انواع داروی ضد استرس و کاربرد هر کدام

بروز استرس و اضطراب پاسخ طبیعی بدن انسان به هر موقعیت نامطلوب و مشکل ساز است. بسیاری از مردم در برهه‌ای از زندگی خود احساس اضطراب و استرس می‌کنند. این مسئله به ویژه در زندگی‌های شلوغ و ماشینی امروز بیش از قبل قابل مشاهده است. بیشتر این اضطراب‌ها خود به خود از بین می‌روند. اما زمانی که به اختلال اضطراب دچار شوید، وضعیت فرق می‌کند. اضطراب غالبا یک اصطلاح توصیفی برای حالتی است که احساس ناراحتی، دلهره، عصبی بودن، ترس از محیط اطراف، احساسات یا سایر محرک‌ها دارید. این اختلال باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود و پس از آن، در صورت لزوم فرد می‌تواند از داروی ضد استرس استفاده کند. درمان این نوع اضطراب مزمن به طور معمول، شامل روان درمانی و دارو است. اگر در زمینه مصرف داروهایی مثل قرص آرام بخش و ضد استرس نیاز به راهنمایی پزشک دارید، از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل

برخی تصور می‌کنند که یک دارو یا قرص ضد استرس قوی باعث از بین رفتن استرس می‌شود. در صورتی که این گونه نیست. چنین داروهایی فقط به فرد در کنترل علائم ناشی از آن مثل ترس، بی‌خوابی، وحشت و نگرانی کمک می‌کنند. افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، می‌توانند عملکرد مناسب و احساس بهتری در زندگی روزمره داشته باشند. انواع مختلفی از چنین داروهایی موجود است. از آن‌جا که وضعیت جسمی و روانی افراد مبتلا به اختلال اضطراب با هم متفاوت است، تصمیم‌ گیری پزشکان در مورد انتخاب داروی مصرفی افراد هم متفاوت خواهد بود. گاهی لازم است که فرد از چند نوع داروی مختلف زیر نظر پزشک و برای دوره‌های مشخص استفاده کند تا در نهایت مناسب‌ترین دارو با کمترین عوارض جانبی برای او انتخاب شود. لازم است بدانید که استرس فقط به یک شکل بروز نمی‌کند. تشخیص نوع آن، اولین قدم مهم قبل از شروع دارو درمانی است.

مشاوره آنلاین روانپزشکی

اضطراب خفیف یک پدیده شایع است. این مسئله می‌تواند به دلیل هر مشکلی در زندگی روزمره فرد مثل آزمون، مصاحبه، سوال، مشاجره و… رخ دهد. با رفع مشکل، چنین اضطرابی هم کمرنگ می‌شود. اضطراب شدید یا مزمن برای مدت طولانی‌تری ادامه دارد و اغلب باعث ایجاد علائم شدیدتری می‌شود؛ مانند:

• بی علاقه بودن
• غمگینی
• وحشت
• افزایش ضربان قلب
• تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم
• تنگی نفس. برای مطالعه درباره تنگی نفس این مقاله را بخوانید.
• بالا رفتن فشار خون
• اختلال در دستگاه گوارش مثل سوء هاضمه، اسهال، زخم معده و…
• بی اشتهایی
• احساس درد موضعی و عمومی
• تعریق شدید
• لرزش بدن
• خستگی

بیشتر بخوانید: تک فرزندی بهتر است یا چند فرزندی؟

یک متخصص بهداشت روان مثل روانپزشک یا روانشناس می‌تواند نوع و میزان استرس و اضطراب افراد را تشخیص دهد. آن‌ها معمولا شناسایی این اختلال را بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری انجام می‌دهند. برخی از انواع استرس و اضطراب مطابق این راهنما عبارتند از:

اضطراب عمومی. اضطراب در مورد مشکلات شایع زندگی مثل بحران مالی، مشکلات عملکردی یا کارهایی که بیش از شش ماه طول می‌کشند.

