تروما پاسخی به واقعه‌ای است که برای فرد بسیار استرس‌زا است. به عنوان مثال می‌توان به حضور در منطقه جنگی، بلایای طبیعی یا یک حادثه اشاره کرد. تروما می‌تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علایم جسمی و عاطفی شود اما هرکسی که یک رویداد استرس‌زا را تجربه کند لزوما دچار تروما نمی‌شود. انواع مختلفی از تروما وجود دارد؛ برخی از افراد علایمی پیدا می‌کنند که پس از چند هفته برطرف می‌شوند، در حالی که برخی عوارضی طوانی‌مدت دارند. با درمان، افراد می‌توانند علت اصلی آسیب را برطرف کنند و راه‌های سازنده‌ای برای مدیریت علایم خود پیدا کنند. در این مقاله در حال، انواع مختلف تروما، نشانه‌های آن و گزینه‌های درمانی موجود را مورد بحث قرار می‌دهیم.

مشاوره آنلاین روانشناسی و روانپزشکی حال

پرداختن به علت اصلی تروما می‌تواند یک روش موثر برای کنترل علائم جسمی و عاطفی باشد. طبق نظر انجمن روانشناسی آمریکا، تروما «پاسخی احساسی به یک واقعه وحشتناک مانند حادثه، تجاوز جنسی، یا بلایای طبیعی است». با این حال، فرد ممکن است به عنوان پاسخی به هر رویدادی که از نظر جسمی یا روحی تهدیدکننده یا مضر است، ضربه روحی را تجربه کند. یک فرد آسیب دیده می‌تواند طیف وسیعی از احساسات را بلافاصله بعد از واقعه یا در طولانی مدت احساس کند. این هوارض ممکن است شامل احساس خستگی، درماندگی، شوک یا مشکل در پردازش تجربیات باشند. تروما حتی می‌تواند علایم جسمی ایجاد کند یا در دراز مدت بر سلامتی فرد تاثیر بگذارد. اگر علایم ادامه داشته باشد و از شدت آن کاسته نشود، می‌تواند نشان دهد که این تروما به یک اختلال سلامت روان به نام اختلال استرس پس از سانحه تبدیل شده است .

در حال بخوانید: تست کرونا در تهران

تروما در روانشناسی چیست؟

تروما در روانشناسی پاسخی احساسی به یک اتفاق وحشتناک مانند تصادف، تجاوز جنسی یا بلایای طبیعی است. بلافاصله پس از واقعه، بروز شوک و انکار رفتاری معمول است. واکنش‌های طولانی مدت شامل احساسات غیر قابل پیش‌بینی، بازگشت به گذشته، روابط پر تنش و حتی علائم جسمی مانند سردرد یا حالت تهوع است. در حالی که این احساسات طبیعی هستند، برخی از افراد در ادامه زندگی خود مشکل پیدا می‌کنند. روانشناسان می‌توانند به این افراد کمک کنند تا روش‌های سازنده‌ای برای مدیریت احساسات خود پیدا کنند.

مشاوره فردی حال

انواع تروما

انواع مختلفی از درجات تروما وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

• ترومای حاد نتیجه یک رویداد استرس‌زا یا خطرناک است.
• ترومای مزمن نتیجه قرار گرفتن پیاپی و طولانی مدت در معرض حوادث بسیار استرس‌زا است. به عنوان مثال می‌توان به مواردی چون کودک آزاری یا خشونت خانگی اشاره کرد.
• ترومای پیچیده نتیجه قرار گرفتن در معرض حوادث آسیب‌زای متعدد است.
• ترومای ثانویه یا جانشین، نوع دیگری از تروما است که در این نوع، فرد از تماس نزدیک با شخصی که یک واقعه آسیب‌زا را تجربه کرده است، علایم تروما را بروز می‌دهد. اعضای خانواده، متخصصان بهداشت روان و سایر افرادی که از کسانی که یک واقعه آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند مراقبت می‌کنند، در معرض آسیب‌های ناخواسته هستند. این نشانه‌ها اغلب منعکس کننده علایم اختلال اضطراب پس از سانحه است.

