هیستروسکوپی (hysteroscopy) روشی است که از آن برای بررسی داخل رحم استفاده میشود. این کار با استفاده از هیستروسکوپ انجام میشود. تصاویر به دست آمده از داخل رحم، از طریق این دستگاه به یک مانیتور فرستاده میشود و پزشک یا پرستار می‌تواند محیط داخل رحم را به خوبی مشاهده کند. این یک روش مناسب با حداقل درد برای مشاهده داخل رحم است که نیازی به بریدگی پوست ندارد و به سرعت انجام میشود.
هیستروسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی است که پزشکان بر اساس شرایط بیمار از آن به منظورهای مختلف استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد با شنیدن عمل هیستروسکوپی ممکن است دچار اضطراب شده و آن را کاری سخت و دردناک تصور کنند. با این که این روش درد زیاد و غیر قابل تحملی ندارد، اما برای راحتی بیمار می‌توان از بیهوشی هم در حین آن استفاده کرد.
در این مقاله با هیستروسکوپی، ضرورت انجام و آنچه در طول این عمل و بعد از آن روی می‌دهد آشنا خواهید شد. اگر پزشک برای شما انجام این عمل را تجویز کرده است و درباره انجام آن نگرانی‌هایی دارید یا نمی‌دانید پیش از عمل هیستروسکوپی چه کارهایی باید انجام دهید، توصیه می‌کنیم حتما این مطلب را بخوانید. برای مشورت با پزشکان متخصص در مورد هیستروسکوپی هم می‌توانید از متخصص زنان آنلاین استفاده کنید.
هیستروسکوپی چیست؟
هیستروسکوپی معاینه داخل رحم و دهانه آن با استفاده از یک لوله نازک، شفاف و انعطاف‌پذیر به نام هیستروسکوپ است. این دستگاه از طریق واژن وارد بدن میشود. این روش یک مداخله کم‌تهاجمی است که می‌تواند برای تشخیص و درمان بسیاری از مشکلات داخل رحمی و اندوسرویکال استفاده شود. با توجه به ایمنی و اثربخشی این روش، هیستروسکوپی تشخیصی و درمانی به یک عمل استاندارد در جراحی زنان تبدیل شده است.
از اسکن اولتراسوند هم برای مشاهده رحم استفاده میشود؛ اما این روش نمی‌تواند به اندازه هیستروسکوپی تصاویر دقیق ارائه دهد. پزشکان می‌توانند عمل هیستروسکوپی را در مطب یا یک مرکز درمانی به شکل عمل سرپایی انجام دهند. بعضی از بیماران نیاز به هیچ نوع بی‌حسی ندارند؛ اما برای برخی دیگر با توجه به شرایط بیمار می‌توان از داروهای آرامبخش یا بی‌حسی استفاده کرد. اقدامات پیچیده‌تر ممکن است در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی و منطقه‌ای انجام شود. این عمل به دو شکل هیستروسکوپی درمانی و تشخیصی انجام میشود:
هیستروسکوپی درمانی
گاهی از این روش برای درمان برخی از مشکلات و بیماری‌ها یا ناهنجاری‌های رحم استفاده میشود. معمولا این کار همزمان با تشخیص عارضه و بدون نیاز به روش‌های درمانی دیگری انجام میشود. ابزارهای مورد استفاده برای این کار از طریق لوله هیستروسکوپ به رحم وارد شده و بعد از انجام کار از آن خارج میشود. پزشکان معمولا چند هدف عمده برای انجام هیستروسکوپی درمانی دارند که شامل برداشتن پولیپ یا تومورهای فیبروئید، رفع چسبندگی‌ها و از بین بردن بافت با استفاده از انجماد، گرما و… برای جلوگیری از خونریزی است.
عمل هیستروسکوپی از طریق وارد کردن دستگاه هیستروسکوپ به داخل رحم انجام میشود
هیستروسکوپی تشخیصی
با توجه به دقت تصاویری که پزشک از طریق انجام هیستروسکوپی از داخل رحم بیمار به دست می‌آورد، می‌تواند بسیاری از مشکلات آن را شناسایی و برای درمان آن‌ها برنامه‌ریزی کند. تشخیص مشکلات مرتبط با باروری، اندومتریوز، فیبروم‌های رحمی، اختلالات مادرزادی و دلایل خونریزی غیرطبیعی رحمی از مهم‌ترین مواردی هستند که از طریق هیستروسکوپی تشخیصی، قابل شناسایی خواهند بود. گاهی لازم است بافت مشکوک برای آزمایش‌های بیشتر از رحم خارج شود. این کار که نمونه‌برداری یا بیوپسی نام دارد را می‌توان در حین هیستروسکوپی انجام داد.