اختلال هراس یا پنیک اتک. دوره‌های کوتاهی از ترس، تنش و ناراحتی شدید که ممکن است به صورت مکرر روی دهند و به آن حمله هراس هم گفته می‌شود. در این مقاله درباره پنیک اتک یا حملات هراس بیشتر بخوانید.

اضطراب اجتماعی. ترس از رو به رو شدن، معاشرت و تعامل با مردم، به این دلیل که فرد تصور می‌کند مردم تصویر نامناسبی از او دارند. این ترس معمولا از احساس تحقیر عمومی به دلیل واکنش‌های دیگران روی می‌دهد.

وسواس اجباری. استرسی که توسط افکار، ایده‌ها، مفاهیم و تفکرات تکراری ایجاد می‌شود و اغلب منجر به اعمال غیر معمول یک فرد در محیط واقعی خواهد شد.

استرس پس از سانحه. احساس استرس پس از یک اتفاق با ضربه شدید مثل آسیب جسمی، تجاوز، تصادف و….

فوبیای خاص. استرس ناشی از ترس شدید از یک محرک یا جسم. برای شناخت  انواع فوبیا می‌توانید مقاله مرتبط با آن را مطالعه کنید.

از داروهای ضد استرس می‌توان برای کنترل انواع اضطراب از جمله حملات هراس یا پنیک اتک استفاده کرد

نوع، مدت زمان و دوز نسخه ضد استرس افراد به ماهیت استرس و هم‌چنین اهداف درمانی فرد بستگی داشته و توسط پزشک متخصص تعییین می‌شود. انواع مختلفی از این داروها در داروخانه‌ها موجود هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آتیوان (لورازپام)
• بوسپیرون
• ایندرال (پروپرانولول)
• کلونوپین (کلونازپام)
• لیبریوم (کلردیاز پوکساید)
• سراکس (اگزازپام)
• تنورمین (آتنولول)
• ترانکسن (کلرازپات)
• والیوم (دیازپام)
• زاناکس (آلپرازولام)

این داروها متفاوت عمل می‌کنند و هر یک عوارض جانبی ویژه‌ای دارند. روانپزشک بهترین کسی است که می‌تواند با توجه به وضعیت سلامتی و سابقه بیماری شما، داروی مناسب را تجویز کند. به طور کلی این داروها با کاهش میزان کلی فعالیت در مغز کار می‌کنند و منجر به اثر آرامبخشی می‌شوند. برخی از این داروها به سرعت عمل کرده و عوارض جانبی کمی دارند. به طور کلی خواب آلودگی، کاهش تعادل بدن و پریشانی افکار از شایع‌ترین عوارض این داروها هستند. پزشکان معمولا کمترین دوز را برای کمک به حداقل رساندن این عوارض جانبی تجویز می‌کنند.

بیشتر بخوانید:  درمان سوزش معده و حالت تهوع

با این حـال توصیه می‌شوند که مصرف کنندگان آن‌ها در اوایل دوره مصرف از کار با دستگاه‌هایی که به دقت زیاد نیاز دارد خودداری کنند. گروهی از مصرف کنندگان ممکن است به مصرف مداوم این داروها نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر فقط در صورت مشاهده علائم استرس باید دارو مصرف کنند. با توجه به این که ممکن است بدن به مصرف آن‌ها عادت کند، بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که از این داروها به صورت موقت استفاده شود. هم‌چنین بعضی از آن‌ها اثرگذاری فوری داشته و برای تسکین علائم استفاده می‌شوند؛ اما برخی دیگر مثل داروهای ضد افسردگی ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به اثربخشی مناسب برسند.

