آریتمی قلبی که تحت عنوان دیسریتمی هم شناخته میشود، شامل ریتم و ضربان نامنظم قلب است. این وضعیت زمانی روی می‌دهد که تکانه‌های الکتریکی هماهنگ کننده ریتم قلب، خیلی سریع‌تر یا آهسته‌تر بوده و یا ریتمی نامنظم ایجاد کنند. آریتمی معمولا در هنگام ورزش، هیجان، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا داروهای خاص ایجاد میشود و اغلب بی‌خطر است. اما وجود آن تحت هر شرایطی میتواند توانایی افراد را تحت تاثیر قرار داده و باعث کمبود جریان خون و اکسیژن در مغز و سایر اندام‌ها شود. مزمن شدن بی‌نظمی ضربان قلب یا آریتمی ممکن است به یک عارضه جدی و نگرانکننده تبدیل شده و گاهی نشان‌دهنده قلب ضعیف یا آسیب‌دیده باشد. برای مشورت با پزشکان متخصص در این زمینه از مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید.
ریتم ضربان قلب و سرعت آن را به کمک دستگاهی به نام الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب اندازه‌گیری می‌کنند که برای این کار میتوانید مطلب نوار قلب در منزل را بخوانید. هر ضربان قلب طبیعی بر روی این دستگاه به شکل یک موج نشان داده میشود. در واقع یک ریتم سینوسی طبیعی نشان‌دهنده فعالیت الکتریکی قلب در حالت طبیعی است که بین ۵۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه را در حالت نرمال نشان می‌دهد. هر اختلال یا ناهماهنگی در این ریتم، تحت عنوان آریتمی قلبی شناسایی میشود. افراد ممکن است به دلایل مختلفی مثل سن، ژنتیک و سابقه خانوادگی، محیط زندگی، نژاد، عادت‌های روزمره، جراحی یا بیماری‌های خاص و حتی جنسیت در معرض ابتلا به آریتمی قلبی باشند. افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب، فشار خون بالا، اختلالات دریچه‌ای و کسانی که قبلا به حمله قلبی دچار شده یا جراحی قلب داشته‌اند، بیشتر از دیگران به آریتمی مبتلا می‌شوند.
اگر می‌خواهید بدانید ضربان قلب نرمال چند است؟ ، این مطلب را در بلاگ بخوانید.
آریتمی قلبی چیست؟
زمانی که در بافت قلب، فعالیت آن یا سیگنالهای الکتریکی که ضربان قلب را کنترل می‌کنند، تغییراتی ایجاد شود، آریتمی قلبی روی می‌دهد. در نتیجه آن، ضربان قلب غیرعادی شده و ممکن است کندتر، تندتر یا نامنظم شود. این وضعیت میتواند در اثر بیماری، آسیب و یا مشکلات ژنتیکی به وجود آید. آریتمی معمولا نشانه خاصی ندارد؛ اما بعضی افراد متوجه ضربان نامنظم در قلب خود می‌شوند. در بعضی موارد هم میتواند اثرات ثانویه مثل سرگیجه یا اختلال در تنفس و موارد مشابه ایجاد کند.
راجع به علت سرگیجه میتوانید مقاله مرتبط با آن را بخوانید.
دو نوع عمده آریتمی شامل ضربان خیلی سریع و خیلی کند قلب وجود دارد. وقتی ضربان قلب به بالای صد ضربه در دقیقه می‌رسد، تاکی کاردی و زیر شصت ضربه، برادی کاردی نامیده میشود. البته انواع دیگری از آریتمی هم وجود دارد که عبارتند از:
- آریتمی سینوسی
- تاکی کاردی حمله‌ای دهلیزی
- فلوتر دهلیزی
- فیبریلاسیون دهلیزی
- دیسریتمی‌های جانکشنال
- دیسریتمی‌های بطنی
- ضربان زودرس دهلیزی
- فیبریلاسیون بطنی
- بلاک‌های دهلیزی – بطنی
ریتم‌های سریع قلبی که از دهلیزها منشا می‌گیرند، با نام آریتمی دهلیزی یا فوق بطنی و آریتمی‌هایی که از بطن شروع می‌شوند، با نام تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی شناخته می‌شوند. آریتمی‌های بطنی نسبت به دهلیزی خطرناک‌تر بوده و تهدیدکننده زندگی هستند؛ چون بطن‌ها خون بیشتری را پمپاژ می‌کنند. شایع‌ترین علت ایست قلبی ناگهانی هم فیبریلاسیون بطنی است که در صورت عدم درمان، در زمانی کوتاه میتواند کشنده باشد.
