خودشیفتگی چیست؟
خودشیفتگی توجه زیاد از حد به خود است، تا حدی که باعث می‌شود فرد نیازهای اطرافیانش را نادیده بگیرد. در حالی که هر کس ممکن است گه‌گاه حالاتی از خودشیفتگی را نشان دهد، خودشیفتگان واقعی غالبا دیگران یا احساسات آن‌ها را نادیده می‌گیرند. آن‌ها همچنین تاثیری را که رفتارشان روی دیگران دارد درک نمی‌کنند.
توجه به این نکته مهم است که خودشیفتگی یک صفت است، اما می‌تواند بخشی از یک اختلال شخصیتی بزرگ‌تر باشد. همه افراد خودشیفته، اختلال شخصیت خودشیفته یا همان بیماری خودشیفتگی را ندارند، زیرا این بیماری دارای یک طیف است. معمولا کسانی مبتلا به بیماری خوشیفتگی یا نارسیسیسم هستند که در بالاترین نقطه این طیف قرار دارند. در این شرایط، فرد حتما باید به روانپزشک مراجعه کند و تحت درمان قرار بگیرد.
اختلال شخصیت خودشیفته یا بیماری خودشیفتگی، یکی از انواع مختلف اختلالات شخصیتی و نوعی بیماری روانی است که در آن افراد دارای احساس مبالغه‌آمیز از اهمیت خود، نیاز به توجه زیاد و تحسین بیش از حد، روابط آشفته و عدم همدلی با دیگران هستند. اما در پشت این نقاب اعتماد به نفس شدید، عزت نفس شکننده‌ای نهفته است که در برابر کوچکترین انتقاد، آسیب می‌بیند. اختلال شخصیت خودشیفته باعث ایجاد مشکلاتی در بسیاری از زمینه‌های زندگی مانند روابط عاطفی، شغلی، مالی و… می‌شود. افراد خودشیفته انتظار دارند به طور مرتب از سوی دیگران تحسین شوند، و اگر این برخورد را از اطرافیانشان دریافت نکنند، کاملا غمگین و ناامید می‌شوند. آن‌ها ممکن است روابطشان را بی‌ارزش و ناکافی بدانند و باعث شوند دیگران از بودن در کنار آن‌ها لذت نبرند.
افرادی که علائم خودشیفتگی از خود نشان می‌دهند، اغلب می‌توانند بسیار جذاب و کاریزماتیک باشند. آن‌ها معمولا بلافاصله در روابطشان، رفتار منفی نشان نمی‌دهند. افرادی که نشانه‌های نارسیسیسم دارند، معمولا دلشان می‌خواهد خود را با افرادی احاطه کنند که به تقویت غرورشان کمک می‌کنند. آن‌ها روابطی ایجاد می‌کنند تا تصورات‌شان را در مورد خودشان تقویت کنند، حتی اگر این روابط سطحی باشد.
در حال بخوانید: علت تبخال لب
علائم بیماری خودشیفتگی
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته و شدت علائم در افراد متفاوت است. مبتلایان به این اختلال می‌توانند:
- احساس اغراق‌آمیزی درباره اهمیت خود داشته باشند
- احساس می‌کنند استحقاق تحسین مداوم و بیش از حد دارند
- در استعداد‌ها و دستاوردهایشان اغراق می‌کنند
- انتظار دارند حتی بدون دستاورد قابل توجه، به عنوان فرد برتر شناخته شوند
- مشغول خیال‌پردازی پیرامون موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی و… هستند
- باور دارند که برتر هستند و باید با افرادی همان‌قدر خاص در ارتباط باشند
- انتظار لطف‌های ویژه و انطباق بدون چون و چرا با انتظاراتشان را دارند
- تمایل به بهره‌کشی و سواستفاده از دیگران برای رسیدن به مقاصدشان دارند
- در تشخیص نیازها و احساسات دیگران ناتوان هستند یا اصلا تمایلی به این کار ندارند
- به دیگران حسادت می‌کنند و باور دارند دیگران به آن‌ها حسادت می‌کنند
- همزمان با خودستایی، رفتاری متکبرانه و مغرورانه دارند
- اصرار دارند از هر چیزی بهترینش را داشته باشند. مثلا بهترین دفتر کار یا بهترین خودرو
- مکالمات را در انحصار خود در می‌آورند و به افرادی که تصور می‌کنند پایین‌تر از خودشان هستند، با دیده تحقیر نگاه می‌کنند
فرد خودشیفته احساس می‌کند استحقاق مورد توجه قرار گرفتن و تحسین دائمی دارد
در عین حال، افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در تحمل هر چیزی که به عنوان انتقاد برداشت می‌کنند، مشکل دارند و رفتارهای زیر را هم از خود نشان می‌دهند:
- در تنظیم احساسات و رفتار مشکل دارند
- وقتی توجه خاصی دریافت نمی‌کنند بی‌تاب یا عصبانی می‌شوند
- افسرده و بدخلق می‌شوند زیرا از نظر خودشان از حد کمال کوتاه آمده‌اند
- مشکلات بین فردی قابل توجهی دارند و به راحتی احساس کلافگی می‌کنند
- برای مقابله با استرس و سازگار شدن با تغییرات، مشکلات عمده‌ای را تجربه می‌کنند
- به طور پنهانی احساس ناامنی، شرم، آسیب‌پذیری و تحقیر دارند که همان تله آسیب پذیری است.
