کمبود آهن زمانی اتفاق می‌افتد که به مقدار کافی ماده معدنی آهن در بدن موجود نباشد. به طور کلی بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. هموگلوبین نوعی پروتئین در سلول‌های قرمز خون است که آنها را قادر به انتقال اکسیژن در سراسر بدن می‌کند. اگر بدن به اندازه کافی آهن نداشته باشد، بافت‌ها و عضلات به اندازه کافی اکسیژن نخواهند داشت تا بتوانند به صورت موثر کار کنند. این مسئله منجر به کمبود میزان آهن و در نتیجه بیماری کم خونی میشود. کم خونی انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین نوع آن در جهان، کم خونی ناشی از فقر آهن است. چنان‌چه به این عارضه دچار هستید یا نیاز به مشاوره پزشکی در این زمینه دارید، میتوانید از خدمات مشاوره آنلاین حال راهنمایی بگیرید.
دلایل عمده کمبود میزان آهن خون عبارتند از:
- مصرف ناکافی آهن به دلیل رژیم غذایی که نیازهای روزانه به آهن و سایر مواد معدنی را تامین نمی‌کند.
- بیماری التهابی روده
- افزایش نیاز به آهن در طی دوران بارداری
- از دست دادن خون در اثر عادت ماهیانه سنگین یا خونریزی داخلی
این دلایل میتوانند منجر به بروز علائمی شوند که کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر خود قرار میدهد. این موارد شامل تنگی نفس، خستگی، کاهش تمرکز و… است. تشدید این عارضه در برخی افراد با ضعف و کاهش حافظه و توانایی یادگیری هم همراه است. شما میتوانید مقاله ای با موضوع تقویت حافظه را در حال بخوانید.
علائم کمبود آهن
علائم و نشانه‌های کمبود میزان آهن بدن بسته به شدت کم خونی، سن بیمار، وضعیت سلامتی و سرعت پیشرفت کم خونی متفاوت است. این بیماری در برخی افراد نشانه خاصی ندارد. در ادامه ده مورد از نشانه‌های کمبود آهن را بررسی می‌کنیم که از رایج‌ترین آنها شروع میشود.
خستگی غیر معمول
احساس خستگی زیاد یکی از رایج‌ترین علائم فقر آهن است. این علامت در افرادی که آهن کافی ندارند شایع است. خستگی به این دلیل اتفاق می‌افتد که بدن، فاقد آهن مورد نیاز برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین است که به حمل اکسیژن بدن کمک می‌کند. بدون هموگلوبین کافی، اکسیژن کمتری به بافت‌ها و عضلات می‌رسد و انرژی آنها کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی، قلب باید بیشتر کار کند تا خون غنی از اکسیژن را در همه نقاط بدن به جریان در آورد که این کار باعث خستگی بدن خواهد شد.
از آن‌جا که خستگی غالبا یک بخش طبیعی از زندگی شلوغ و مدرن امروزی است، تشخیص کمبود آهن با چنین علامتی به تنهایی دشوار به نظر می‌رسد. با این حـال بسیاری از افراد مبتلا به کمبود سطح آهن در کنار ضعف و خستگی و کمبود انرژی، احساس گنگ بودن یا عدم تمرکز در کار را هم تجربه می‌کنند. اگر به دنبال یافتن علت خواب زیاد و خستگی غیر طبیعی خود هستید، کم خونی می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد.
رنگ پریدگی
پوست کم رنگ یا رنگ پریدگی پلک‌های پایین از علائم مهم کمبود میزان آهن خون است. هموگلوبین موجود در گلبولهای قرمز خون، باعث ایجاد رنگ قرمز آن هستند. بنابراین کم شدن میزان آنها در هنگام کمبود سطح آهن باعث کمرنگ شدن رنگ قرمز خون میشود. به همین دلیل خون ممکن است رنگ قرمز خود را در افراد مبتلا به فقر آهن از دست بدهد. این رنگ پریدگی در افراد مبتلا به فقر آهن گاهی در سراسر بدن ظاهر میشود و یا فقط در یک ناحیه محدود قابل مشاهده است. برخی از نقاطی که اغلب در اثر کم خونی کمرنگ به نظر می‌رسند عبارتند از:
- صورت
- لثه
- داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین
- ناخن
گرچه این یکی از مواردی است که پزشکان به عنوان نشانه کمبود سطح آهن به دنبال آن هستند، اما وجود این بیماری باید توسط آزمایش خون تایید شود. رنگ پریدگی بیشتر در موارد متوسط تا شدید کم خونی مشاهده میشود. اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، رنگ آن باید به صورت قرمز زنده باشد. رنگ صورتی یا زرد بسیار کمرنگ این ناحیه ممکن است نشان دهنده کمبود آهن باشد. در افراد دارای پوست تیره این علامت اغلب به شکل رنگ پریدگی ناحیه‌ای ایجاد میشود که قابل توجه است.