بیشتر بخوانید: قرص سفیکسیم برای عفونت ریه
فیبریلاسیون بطنی به عنوان یکی از انواع آریتمی‌ها از شایع‌ترین علل ایجاد ایست قلبی است
علل ایجاد آریتمی قلبی
عوامل مختلفی میتوانند در بروز آریتمی نقش داشته باشند. عادات فرد مثل سیگار کشیدن، زندگی در محیط آلوده، سابقه خانوادگی، برخی از بیماری‌ها و… از عوامل به وجود آورنده آن هستند. مهم‌ترین علل ایجاد آریتمی قلبی به صورت خلاصه عبارتند از:
استرس و فشار
عصبانی شدن، استرس شدید روحی، درد یا یک اتفاق غافلگیرکننده که فشار خون را بالا برده و هورمون‌های استرس را آزاد کند، میتواند به آریتمی منجر شود. در برخی مواقع استفراغ و سرفه شدید هم باعث بروز آن می‌شوند. البته مبتلایان به بیماری‌های قلبی در اثر آزاد شدن بیش از حد هورمون آدرنالین در اثر فعالیت بدنی هم ممکن است آریتمی را تجربه کنند.
درباره انواع داروی ضد استرس و موارد مصرف هر کدام از آن‌ها میتوانید مقاله مرتبط با آن را بخوانید.
تغییرات در قلب
شرایطی مثل تغییرات در آناتومی قلب، کاهش جریان خون به قلب، بازیابی جریان خون به عنوان بخشی از درمان حمله قلبی و یا سفت شدن بافت قلب که به عنوان فیبروز یا اسکار شناخته میشود از عوامل بروز آن هستند.
مصرف برخی از داروها
مصرف داروهایی که برای درمان فشار خون بالا، افسردگی یا اختلالات روحی و روانی استفاده می‌شوند، از جمله ترکیباتی هستند که میتوانند ریتم طبیعی ضربان قلب را تغییر دهند. بعضی افراد هم پس از مصرف داروهایی مثل آنتی بیوتیک‌ها، داروهای کنترل آلرژی یا سرماخوردگی هم چنین وضعیتی را تجربه می‌کنند.
اختلال در سیگنالهای الکتریکی قلب
زمانی که در سیگنالهای الکتریکی کنترل‌کننده ضربان قلب، تاخیر یا انسدادی به وجود آید، آریتمی رخ می‌دهد. گاهی به دلیل اختلال در عملکرد سلول‌های عصبی تولیدکننده سیگنالهای الکتریکی، قسمت دیگری از قلب شروع به تولید سیگنال کرده که این موضوع میتواند ضربان طبیعی قلب را مختل کند.
عدم تعادل در خون
عدم تعادل در الکترولیت‌ها، هورمون‌ها و مایعات بدن میتواند باعث تغییر آهنگ ضربان قلب شود. مثلا مقدار بیش از حد هورمون تیروئید، ضربان قلب را تندتر و مقدار کم آن، ضربان قلب را کندتر از حالت طبیعی می‌کند. کم شدن آب بدن هم میتواند تعادل ضربان قلب را بر هم بزند. افت قند خون در اثر دریافت انسولین بیش از حد یا اختلال در غذا خوردن و یا اختلالات الکترولیت بعد از حمله قلبی یا جراحی مثل تغییر در میزان کلسیم، سدیم و پتاسیم بالا در بدن هم از دیگر عوامل بروز آریتمی هستند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
علائم آریتمی قلبی
در بسیاری از موارد ممکن است فرد مبتلا به آریتمی هیچ علامتی را مشاهده نکند و فقط پزشک از طریق معاینه یا گرفتن نبض بیمار به آن پی ببرد. اما گاهی این نشانه‌ها بسیار واضح و قابل درک هستند؛ مثل احساس کوبیده شدن قلب به قفسه سینه یا ضربان خیلی کند، نفس نفس زدن، سرگیجه یا سبکی سر، اضطراب، تاری دید، تعریق، درد در قفسه سینه یا احساس ضعف و خستگی غیرعادی. در موارد اختلال شدید هم ممکن است فرد غش کند و از حـال برود.
درباره تنگی نفس نیز میتوانید مقاله مرتبط با آن را بخوانید.