تروما روحی

علایم ترومای روحی ممکن است خفیف یا شدید باشد. عوامل زیادی تعیین می‌کنند که چگونه یک رویداد آسیب‌زا بر فرد تاثیر می‌گذارد. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها
• وجود سایر مشکلات بهداشت روان
• مواجهه قبلی با حوادث آسیب‌زا
• نوع و خصوصیات رویداد یا رویدادها
• پیش زمینه و رویکرد آن‌ها برای مدیریت احساسات

پاسخ‌های احساسی و روانی شخصی که ترومای روحی را تجربه کرده است ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• انکار
• عصبانیت
• ترس
• غمگینی
• شرم
• گیجی

راجع به علت سرگیجه نیز می‌توانید، مقاله مرتبط با آن را بخوانید.

• اضطراب
• افسردگی ( راجع به راه‌های درمان افسردگی در حال بخوانید.)
• بی‌حسی
• گناه
• ناامیدی
• تحریک پذیری
• مشکل در تمرکز

درباره حواس پرتی و نشانه‌های آن بیشتر بخوانید.

فرد ممکن است طغیان‌های احساسی داشته باشد، به این معنی که کنار آمدن با احساسش برایش دشوار است و یا از دیگران کناره‌گیری می‌کند. ضمنا فلاش‌بک‌هایی که یک واقعه آسیب‌زا را در ذهن فرد زنده می‌کند معمول است.

به غیر از واکنش‌های عاطفی، تروما می‌تواند علایم جسمی ایجاد کند، مانند:

• سردرد ( راجع به انواع سردرد و روش‌های درمانی آن در حال بخوانید.)
• علایم گوارشی
• خستگی ( درباره خستگی دائم بدن در حال بخوانید.)
• تپش قلب
• تعریق

گاهی اوقات، شخص هیجان‌هایی را تجربه می‌کند. افرادی هم احساس هوشیاری مدام می‌کنند که این مشکل ممکن است خوابیدن را دشوار کند. افراد همچنین ممکن است به سایر مشکلات بهداشت روان مانند افسردگی، اضطراب وحتی  مصرف مواد نیز مبتلا شوند. برخی تحقیقات تخمین می‌زنند۶۰ تا ۷۰ درصد از مردم در آمریکای شمالی در برخی موارد یک رویداد آسیب‌زا را تجربه می‌کنند. موسسه خیریه Mind انگلستان، موارد زیر را به عنوان دلایل احتمالی تروما ذکر می‌کند:

• آزار و اذیت
• سوء استفاده جسمی، روانی یا جنسی
• حمله جنسی
• تصادفات رانندگی
• زایمان
• بیماری‌های تهدید کننده زندگی
• از دست دادن ناگهانی یکی از عزیزان
• مورد حمله قرار گرفتن
• ربوده شدن
• اقدامات تروریستی
• بلایای طبیعی
• جنگ

بیشتر بخوانید: خود بیمار انگاری چیست؟

ترومای ستون فقرات

آسیب به هر قسمت از نخاع یا اعصاب انتهایی کانال نخاعی اغلب باعث تغییرات همیشگی در قدرت، حس و سایر عملکردهای بدن می‌شود. اگر اخیرا آسیب نخاعی را تجربه کرده‌اید، به نظر می‌رسد همه جنبه‌های زندگی شما تحت تاثیر قرار گرفته است. ممکن است از نظر روحی، عاطفی و اجتماعی تاثیرات آسیب دیدگی خود را احساس کنید. صدمات نخاعی از هر نوع، ممکن است منجر به یک یا چند مورد از علایم و نشانه‌های زیر شود:

• از دست دادن حرکت
• از دست دادن یا تغییر حواس، از جمله احساس دما و لامسه
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه
• فعالیت‌های رفلکس شدید یا اسپاسم
• تغییر در عملکرد جنسی، حساسیت جنسی و باروری
• درد یا احساس سوزش شدید ناشی از آسیب به رشته‌های عصبی نخاع
• مشکل در تنفس، سرفه یا پاکسازی ترشحات از ریه‌ها

بیشتر بخوانید:  درمان مهرطلبی

ترومای صورت

ترومای صورت شامل استخوان‌های شکسته در هر نقطه از صورت است که شامل بینی، استخوان گونه، ناحیه اطراف چشم و فک بالا و پایین است. بیشتر اوقات، به دلیل نوعی ضربه به صورت، مانند تصادف وسایل نقلیه موتوری، آسیب دیدگی ورزشی، زمین خوردن یا دعوا است. گاهی اوقات این اتفاق به دلیل ضعف استخوان‌های صورت رخ می‌دهد. اما علایم شکستگی صورت چیست؟ علایم بستگی به شکستگی استخوان‌های صورت دارد. برخی موارد نشانه‌هایی مانند درد، تورم و کبودی از نشانه‌های ترومای صورت است.