درباره کم خونی آپلاستیک و راه درمان آن بیشتر بدانید و این مطلب را بخوانید
خستگی و بی حالی بی دلیل و غیر عادی یکی از نشانه‌های مهم فقر آهن و کم خونی ناشی از آن است
تنگی نفس
هموگلوبین، سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در بدن انتقال دهند. وقتی سطح هموگلوبین به دلیل کمبود سطح آهن پایین باشد، سطح اکسیژن نیز پایین خواهد بود. این بدان معناست که عضلات شما اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های عادی مانند پیاده‌روی و سایر فعالیت‌های بدنی را ندارند. در چنین شرایطی، با تلاش بدن برای دریافت اکسیژن بیشتر، میزان تنفس هم افزایش می‌یابد. به همین دلیل تنگی نفس یکی از علائم رایج کمبود آهن است. اگر احساس می‌کنید که کارهای عادی و روزمره خود که قبلا به راحتی انجام می‌دادید مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها و… برای شما دشوار شده است، ممکن است به کمبود آهن دچار باشید.
سردرد و سرگیجه
کمبود سطح آهن خون می‌تواند باعث سردرد به ویژه در زنان شود. این علامت کمتر از سایرین دیده میشود و غالبا با سبکی سر و سرگیجه بروز می‌کند. رابطه بین فقر آهن و سردرد هنوز به صورت دقیق مشخص نیست. به نظر می‌رسد که این مسئله به عدم وجود اکسیژن کافی در مغز در اثر پایین بودن سطح هموگلوبین در گلبولهای قرمز خون مرتبط است. در نتیجه آن، رگ‌های خونی مغز ممکن است متورم شده و باعث فشار و سردرد شوند. اگر چه دلایل متعددی برای سردرد وجود دارد، اما سردردهای مکرر همراه با سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از کمبود میزان آهن خون باشد.
تپش قلب
ضربان قلب قابل توجه می‌تواند یکی دیگر از علائم کم خونی فقر آهن باشد. ارتباط بین کمبود میزان آهن، کم خونی و مشکلات قلبی هنوز در دست مطالعه است اما ممکن است به اکسیژن رسانی مربوط باشد. هموگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که به انتقال اکسیژن در خون کمک می‌کند. در کمبود آهن، سطح پایین هموگلوبین به معنای آن است که قلب برای حمل اکسیژن مجبور است به سختی کار کند. این مسئله منجر به ضربان شدید یا نامنظم میشود که در طی آن بیمار حس می‌کند قلب او به طور غیر طبیعی سریعتر از حد معمول کار می‌کند. ادامه چنین وضعیتی در موارد شدید می‌تواند باعث بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود. با این حـال این علامت نسبت به بقیه شیوع کمتری دارد و معمولا در تجربه کمبود طولانی مدت آهن مشاهده میشود.
پوست و موی خشک و آسیب دیده و ریزش مو
پوست و موی خشک می‌تواند نشانه‌ای از کمبود سطح آهن در افراد باشد. کمبود این ماده، با کاهش سطح هموگلوبین خون ممکن است مقدار اکسیژن موجود در سلول‌هایی را که باعث رشد مو می‌شوند کاهش دهد. وقتی پوست و مو از اکسیژن محروم می‌شوند، خشک و ضعیف خواهند شد. پوست خشک باید از جهات مختلف بررسی شود؛ چون به عوامل متعددی می‌تواند مرتبط باشد. گاهی کمبود میزان آهن خون با ریزش مو هم همراه است. به نظر می‌رسد این عارضه هم در اثر کمبود اکسیژن روی دهد. ریزش مقداری مو هنگام شست‌و‌شو یا شانه زدن موها طبیعی است. اگر حس می‌کنید موهای بیشتری را از دست می‌دهید، ممکن است دچار کمبود آهن باشید.
