در بدن یک زن از لقاح تا زایمان، اتفاقات مختلفی روی می‌دهد. یکی از مهم‌ترین این وقایع، اتصال تخمک بارور شده به دیواره رحم است. می‌توان گفت که این مرحله، اصلی‌ترین بخش چرخه قاعدگی است؛ زیرا تنها در این صورت یک بارداری طبیعی روی می‌دهد. در مورد حاملگی خارج از رحم، تخمک بارور شده به رحم متصل نمی‌شود. در عوض ممکن است به لوله‌های فالوپ، حفره شکم یا دهانه رحم متصل شود.
برای مشاوره با دکتر زنان و زایمان میتوانید از بخش متخصص زنان آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
بارداری خارج از رحم، تست بارداری مثبت را به دنبال دارد؛ اما یک بارداری طبیعی و سالم نیست. تخمک بارور شده نمی‌تواند به درستی، در جایی غیر از رحم رشد کند. طبق گزارش آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، از هر ۵۰ مورد بارداری، یک مورد به صورت خارج از رحم است. بارداری خارج از رحم درمان نشده، میتواند یک فوریت پزشکی باشد. درمان به موقع این عارضه، نتایج زیر را به دنبال دارد:
- عوارض ناشی از حاملگی خارج رحمی را کاهش می‌دهد.
- احتمال بارداریهای سالم را در آینده افزایش می‌دهد.
- احتمال مشکلات دراز مدت را در زنان کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: سوالات مشاوره ازدواج
چرا بارداری خارج از رحم روی می‌دهد؟
علت بارداری خارج رحمی همیشه روشن نیست. در برخی از موارد، شرایط زیر با این نوع بارداری مرتبط هستند:
- التهاب و جای زخم در لوله‌های رحمی ناشی از بیماری، عفونت یا جراحی
- عوامل هورمونی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی
- نقص مادرزادی
- شرایط پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های رحمی و اندام‌های تولید مثل اثر می‌گذارد.
پزشک متخصص میتواند پس از معاینه و بررسی شرایط بدن بیمار، اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت و علت این عارضه به بیمار ارائه کند.
عواملی که در مسیر عبور تخمک اختلال ایجاد کنند، می‌توانند باعث بارداری خارج از رحم شوند.
چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج از رحم قرار دارند؟
تمام زنانی که از نظر جنسی فعال هستند، در معرض این نوع حاملگی قرار دارند. عوامل خطر با هر یک از موارد زیر افزایش می‌یابد:
- بارداری در سنین بالا
- سابقه جراحی لگن، شکم یا سقط جنین متعدد
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز
- استفاده از IUD
- بستن ناکامل لوله‌های فالوپ
- بارداری به کمک داروها یا روش‌های کمک باروری
- مصرف سیگار و دخانیات
- سابقه بارداری خارج رحمی
- سابقه بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا
- داشتن ناهنجاری ساختاری در لوله‌های رحمی که حرکت تخمک را سخت میکند.
در صورت داشتن سابقه هر یک از موارد ذکر شده، لازم است با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید. برای به حداقل رساندن خطرات بارداری خارج از رحمی، بهتر است پیش از بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
علائم و نشانههای بارداری خارج از رحم چیست؟
سه علامت یا ویژگی اصلی بارداری خارج رحمی، درد شکمی، عدم وجود دوره‌های قاعدگی و خونریزی واژینال است. با این حـال فقط حدود نیمی از زنانی که دچار بارداری خارج رحمی هستند، چنین علائمی را تجربه می‌کنند.
حالت تهوع و درد پستان نیز از علائم شناخته شده بارداری خارج از رحم هستند. مشاهده علائم زیر در فرد، میتواند نشان دهنده یک فوریت پزشکی باشد:
- امواج تیز درد در شکم، لگن، شانه یا گردن
- درد شدیدی که بیشتر در یک طرف شکم احساس میشود.
- لکه بینی در بارداری یا خونریزی خفیف یا شدید واژینال
- سرگیجه یا غش کردن
- فشار مقعدی
اگر می‌دانید که باردار هستید یا هر یک از این علائم را دارید، باید فورا با پزشک خود تماس بگیرید یا به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: دلایل ترش کردن معده در بارداری
درد شکم، شانه و گردن همراه با درد در پستان‌ها از بارزترین نشانههای بارداری خارج رحمی است.
تشخیص بارداری خارج از رحم
بارداری خارج رحمی به راحتی از طریق معاینه توسط پزشک قابل شناسایی نیست. با این حال، پزشک ممکن است پس از بررسی وضعیت بیمار و با مشاهده برخی از علائم، این عارضه را تشخیص دهد. بهترین راه برای تشخیص دقیق بارداری خارج رحمی، سونوگرافی واژینال است. این کار به وسیله وارد کردن دستگاهی مخصوص در واژن است تا نشان دهد که کیسه حاملگی در رحم وجود دارد یا خیر.