مشاوره استرس

بهترین قرص ضد استرس

انتخاب بهترین قرص ضد استرس بر عهده پزشک است که با توجه به وضعیت بیمار، سلامتی عمومی و میزان استرس او تجویز می‌شود. برای آگاهی از بهترین نوع این قرص‌ها لازم است که کاربرد و عوارض جانبی آن‌ها را شناخته و سپس نسبت به مصرف آن‌ها اقدام کنیم. از مهم‌ترین و بهترین قرص‌ها برای کنترل استرس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بنزودیازپین ها

این داروها ترکیبات آرامبخشی هستند که می‌توانند به آرامش ذهن و عضلات کمک کنند. آن‌ها با افزایش اثرات انتقال دهنده‌های عصبی خاص -که مواد شیمیایی هستند و پیام‌ها را بین سلول‌های مغزی پخش می‌کنند- کار می‌کنند. بنزودیازپین‌ها به درمان انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی از جمله وحشت زدگی، اختلال اضطراب عمومی و اضطراب اجتماعی کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• آلپرازولام (زاناکس)
• کلردیاز پوکساید (لیبریوم)
• کلونازپام (کلونوپین)
• دیازپام (والیوم)
• لورازپام (آتیوان)

بنزودیازپین‌ها به طور معمول برای درمان استرس کوتاه مدت استفاده می‌شوند؛ چون می‌توانند خواب آلودگی را افزایش داده و باعث عدم تعادل و ضعف حافظه شوند. هم‌چنین مصرف این داروها ممکن است وابستگی مصرف ایجاد کند. استفاده از آن‌ها باید فقط زمانی باشد که پزشک روش درمان یا داروی دیگری تجویز نکند. با این حـال مصرف آن برای مبتلایان به اختلال وحشت یا پنیک اتک ممکن است تا یک سال ادامه یابد.

اثرات جانبی بنزودیازپین ها

علاوه بر خواب آلودگی و مشکلات حافظه، مصرف این داروها می‌تواند باعث سردرگمی، مشکلات بینایی، سردرد و احساس افسردگی هم شود. اگر بیش از دو هفته به طور منظم از آن‌ها استفاده کرده‌اید، نمی‌توانید به طور ناگهانی مصرف آن‌ها را قطع کنید. این کار ممکن است به تشنج منجر شود. بهتر است با مشورت پزشک و به صورت تدریجی مصرف آن‌ها را کاهش دهید.

خواب آلودگی یکی از اصلی‌ترین عوارض جانبی داروهای ضد استرس است

بوسپیرون

این داروی ضد استرس برای درمان استرس و اختلالات اضطرابی مزمن (بلند مدت) استفاده می‌شود. نحوه عملکرد این دارو به طور دقیق مشخص نیست، اما تصور می‌شود که بر مواد شیمیایی مغز تاثیر گذاشته و باعث تنظیم خلق و خو می‌شود. مصرف این دارو برای اثربخشی کامل احتمالا به چند هفته زمان نیاز دارد.

اثرات جانبی بوسپیرون

از عوارض جانبی این دارو می‌توان به سرگیجه، سردرد و حالت تهوع اشاره کرد. برخی از افراد هنگام مصرف این دارو با مشکلات خواب یا دیدن خواب‌های عجیب مواجه می‌شوند.

داروهای ضد افسردگی

این داروها با تاثیر بر انتقال دهنده‌های عصبی کار می‌کنند و برای اثربخشی به چهار تا شش هفته زمان نیاز دارند. انواع مختلف داروهای ضد افسردگی عبارتند از:

مهار کننده‌های انتخابی جذب سروتونین (SSRI)

این داروها با افزایش سطح سروتونین که یک انتقال دهنده عصبی اثرگذار بر خلق و خو، میل جنسی، اشتها، حافظه و خواب است، کار می‌کنند. مصرف این داروها معمولا با دوز کم شروع می‌شود و سپس به تدریج می‌توان با تجویز پزشک، میزان مصرف را افزایش داد. فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (پاکسیل)، سرترالین (زولوفت) و اس سیتالوپرام (لکساپرو) نمونه‌هایی از این داروهای ضد استرس هستند. از عوارض جانبی این داروها می‌توان به حالت تهوع، خشکی دهان، ضعف عضلانی، سرگیجه، خواب آلودگی، اختلال عملکرد جنسی و اسهال اشاره کرد.

