گاهی اوقات، برخی از افراد معتقدند به دلیل تلاش زیاد یا داشتن توانایی‌های خاص، لایق چیزهای بهتری در زندگی هستند که این مشکلی ندارد اما برخی از افراد همیشه فکر می‌کنند که لایق بهترین‌ها هستند و همه چیز را برای خود می‌خواهند، بدون در نظر گرفتن اینکه دیگران چه فکر می‌کنند یا اینکه آیا تفکرشان منطقی است یا خیر!. وقتی این احساسات به صورت افراطی برزو پیدا می‌کنند، این باور را ایجاد می‌کند که برتری نسبت به دیگران وجود دارد و همین تفکر باعث شکل‌گیری طرحواره استحقاق می‌شود.
هرکسی در مقاطع خاصی از زندگی خود احساس غرور می‌کند و ما معتقدیم که لایق چیزهای بهتری هستیم اما نباید به این احساس به اندازه‌ای بها بدهیم که باعث ایجاد حس برتری ما نسبت به دیگران شود.
طرحواره استحقاق چیست؟
طرحواره استحقاق زمانی اتفاق می‌افتد است که فرد فقط به خود و خواسته‌های خود فکر می‌کند. این افراد معتقدند هر چیزی که می‌خواهند باید به آنها داده شود زیرا فکر می‌کنند که بسیار خاص هستند. افرادی که طرحواره استحقاق را دارند خودخواه بوده و برای اطرافیانشان آزاردهنده و ناخوشایند می‌باشد. این طرز فکر از دوران کودکی شروع می شود و ممکن است منجر به عدم احترام به دیگران و حقوقشان شود.
علت ایجاد تله استحقاق در افراد چیست؟
گاهی والدین به دلیل محبت بیش از حد و به عهده گرفتن تمام مسئولیت ها، فرزند خود را به خود وابسته می کنند. کودک نیز به این باور می‌رسد که از دیگران برتر است و انتظار دارد که همه حتی در بیرون از خانه به او خدمت کنند. این کودکان فکر می کنند که دیگران باید مانند والدینشان به خواسته‌های آنها اهمیت دهند.
یکی از دلایل مهم طرحواره استحقاق، عدم نظارت کافی والدین و دادن آزادی بیش از حد به کودک در سال‌های حساس کودکی است. این آزادی باعث می‌شود که کودک از مسئولیت‌پذیری در قبال وظایفی مانند تمیز کردن اتاق، اجتناب کند. با گذشت زمان، این طرز فکر تا بزرگسالی ادامه می‌یابد..
در برخی موارد، افراد از طرحواره استحقاق برای پنهان کردن سایر تله های ذهنی خود استفاده می کنند. آنها ممکن است واقعاً برای مسائلی مانند تله نقص و شرم یا تله رهاشدگی نیاز به درمان داشته باشند، اما از پذیرش آن خودداری می‌کنند و در عوض تصمیم می‌گیرند با آنها مقابله کنند.
درمانگران پیش از درمان، علل اصلی طرحواره استحقاق را در افراد شناسایی می کنند. این الگوهای ذهنی در دوران کودکی بر اساس تجربیاتی که کودک از سر می گذراند، شکل می گیرد. وابستگی بیش از حد به والدین، عدم نظارت والدین و وجود طرحواره های ذهنی دیگر در ایجاد طرحواره استحقاق نقش دارد.
بیشتر بدانید: چگونه از تله وابستگی عاطفی رها شویم؟
ویژگی افرادی که طرحواره استحقاقی دارند
افرادی که طرحواره استحقاق دارند، وقتی به آنها “نه” گفته می‌شود، به سختی می‌توانند با آن کنار بیایند. آنها معتقدند که نباید از قوانین و محدودیت‌های جامعه پیروی کنند. به سختی اشتباهات خود را می‌پذیرند زیرا فکر می‌کنند معمولاً حق با آن‌هاست. این افراد می‌ترسند که عذرخواهی آنها را ضعیف یا حقیر جلوه دهد. آنها معتقدند که نیازها و خواسته‌های خودشان مهمتر از دیگران است.
به طور کلی افرادی که دارای طرحواره استحقاق هستند دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- آنها همیشه معتقدند که بهتر از دیگران هستند و فکر می‌کنند سزاوار برخورد ویژه هستند.
- تمایل به انجام فعالیت هایی دارند که نشان دهنده تنگ نظری آن‌هاست و بدون توجه به آسیب‌های ناشی از آن، بر آنچه که معتقدند درست است پافشاری می‌کنند.