بیشتر بخوانید: آیا مصرف قرص افزایش میل جنسی در زنان توصیه میشود؟
چرا هیستروسکوپی انجام میشود؟
از شایع‌ترین دلایل هیستروسکوپی، پریودهای طولانی و سنگین‌تر از حالت طبیعی یا خونریزی بین دوره‌های پریود است. اما افراد ممکن است در شرایط زیر هم به انجام هیستروسکوپی نیاز داشته باشند:
- خونریزی بعد از یائسگی
- بررسی بیشتر به دنبال مشاهده نتایج غیرطبیعی تست پاپ اسمیر
- بررسی اسکار (زخم) دیواره رحم، پولیپ و فیبروم و از بین بردن آن‌ها
- شناسایی علل ناباروری یا حداقل یک بار سقط جنین
- انتخاب یک روش عقیم‌سازی به عنوان روشی برای کنترل بارداری دائمی
- برداشتن نمونه کوچک از بافت یا بیوپسی
- قرار دادن یا جابه‌جایی آی‌یودی در داخل رحم
- برداشتن پوشش آندومتر
هیستروسکوپی و ناباروری
در چند دهه گذشته فناوری‌های پیشرفته متعددی ایجاد شده است که می‌توانند امکان درمان بهتر ناباروری را افزایش دهند. با این حـال در برخی از موارد، انجام این اقدامات با شکست مواجه می‌شوند. به نظر می‌رسد که مشکلات رحمی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد در ناباروری زنان نقش دارند. به همین دلیل، تشخیص آسیب‌ها و مشکلات داخل رحمی از طریق هیستروسکوپی می‌تواند به پیشرفت قابل توجهی در رفع مشکلات باروری افراد کمک کند. در این روش با استفاده از ابزارهای مخصوصی که به داخل رحم فرستاده میشود، مشکلاتی مانند چسبندگی‌ها و… که بارداری را با اختلال مواجه می‌کنند، شناسایی شده و اقدامات درمانی لازم برای رفع آن انجام خواهد شد.
از هیستروسکوپی می‌توان برای کمک به رفع مشکلات منجر به ناباروری در زنان استفاده کرد
قبل از هیستروسکوپی چه کارهایی انجام دهیم؟
با توجه به این که این روش تشخیصی و درمانی نیاز به دقت فراوان دارد، لازم است افراد قبل از انجام آن آمادگی کامل داشته باشند تا اختلالی در روند کار ایجاد نشود. نکات مرتبط با آمادگی برای انجام هیستروسکوپی عبارتند از:
- به سوالاتی که توسط پزشک یا پرستار پرسیده میشود با دقت پاسخ دهید.
- اگر از شما خواسته شده که فرم رضایت‌نامه را پر کنید، آن را با دقت مطالعه کنید و سوالات و ابهامات خود را بپرسید.
- در انجام معاینه فیزیکی برای اطمینان از سلامتی با پزشک همکاری کنید.
- اگر پزشک انجام آزمایشی را پیش از هیستروسکوپی تجویز کرده، لازم است در روز انجام این عمل نتایج آن را به همراه خود داشته باشید.
- اگر لازم است هیستروسکوپی را تحت بیهوشی عمومی انجام دهید، توصیه میشود که پیش از عمل ناشتا باشید و از شب قبل غذا نخورید.
- باردار بودن یا احتمال بارداری را به پزشک اطلاع دهید.
- حساسیت خود به چسب، لاتکس و داروهای مختلف به ویژه داروهای بیهوشی را به پزشک اطلاع دهید.
- در مورد هر داروی بدون نسخه یا تجویزی، مکمل‌های غذایی و… که مصرف می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید.
- ممکن است نیاز باشد پیش از عمل، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مثل آسپرین را به شکل موقت قطع کنید.