- با عصبانیت یا تحقیر واکنش نشان می‌دهند و سعی می‌کنند فرد مقابل را کوچک جلوه دهند تا خودشان بهتر و کامل‌تر به نظر برسند
درباره طرحواره استحقاق بیشتر بدانید.
انواع خودشیفتگی
خودشیفتگی دو نوع مختلف دارد که رفتارهای توام با خودشیفتگی می‌تواند زیر مجموعه آن قرار بگیرد. این دو نوع می‌توانند صفات مشترک داشته باشند اما از تجربیات مختلف کودکی ناشی می‌شوند. انواع مختلف خودشیفتگی، باعث شیوه‌های مختلف رفتار افراد در روابط نیز می‌شود.
نوع اول، داشتن رفتارهای خودبزرگ بینانه است. افرادی که این رفتار را دارند، به احتمال زیاد در دوران کودکی با آن‌ها طوری رفتار شده که گویی از دیگران برتر یا بالاترند. این پیش فرض‌ها می‌توانند حتی با بالا رفتن سن نیز آن‌ها را رها نکند. این افراد تمایل به رجزخوانی و نخبه‌گرایی دارند. مبتلایان به خودشیفتگی خود بزرگ بین، پرخاشگر و سلطه جو هستند و در اهمیت خود اغراق می‌کنند. آن‌ها در ظاهر اعتماد به نفس فراوانی دارند.
نوع دوم، خودشیفته آسیب‌پذیر است و رفتارهای چنین افرادی معمولا نتیجه بی‌توجهی یا بدرفتاری در دوران کودکی آن‌ها است. افرادی که این رفتار را دارند، بسیار حساس ترند. رفتار خودشیفتگی به محافظت از آن‌ها در برابر احساس عدم کفایت کمک می‌کند. چنین افرادی وقتی در جمع قرار می‌گیرند، حتما باید تحسین بشنود و وقتی دیگران با آن‌ها طوری رفتار نکنند که انگار خاص هستند، احساس آزردگی یا اضطراب شدیدی می‌کنند.
تمام این رفتار‌ها در طیف خودشیفتگی قرار می‌گیرند. افراد براساس میزان بروز رفتارهای خودشیفتگی در این طیف قرار گرفته و می‌توانند شخصیت سالم اما با میزان ملایمی از خودشیفتگی داشته باشند یا در انتهای طیف، یعنی اختلال شخصیت خودشیفته یا همان بیماری خودشیفتگی قرار بگیرند. برای بررسی وضعیت فرد و مشخص شدن جایگاهش در طیف خودشیفتگی تستهای زیادی وجود دارد که با مراجعه به روانپزشک یا روانکاو، می‌توانید این تست‌ها را انجام دهید.
به فرد خودشیفته نارسیسیستیک هم گفته می‌شود
آیا نارسیسیتیک همان خودشیفتگی است؟
به اختلال خودشیفتگی یا شخصیت خودشیفته در زبان انگلیسی «نارسیسیسم» یا «نارسیسیستیک» می‌گویند و افراد مبتلا به این اختلال نیز «نارسیسیست» نامیده می‌شوند.
