بهترین روش تربیت فرزند و اینکه پدر مسوول است یا مادر یکی از موارد بسیار مهم است که در خانواده مطرح شده و در بیشتر موارد مورد اختلاف است. تربیت فرزند شاید بزرگترین مسئولیتی است که یک فرد در زندگی‌اش انتخاب می‌کند. تربیت کودک بنیان و اساس شخصیت او در آینده را تعیین می‌کند و سرنوشتش را تا حد زیادی شکل میدهد.
آیا پدر و مادر یک کودک هستید؟ در این صورت احتمالا تربیت فرزند سالم یکی از دغدغه‌های مهم شما هم هست. ممکن است حتی در این زمینه با همسرتان اختلاف نظر داشته باشید. قبلا در مطلبی با عنوان دعوای زن و شوهر نوشته بودیم که تربیت بچه یکی از موضوعات رایج دعوا میان زوج‌هاست (دربارۀ مدیریت روابط خانوادگی بیشتر بخوانید).
باید بدانید که اصول تربیت فرزند آموختنی است و لازم است که هم مادران و هم پدران در این زمینه آموزش ببینند. چرا که رشد جسمی، عاطفی، اجتماعی، معنوی و فکری یک کودک به شیوۀ رفتار والدین او بستگی دارد.
در این مطلب می‌خواهیم برایتان دربارۀ نقش والدین در تربیت فرزند بگوییم، انواع روش‌های تربیتی کودک را مرور کنیم و ویژگی‌های پدران و مادران موفق در تربیت فرزند را معرفی کنیم. با ما همراه باشید و برای آموزش بیشتر در این زمینه خدمات مشاوره خانواده آنلاین در شرکت حال را از یاد نبرید.
از چه سنی تریبت فرزند را آغاز کنیم
یونیسف که مهم‌ترین سازمان بین‌المللی فعال در زمینۀ کودکان است، در بخش آموزش فرزندداری، حتی دوران بارداری را هم در نظر گرفته است. این یعنی کودکان حتی در دوران جنینی هم می‌توانند اطرافشان را درک کنند. بنابراین خوب است که والدین از همان هفته‌های اول بارداری با روند رشد فرزندشان آشنا باشند و بدانند که گفتار و رفتارشان بر رشد جسمی و ذهنی کودک اثرگذار است. ما قبلا در مطلب دعوای زن و شوهر نیز نوشته بودیم که نزاع و اختلاف میان زن و شوهر در دوران بارداری، بر جنین تأثیرات مهمی برجای می‌گذارد.
بهترین روش تربیت فرزند تربیتی است که پس از تولد کودک شروع شود. شاید خیلیها فکر کنند که برای مثال تربیت کودک زیر یک سال معنی ندارد و باید این کار را به زمان دیگری موکول کرد. اما این تصور اشتباه است. وقتی والد می‌شوید باید با ویژگی‌های کودکان زیر یک سال آشنا باشید و نیازهایشان را تشخیص دهید. باید بدانید که آن‌ها از همان زیر یک سالگی وسایل بازی خود را انتخاب می‌کنند، به دنبال کشف محیط هستند، نیاز به استقلال دارند، و به دلیل اینکه در بیان خواسته‌هایشانتوانایی لازم را ندارند حتی خشمگین می‌شوند.
بنابراین پدران و مادران از همان ماه‌های اول تولد باید برای تربیت کودکشان آماده باشند و آموزش ببینند.
اهمیت نقش پدر و مادر بر ترییت فرزندان
در فرهنگ سنتی ما، معمولا نقش مادران را در تربیت کودک مهم‌تر می‌دانند. اما در دنیای مدرن، هم به نقش مادران و هم به نقش پدران در زمینۀ تربیت فرزند توجه میشود. در واقع این خانواده است که مسئولیت نگه‌داری و آموزش و تربیت یک کودک را برعهده دارد یک نکته بسیار مهم در مورد بهترین روش تربیت فرزند وجود دارد و آن این است که یا پدر یا مادر، یک کدام مسئولیت اصلی تربیت را به عهده گرفته و دیگری نقش حمایت کننده را ایفا کند.