- در صورتی که بیمار استرس زیادی داشته باشد، ممکن است پزشک توصیه کند که پیش از هیستروسکوپی از داروی آرامبخش استفاده شود. گاهی هم از دارو یا ابرازهایی به نام دیلاتور برای کمک به باز کردن دهانه رحم استفاده می‌کنند.
- برای داشتن دید مناسب از داخل رحم بهتر است هیستروسکوپی را بعد از پریود و قبل از تخمک‌گذاری انجام دهید تا نتیجه بهتری به دست پزشک برسد.
بیشتر بخوانید: زایمان بدون دارو یا فیزیولوژیک چیست؟
در طول هیستروسکوپی چه روی می‌دهد؟
هیستروسکوپی به شکل سرپایی یا بستری شدن در بیمارستان انجام میشود. تصمیم‌گیری در مورد این کار و نحوه انجام آن بر عهده پزشک است. با توجه به وضعیت بیمار و شیوه‌نامه‌های تعیین شده توسط بیمارستان، این عمل ممکن است به شکل‌های مختلفی انجام شود. اما به‌طور کلی انجام هیستروسکوپی به شکل فرآیند زیر دنبال میشود:
- تعویض لباس و پوشیدن لباس‌های کلینیک یا بیمارستان
- تخلیه مثانه قبل از عمل
- در مواردی به قرار دادن یک آنژیوکت در بازو یا دست بیمار نیاز است.
- دراز کشیدن به پشت بر روی تخت مخصوص و قرار دادن پاها روی رکاب
- تمیز کردن واژن با محلول ضدعفونی‌کننده
- قرار دادن هیستروسکوپ روی دهانه واژن و وارد کردن به دهانه رحم یا رحم. در برخی موارد نیاز است پزشک قبل از وارد کردن هیستروسکوپ، دهانه رحم را با ابزارهای مخصوص مثل اسپکولوم باز نگه دارند.
- وارد کردن مایع مخصوص (نمک مایع) یا گاز از طریق هیستروسکوپ به داخل رحم برای ایجاد انبساط جهت دید بهتر پوشش داخلی رحم و لوله‌های فالوپ
- در این مرحله پزشک با توجه به هدف هیستروسکوپی، دیواره رحم را بررسی کرده و عکس یا فیلم می‌گیرد. نمونه‌برداری از بافت هم در این مرحله امکان‌پذیر است.
- برای برداشتن فیبروم یا موارد دیگر در حین هیستروسکوپی، پزشک ابزارهای مخصوصی را از طریق لوله هیستروسکوپ وارد می‌کند. هر بافتی که در طول این کار از رحم خارج میشود، برای آزمایش‌های بیشتر به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
- در مورد مشکلات پیچیده‌تر، پزشک می‌تواند نوع دیگری از اسکوپ را از طریق شکم (لاپاراسکوپی) وارد کرده و همزمان از داخل و بیرون رحم تصویر داشته باشد.
- با پایان کار، هیستروسکوپ را از رحم خارج می‌کنند.
- کل این فرآیند ممکن است از کمتر از پنج دقیقه تا بیش از یک ساعت طول بکشد.
در طول هیستروسکوپی پزشک می‌تواند محیط داخل رحم را به خوبی از مانیتور مشاهده کند.
هیستروسکوپ‌های مدرن بسیار نازک هستند و امکان انجام این روش را به شکل سرپایی و بدون درد و بیهوشی فراهم می‌کنند. با این حـال برخی افراد انجام آن با بیهوشی را ترجیح می‌دهند. اگر از بیهوشی در حین عمل استفاده شود، فرد در تمام مدت خواب خواهد بود. اما در صورت انجام سرپایی هیستروسکوپی، بیشتر خانم‌ها درد زیادی حس نمی‌کنند و درد و ناراحتی این فرآیند، خفیف و مانند درد پریود به نظر می‌رسد. استفاده از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا پاراستامول (استامینوفن)، حدود یک ساعت پیش از عمل می‌تواند به کاهش این درد کمک کند. گاهی اوقات هم ممکن است از بی‌حس کننده‌های موضعی برای بی‌حس کردن دهانه رحم در طول عمل استفاده شود.