تشخیص اختلال خودشیفته
برخی از ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته مانند سایر اختلالات شخصیتی است. همچنین، ممکن است همزمان بیش از یک اختلال روانی برای فرد تشخیص داده شود. این امر می‌تواند تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته را به چالش بکشد. تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته به طور معمول بر اساس موارد زیر است:
- علائم و نشانهها
- ارزیابی روانشناختی کامل که ممکن است شامل پر کردن پرسشنامه باشد یا انجام برخی تست‌ها باشد
- معاینه بدنی برای اطمینان از اینکه فرد از نظر جسمی مشکلی ندارد که در بروز علایم دخیل باشد
- بررسی وضعیت با استفاده از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است
در حال بخوانید: علائم پارگی رباط صلیبی
تست خودشیفتگی
روان‌درمانگر برای بررسی ویژگی‌های شخصیتی و مشخص کردن جایگاه فرد در طیف خودشیفتگی، از پرسشنامه‌هایی استفاده می‌کند. آزمون‌ها فقط سوالاتی هستند که شخص باید صادقانه به آن‌ها پاسخ دهد. پاسخگویی به این سوال‌ها، بینش بهتری به روان‌درمانگر درباره نحوه تفکر و احساس شخص می‌دهند. آزمایشات عبارتند از:
- پرسشنامه تشخیص شخصیت – ۴ (PDQ-4)
- آزمون چند محوری بالینی میلون (MCMI-III)
- آزمون بینالمللی اختلال شخصیت (IPDE)
علاوه بر آزمایش‌های کلینیکال بالا، تستهای قابل انجام در خانه هم وجود دارند. مانند پرسشنامه شخصیت خودشیفته آمز (NPI-16). این تست که شامل ۱۶ جفت سوال است، جهت سنجش ویژگی‌های شخصیت خودشیفته طراحی شده است.
چگونه با یک خودشیفته رفتار کنیم؟
رابطه با یک فرد خودشیفته می‌تواند بسیار ناامیدکننده و آزاردهنده باشد. افراد خودشیفته در تلاش برای تحسین خود و کنترل داشتن بر دیگران هستند و ممکن است آن‌ها را مورد استثمار قرار دهند و ازشان سوء استفاده کنند. در عین حـال به عزت نفس آن‌ها آسیب می‌رسانند و حتی ممکن است قصد داشته باشند تا برداشت‌های ذهنی آن‌ها را به چالش بکشند.
شما معمولا در مشاجره با یک فرد خودشیفته، بازنده خواهید بود. بهترین راه این است که فاصله‌تان را با او بیشتر و ارتباط‌تان را کم‌تر کنید البته این روش در مواقع که فرد خودشیفته یکی از اعضای نزدیک خانواده شما باشد، امکان‌پذیر نیست. در این شرایط باید سعی کنید از یک مشاور و روان‌درمانگر کمک بگیرید.
در حال بخوانید: عدد قند خون ناشتا نرمال در بارداری
درمان خودشیفتگی
درمان اختلال شخصیت خودشیفته گفتگو درمانی (روان درمانی) است. در صورت داشتن سایر بیماری های روانی، ممکن است داروهایی هم برای درمان فرد تجویز شود. درمان اختلال شخصیت خودشیفته به روش گفتگو درمانی یا روان‌درمانی، می‌تواند از روش‌های زیر در بهبود فرد موثر باشد:
- ارتباط بهتر با دیگران را بیاموزد تا روابط فرد صمیمی‌تر، لذت‌بخش‌تر و مفیدتر باشد.
- دلایل احساسات خود را بفهمد و بداند چیزهایی که فرد را به سمت رقابت سوق می‌دهد، باعث می‌شود نسبت به دیگران بی‌اعتماد شود و خود و دیگران را تحقیر کند، دقیقا چیست.
حوزه تغییراتی که به فرد کمک می‌کنند تا مسئولیت پذیر باشد و یاد بگیرد:
- روابط شخصی و همکاری واقعی با همکاران را بپذیرد و حفظ کند.
- تأثیر مسائل مربوط به عزت نفس خود را درک و تحمل کند.
- صلاحیت و پتانسیل واقعی خود را بشناسد و بپذیرد تا بتواند انتقادات یا شکست‌ها را تحمل کند.