در این بخش می‌خواهیم دربارۀ نقش خانواده و پدران و مادران در تربیت فرزندان توضیح دهیم.
نقش خانواده در تربیت فرزندان
خانواده اساسی‌ترین واحد یک جامعه است و اولین نهاد اجتماعی است که ما زندگی در آن را تجربه می‌کنیم. به عبارت دیگر خانواده نمونۀ کوچک شدۀ جامعه است. کودکان چیزهایی مثل عشق ورزیدن، مسئولیت‌پذیری و احترام گذاشتن را در خانواده یاد می‌گیرند.
روابطی که در یک خانواده میان والدین و فرزندان و همچنین میان فرزندان (خواهرها و برادرها) وجود دارد، اساس شخصیت یک کودک را شکل میدهد. روانشناسان حتی بر اساس اینکه شما فرزند چندم یک خانواده هستید، می‌توانند به صورت کلی شخصیت و روحیات شما را ارزیابی کنند.
تک فرزندی و مزایا و معایب آن را در این مقاله بخوانید.
جامعه‌شناسان و روانشناسان خانواده را ستون فقرات یک جامعه می‌دانند و می‌گویند که سلامت یک جامعه وابسته به خانواده است. زیرا سلامت تک تک افراد جامعه بستگی به این دارد که در چه خانواده‌ای بزرگ شده‌اند. به همین دلیل است که برای مثال آمار طلاق در یک جامعه میتواند تا حدی به ما بگوید که سلامت عمومی افراد آن جامعه در چه وضعیتی است.
در ادامه می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که در یک خانواده آیا نقش پدران و مادران در تربیت فرزندان پسر و دختر متفاوت است یا خیر.
رژیم غذایی و ورزش برای افزایش قد کودکان
نقش مادر در تربیت فرزند پسر
در زندگی یک مرد، مادر الگوی اصلی زنانگی است. مادران نقش مهمی در رشد هویت فرزند پسرشان دارند. رابطه‌ای که میان مادر و فرزند پسرش وجود دارد، بر رابطۀ او با زنان و دختران دیگر در آینده تأثیر مهمی دارد.
در سال‌های اولیه زندگی یک پسر (یعنی از بدو تولد تا 6 سالگی) مادر نزدیکترین همراه اوست. اما در سال‌های میانیِ کودکی (6 تا 14 سالگی) او در حال یادگیری الگوهای مردانه است و اغلب دوست دارد وقت بیشتری را با پدر خود یا مردان دیگر بگذارند.
بنابراین در 6 سال اول زندگی مادران این فرصت را دارند که رابطۀ سالم و خوبی را با فرزند پسرشان پرورش دهند. یعنی با او وقت بگذارنند، کارهایی را انجام دهند که فرزندشان دوست دارد، با او دربارۀ چیزهای مورد علاقه‌اش صحبت کنند، او را در فعالیت‌های روزمرۀ خانه مثل آشپزی مشارکت دهند، به او اعتمادبه‌نفس بدهند و به فرزندشان یاد بدهند که برای مشکلاتش راه حل پیدا کند.
همچنین در این مطلب می‌توانید درباره اینکه چطور فرزندم را منظم بار بیاورم نیز مطالعه داشته باشید.
نقش مادر در تربیت فرزند دختر
دختران هم مثل پسران در سال‌های اول زندگی بیشتر به مادر خود نزدیک هستند. این نزدیکی در سال‌های بعد هم ادامه پیدا می‌کند، و مادر معمولاً تبدیل به الگوی زنانگی در دختر میشود. بزرگترین تأثیری که یک مادر بر فرزند دخترش می‌گذارد، تصور دختر دربارۀ خودش است. روانشناسان معتقدند که شیوۀ صحبت کردن و رفتار یک مادر با فرزند دخترش، تأثیر عمیقی دارد بر آنچه آن دختر دربارۀ خودش فکر می‌کند.