سه حلقه ای ها

این داروها در کنار SSRIها برای درمان بیشتر اختلالات اضطرابی، به استثنای اختلال وسواس فکری و عملی کار می‌کنند. به نظر می‌رسد که عملکرد آن‌ها مشابه مهار کننده‌های انتخابی جذب سروتونین است. مصرف این‌ها هم باید با دوز کم شروع شود. نمونه‌هایی از این دارو که برای کنترل استرس مصرف می‌شوند عبارتند از:

• کلومیپرامین (آنافرانیل)
• ایمی پرامین (توفرانیل)

از مهم‌ترین عوارض جانبی آن می‌توان به سرگیجه، خواب آلودگی و کمبود انرژی اشاره کرد. گاهی هم با افزایش وزن، یبوست، تاری دید و استفراغ همراه هستند. امروزه از این نوع داروها کمتر استفاده می‌شود؛ چون داروهای جدیدتر عوارض جانبی کمتری دارند.

مهار کننده های مونو آمین اکسیداز (MAOI)

از این داروها بیشتر برای درمان اختلال وحشت و هراس اجتماعی استفاده می‌شود. آن‌ها با افزایش تعداد انتقال دهنده‌های عصبی تنظیم کننده خلق و خو کار می‌کنند. از انواع این داروها که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا هستند، می‌توان به ایزوکار بکسازید (مارپلان)، فنلزین (ناردیل)، ترانسیل پرومین (پارنات) و سلگیلین (امسام) اشاره کرد. اثرات جانبی آن مشابه سه حلقه‌ای ها بوده و مصرف کنندگان آن ممکن است محدودیت‌هایی برای مصرف برخی از غذاها مثل پنیر و شراب قرمز داشته باشند.

از سوی دیگر، داروهای خاص از جمله SSRIها، برخی از قرص‌های جلوگیری از بارداری، داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن، داروهای سرماخوردگی و آلرژی و برخی از مکمل‌های گیاهی ممکن است با آن‌ها واکنش دهند. همزمانی مصرف این داروها می‌تواند فشار خون را به طرز خطرناکی افزایش داده و عوارض جانبی بالقوه دیگری داشته باشد.

مسدود کننده های بتا

مسدود کننده‌های بتا یا بتا بلاکرها معمولا برای درمان بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند. از این داروها برای کمک به تسکین علائم جسمی اضطراب به ویژه در اختلال اضطراب اجتماعی هم استفاده می‌شود. گاهی پزشک برای کاهش علائم اضطراب در موقعیت‌های استرس‌زا مثل شرکت در یک جلسه سخنرانی، یک مسدود کننده بتا مثل پروپرانولول را تجویز می‌کند.

اثرات جانبی مسدود کننده‌های بتا

این داروها معمولا عوارض جانبی جدی ایجاد نمی‌کنند، اما مصرف آن‌ها در برخی افراد با خستگی، سرگیجه، مشکلات خواب و تنگی نفس همراه است. گاهی هم ممکن است به افت فشار خون و کاهش تعداد ضربان قلب منجر شود.