بعد از هیستروسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟
هملن‌طور که گفتیم، هیستروسکوپی معمولا به صورت سرپایی در مطب یا کلینیک انجام میشود و پس از آن بیمار به منزل باز می‌گردد. این فرد پس از هیستروسکوپی به مراقبت خاصی نیاز نخواهد داشت. اما در صورتی که این کار تحت بیهوشی و در بیمارستان انجام بگیرد، لازم است پس از عمل ریکاوری انجام شود. حدود دو تا چهار ساعت بعد از عمل و پس از این که نبض، فشار خون و تنفس بیمار به وضعیت عادی برگشته و او هوشیاری خود را به طور کامل به دست آورد، می‌تواند مرخص شده و به خانه بازگردد. بیمار ممکن است یکی دو روز بعد از هیستروسکوپی دچار گرفتگی شکم و خونریزی واژینال شود که طبیعی است و نیاز به پیگیری ندارد. اما در صورتی که تب، درد شدید شکم، خونریزی و ترشح شدید و غیرطبیعی واژینال مشاهده شد، باید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
احساس درد ممکن است در اثر گاز وارد شده به رحم در حین هیستروسکوپی باشد. با توجه به این که این گاز تا ۲۴ ساعت دوام می‌آورد، درد ناشی از آن احتمالا پس از ۲۴ ساعت برطرف خواهد شد. گاهی درد در قسمت بالای شکم و حتی شانه‌ها هم حس میشود. طبق توصیه پزشک معالج می‌توان از مسکن برای کاهش درد استفاده کرد. آسپرین و برخی از داروهای ضد درد دیگر ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهند. پس برای انتخاب مسکن مناسب در این شرایط حتما با پزشک خود مشورت کنید.
پزشکان معمولا توصیه می‌کنند تا دو هفته بعد از هیستروسکوپی دوش واژینال نداشته باشید و از انجام رابطه جنسی خودداری کنید. می‌توانید دوش معمولی بگیرید؛ اما مجاز به حمام طولانی، رفتن به استخر و شنا نیستید. بهتر است در این مدت فعالیت بدنی شدید و خسته‌کننده هم انجام ندهید. به جز این موارد، هیچ محدودیت دیگری در تغذیه یا فعالیت‌های عادی روزانه نخواهید داشت و می‌توانید سر کار خود برگردید.
عوارض هیستروسکوپی
هیستروسکوپی به طور کلی یک روش کم‌خطر با حداقل درد و آسیب است. اما ممکن است در مواردی با عوارضی مثل مشکلات ناشی از بیهوشی، عفونت و خونریزی همراه شود. نمونه‌برداری از بافت رحم یا دهانه رحم به کمک آن هم می‌تواند با کرامپ خفیف و کمی خونریزی تا یکی دو روز بعد از انجام آن همراه باشد. به طور کلی اگر از هیستروسکوپی به عنوان یک روش درمانی به جای تشخیصی استفاده شود، احتمال ایجاد مشکلات ناشی از آن بیشتر خواهد بود. بعضی از عوارض هیستروسکوپی عبارتند از:
- آسیب دهانه رحم. این مورد نادر است و به راحتی قابل ترمیم خواهد بود.
- آسیب رحم. در اثر آن سوراخی در دیواره رحم ایجاد میشود. این یک عارضه شایع نیست و ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک یا در موارد نادر، انجام لاپاراسکوپی (جراحی بسته) یا لاپاراتومی (جراحی باز) برای ترمیم رحم یا اندام‌های دیگر مانند روده داشته باشد.
- عفونت. این عارضه ممکن است باعث ترشحات واژینال، تب و گاهی خونریزی شدید شود. در صورت مشاهده این علائم با پزشک خود مشورت کنید. معمولا عفونت با مصرف یک دوره کوتاه آنتی بیوتیک برطرف خواهد شد.
- خونریزی بیش از حد در حین یا بعد از جراحی. این مشکل را می‌توان با دارو یا روش دیگری درمان کرد. در موارد شدید و نادر، خونریزی غیر قابل کنترل است و نیاز به برداشتن کامل رحم یا هیسترکتومی وجود دارد.
