افراد مختلف از هر سنی ممکن است به شیر حساسیت داشته و این مسئله می‌تواند با واکنش‌های متفاوتی در بدن آن‌ها همراه باشد. با این حال، بروز آن در نوزادان و کودکان زیر ۶ سال شایع‌تر است. هر کودکی، چه کسانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و چه با شیر خشک، ممکن است دچار آلرژی به شیر شود. منظور از شیر در این مقاله شیر گاو است. شیر گاو به عنوان یک ماده غذایی آلرژن شایع شناخته می‌شود.
این آلرژی اشکال مختلفی دارد و انواعی از آن معمولا در کودکان روی می‌دهد که مشابه عدم تحمل لاکتوز نیست. برای طرح سوالات خود در این زمینه می‌توانید از مشاور تغذیه آنلاین حال کمک بگیرید.
آلرژی به شیر چیست؟
آلرژی به شیر نباید با عدم تحمل لاکتوز اشتباه گرفته شود. این دو عارضه گرچه علائم مشابهی دارند، اما دلایل آن‌ها با هم متفاوت است. عدم تحمل لاکتوز در کسانی روی می‌دهد که در روده خود، آنزیم تجزیه کننده لاکتوز یا قند شیر که به نام آنزیم لاکتاز شناخته می‌شود را نداشته باشند! در حالی که آلرژی به شیر نوعی واکنش سیستم ایمنی بدن به ترکیبات موجود در شیر است. این عارضه از طریق محدودیت مصرف شیر و فرآورده‌های آن قابل کنترل است و فرد باید تحت نظر پزشک از مواد غذایی جایگزین استفاده کند. داشتن رژیم غذایی بدون شیر، در صورت عدم درمان مناسب ممکن است منجر به کمبود مواد مغذی ضروری بدن شود.
تعیین شیوع آلرژی به شیر کار آسانی نیست؛ چون معیار دقیقی برای تشخیص آن وجود ندارد و گاهی آلرژی با واژه‌های دیگری مثل عدم تحمل یا حساسیت مفرط جایگزین می‌شود. اما به نظر می‌رسد میزان شیوع آن در کشورهای توسعه یافته در میان نوزادان، کمتر از سه درصد و در کودکان زیر شش سال هم کمتر از یک درصد باشد. پزشکان می‌گویند کودکانی که دچار حساسیت به شیر هستند، احتمالا بیش از سایرین به انواع آلرژی‌های غذایی و سایر آلرژی‌ها دچار خواهند شد.
آلرژی به شیر و خطرات آن
آلرژی‌های غذایی از واکنش سیستم ایمنی بدن به نوع خاصی از غذاها ناشی می‌شوند. به طور مشخص اگر فردی به شیر حساسیت داشته باشد، سیستم ایمنی بدن او به ترکیبات مختلف شیر مثل پروتئین، قند و… حساس بوده و پاسخ ایمنی را تحریک کند. هر بار که فرد در معرض این محرک‌ها قرار می‌گیرد، بدن واکنش آلرژیک نسبت به آن نشان می‌دهد. واکنش آلرژیک بدن شامل آزاد کردن هیستامین‌ها و سایر ترکیبات شیمیایی است. انتشار این ترکیبات شیمیایی هم باعث بروز علائم و نشانه‌های آلرژی به شیر می‌شود. گرچه این آلرژی‌ها در بسیاری از افراد خیلی شدید نیستند، اما هیچکس نمی‌داند که واکنش بعدی بدن در مواجهه با ترکیبات شیر چگونه خواهد بود. پس در صورت تشخیص آلرژی لازم است که فرد توصیه‌های ارائه شده توسط پزشک را رعایت کرده و از مصرف محصولات حاوی شیر و ترکیبات آن خودداری کند.