نقش پدر در تربیت فرزند پسر
همان‌طور که گفتیم، پسربچه‌ها بعد از 6 سالگی معمولا در حال یاد گرفتن الگوهای مردانه هستند و بیش از قبل با پدرانشان وقت می‌گذارنند. آن‌ها دوست دارند باعث غرور پدرشان شوند و نحوۀ تعامل پدر با آن‌ها بر تصویری که از خودشان دارند، اثر می‌گذارد. مطالعات نشان میدهد که وقتی پدری با فرزند پسرش مهربان است و رفتار حمایتگرانه دارد، بر رشد اجتماعی آن پسربچه تأثیر زیادی می‌گذارد و به او احساس اعتماد به نفس میدهد.
بیشتر بخوانید: 19 نکته برای آنکه فرزندان خود را به رهبر تبدیل کنیم
نقش پدر در تربیت فرزند دختر
در ذهن دختران، پدرشان الگوی مردانگی است. بنابراین نقش پدر در سلامت روانی و اجتماعی فرزند دخترشان اهمیت زیادی دارد. وقتی رابطۀ میان پدر و فرزند دخترش سالم باشد، دختر در سال‌های آینده میتواند شریک بهتری را برای زندگی مشترک انتخاب کند.
روانشناسان می‌گویند که یک پدر به شیوه‌های مختلفی میتواند این رابطه را با فرزند دخترش شکل بدهد. برای مثال میتواند با او بازی کند، در انجام تکالیف به او کمک کند، در لحظاتی که برای فرزند دخترش مهم است حضور داشته باشد، با او صحبت کند، علایق فرزندش را بشناسد و با او همراهی کند.
پدران نیاز دارند که با رشد دختران و نیازهایشان آشنا باشند. همچنین نوع رابطه‌ای که یک مرد با همسرش (مادر فرزندش) دارد، بر رابطۀ او با فرزند دخترش مؤثر است.
بیشتر بدانید: دروغگویی در کودکان و روش‌های مقابله با آن
انواع روش های تربیتی فرزند
وقت آن رسیده که دربارۀ روش‌های تربیت فرزند و بهترین روش تربیت فرزند بیشتر صحبت کنیم. در این بخش می‌خواهیم به نکاتی کاربردی اشاره کنیم که حتما در فرزندپروری به درد شما خواهد خورد.
با فرزند خود وقت بگذرانید
برای خیلی از والدین سخت است که برای یک وعده غذا دور هم جمع شوند؛ چه رسد به اینکه بخواهند زمان با کیفیتی را با خانواده بگذرانند. اما باید بدانید که وقت گذاشتن برای بچه‌ها یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های شماست.
حتی اگر به اندازۀ ده دقیقه فرصت دارید که با بچه‌ها صبحانه بخورید یا بعد از شام با آن‌ها قدم بزنید، حتما این کار را انجام دهید. هر هفته یک شب را به بچه‌ها اختصاص دهید و اجازه دهید آن‌ها تصمیم بگیرند که قرار است با هم چه کاری را انجام دهید.
فعالیت‌های زیر انتخاب‌های خوبی برای وقت گذراندن با بچه‌ها هستند:
- بازی کردن با کودک
- کتاب خواندن با فرزند
- شرکت در کنسرت‌ها و نمایش‌ها و رویدادها
- ورزش کردن
- با هم غذا خوردن
- انجام کارهای خانه مثل مرتب کردن اتاق کودک با کمک خودش و…
اجازه دادن برای کسب تجربیات مختلف
همان‌قدر که نظم و انضباط داشتن و تعیین محدودیت‌ها مهم است، تجربه و کشف هم اهمیت دارد.
والدین معمولا روی نظم داشتن فرزندانشان و محدود کردن آن‌ها تأکید می‌کنند، زیرا می‌خواهند آن‌ها در بزرگسالی افراد مسئولیت‌پذیر و موفقی باشند. اما آیا برای خلاقیت فرزندانشان هم به همین اندازه فکری کرده‌اند؟
لازم است که شما به بچه‌ها اجازه دهید علایق خود را بروز دهند، و تا حدی که برایشان خطرآفرین نباشد، در کنار شما کارهای مختلفی را تجربه کنند. این کار موجب میشود بچه‌ها خلاق باشند، علایق اصلی خود را پیدا کنند و مهارت‌های مختلف زندگی را بیاموزند.