هم‌چنین ممکن است که پزشک از آزمایش خون برای تعیین سطح هورمون hCG استفاده کند. این هورمون از جفت گنادوتروپین ترشح میشود که در طی دوران بارداری در خون وجود دارد. اگر طی چند روز سطح این هورمون شروع به کاهش کند یا ثابت بماند، یا کیسه حاملگی در سونوگرافی شناسایی نشود، بارداری احتمالا خارج از رحم است. اگر فرد علائم شدیدی مانند درد قابل توجه یا خونریزی داشته باشد، ممکن است زمان کافی برای انجام این آزمایشات نباشد. گاهی لوله فالوپ در موارد شدید پاره میشود که میتواند خونریزی شدید داخلی ایجاد کند. در این زمان، انجام عمل جراحی اضطراری برای درمان فوری، ضروری و حیاتی است.
شما میتوانید از بخش آزمایش در منزل قسمت مربوط به تست قبل از بارداری را انتخاب کنید و این کار را در منزل خود انجام دهید.
از طریق سونوگرافی واژینال می‌توان وضعیت بارداری خارج از رحم را دقیق‌تر تشخیص داد.
درمان بارداری خارج از رحم
در بارداری خارج رحمی، جنین قادر به رشد نیست. البته این بارداری برای سلامت مادر هم خطرناک است. برای حفظ سلامتی بدن مادر، لازم است که جنین در اسرع وقت حذف شود. گزینه‌های درمانی، بسته به محل جاگیری جنین و رشد آن، سطح هورمون‌ها و درد و کم‌خونی مادر متفاوت است:
تجویز دارو
اگر پزشک تشخیص دهد که محل جاگیری جنین خطرناک نیست یا عوارضی برای مادر باردار ایجاد نمی‌کند، با تجویز دارو سعی در رفع آن میکند. این روش عموماً در بارداریهای خارج رحمی که زیر ۶ هفته تشخیص داده میشوند، قابل انجام است. معمولا در این شرایط داروهایی تجویز میشوند که رشد سریع سلول‌های در حـال تقسیم مانند سلول تخم خارج رحمی را متوقف میکند. این نوع دارو در بیشتر مواقع با تزریق وارد بدن میشوند. پس از دریافت دارو و برای اطمینان از کارایی آن، مرتباً از فرد آزمایش خون می‌گیرند. در صورت موثر بودن دارو، علائمی شبیه به سقط جنین در فرد ایجاد میشود. این علائم عبارتند از:
- درد و گرفتگی شکم
- خون ریزی
- دفع بافت
معمولا بعد از وقوع این علائم، فرد به جراحی نیاز پیدا نمی‌کند. هم‌چنین در این روش به لوله‌های فالوپ آسیب جدی وارد نمی‌شود. لازم است که پس از آن توسط پزشک معاینه و بررسی صورت گیرد تا از دفع کامل اطمینان حاصل شود. توصیه میشود که پس از بارداری خارج رحمی، تا چند ماه از بارداری مجدد جلوگیری شود.
بیشتر بدانید: زخم دهانه رحم
عمل جراحی
گاهی پزشک با توجه به شرایط بیمار، توصیه میکند که بهتر است به کمک عمل جراحی، جنین را خارج کرده و آسیب‌های داخلی را ترمیم کند. تقریبا ۱۰ درصد بارداریهای خارج رحمی به عمل جراحی نیاز دارند. در این روش که به آن لاپاراسکوپی میگویند، در ابتدا به کمک دوربینی که از یک شکاف کوچک نزدیک ناف وارد بدن میشود، میزان آسیب را بررسی می‌کنند. سپس جراح، جنین را برداشته و صدمات وارده به لوله رحمی را ترمیم میکند. این عمل قابل تکرار است. هم‌چنین در صورت آسیب شدید لوله فالوپ، پزشک میتواند آن را حین جراحی خارج کند.
عمل لاپاراسکوپی متداول‌ترین روش جراحی در زمینه بارداری خارج از رحم است.
- خونریزی
- احساس گرما
- التهاب و قرمز شدن
- تورم
ممکن است تا ۶ هفته پس از جراحی، خونریزی واژینال یا دفع لخته خون مشاهده شود که طبیعی است. در صورت هر نوع نشانه غیر طبیعی، فورا پزشک خود را مطلع کنید. برخی از اقدامات خودمراقبتی پس از جراحی عبارتند از:
- بلند نکردن اجسام سنگین
- نوشیدن مایعات فراوان برای پیشگیری از یبوست
- استراحت لگن به معنی پرهیز از رابطه جنسی یا استفاده از تامپون
- داشتن استراحت کافی به ویژه در هفته اول پس از جراحی
آیا می‌توان از بارداری خارج رحمی پیشگیری کرد؟
امکان پیشبینی و پیشگیری این مسئله به صورت مستقیم وجود ندارد. گرچه می‌توان از طریق حفظ بهداشت جنسی، احتمال بروز آن را کاهش داد. استفاده از کاندوم به ویژه در افرادی که شریک جنسی متعدد دارند، خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را کاهش می‌دهد. بیماری‌های مقاربتی می‌توانند باعث التهاب لوله‌های رحمی شوند که یکی از عوامل ایجاد بارداری خارج از رحمی است. به همه زنان توصیه میشود که به طور منظم توسط پزشک ویزیت و معاینه شوند و آزمایشات و غربالگری‌های مخصوص زنان را طبق تجویز پزشک خود انجام دهند. برداشتن گام‌هایی برای بهبود سلامت شخصی و سبک زندگی مثل ترک سیگار هم یک راه خوب در پیشگیری از این عارضه است.