- آنها اغلب به خود می‌بالند و نیاز به کنترل بیش از حد دارند. آنها خواسته ها و نظرات خود را به دیگران تحمیل می کنند و میل شدیدی به رقابت و تسلط دارند.
- احساسات، عقاید و خواسته های دیگران را نادیده می گیرند و خود را مهمترین فرد می‌دانند.
- کسانی که این طرحواره را دارند از انجام کارهای طولانی مدت و تکراری اجتناب می‌کنند زیرا به سرعت خسته شده و نیاز به تنوع دارند.
به عبارت ساده تر، افرادی که طرحواره استحقاق دارند به نیازهای دیگران اهمیت نمی‌دهند و اغلب فکر می کنند که همیشه حق با آن‌هاست.
بیشتر بدانید: تله آسیب پذیری چیست
انواع طرحواره استحقاق
سه نوع مختلف از طرحواره استحقاق وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند.
انواع طرح های استحقاق می تواند بسته به سبک فرزندپروری، الگوهای رفتاری یا نحوه شکل گیری آنها متفاوت باشد. بیایید انواع مختلف را بررسی کنیم:
1- کنترل و انتظار: در این نوع، فرد رفتاری کنترل کننده و خواستارانه دارد. او معتقد است همه چیز باید همیشه مطابق میل او پیش برود و اگر اینطور نباشد، بسیار ناراحت می‌شوند. آنها نسبت به دیگران احساس همدلی ندارند و احساسات آنها را نادیده می‌گیرند. پیروی از قوانین و اصول برای آنها اهمیتی ندارد زیرا فکر می‌کنند که خودشان مهمترین بوده و فقط برای خودشان ارزش قائل هستند.
2- وابسته: در این نوع، فرد با ضعیف جلوه دادن خود از دیگران سوء استفاده می‌کند. این افراد از دیگران انتظار دارند که خواسته‌هایشان را برآورده کنند و دیگران را به خاطر اشتباهات خود سرزنش می‌کنند. آنها دائماً به دیگران متکی هستند و هیچ محدودیتی برای انتظار عشق و کمک ندارند. درواقع فکر می کنند این وظیفه دیگران است که برای آنها کار کنند.
طرحواره استحقاق یعنی فرد فقط به خود و خواسته‌های خود فکر می‌کند
3- تکانشی: افراد دارای این نوع طرحواره استحقاق، بدون در نظر گرفتن پیامدهای اعمال خود، به سرعت به رویدادها واکنش نشان می دهند. آنها برای رسیدن به آنچه می‌خواهند، رفتارهای تکانشی را انجام می‌دهند، حتی اگر به معنای آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد. این افراد به سرعت علاقه خود را از دست می‌دهند و دائماً به دنبال لذت‌ها و خواسته‌های جدید می‌باشند.
با آزمون طرحواره یانگ الگوهای شناختی و عاطفی خود را بشناسید.
تست طرحواره استحقاق
برای تعیین اینکه آیا الگوی رفتاری خاصی به نام طرحواره استحقاق دارید یا خیر، دو راه وجود دارد. میتوانید آزمونی به نام آزمون طرحواره استحقاق بدهید یا میتوانید به یک درمانگر متخصص در این زمینه مراجعه کنید. به سوالات زیر پاسخ بدهید.
1. آیا احساس می کنید نیازی به رعایت قوانین ندارید؟
2. آیا از کنترل کردن دیگران لذت می برید؟
3. آیا معتقدید که از نظر ظاهر، شخصیت و خصوصیات بهتر از دیگران هستید؟
4. آیا هنگام برخورد با افرادی که از شما موفق تر هستند، مشکل دارید؟
5. آیا همیشه احساس می‌کنید در حال رقابت با دیگران هستید؟
6. آیا فکر می کنید حضور شما مهمتر از دیگران است؟
7. آیا اغلب فکر می کنید حق با شماست و دیگران اشتباه می کنند؟
8. آیا معتقدید که احساسات و نیازهای شما مهمتر از دیگران است؟
9. آیا دیگران شما را کنترل کننده می‌دانند؟
اگر به اکثر سوالات زیر پاسخ مثبت داده اید، احتمالاً دچار تله استحقاق شده‌اید.