آلرژی به شیر با علائم و نشانه‌های مختلفی ظاهر می‌شود و به عنوان یک عامل مهم استرس برای والدین و کودکان شناخته می‌شود. نشانه‌های اولیه این آلرژی در کودکان معمولا در چند ماه اول زندگی و چند روز تا چند هفته پس از مصرف شیر ظاهر می‌شود. این علائم می‌تواند از یک اسهال و استفراغ خفیف تا شوک آنافیلاکسی متغیر باشد. واکنش‌های حساسیتی آنافیلاکسی جدی بوده و شامل بثورات پوستی، تورم دهان، گلو و لب، سنگینی سینه و تنگی نفس، اختلال در تنفس طبیعی و… است. این وضعیت در صورت ناتوانی در تشخیص و عدم درمان مناسب ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.
لازم است که پزشک بتواند تفاوت بین حساسیت به شیر و عدم تحمل آن را تشخیص دهد. تفاوت عمده این دو وضعیت با درگیری سیستم ایمنی بدن مشخص می‌شود. عدم تحمل شیر، سیستم ایمنی بدن را درگیر نکرده و علائم رایج آن شامل نفخ و اسهال پس از خوردن شیر است. در حالی که آلرژی به شیر می‌تواند با واکنش‌های آلرژیک جدی مثل کهیر، تنگی نفس و… همراه باشد. درمان هر یک از این شرایط با دیگری متفاوت است.
آلرژی به شیر به ویژه در کودکان می‌تواند منجر به مشکلات ایمنی، اختلال در تنفس و… شود
عوامل خطر ایجاد آلرژی به شیر
عوامل مختلفی وجود دارد که می‌تواند احتمال ابتلا به آلرژی نسبت به شیر را افزایش دهد؛ از جمله:
سابقه خانوادگی
بروز آلرژی غذایی از جمله حساسیت به شیر در والدین یا سایر اعضای خانواده می‌تواند شانس ابتلای سایر اعضا را بالاتر ببرد. اگر یکی از والدین یا هر دوی آن‌ها به انواعی از آلرژی مثل آلرژی غذایی، آسم، کهیر یا اگزما دچار باشند احتمال ابتلای کودکان هم بیشتر خواهد بود. درباره درمان کهیر پوستی و قرص های مناسب آن مطلب مشخص شده را مطالعه نمایید.
ابتلا به سایر آلرژی‌ها
معمولا افرادی که به شیر آلرژی دارند، به انواع آلرژی‌های دیگر هم دچار هستند. آلرژی به شیر می‌تواند قبل یا بعد از سایر آلرژی‌ها ایجاد شود.
سن
بروز آلرژی به شیر در کودکان و در نخستین سال‌های زندگی شایع‌تر است. افزایش سن باعث تکامل سیستم گوارشی آن‌ها شده و باعث می‌شود تا کمتر به شیر حساسیت نشان دهند.
درماتیت آتوپیک
این بیماری یک التهاب شایع و مزمن پوستی است که به نظر می‌رسد کودکان مبتلا به آن بیش از سایرین به آلرژی‌های غذایی مثل آلرژی به شیر دچار می‌شوند.
بیشتر بدانید: درماتیت چیست
نشانه‌های آلرژي به شیر
واکنش‌های آلرژیک بعد از خوردن شیر ممکن است بلافاصله یا در فاصله چند ساعته پس از خوردن آن ایجاد شود. علائم و شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت بوده و در بعضی از مبتلایان شامل خارش، کهیر و واکنش‌های پوستی است. در حالی که برخی از آن‌ها با واکنش‌های آلرژیک تهدید کننده زندگی مثل افت ناگهانی فشار خون یا اختلال در تنفس مواجه می‌شوند. کاهش رشد کودک یا عدم وزن‌گیری در طولانی مدت هم به عنوان علائم طولانی مدت این اختلال شناخته می‌شود. به طور کلی، نشانه‌های آلرژی به شیر شامل موارد زیر است:
- خارش بدن
- کهیر و بثورات پوستی
- درد شکم
- تورم یا احساس سوزن سوزن شدن در لب‌ها، زبان یا گلو
- خس خس سینه
- سرفه‌های متناوب
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال که در برخی مواقع با خون یا مخاط همراه است.