شما میتوانید از بخش آزمایش در منزل قسمت مربوط به تست قبل از بارداری را انتخاب کنید و این کار را در منزل خود انجام دهید.
وضعیت بارداری مجدد پس از یک بارداری خارج رحمی چگونه است؟
بارداری مجدد پس از تجربه یک بارداری خارج رحمی، بستگی به میزان آسیب جسمی ناشی از آن دارد. بیشتر افرادی که بارداری خارج رحمی را تجربه می‌کنند، امکان باروری سالمی دارند. اگر هر دو لوله فالوپ یا حتی فقط یک لوله سالم باشد، تخمک میتواند به طور طبیعی بارور شود. با این حال، در افرادی که از قبل مشکل باروری داشته‌اند، این مسئله میتواند مشکل‌ساز باشد و خطر بارداری خارج رحمی را در آینده افزایش دهد.
جراحی هم ممکن است باعث ایجاد زخم در لوله‌های رحمی شود. هر عاملی که مسیر عبور تخمک را ناهموار کند، میتواند به حاملگی خارج از رحم منجر شود. گاهی به علت شدت صدمات وارده، برداشتن یک یا هر دو لوله ضروری است. در این صورت، پزشک در مورد درمان‌های کمکی باروری با بیمار گفت‌وگو میکند. یکی از این روش‌های جایگزین، لقاح آزمایشگاهی و کاشت تخمک بارور شده در رحم است.
ملاقات منظم با پزشک، برای به دست آوردن سلامتی پس از بارداری خارج از رحم مفید و لازم است.
مشاوره منظم با پزشک متخصص و حاذق، در روند بارداری بسیار مهم و اثرگذار است. آگاهی از علائم و نشانههای خطر یا ویژگیهای هر مرحله از بارداری به مادر کمک میکند تا با آمادگی کافی با هر مرحله مواجه شود و استرس بیهوده نداشته باشد. خروج از منزل، حضور در ترافیک و انتظار چند ساعته در مطب پزشک، میتواند برای زنان باردار آزار دهنده باشد. از آنجا که معاینه منظم توسط پزشک به شدت در این دوران توصیه میشود، پس چه باید کرد؟
ساده‌ترین راه، کمک گرفتن از مشاوره غیر حضوری است. مادران باردار می‌توانند به راحتی از طریق تلفن یا اینترنت، تماس تلفنی، تصویری یا متنی با پزشک خود داشته باشد و حتی آزمایش‌های ضروری این دوره را از منزل انجام دهند. با استفاده از خدمات سامانه حال، دسترسی به انواع متخصص‌های پزشکی، روانشناسی و سلامت برای همگان و با حداقل هزینه امکا‌‌ن‌پذیر است. خدمات این سامانه، گامی مهم در راستای توسعه سلامت جامعه و دسترسی آسان به پزشکان باتجربه است. برای دسترسی به خدمات این سامانه میتوانید به وب‌سایت یا اپلیکیشن حال مراجعه کنید. حال همیشه همراه شماست.
سوالات متداول
آیا می‌توان از بارداری خارج رحمی پیشگیری کرد؟
تمام زنانی که از نظر جنسی فعال هستند، در معرض این نوع حاملگی قرار دارند. گرچه می‌توان از طریق حفظ بهداشت جنسی، احتمال بروز آن را کاهش داد. به همه زنان توصیه میشود که به طور منظم توسط پزشک ویزیت و معاینه شوند و آزمایشات و غربالگری‌های مخصوص زنان را طبق تجویز پزشک زنان خود انجام دهند.
درمان بارداری خارج از رحم چگونه است؟
تجویز دارو در بارداریهای خارج رحمی که زیر ۶ هفته تشخیص داده میشوند، قابل انجام است. تقریبا ۱۰ درصد بارداریهای خارج رحمی به عمل جراحی نیاز دارند، که به آن لاپاراسکوپی میگویند.
علائم و نشانههای بارداری خارج از رحم چیست؟
امواج تیز درد در شکم، لگن، شانه یا گردن، درد شدیدی که بیشتر در یک طرف شکم احساس میشود، لکه بینی یا خونریزی خفیف یا شدید واژینال، سرگیجه یا غش کردن، فشار مقعدی از نشانههای بارداری خارج از رحم می‌باشد.
منبع