راه های درمان طرحواره استحقاق
این طرحواره اغلب درک و همدلی شما را نسبت به دیگران کاهش می دهد و باید روی این موضوع کار کنید. به عنوان مثال، زمانی که همسرتان درخواست شما را رد می‌کند، چند لحظه وقت بگذارید تا دلایل او را بفهمید. خودتان را جای او بگذارید و فکر کنید که آیا بلافاصله چنین درخواستی را می‌پذیرید یا خیر. چند روز انتظار به هیچ فاجعه‌ای منجر نمی‌شود. با درک شرایط او می توانید خشم را کاهش دهید و منطقی تر فکر کنید.
یادگیری تکنیک های مدیریت خشم برای افرادی که طرحواره استحقاق فعال دارند حیاتی است.
بررسی طرحواره‌های دیگری که ممکن است با طرح استحقاق مرتبط باشند، نیز ضروری است. گاهی اوقات این طرحواره به عنوان یک مکانیسم دفاعی در برابر یک باور اساسی دیگر شکل می‌گیرد. شناسایی و درمان این طرحواره های مرتبط به درمان طرحواره استحقاق کمک خواهد کرد.
برای درمان طرحواره استحقاق، باید باورها، نگرش ها و احساسات خود را تغییر دهید. باید برای خود و دیگران ارزش قائل باشید و به ارزش‌های آنها احترام بگذارید.
بیشتر بدانید: تاثیرات مخرب طرحواره انزوای اجتماعی در زندگی
غرور از ویژگی افرادی با طرحواره استحقاق است
در اینجا چند راه برای درمان تله استحقاق حق وجود دارد:
1. به جای اینکه انتظار داشته باشید دیگران برای شما کار کنند یا دستورات شما را دنبال کنند، مسئولیت زندگی خود را بپذیرید.
2. انتظارات و دستورات خود را محدود کنید و به تدریج تمایل به دستور دادن و انتظار بیش از حد از دیگران را کاهش دهید.
3. به کارهای داوطلبانه و خیریه بپردازید تا از خود گذشتگی و فداکاری بیشتری داشته باشید.
4. قدردانی را تمرین کنید و کارهای محبت آمیز غیرمنتظره برای دیگران انجام دهید تا از استحقاق فاصله بگیرید.
تعداد جلسات درمانی برای بهبود تله استحقاقی
تعداد جلسات درمانی مورد نیاز برای بهبود تله استحقاق بسته به شرایط فرد، نیازهای خاص و پیشرفت در طول درمان، متفاوت است. به طور کلی، مداخلات برای تله استحقاق می تواند شامل رویکردهای درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) یا روان درمانی (Psychotherapy) باشد.
CBT یک درمان کوتاه مدت است که بر تغییر الگوهای فکری منفی و رفتارهای مرتبط با استحقاق تاکید دارد. این نوع درمان معمولاً شامل جلسات هفتگی در چند ماه است، اما تعداد جلسات بر اساس پیشرفت فرد تنظیم می‌گردد.
مشاوره آنلاین روانشناسی ممکن است یک گزینه درمانی طولانی مدت باشد و به بررسی مسائل اساسی و عمیق‌تری می‌پردازد که به تله استحقاق می‌انجامد. بنابراین مدت زمان روان درمانی به طور قابل توجهی متفاوت است و بسته به نیازها و اهداف فرد، از چند ماه تا چند سال متغیر می‌باشد.
البته نتایج درمان کاملاً فردی بوده و پیشرفت و بهبودی نیز ممکن است زمان بر باشد. تعداد دقیق جلسات مورد نیاز برای بهبود تله استحقاق را می توان تنها پس از ارزیابی کامل توسط یک متخصص سلامت روان تعیین کرد.
چطور بهترین طرحواره درمانگر را پیدا کنیم؟
یافتن بهترین طرحواره درمانگر می‌تواند گامی حیاتی به سمت سلامت شما باشد.
با تحقیق در مورد اعتبار و شایستگی های طرحواره درمانگران بالقوه شروع کنید. یک طرحواره درمانگر واجد شرایط باید دارای پیشینه قوی در روانشناسی، به ویژه متخصص در طرحواره درمانی باشد.
از تجربیات دوستان وآشنایان خود استفاده کنید و در صورتی که از مشاوره فردی آنلاین استفاده می‌کنید میتوانید نظرات سایر کاربران را مطالعه کنید.
البته به طور کلی غلبه بر طرحواره استحقاق یک فرآیند مداوم است که نیازمند تلاش و تأمل در خود است. ممکن است فردی با فداکاری و تمایل به تغییر طرز فکر و رفتار خود با سرعت بیشتری از آن رهایی یابد و ممکن است برخی دیگر با سرعت کمتری. اما کمک گرفتن از یک مشاور متخصص در این زمینه می‌ـواند بسیار کمک کننده باشد.