علائم آریتمی قلبی ممکن است دائمی نباشند و فقط گاهی بروز کنند. با این حـال این نشانه‌ها بسیار مهم بوده و لازم است دفعات تکرار آن‌ها را به پزشک خود اطلاع دهید تا برای بررسی‌های بیشتر به آن‌ها توجه شود. عدم درمان این عارضه میتواند عوارض جدی و خطرناکی مثل نارسایی قلبی، سکته مغزی یا ایست ناگهانی قلب را به دنبال داشته باشد. یافته‌های جدید محققان نشان می‌دهد که بیماری آلزایمر و زوال عقل در افراد مبتلا به آریتمی، بیشتر از دیگران مشاهده میشود. به نظر می‌رسد که کاهش جریان خون در مغز در درازمدت میتواند به چنین مشکلاتی منجر شود.
بیشتر بدانید: اسکن هسته ای قلب چیست
احساس تنگی نفس و درد و گرفتگی در قفسه سینه در کنار ضربان نامنظم میتواند از علائم نشان‌دهنده آریتمی قلبی باشد
تشخیص و درمان آریتمی قلبی
تشخیص آریتمی به ویژه در افرادی که به ندرت آن را تجربه می‌کنند، کار آسانی نیست. پزشکان برای تشخیص آن از بررسی سوابق خانوادگی و پزشکی بیمار، معاینات فیزیکی، نتایج آزمایش‌ها و… کمک می‌گیرند. این روش‌های تشخیصی شامل آزمایش خون، عکسبرداری از قفسه سینه و نتایج حاصل از الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام است. الکتروکاردیوگرام، فعالیت الکتریکی قلب را شناسایی و ضبط می‌کند. اما اکوکاردیوگرام دستگاهی است که از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر متحرک از قلب استفاده می‌کند.
پس از تشخیص آریتمی و علل ایجاد آن، پزشک با توجه به شرایط بیمار، روش‌های درمانی مختلفی را انتخاب می‌کند. رایج‌ترین روش‌های درمانی آن شامل تغییرات سبک زندگی، مصرف دارو، کاشت دستگاه‌هایی مثل پیس میکر یا عمل جراحی برای کنترل ضربان قلب و سایر روش‌هایی هستند که علائم الکتریکی غیرطبیعی قلب را کنترل کنند. برای تشخیص و درمان آریتمی قلبی لازم است به دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشک توجه کنید. در ادامه، روش‌های درمانی این عارضه را مطالعه خواهید کرد:
مصرف دارو
در بعضی موارد، پزشکان برای کنترل آریتمی قلبی از دارو کمک می‌گیرند. گاهی این داروها همراه با هم یا در کنار یک روش دیگر مثل دستگاه ضربان‌ساز استفاده می‌شوند. نکته مهم در این زمینه، توجه به دوز مناسب دارو است. تغییر در دوز مصرفی میتواند نتایج خطرناکی برای فرد داشته باشد. داروهایی مثل مسدودکننده‌های کانال سدیم، پتاسیم یا کلسیم، رقیق‌کننده‌های خون، مسدود کنندههای بتا، آدنوزین، آتروپین و… از جمله داروهایی هستند که توسط پزشک و برای شرایط مختلف بیماری تجویز می‌شوند. مصرف داروهای ضد انعقاد خون یا ضد پلاکت مثل وافارین و آسپرین هم میتواند خطر لخته شدن خون و بروز سکته مغزی را در این بیماران کاهش دهد.
اگر می‌خواهید بدانید فواید و مضرات قرص آسپرین چیست، این مقاله را حتما بخوانید.
تغییر در سبک زندگی
پزشکان معمولا به این بیماران توصیه می‌کنند که با کنترل بیماری‌هایی مثل فشار خون بالا و مشکلات قلبی، آریتمی قلبی را کنترل کنند. برای مدیریت این بیماری‌ها، لازم است علاوه بر مصرف دارو از راهکارهایی برای داشتن زندگی سالم‌تر بهره گرفت. این روش‌ها شامل ترک سیگار، کاهش وزن، داشتن فعالیت بدنی، مصرف غذاهای سالم و کنترل استرس هستند.
جراحی قلب
گاهی برای اصلاح آریتمی‌هایی که با دارو یا سایر روش‌های درمانی قابل کنترل نیستند، از عمل جراحی استفاده میشود. این روش شامل جراحی دریچه، بای پس و یا اصلاح فیبریلاسیون دهلیزی و انواع روش‌های دیگر جراحی قلب هستند. انتخاب روش مناسب برای جراحی درمانی آریتمی قلب بر عهده پزشک معالج است.