- اختلال در تنفس
- تنگی نفس یا احساس سنگینی در قفسه سینه
- سرگیجه
- افت فشار خون و از دست دادن هشیاری
معمولا افراد مبتلا به حساسیت به شیر گاو، نسبت به خوردن گوشت گاو هم حساس هستند و ممکن است با واکنش‌های آلرژیک مواجه شوند. یک بار واکنش خفیف نسبت به شیر و فرآورده‌های لبنی نشانه آلرژی به شیر است و واکنش بعدی می‌تواند بسیار جدی و شدید باشد. به نظر می‌رسد برخی از افراد دچار حساسیت به شیر گاو، ممکن است به سایر انواع شیر مثل شیر گوسفند یا بز هم حساسیت داشته باشند. پس لازم است در مصرف انواع شیر دقت کرده و در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید. پزشکان معمولا بر اساس سن و شرایط فرد، انواع گزینه‌های جایگزین شیر را معرفی می‌کنند.
درد شکم، حالت تهوع، اسهال، سرگیجه و… از نشانه‌های شایع آلرژی به شیر هستند
در صورتی که فرد یک یا چند مورد از نشانه‌های آلرژی به شیر را نشان داد، لازم است که حتما با پزشک یا مرکز مراقبت‌های ویژه پزشکی تماس گرفته و دستورالعمل‌های توصیه شده را تا رسیدن خدمات پزشکی رعایت کنید. به این فکر نکنید که سابقه چنین حساسیتی در گذشته وجود نداشته است. در برخی مواقع، اولین واکنش آلرژیک بسیار جدی و خطرناک خواهد بود. به ویژه با دیدن علائمی مثل اختلال در تنفس و تورم بدن، افت فشار خون و… حتما با اورژانس تماس بگیرید. ایست قلبی ناشی از شوک آنافیلاکسی گرچه نادر است، اما باید به عنوان یک خطر جدی برای این بیماران در نظر گرفته شود.
چه کسانی دچار آلرژی به شیر می‌شوند؟
حساسیت به شیر یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های غذایی است که مصرف آن در برخی افراد، با واکنش‌های آلرژیک جدی مثل تورم بدن، کهیر و مشکلات تنفسی همراه می‌شود. حساسیت به شیر مشابه عدم تحمل لاکتوز نیست و علائمی متفاوت از آن دارد. به ناتوانی در هضم قند موجود در شیر یا لاکتوز، عدم تحمل لاکتوز می‌گویند. این وضعیت که در بزرگسالان شایع‌تر است، باعث نفخ یا اسهال پس از خوردن شیر و سایر محصولات لبنی می‌شود. عدم تحمل لاکتوز به ندرت در نوزادان و کودکان روی می‌دهد. در حالی که حساسیت به شیر بیشتر کودکان کم سن و سال و نوزادان را درگیر می‌کند، اما می‌تواند سایر افراد را هم درگیر کند. این واکنش‌ها می‌توانند به یک باره و بدون دلیل مشخص ایجاد شوند. حساسیت به شیر گاو انواع مختلفی دارد و یکی از انواع آن که با عنوان حساسیت به پروتئین گاو شناخته می‌شود، می‌تواند باعث دفع خون از طریق مدفوع نوزاد شود.
تشخیص آلرژی به شیر
پزشکان روش‌های مختلفی برای بررسی حساسیت بدن یک فرد به شیر دارند که می‌توانند از یک یا مجموعه‌ای از آن‌ها برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کنند. تشخیص آلرژی به شیر از روش‌های زیر قابل انجام است:
بررسی سابقه پزشکی بیمار
در این روش، پزشک با طرح سوالاتی درباره سابقه آلرژی‌های غذایی در فرد یا سایر اعضای خانواده، واکنش‌های بدن بعد از خوردن شیر و سایر لبنیات و… سعی می‌کند نوع آلرژی را پیدا کند.