دمنوش‌های گیاهی روش‌های طبیعی مناسب و بی ضرری برای کنترل استرس هستند

قرص ضد استرس برای امتحان

بروز اضطراب در شرایط خاصی مثل امتحان، شرکت در جلسات مهم کاری، مصاحبه و… اختلال اضطراب عملکردی نامیده می‌شود. معمولا برای کنترل علائم استرس در چنین مواقعی از داروی ضد استرس که اثرات فوری و کوتاه مدت دارند استفاده می‌کنند. برای این منظور می‌توان از یکی از داروهای مسدود کننده بتا مثل پروپرانولول -که به قرص تپش قلب هم معروف است- حدود نیم ساعت پیش از شروع امتحان یا جلسه استفاده کرد. این داروها باعث کنترل علائم شدید استرس مثل تپش قلب زیاد، تعریق و… می‌شوند. داروهایی مانند بوسپیرون به دلیل نیاز به زمان طولانی برای اثرگذاری، در چنین مواقعی کاربرد ندارند. با توجه به این که مصرف بتا بلاکرها در برخی افراد ممکن است با سرگیجه یا افت فشار خون همراه باشد و تمرکز فرد را کاهش دهد، توصیه می‌شود پیش از مصرف این دارو برای شرکت کردن در جلسه امتحان با یک پزشک مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از سفید شدن مو در جوانی

قرص ضد استرس بدون خواب آلودگی

با توجه به ماهیت آرامبخشی داروی ضد استرس ایجاد خواب آلودگی یکی از عوارض قطعی آن‌هاست؛ گرچه ممکن است این عارضه در اثر مصرف برخی از داروها کمتر یا بیشتر باشد. بنابراین لازم است که فرد پیش از انتخاب داروی مصرفی با یک روانپزشک مشورت کند تا پزشک بر اساس نیاز مصرف کننده، دارویی متناسب با کار و فعالیت او پیشنهاد کند. به نظر می‌رسد بتا بلاکرها با توجه به اثرگذاری بر تپش قلب، خواب آلودگی کمتری ایجاد کنند. اما کاهش فشار خون در بعضی از مصرف کنندگان آن، ممکن است باعث خواب آلودگی آن‌ها شود. برخی افراد هم با توجه به حساسیت شرایط کاری خود بهتر است از داروهای ضد استرس استفاده نکنند. به این افراد پیشنهاد می‌شود تا به کمک روش‌های زیر استرس خود را به تدریج کاهش داده و آن را کنترل کنند:

• ورزش منظم مثل پیاده روی یا شنا
• مدیتیشن
• مصرف دمنوش‌ های گیاهی مثل بابونه
• رایحه درمانی برای رسیدن به آرامش
• کاهش مصرف کافئین

قرص ضد استرس بدون عوارض

همه داروهای ضد استرس عوارض خاص خودشان را دارند. این داروهای شیمیایی با اثر گذاری بر ترشح برخی از هورمون‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی، عملکرد مغز را تغییر می‌دهند. میزان و شدت هر یک از عوارض آن‌ها بیش از هر چیزی به دوز دارو و وضعیت سلامتی مصرف کننده بستگی دارد. پزشکان توصیه می‌کنند که افراد برای کاهش اثرات جانبی ناشی از مصرف این داروها، استفاده از آن‌ها را با دوز کم شروع کرده و به تدریج افزایش دهند تا بدن با گذشت زمان، حساسیت کمتری به این داروها نشان دهد. افرادی که به دنبال مصرف داروی ضد استرس بدون عوارض جانبی هستند، بهتر است که روش‌های طبیعی و غیر شیمیایی مثل موسیقی درمانی، رایحه درمانی، مصرف دمنوش‌های گیاهی و سایر روش‌های طبیعی را برای کاهش استرس خود امتحان کنند.

بیشتر بخوانید:  چای سبز و فشار خون

داروی ضد استرس گیاهی

مصرف هر داروی ضد استرس با عوارض جانبی خاصی همراه است. گرچه ممکن است که این عوارض در برخی افراد کمتر باشد، اما نمی‌توان منکر وجود آن‌ها شد. به همین دلیل برخی از پزشکان معتقد هستند که کنترل استرس با داروهای گیاهی، در مواردی که اختلال اضطرابی خیلی شدید و آزار دهنده نباشد، از بهترین‌ روش‌هاست. دمنوش‌ و چای‌های گیاهی در بسیاری از موارد می‌توانند با کنترل علائم جسمی و روانی استرس، آرامش را به دنبال داشته باشند. از جمله این ضد استرس‌های گیاهی می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• بابونه
• اسطوخودوس
• بادرنجبویه
• سنبل الطیب
• جنسینگ