تورم و درد زبان و دهان
بعضی اوقات پزشکان میتوانند با نگاهی به داخل دهان یا اطراف آن، کم خونی ناشی از فقر آهن را تشخیص دهند. علائم این نوع کم خونی در دهان شامل زبان متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به صورت غیر طبیعی صاف است. کمبود میزان آهن همچنین ممکن است نشانه‌های دیگری را در اطراف دهان بیمار ایجاد کند؛ از جمله:
- دهان خشک
- احساس سوزش در دهان
- ترک‌های قرمز دردناک در گوشه‌های دهان
- زخم‌های دهانی
بیشتر بخوانید: علائم خار پاشنه
سندروم پای بیقرار
کمبود میزان آهن با سندروم پای بیقرار مرتبط است. این بیماری با تکان دادن شدید پاها در هنگام استراحت همراه است. البته می‌تواند باعث احساس گزگز پا یا خارش عجیب و ناخوشایند هم در پاها شود. برای مطالعه بیشتر مقاله با موضوع گزگز دست و پا را بخوانید. این عارضه معمولا شب هنگام بدتر شده که ممکن است باعث دشواری خواب و استراحت فرد باشد. دلایل این بیماری به درستی شناخته شده نیست. با این حـال حدود ۲۵ درصد افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن، چنین وضعیتی را تجربه می‌کنند. شیوع سندروم پای بیقرار در افراد مبتلا به کمبود میزان آهن بدن در مقایسه با جمعیت عمومی حدود ۹ برابر بیشتر است.
کمبود سطح آهن بدن می‌تواند به ضعف و شکنندگی موها و ریزش آنها منجر شود
ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل
یک علامت نادر کمبود سطح آهن، داشتن ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است. معمولا اولین نشانه‌های آن به صورت شکنندگی و ترک خوردن ناخن‌ها نمایان میشود. در مراحل بعدی و با تشدید کمبود سطح آهن، ناخن‌ها به شکل قاشقی در می‌آیند. به صورتی که وسط ناخن فرو رفته و لبه‌های آن بلند میشود و شکلی شبیه به قاشق می‌گیرد. این عارضه عمومیت ندارد و فقط پنج درصد مبتلایان به کمبود میزان آهن خون و در موارد شدید کم خونی فقر آهن به آن دچار می‌شوند.
آیا فقر آهن باعث سرطان خون میشود؟
یک فرد زمانی به سرطان مبتلا می شود که برخی از سلول های او شروع به رشد بدون کنترل کنند. همانطور که یک منبع معتبر در سال 2021 توضیح می دهد، لوسمی نوعی سرطان است که می تواند سلول های خون و مغز استخوان را تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که کم خونی نوعی سرطان نیست و می تواند بر خون نیز تأثیر بگذارد.
انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد و یکی از علائم رایج آن تولید سریع گلبول های سفید غیر معمول است. این سلول ها قادر به مبارزه با عفونت نیستند و توانایی مغز استخوان برای تولید سلول های سالم مانند گلبول های قرمز خون را مختل می کنند. این می تواند منجر به کم خونی شود.
اما برعکس، هیچ شواهد فعلی نشان نمی دهد که کم خونی می تواند منجر به سرطان خون شود. با این حال، کم خونی و لوسمی به روش های دیگری پیوندهای مشترک دارند.
آزمایش فریتین چیست؟
فقر آهن
فقر آهن اغلب به دلیل کم بودن میزان آهن در غذای مصرفی یا عدم جذب آهن در بدن اتفاق می‌افتد. این مسئله بیشتر در دختران و زنان به ویژه افرادی که در سنین باروری قرار دارند، روی میدهد. هر چه فرد در معرض عواملی که منجر به از دست دادن خون میشود قرار بگیرد، ریسک کاهش آهن خون در او افزایش می‌یابد. مثلا افرادی که دچار خونریزی داخلی هستند یا در دوران بارداری به سر می‌برند، بیشتر از سایرین در معرض فقر آهن قرار دارند. زایمان و خونریزی ناشی از آن و خونریزی‌های ماهیانه سنگین هم ممکن است باعث این عارضه شود. زمانی که آهن بدن به شدت کم باشد، منجر به نوعی کم خونی میشود که به عنوان کم خونی فقر آهن شناخته میشود.