درباره آماده کردن فرزند برای مدرسه می‌توانید این مطلب را نیز مطالعه کنید.
نه گفتن را به فرزند خود یاد دهید
معمولا کسانی می‌توانند به سادگی نه بگویند که عزت نفس‌شان پرورش یافته باشند و نیازی نداشته باشند که برای جلب محبت دیگران تن به کارهایی بدهند که دوستشان ندارند.
بیشتر بدانید: اعتماد به نفس کودکان
از فرزند خود تمجید کنید، دستاوردهایش را ببینید، و به او بفهمانید که انسان ارزشمندی است. حتی اگر فرزندتان رفتاری را انجام دهد که شما دوست ندارید، او را از عشق و محبت خود محروم نکنید. این روش موجب میشود فرزندان شما صرفا برای جلب رضایت دیگران درخواست‌هایشان را نپذیرند. با این کار مهارت نه گفتن را به فرزندان می‌آموزید.
الگوی درستی برای تربیت فرزند خود باشید
کودکان با تماشا کردن والدین‌شان چیزهای زیادی را دربارۀ شیوۀ رفتار کردن یاد می‌گیرند. هرچه سن کودک کمتر باشد این الگوبرداری قوی‌تر است. برای مثال وقتی در مقابل کودک عصبانی می‌شوید و داد و فریاد به راه می‌اندازید، به این فکر کنید که آیا دوست دارید فرزندتان هم هنگام خشم چنین رفتاری را از خودش نشان دهد؟
توجه داشته باشید که شما دائما تحت نظر کودکان خود هستید. بنابراین الگویی باشید که به فرزند خود احترام، صداقت، مهربانی، صبر، گذشت را یاد می‌دهید.
بیشتر بدانید: تشخیص و درمان اختلال سلوک در کودکان
ویژگی والدین موفق برای تربیت فرزند
ممکن است بعد از خواندن همۀ این نکات بپرسید: اصلا پدر و مادر خوب چه کسانی هستند، چه ویژگی‌هایی دارند و رفتارهایشان چگونه است؟ برای پاسخ به این سوالات به نکات زیر توجه کنید:
- صبور باشید و در برابر اشتباهات فرزندتان واکنشی عمل نکنید.
- به کودک اعتماد و امنیت بدهید.
- عشق و محبت خود را به فرزندتان نشان دهید.
- آموختن نظم و انضباط را فراموش نکنید؛ البته باید در این زمینه تعادل داشته باشید و قوانینی درست و منطقی در خانواده برقرار کنید.
- در برخورد با فرزندتان مهربان باشید.
- نشان دهید که در همه حال برای او حامی و پشتیبان قابل اعتمادی هستید.
- الگوی خوبی برای فرزندتان باشید؛ کودکان رفتارهای شما را می‌بینند. همیشه به این فکر کنید که آیا دوست دارید همان رفتارها را فرزندتان تکرار کند یا نه.
- نشان دهید که برای نظر و احساس او احترام قائل هستید.
- به کودکتان اجازۀ تجربه کردن بدهید و تجربه‌های خودتان را هم در اختیار او بگذارید.
- امکانات لازم برای آموزش او را فراهم کنید و از نظر مالی او را حمایت کنید.
بهترین روش تربیت فرزند با آگاهی و شناخت خود پدر و مادران شروع میشود و آگاهی از خود و وظایف خود میتواند شما را در دستیابی به این هدف یاری نماید.
ضرورت مشاوره خانواده برای تربیت فرزند
شاید به نظرتان رعایت نکاتی که در این مقاله گفته شد، ساده باشد. اما مسئولیت تربیت فرزند در عمل چندان کار ساده‌ای نیست. شما نیاز دارید که در این زمینه آموزش ببینید و از یک متخصص کمک بگیرید. پیشنهادمان به شما این است که از یک متخصص روانشناس که در زمینۀ فرزندپروری و خانواده آموزش دیده، مشاوره بگیرید. مشاوره خانواده آنلاین در شرکت حال آماده است که به شما در زمینه تربیت کودک دلبندتان کمک کند.
منابع
https://www.relationshipswa.org.au