استفاده از ابزارهای خاص
گاهی مصرف داور نمی‌تواند به تنهایی به درمان آریتمی قلبی کمک کند. در چنین شرایطی پزشک استفاده ابزارهایی مثل کاردیوورژن، دفیبریلاتورها یا دستگاه الکتروشوک کاشتنی قلبی، ضربان‌سازها و ابزارهای مشابه را برای کمک به کنترل ضربان قلب تجویز می‌کند.
سایر روش‌های درمانی
گاهی درمان آریتمی قلبی به کنترل سایر بیماری‌های مرتبط مثل عدم تعادل الکترولیت، فشار خون بالا، آپنه خواب، بیماری‌های قلبی یا اختلالات غده تیروئید وابسته است. ضمنا استفاده از تکنیک‌های خاصی برای کاهش ضربان قلب مثل آرام‌سازی طبیعی بدن هم میتواند به بیماران کمک کند. چنین روش‌هایی با اثرگذاری بر اعصاب مرتبط، باعث کنترل ضربان قلب می‌شوند. این تکنیک‌ها شامل تنفس عمیق، دراز کشیدن، قرار دادن حوله خیس خنک بر روی صورت، قوز کردن، سرفه کردن و…. هستند.
کاشت دستگاه ضربان ساز به صورت موقت یا دائم میتواند به کنترل ضربان قلب در بیماران مبتلا به آریتمی کمک کند
حرف آخر
آریتمی مشکلی در ریتم یا ضربان قلب است که باعث ضربان غیرعادی (کندتر یا تندتر شدن ضربان قلب) با الگویی نامنظم میشود. رایج‌ترین نوع آن به نام فیبریلاسیون دهلیزی شناخته شده که نامنظم و سریع شدن ضربان قلب را به دنبال دارد. عوامل مختلفی مثل ژنتیک، سابقه بیماری قلبی یا بیماری‌هایی مثل فشار خون بالا و عاداتی مثل سیگار کشیدن ممکن است بر این عارضه اثرگذار باشند. پزشکان روش‌های درمانی مختلفی را با توجه به شدت بیماری و شرایط بیمار توصیه می‌کنند. برای مشورت با پزشک متخصص درباره آریتمی قلبی از مشاوران حال کمک بگیرید. آیا شما تاکنون آریتمی قلبی را تجربه کرده‌اید؟ در چنین شرایطی از چه روش‌هایی برای تنظیم ضربان قلب خود استفاده می‌کنید؟
سوالات متداول
آریتمی قلبی چیست؟
به اختلال در ریتم و آهنگ طبیعی ضربان قلب آریتمی میگویند. این عارضه باعث کند یا تند شدن ضربان عادی قلب شده و گاهی با علائم دیگری مثل سرگیجه، اضطراب، تنگی نفس، خستگی یا غش کردن همراه میشود.
آریتمی قلبی خطرناک است؟
آریتمی قلبی مزمن در صورتی که کنترل نشود، میتواند باعث بروز مشکلات جدی مثل حملات قلبی و سکته مغزی شود. اما در صورتی که به صورت موقت و مثلا در اثر مصرف یک داروی خاص باشد، معمولا نگرانکننده نیست.
چگونه ضربان قلب را بالا ببریم؟
برخی داروها مثل آتروپین میتوانند سرعت ضربان قلب را افزایش دهند. مصرف خودسرانه یا تغییر دوز مصرف این قرصها به هیچ عنوان مجاز نیست و میتواند عوارض بسیار خطرناکی به دنبال داشته باشد.
چگونه ضربان قلب را پایین بیاوریم؟
مصرف داروهایی مثل آدنوزین یا مسدود کنندههای بتا میتواند به سرعت در کاهش سیگنالهای الکتریکی قلب عمل کرده و ضربان قلب را پایین بیاورد. اما این داروها حتما باید با تجویز پزشک و در دوز مناسب مصرف شود.
آیا فرد مبتلا به آریتمی قلبی میتواند زندگی عادی داشته باشد؟
بله. این افراد میتوانند با کمک درمانهای مناسب مثل مصرف منظم دارو در دوزهای تجویز شده، استفاده از ابزارهای مخصوص و… زندگی عادی و طبیعی داشته و تحت نظر پزشک همه فعالیتهای روزمره خود را انجام دهند.
برای درمان آریتمی قلبی از چه پزشکی کمک بگیریم؟
چنانچه متوجه شدید که ضربان قلب شما از ریتم طبیعی خود خارج شده است، لازم است که حتما با یک پزشک متخصص قلب و عروق مشورت کنید تا پس از بررسی‌ها و آزمایش‌های لازم، اقدامات درمانی مناسب انجام شود.
منابع