در حال بخوانید: دوبینی تک چشمی

ترومای پا

با ۲۶ استخوان، ۳۳ مفصل و بیش از ۱۰۰عضله، تاندون و رباط، پا و مچ پا با هم کار می‌کنند تا تعادل، پشتیبانی و تحرک بدن را فراهم کنند. ضربه به هر یک از این استخوان‌ها یا بافت‌های نرم می‌تواند منجر به درد و التهاب و همچنین مشکل در راه رفتن و عدم توانایی تحمل وزن روی پا شود. کشیدگی، پیچ‌خوردگی و شکستگی شایع‌ترین آسیب‌های پا و مچ پا است. ضربه مچ پا و پا اغلب در حین ورزش یا فعالیت‌های تفریحی رخ می‌دهد، اما افراد زیادی هم هنگام پیاده‌روی یا در هنگام فعالیت‌های عادی در محل کار یا خانه دچار این آسیب‌ها می‌شوند.

تروما یا شکستگی استخوان اغلب در هنگام لغزش و زمین خوردن رخ می‌دهد، اگرچه ممکن است در نتیجه برخورد مستقیم پا یا مچ پا مانند تصادف اتومبیل باشد. بالا رفتن سن و فشارهای مکرر به پا و مچ پا می‌تواند فرد را مستعد این آسیب‌ها کند. کفش‌های نامناسب و آموزش ناکافی ورزشی نیز از عوامل بسیاری از ضربه‌های مچ پا و پا هستند.

روش های درمان تروما

چندین روش درمانی می‌تواند به افراد آسیب دیده کمک کند تا با علایم خود کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند. مشاوره اولین قدم درمان ترومای روحی است. در حالت ایده‌آل، فرد با یک درمانگر آسیب‌شناس یا یک درمانگر متمرکز بر تروما کار خواهد کرد. انواع درمانی که فرد مبتلا به تروما می‌تواند از آن‌ها بهره‌مند شود عبارتند از:

• رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی (CBT) به افراد کمک می‌کند الگوهای فکری خود را تغییر دهند تا بتوانند بر رفتارها و احساساتشان تاثیر بگذارند و مهارت کنترل آن‌ها را به دست بیاورند.

• حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم

حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم یا EMDR، یکی دیگر از روش‌های درمانی تروماست. در طول EMDR، افراد به طور خلاصه تجربه‌های آسیب‌زای خاصی را تجربه می‌کنند و همزمان درمانگر حرکات چشم آن‌ها را هدایت می‌کند. هدف EMDR این است که به افراد در پردازش و تلفیق خاطرات آسیب‌زا کمک کند. چندین آزمایش مورد اعتماد نشان داده‌اند که EMDR یک درمان موثر برای اختلال اضطراب پس از سانحه است.

• درمان‌های جسمی

برخی از درمانگران از تکنیک‌های بدنی یا مبتنی بر بدن برای کمک به ذهن و بدن در روند درمان تروما استفاده می‌کنند. در بررسی مقالات مجله روان‌درمانی و مشاوره استرالیا مشخص شد که درمان‌های مبتنی بر بدن می‌تواند به طیف وسیعی از افراد کمک کند. این روش‌های درمانی عبارتند از:

• تجربه بدنی: این روش شامل یک درمانگر است که به فرد کمک می‌کند خاطرات آسیب‌زا را در یک فضای امن زنده کند.
• روان درمانی حسی-حرکتی: این نوع درمان روان درمانی را با تکنیک‌های مبتنی بر بدن ترکیب می‌کند تا خاطرات آسیب‌زا را به منابع قدرت تبدیل کند.
• تحریک طب فشاری: این نوع از درمان شامل یک تمرین‌دهنده است که مشابه طب سوزنی به نقاط خاصی از بدن فشار وارد می‌کند، که باعث حالت آرامش می‌شود.
• درمان‌های لمسی: از دیگر روش‌های لمسی می‌توان به روش رِیکی که نوعی از لمس درمانی است اشاره کرد. در حـال حاضر، شواهد کافی برای اثبات اثربخشی درمان‌های بدنی به اندازه CBT و EMDR وجود ندارد. محققان متذکر می‌شوند که اطلاعات بیشتر در مورد این روش‌ها به تعیین نحوه عملکرد آن‌ها کمک می‌کند.

