی مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون) و برخی از داروهای سرطان را مصرف می‌کنند.
- مبتلایان به سندروم متابولیک
- افرادی که کاهش وزن سریع دارند.
- مبتلایان به عفونت‌های خاص مثل هپاتیت C
- افرادی که در معرض برخی از سموم قرار گرفته‌اند.
چگونگی تشخیص کبد چرب
از آنجا که اغلب افراد مبتلا به کبد چرب هیچ علامت آشکاری ندارند، تشخیص این بیماری دشوار است. معمولا افراد از طریق نتیجه آزمایش‌های کبدی که به دلایل دیگری انجام داده‌اند، متوجه ابتلا به این بیماری می‌شوند. سپس پزشک از طریق بررسی‌های تکمیلی به تشخیص نهایی می‌رسد. مراحلی که برای شناسایی بیماری کبد چرب لازم الاجراست عبارتند از:
- بررسی سابقه پزشکی بیمار، بیماری‌های قبلی و داروهای مصرفی
- انجام معاینات بدنی
- آزمایش‌های مختلف از جمله آزمایش کبد چرب، تصویربرداری و نمونه برداری.
- بررسی سابقه مصرف الکل، برای تشخیص الکلی یا غیر الکلی بودن کبد چرب
در طول معاینه بدنی، پزشک بخش‌هایی از شکم بیمار را لمس می‌کند تا متوجه شود که آیا کبد بزرگ شده است یا خیر. هم چنین بررسی علائم سیروز کبدی مثل زرد شدن پوست و سفیدی چشم هم توسط پزشک انجام می‌شود.
نتیجه آزمایش خون از نظر بررسی عملکرد کبد و شمارش سلول‌های خونی مهم است. معمولا انجام تصویربرداری هم برای مشاهده چربی در کبد و سفتی بافت آن توصیه می‌شود. سفتی کبد می‌تواند به معنای فیبروز کبد باشد که جای زخم در بافت کبد است. در بعضی از موارد هم ممکن است برای تایید تشخیص و بررسی میزان آسیب کبدی به بایوپسی (نمونه برداری از بافت کبد) نیاز باشد.
سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش دکتر آنلاین رایگان حال بپرسید.
روش‌های درمانی مناسب در مورد کبد چرب چیست؟
در حـال حاضر هیچ داروی شناخته شده اختصاصی برای درمان کبد چرب وجود ندارد. مطالعات جدید نشان داده‌اند که یک داروی خاص دیابت یا ویتامین ای می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند. اما هنوز نیاز به بررسی بیشتری در این زمینه وجود دارد.
پزشکان کاهش وزن را برای درمان کبد چرب غیر الکلی بسیار توصیه می‌کنند. کاهش وزن می‌تواند باعث کاهش چربی در کبد، التهاب و فیبروز شود. اگر پزشک تشخیص دهد که داروی خاصی باعث چرب شدن کبد فرد شده است، مصرف آن باید قطع یا جایگزین گردد. این کار حتما باید با نظر قطعی پزشک متخصص انجام شود. قطع داروی مصرفی یا جایگزینی آن معمولا به صورت تدریجی صورت می‌گیرد.
مهم‌ترین بخش در درمان کبد چرب الکلی، قطع مصرف مشروبات الکلی است. افرادی که وابستگی شدیدی به الکل دارند می‌توانند برای ترک آن از درمانگر مخصوص کمک بگیرند تا فرآیند ترک آن را آسان‌تر پشت سر بگذارند. هم چنین داروهایی وجود دارد که با مصرف آنها، ولع فرد نسبت به مصرف الکل کاهش می‌یابد. در صورت صلاح‌دید پزشک، می‌توان به کمک این داروها مصرف الکل را کاهش داده و به تدریج قطع کرد.
هم بیماری کبد چرب الکلی و هم نوعی از کبد چرب غیر الکلی (استئو هپاتیت غیر الکلی) می‌توانند منجر به سیروز کبدی شوند. پزشکان می‌توانند مشکلات ناشی از سیروز را با داروها، عمل جراحی و سایر اقدامات پزشکی درمان کنند. اگر سیروز کبد درمان نشود، منجر به نارسایی کبد می‌شود که در این مرحله، پیوند کبد می‌تواند بیمار را به زندگی برگرداند.
آیا تغییر سبک زندگی در کاهش احتمال ابتلا به کبد چرب موثر است؟
اصلاح و تغییر سبک زندگی در افراد مبتلا به انواع کبد چرب می‌تواند به کاهش عوارض بیماری و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید و مصرف نمک و شکر و قند را محدود کنید. (غذاهای مفید برای کبد چرب را بیشتر بشناسید)
- هر روز از مقدار کافی سبزی و میوه و غلات کامل استفاده کنید.
- برای پیشگیری از هپاتیت واکسن بزنید. ابتلا به هپاتیت b یا هپاتیت a، ریسک نارسایی کبد را افزایش می‌دهد.
- ورزش منظم داشته باشد. این کار می‌تواند به کاهش وزن و کنترل چربی در کبد کمک کند.
- قبل از استفاده از مکمل‌های غذایی یا داروهای گیاهی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
برای دریافت مشاوره در این زمینه و موارد دیگر میتوانید از طریق سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت حال استفاده کنید. حال با ارائه مشاوره آنلاین (تلفنی، متنی و تصویری) در تمام روزهای هفته و به صورت شبانه روزی در اختیار شماست. کارابران این سامانه می‌توانند با برترین پزشکان و مشاوران هر حوزه پزشکی و روانشناسی ارتباط برقرار نموده و خدمات ارزان و مناسب دریافت کنند. مزیت مشاوره آنلاین، صرفه جویی در وقت و هزینه و دسترسی آنی به تعداد زیادی پزشک و متخصص به صورت همزمان است. ضمنا سامانه حال با افزودن خدمات سلامت آنلاین شامل ویزیت توسط پزشک متخصص و انجام خدمات پرستاری در منزل، انجام آزمایش و سایر خدمات سلامت در منزل و محل کار، گام موثری در ارتقای کیفیت سلامت جامعه برداشته است. شبکه‌های اجتماعی حال هم به صورت رایگان اطلاعات مفیدی را در تمام زمینه‌های پزشکی و سلامت در اختیار شما قرار می‌دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به وبسایت و اپلیکیشن حال مراجعه کنید.
منابع