- توانایی‌هایش را در درک و تنظیم احساسات خود افزایش دهد.
- اشتیاق خود را برای اهداف دست نیافتنی و شرایط ایده‌آل از بین ببرد و آنچه را که قابل دسترس است را بپذیرد.
درمان در کوتاه مدت می‌تواند برای کمک به فرد در مدیریت استرس یا توانایی مقابله با بحر‌‌‌ان‌ها مفید واقع شود، یا به طور مداوم برای کمک به دستیابی و حفظ اهداف فرد ارائه شود. اغلب، حضور اعضای خانواده یا افراد قابل توجه دیگر در درمان می‌تواند مفید باشد. در مورد درمان دارویی هم، تا امروز هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته مشخص نشده است. با این حال، اگر علائم افسردگی، اضطراب یا سایر بیماری‌ها وجود داشته باشد، داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد اضطراب می‌توانند برای بهبود وضعیت فرد مفید باشند.
با روش‌های روان درمانی می‌توان به افرادی که از اختلال شخصیت خودشیفته رنج می‌برند کمک کرد
درمان خودشیفتگی با تغییر سبک زندگی
ممکن است فرد در مورد درمان موضع تدافعی داشته باشد یا فکر کند صحبت با یک روانپزشک یا روانکاو، برایش ضرورتی ندارد. ماهیت اختلال شخصیت خودشیفته همچنین می‌تواند این احساس را در فرد ایجاد کند که درمان ارزش زمان و توجهی که صرفش می‌کند را ندارد و ممکن است وسوسه شود تا جلسات روان‌درمانی را ترک کند. اما مهم است که شخص:
- ذهن خود را باز نگه دارد و بر مزایای درمان تمرکز کند
- به برنامه درمانی پایبند باشد. در جلسات برنامه ریزی شده درمانی شرکت کند و هر دارو را طبق دستور مصرف کند. لازم به ذکر است، این پایبندی و پشتکار ممکن است کار سختی باشد و فرد گاهی اوقات عقب‌نشینی کند
- روی هدف خود متمرکز باشد. با در نظر داشتن اهداف و یادآوری به خود، انگیزه‌اش را حفظ کند و برای ترمیم روابط آسیب دیده تلاش کرده و از زندگی خود رضایت بیشتری کسب کند.
- برای سومصرف الکل یا مواد مخدر یا سایر مشکلات بهداشت روانی به دنبال درمان باشد. اعتیاد، افسردگی، اضطراب و استرس می‌توانند یکدیگر را تشدید کنند و منجر به یک چرخه مشکلات عاطفی و رفتار ناسالم شوند.
سوالات متداول
خودشیفتگی چیست؟
خودشیفتگی نوعی ویژگی شخصیتی است که در آن فرد به خودش بیشتر از هرچیز و هرکس دیگر اهمیت می‌دهد. افراد خودشیفته در درک احساسات دیگران مشکل دارند و ارتباطات سازنده‌ای با دیگران برقرار نمی‌کنند.
افراد خودشیفته چه خصوصیاتی دارند؟
افراد خود شیفته بیشترین توجه را به خودشان دارند و به دیگران و احساساتشان اهمیتی نمی‌دهند. ارتباط برقرار کردن با افراد خودشیفته سخت است چون معمولا به ارتباطاتی تمایل دارند که در آن دائما ازشان تعریف شود و بقیه افراد حاضر را پایین‌تر از خود حس کنند.
علت ریشه‌ای خودشیفتگی چیست؟
درحالیکه که علت اصلی اختلال شخصیت خودشیفته یا بیماری خودشیفتگی هنوز مشخص نیست، محققان بر این باورند که ریشه این مشکل به دوران کودکی فرد برمی‌گردد. به این صورت که آسیب‌پذیری کودک و داشتن والدین بیش از حد مراقب یا بی‌اعتنا از دلایل ریشه‌ای بروز چنین اختلالی در بزرگسالی فرد می‌شوند.
تفاوت بین نارسیسیسم و نارسیسیتیک چیست؟
نارسیسیسم به معنی خودشیفتگی است و نارسیسیستیک به معنای خودشیفته. خودشیفتگی اسم یک طیف اختلال شخصیتی است و خودشیفته صفت شخصیتی فردی است که به خودش بیشتر از هرچیز دیگری توجه دارد.
منابع