• درمان دارویی

دارو به تنهایی نمی‌تواند تروما یا اختلال اضطراب پس از سانحه را درمان کند، اما می‌تواند به فرد کمک کند علایمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب را مدیریت کند. فرد باید در این مورد با پزشک خود صحبت کند.

• خود مراقبتی

تمرین خود مراقبتی می‌تواند به افراد کمک کند تا با علایم عاطفی، روانی و جسمی آسیب روبرو شوند. روش‌های خود مراقبتی به تنهایی پیشنهاد نمی‌شوند، اما در کنار درمان تحت نظر پزشک می‌توانند بسیار کمک کننده باشند. نمونه‌هایی از خودمراقبتی در برابر تروما عبارتند از:

• ورزش

ورزش ممکن است به کاهش برخی از تاثیرات  تروما کمک کند. خصوصا ورزش‌های هوازی ممکن است یک درمان موثر برای افراد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه باشد. ورزش روزانه به مدت ۳۰ دقیقه می‌تواند کمک بسیار بزرگی به فرد مبتلا کند.درباره یوگا و فواید آن برای بدن، می‌توانید مقاله مرتبط با آن را بخوانید.

• ذهن آگاهی

تنفس آگاهانه و سایر تمرینات مبتنی بر ذهن آگاهی، می‌تواند افراد را بر لحظه حـال متمرکز کند.  درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی، یک مداخله امیدوار کننده برای اختلال اضطراب پس از سانحه است، چه به تنهایی چه همراه با سایر درمان‌ها.

• ارتباط با دیگران

کناره‌گیری از دیگران علامت شایع تروما است. با این حال، ارتباط با دوستان و خانواده مهم است. طبق انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا، برقراری ارتباط با مردم می‌تواند به جلوگیری از اختلال اضطراب پس از سانحه در آسیب‌ها کمک کند. الزامی به صحبت در مورد ضربه روحی با دیگران نیست؛ تعامل ساده با دیگران می‌تواند باعث بهبود خلق و خو و سلامتی شود. برخی از افراد از افشای آسیب دیدگی با افرادی که به آن‌ها اعتماد دارند احساس خوبی پیدا می‌کنند. مهارت برقراری ارتباط با دیگران را در حال بخوانید.

• سبک زندگی متعادل

فرد مبتلا به تروما می‌تواند آرامش کافی یا خواب خوب نداشته باشد. با این حال، خواب، آرامش و رژیم غذایی همگی در سلامت روان نقش دارند. در صورت امکان، فرد باید سعی کند ۷ تا ۹ ساعت در شب بخوابد، یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد، از مصرف الکل و مواد مخدر اجتناب کند و با انجام کارهای ذهنی یا لذت‌بخش استرس را از بین ببرد.

• حمایت گرفتن

در صورت لزوم، افراد می‌توانند از دیگران درخواست حمایت کنند. این شامل گفتگو با عزیزان مورد اعتماد یا پیوستن به یک گروه پشتیبانی از بازماندگان تروما است.

 

سوالات متداول

چه موقع به دنبال کمک باشیم؟

افرادی که علایم تروما را به طور مداوم یا شدید تجربه می‌کنند باید از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرند. اگر علایم تروما در عملکرد روزمره یا روابط با دیگران تداخل ایجاد می‌کند، به ویژه مهم است که به دنبال کمک باشید.

آیا تروما لزوما دائمی است؟

بیشتر افراد در برهه‌ای از زندگی خود یک واقعه آسیب‌زا را تجربه خواهند کرد. برخی ممکن است علائم شوک و پریشانی را تجربه کنند و بیشتر آن‌ها در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند. اقلیتی اثرات آسیب زای طولانی مدت تری مانند ایجاد اختلال اضطراب پس از سانحه را تجربه می‌کنند.

آیا می‌توان ترومای روحی را بدون مراجعه به پزشک درمان کرد؟

روش‌های خود مراقبتی تاثیر بسیار خوبی بر درمان تروما دارند. اما حتما باید تحت نظر پزشک، از این روش‌های به عنوان راه‌های کمکی استفاده کرد و به تنهایی پیشنهاد مناسبی نیستند.

منابع

www.medicalnewstoday.com