در صورتی که با درد یا خونریزی غیر عادی بعد از هیستروسکوپی مواجه شدید حتما با پزشک خود تماس بگیرید
عوامل و بیماری‌هایی وجود دارند که ممکن است باعث بروز مشکل در حین هیستروسکوپی شوند یا در آن اختلال ایجاد کنند. این موارد شامل تورم مثانه، ترشحات واژن، التهاب دهانه رحم و بیماری التهابی لگن هستند که لازم است پیش از انجام هیستروسکوپی درباره آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید. در صورتی که تب، درد شکم یا خونریزی شدید، تهوع و استفراغ، سوزش یا تکرر ادرار و ترشحات بدبوی واژینال بعد از انجام هیستروسکوپی را تجربه کردید، باید فورا با پزشک خود یا اورژانس تماس بگیرید.
حرف آخر
هیستروسکوپی روشی است که از آن برای بررسی داخل رحم استفاده میشود. این کار با استفاده از دستگاهی به نام هیستروسکوپ که از طریق دهانه رحم به آن وارد میشود، انجام خواهد شد. پزشک تصاویر به دست آمده از دوربین متصل به آن را بر روی مانیتوری مشاهده می‌کند و اقدامات درمانی مانند حذف فیبروم و پولیپ یا برداشتن نمونه از بافت را انجام می‌دهد.
از هیستروسکوپی برای یافتن علل خونریزی‌های غیر طبیعی، تشخیص و رفع فیبروم و پولیپ یا شناسایی علل ناباروری استفاده میشود. بیمار لازم است بداند که به چه دلیل پزشک این روش را برای شناسایی مشکلات او در نظر گرفته است. برای طرح سوالات و دریافت راهنمایی از پزشک متخصص در مورد این که هیستروسکوپی چیست و چگونه انجام میشود می‌توانید از حال کمک بگیرید. تجربه خود را از انجام هیستروسکوپی با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
هیستروسکوپی چیست؟
این روش یکی از بهترین روش‌های تشخیص مشکلات داخلی رحمی است که از طریق وارد کردن دستگاهی به نام هیستروسکوپ به داخل رحم انجام میشود. برخی اقدامات درمانی هم از طریق آن قابل انجام است.
آیا هیستروسکوپی عوارض دارد؟
اگر این عمل تحت بیهوشی انجام شود ممکن است با عوارض ناشی از بیهوشی مثل سرگیجه، حالت تهوع و… همراه باشد. عفونت رحمی هم در برخی موارد مشاهده میشود؛ اما پاره شدن دیواره رحم و آسیب‌های جدی بسیار نادر است.
آیا هیستروسکوپی درد دارد؟
درد ناشی از عمل هیستروسکوپی بسیار خفیف و در حد درد دوران قاعدگی است. اما برخی افراد ممکن است نسبت به تحمل این دردها حساس باشند که در این موارد از بی‌حسی‌های موضعی یا بیهوشی استفاده میشود.
داشتن رابطه جنسی چند روز بعد از هیستروسکوپی مجاز است؟
پزشکان توصیه می‌کنند برای جلوگیری از عفونت در واژن یا رحم، یک تا دو هفته از داشتن رابطه جنسی خودداری کنید. بهتر است برای پیشگیری از مشکلات احتمالی با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.
بعد از هیستروسکوپی تا چه زمانی نمی‌توان از تامپون استفاده کرد؟
بهتر است در پریود بعدی خود از تامپون استفاده نکنید. این کار به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند. بعد از گذشت یک دوره پریود می‌توانید مجددا استفاده از تامپون را شروع کنید.
هزینه هیستروسکوپی چقدر است؟
اقداماتی مانند لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و… به دلیل استفاده از ابزارهای خاص، هزینه بالاتری نسبت به عمل جراحی باز دارند. معمولا مبلغ نهایی با محاسبه اقدامات تشخیصی و درمانی دیگر که در حین عمل مشخص میشود محاسبه خواهد شد.
هیستروسکوپی توسط چه پزشکی انجام میشود؟
یک پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند این عمل را در مطب، کلینیک‌های تخصصی یا بیمارستان انجام دهد. پزشک ممکن است انجام اقدامات درمانی را در حین عمل ضروری بداند. در صورت نیاز به بیهوشی از متخصص بیهوشی کمک می‌گیرند.
منابع