تست خراش پوستی
برای این کار، یک ماده حساسیت‌زا را بر روی پوست بدن قرار داده و سپس پوست را با یک ابزار مخصوص، خراش داده یا سوراخ می‌کنند تا ماده حساسیت‌زا به داخل پوست نفوذ کند. اگر در محل سوراخ یا خراش یک برآمدگی کوچک ایجاد شود، یعنی فرد به آن ماده حساسیت دارد. شدت واکنش بدن به ماده حساسیت‌زا نشان دهنده میزان آلرژی به آن است.
تست خون
وقتی بدن به موادی حساسیت نشان می‌دهد، در واکنش به آن، ماده‌ای به نام ایمونوگلوبولین در خون ترشح می‌کند. با کمک تست خون می‌توان وجود این آنتی بادی را در خون بررسی و آلرژی را تشخیص داد.
آزمایش خوراکی
در این نوع آزمایش، فرد از ماده غذایی که مشکوک به حساسیت به آن است می‌خورد و سپس خون یا پوست بدن او برای سنجش حساسیت تست می‌شود. واکنش‌های آلرژیک بین سی دقیقه تا سه ساعت پس از خوردن ماده غذایی آلرژن ایجاد می‌شوند. این آزمایش باید تحت نظارت مستقیم یک متخصص آلرژی باشد تا در صورت مشاهده واکنش آلرژیک جدی، اقدامات درمانی فوری انجام شود. هدف از انجام چنین آزمایشی، تایید یا رد یک حساسیت غذایی خاص است.
تست حذف ماده غذایی
گاهی پزشکان در صورت مشکوک بودن فرد به آلرژی به شیر، تصمیم می‌گیرند که شیر و فرآورده‌های آن را از رژیم غذایی فرد حذف و وضعیت بدن او را ارزیابی کنند. در صورتی که علائم مشکوک پس از حذف شیر از بین رفت، می‌توان تشخیص داد که فرد به این ماده غذایی آلرژی دارد. معمولا این افراد را در دوره‌های شش ماهه تا یک ساله تست می‌کنند تا بدانند که آیا حساسیت غذایی همچنان وجود دارد یا خیر.
تست خراش پوستی یکی از بهترین روش‌های برای تشخیص انواع آلرژی‌ها از جمله آلرژی به شیر است
درمان آلرژی به شیر
درمان قطعی همه آلرژی‌های غذایی، حذف کامل آن ماده آلرژی‌زا از رژیم غذایی بیماران است. در واقع باید از آن ماده و هر ترکیب غذایی دیگری که از آن ساخته شده است هم خودداری کرد. به نظر می‌رسد که پرهیز شدید از شیر و فرآورده‌های حاوی شیر، تنها راه پیشگیری از واکنش‌های شدید آلرژیک ناشی از مصرف آن باشد. بنابراین توصیه می‌شود که این افراد از خوردن محصولات زیر خودداری کنند:
- شیر. اشکال مختلف شیر شامل شیر غلیظ، تبخیر شده، شیر خشک و شیر سایر پستانداران مثل بز و گوسفند برای این افراد ممنوع است. وجود شیر در دسرها، کیک‌ها و… هم می‌تواند منجر به واکنش بدن شود.