علاوه بر این موارد، استفاده از درمان‌های تکمیلی مثل هیپنوتراپی، به کار گرفتن تکنیک‌های مختلف روان درمانی گفت‌و‌گو محور، ورزش و مدیتیشن هم می‌توانند از روش‌های موثر در کنترل استرس باشند. اگر می‌خواهید بدانید که هیپنوتراپی چیست این مقاله را بخوانید.

کاهش فشار خون یکی از عوارض مصرف قرص پروپرانولول در برخی از افراد است

قرص پروپرانول برای کاهش استرس

پروپرانولول یک داروی ضد استرس از خانواده بتا بلاکرها است که می‌تواند برای کنترل اضطراب عملکردی مورد استفاده قرار گیرد. برخی از بیماران برای کنترل تپش قلب و مشکلات دیگر ممکن است به مصرف مداوم آن نیاز داشته باشند. پزشکان مصرف دوز چهل میلی‌گرمی از آن را پیش از قرار گرفتن در موقعیت‌های تنش‌زا کم خطر می‌دانند. اما با این حـال بهتر است با توجه به وضعیت بدنی خود، پیش از مصرف از پزشک راهنمایی بگیرید. اگر استفاده از این دارو باعث کاهش شدید ضربان قلب یا فشار خون بیمار شود، نمی‌توان به مصرف آن ادامه داد. بهتر است در صورتی که ضربان قلب بیمار پس از مصرف پروپرانولول به زیر شصت تپش در دقیقه رسید و یا فشار خون او کمتر از نه روی شش شد، مصرف دارو را قطع کرده و با یک پزشک تماس بگیرید.

مشاوره فردی در حال

حرف آخر

استرس و اضطراب از اختلالات روانی هستند که در صورت مداومت می‌توانند اثرات جسمی و روحی زیان باری داشته باشند. به همین دلیل برخی از پزشکان برای کنترل آن‌ها توصیه می‌کنند که افراد از داروهای ضد استرس استفاده کنند. این داروها بسیار متنوع و مختلف هستند که لازم است بیماران با توجه به شدت بیماری و وضعیت سلامتی خود، از انواع مناسبی از آن‌ها استفاده کنند. مصرف این داروها بدون تجویز پزشک به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود؛ چون با عوارض جانبی زیادی همراه هستند. برای طرح سوالات خود درباره هر نوع داروی ضد استرس می‌توانید از پزشکان متخصص حال کمک بگیرید. آیا شما تا کنون از این داروها استفاده کرده‌اید؟

بیشتر بخوانید: خواص چای ماسالا

سوالات متداول

آیا داروی ضد استرس بدون عوارض وجود دارد؟

بیشتر این داروها دارای عوارض مختلفی هستند که میزان این عوارض با توجه به دوز دارو و وضعیت سلامتی بیمار متفاوت است. استفاده از دوز کم این داروها می‌تواند با عوارض کمتری همراه باشد.

مهم‌ترین عوارض هر داروی ضد استرس چیست؟

هر دارو عوارض خاص خود را دارد. برخی از عوارض مشترک آن‌ها شامل خواب آلودگی، سرگیجه، ضعف حافظه، خستگی، بی حالی، اختلالات خواب و تغییرات خلق و خو است.

برای مصرف داروی ضد استرس از چه پزشکی کمک بیگریم؟

شروع، ادامه درمان و قطع مصرف این داروها حتما باید با تجویز پزشک و زیر نظر او انجام شود. برای این منظور می‌توانید از پزشکان متخصص روانپزشکی یا اعصاب و روان حال راهنمایی تخصصی بگیرید.

منابع

www.rxlist.com

www.goodtherapy.org

www.healthline.com