- کشک
- کره. شامل کره معمولی، روغن کره، چربی آن و طعم کره مصنوعی
- دوغ
- انواع مختلف پنیر
- خامه
- بستنی
- ماست
- کاستارد و پودینگ
- خامه ترش
- محصولات غذایی و دارویی حاوی لاکتولوز، لاکتالبومین، کازئین و…
بدن بعضی از کودکان مبتلا به آلرژی به شیر قادر است شیری را که در کیک‌ها و کلوچه‌ها به کار رفته و به شدت گرم و پخته شده، تحمل کند. این کودکان می‌توانند از چنین محصولاتی استفاده کنند. البته این یک وضعیت عمومی نیست و لازم است که پزشک در مورد آن تصمیم بگیرد. حتما می‌دانید که محصولات لبنی بهترین منابع تامین ویتامین D و کلسیم مورد نیاز بدن انسان و به ویژه کودکان هستند. بنابراین در صورت ناتوانی در مصرف شیر، لازم است که از مکمل‌هایی مثل ویتامین D، ریبوفلاوین و محصولات غنی از این ترکیبات مثل اسفناج، کلم بروکلی و… استفاده شود. مشورت با یک متخصص تغذیه می‌تواند به داشتن یک رژیم غذایی متناسب و جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای کمک کند.
میزان آلرژی به شیر در نوزادان شیرخواری که از شیر مادر تغذیه می‌کنند حدود نیم درصد گزارش شده است. به همین دلیل به مادران نوزادانی که در معرض حساسیت به شیر قراردارند، توصیه می‌شوند که از شیر خود او را تغذیه کنند. ضمن اینکه تغذیه مناسب برای مادران شیرده نیز یکی از نکات مهم است که می‌توانید به شما و کودکتان کمک کند.
با این حـال ترکیبات شیر گاو می‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل و حساسیت ایجاد کند. اگر پزشک تشخیص دهد که نوزاد دچار آلرژی به شیر است، مادر باید تا پایان دوره شیردهی، تمامی غذاهای حاوی شیر از جمله پنیر، ماست، کره، دوغ و… را از رژیم غذایی خود حذف کند. شیر خشک‌های مخصوص و استفاده از شیرهای جایگزین هم در صورتی که با تجویز پزشک باشد، می‌تواند به کاهش علائم این حساسیت کمک کند.
سازمان غذا و داروی آمریکا از تولید کنندگان می‌خواهد که برچسب‌هایی واضح و خوانا را بر روی محصولات خود درج کنند تا مصرف کنندگان بتوانند با مطالعه آن‌ها، وضعیت وجود مواد آلرژی‌زا در محصولات را بررسی کنند. شیر گاو، گندم، سویا، بادام زمینی، تخم مرغ، ماهی، آجیل و صدف، هشت ماده اصلی آلرژی‌زا هستند که حدود ۹۰ درصد آلرژی‌های غذایی به آن‌ها مرتبط است. اگر به حساسیت غذایی خاصی دچار هستید، هرگز بدون بررسی برچسب محصول اقدام به خرید نکنید.
علیرغم همه مراقبت‌های انجام شده، گاهی ممکن است افراد و به ویژه کودکان به صورت تصادفی از محصولات حاوی شیر استفاده کنند. در چنین شرایطی استفاده از داروهای آنتی هیستامین می‌تواند تا حدودی در کاهش علائم آلرژیک خفیف موثر باشد. در مورد واکنش‌های شدید لازم است که فورا از خود تزریق‌گر اپی نفرین استفاده کرده و با اورژانس تماس بگیرید. همراه داشتن اپی نفرین تزریقی (اپی پن) برای بیماران مبتلا به آلرژی شدید بسیار مهم است و لازم است نحوه استفاده از دستگاه و تزریق به کمک آن را از پزشک خود یاد بگیرند.
زندگی افراد مبتلا به آلرژی به شیر با چه ملاحظلاتی همراه است؟
افرادی که به شیر آلرژی دارند، به ویژه کودکان باید بدانند که با رعایت برخی نکات مهم می‌توانند بدون هیچ مشکلی به زندگی عادی خود ادامه دهند. پرهیز از مصرف شیر و فرآورده‌های شیری احتمالا ساده‌ترین راه برای پیشگیری از عوارض این حساسیت است. برای این کار لازم است که نکاتی را مد نظر داشته باشید. مهم‌ترین این نکات عبارتند از:
- بررسی برچسب محصولات غذایی پیش از خرید و مصرف آن‌ها
- پرسش از متصدیان رستوران‌ها و کافی شاپ‌ها درباره مواد به کار رفته در غذاهای آن‌ها
- آموزش به کودکان مبتلا به آلرژی برای خودداری از مصرف خوراکی‌هایی که توسط دوستان و همکلاسی‌ها به آن‌ها داده می‌شود.
- داشتن یک دستبند هشدار پزشکی حاوی اطلاعات حساسیت فرد
- همراه داشتن یک ترکیب دارویی مناسب مثل اپی نفرین خود تزریقی (اپی پن) که توسط پزشک و برای مواقعی که دچار حساسیت می‌شوند، تجویز می‌شود.
خود تزریق‌گر اپی نفرین یا اپی پن یک راه مناسب برای پیشگیری از عوارض شدید آلرژی مثل شوک آنافیلاکسی است
حرف آخر
آلرژی به شیر یک واکنش غیر عادی سیستم ایمنی بدن به شیر و محصولات حاوی آن است. این نوع آلرژی به عنوان یکی از شایع‌ترین حساسیت‌ها به ویژه در کودکان شناخته می‌شود. این آلرژی می‌تواند بلافاصله یا با فاصله چند روزه از مصرف شیر و ترکیبات حاوی آن آشکار شود و علائمی مانند اسهال، استفراغ، بثورات پوستی، کهیر، مشکلات تنفسی و… ایجاد کند. آلرژی به شیر به ندرت و در موارد بسیار شدید می‌تواند به آنافیلاکسی که یک واکنش تهدید کننده زندگی است منجر شود. بهترین روش برای کنترل واکنش‌های آلرژیک، خودداری از مصرف شیر و فرآورده‌های آن است. برای مشورت با پزشکان متخصص درباره آلرژی به شیر می‌توانید از مشاوره دکتر آنلاین کمک بگیرید. تجربه شما از آلرژی‌های غذایی مثل حساسیت به شیر چیست؟
سوالات متداول
خطرات آلرژي به شیر چیست؟
خطرات این حساسیت از خفیف تا شدید متغیر است. آلرژی به شیر در برخی افراد منجر به استفراغ، اسهال، کهیر و… می‌شود؛ در حالی که در موارد شدید به ندرت به شوک آنافیلاکسی و حمله قلبی یا مرگ منتهی می‌شود.
علائم آلرژی به شیر پس از چه مدت زمانی ظاهر می‌شوند؟
این علائم گاهی بالافاصله بعد از مصرف شیر و در فاصله ۳۰ دقیقه تا دو ساعت ظاهر می‌شوند. واکنش‌های دیگری از این نوع حساسیت هم ممکن است در برخی افراد بعد از گذشت چند ساعت تا روز هفته آشکار شوند.
عدم درمان حساست به شیر چه عوارضی دارد؟
این عارضه از طریق محدود کردن مصرف شیر و محصولات حاوی آن قابل کنترل است. عدم درمان می‌تواند در افراد مختلف با واکنش‌های متفاوتی مثل اختلالات گوارشی، مشکلات تنفسی، افت فشار خون و حتی مرگ همراه باشد.
آیا آلرژی به شیر در طول زمان بدتر می‌شود؟
اگر فردی تا کنون واکنش خفیفی نسبت به مصرف شیر داشته، ممکن است در موارد بعدی با واکنش‌های جدی مواجه شود. پس لازم است که این بیماران همیشه آماده یک واکنش آلرژیک خطرناک در صورت مصرف شیر باشند.
برای درمان آلرژی به شیر از چه پزشکی کمک بگیریم؟
تشخیص و درمان این اختلال در کودکان معمولا توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. درمان تکمیلی و درمان بزرگسالان هم از طریق پزشکان متخصص آلرژی و ایمونولوژی قابل انجام است.
منابع