بیشتر بخوانید: آزمایش خون بارداری چیست؟
کمبود آهن و سرگیجه
علائم کم خونی فقر آهن در طول زمان رخ می دهد. در ابتدا، ممکن است آهن کم داشته باشید و احساس خوبی داشته باشید یا علائمی داشته باشید که آنقدر خفیف هستند که متوجه آنها نشوید. با این حال، اگر کم خونی ناشی از فقر آهن درمان نشود، می تواند باعث احساس خستگی و ضعف شود. ممکن است متوجه پوست رنگ پریده و سردی دست و پا شوید. کم خونی ناشی از فقر آهن نیز می تواند باعث سرگیجه یا سبکی سر شود. گاهی اوقات، می تواند باعث درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع و تنگی نفس شود. کمبود آهن می تواند باعث شود که هوس غیرعادی برای مواد غیر خوراکی مانند یخ، خاک یا کاغذ داشته باشید.
کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن نوعی کم خونی شایع است که ناشی از ناکافی بودن میزان آهن خون است. بیماران مبتلا به آن در خون خود به تعداد کافی گلبولهای قرمز ندارند تا اکسیژن را به بافت‌های مختلف بدن انتقال دهد. چنین افرادی به دلیل کمبود اکسیژن در بافت‌های خود، با خستگی و احساس تنگی نفس مواجه هستند. کم خونی فقر آهن معمولا با استفاده از مکملهای خوراکی آهن اصلاح میشود. در صورت عدم جبران میزان آهن خون، پزشک دستور انجام آزمایشات تکمیلی را برای بررسی احتمال خونریزی داخلی میدهد تا در صورت وجود، درمان مناسب انجام شود.
عوارض کمبود آهن
کمبود سطح آهن خون در کوتاه مدت معمولا عارضه جدی در افراد ایجاد نمی‌کند. اما بدون درمان مناسب ممکن است تشدید شده و منجر به مشکلات متعددی در سلامتی افراد شود؛ از جمله:
مشکلات قلبی
کمبود میزان آهن خون منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم میشود. همچنین قلب باید خون بیشتری پمپ کند تا کمبود اکسیژن ناشی از کم خونی را جبران کند. این عوامل میتوانند به بزرگ شدن یا نارسایی قلبی منجر شوند.
مشکلات بارداری
در زنان باردار، کم خونی شدید ناشی از فقر آهن با زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن مرتب است. اما این بیماری در زنان بارداری که از مکملهای آهن به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری خود استفاده می‌کنند، قابل پیشگیری است.
برای کم خونی در بارداری چه بخوریم؟
مشکلات رشد در نوزادان و کودکان
کمبود شدید آهن می‌تواند منجر به کم خونی و تاخیر در رشد و نمو شود. علاوه بر این، کم خونی فقر آهن با تضعیف سیستم ایمنی بدن باعث حساسیت بیشتر افراد به عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف خواهد شد.
قاشقی شدن ناخن‌ها اغلب در موارد شدید فقر آهن روی میدهد
کمبود آهن و استرس
هنگامی که ما تحت استرس هستیم، بدن ما دچار تغییرات شیمیایی خاصی می شود که ممکن است باعث کم خونی شود. بیشتر اوقات استرس می تواند منجر به اضطراب شود و اضطراب می تواند به کم خونی کمک کند. اعتقاد بر این است که استرس بر متابولیسم ویتامین در بدن شما تأثیر می گذارد. بنابراین، اگر استرس زیادی دارید، بدن شما مقدار زیادی منیزیم مصرف می کند. مجدداً، اگر هم از استرس و هم از اضطراب رنج می برید، سطح منیزیم در بدن شما ممکن است به حداقل برسد و در نتیجه باعث کم خونی خفیف شود.
هیپرونتیلاسیون همچنین منجر به استفاده بیش از حد از منیزیم می شود و باعث می شود که شما از کم خونی خفیف رنج ببرید. اضطراب بر عادات غذایی شما نیز تأثیر می گذارد که این به نوبه خود بر مصرف ویتامین و پروتئین شما تأثیر می گذارد که منجر به کم خونی خفیف می شود.
استرس پایدار یکی دیگر از علل کم خونی است. استرس بیش از حد مانع از ساخت اسید هیدروکلریک در بدن شما می شود که برای ادغام آهن و پروتئین بسیار مهم است. کمبود آهن برابر با کمبود هموگلوبین و در نتیجه کم خونی است.
در نهایت، از نکات بالا در مورد اینکه استرس چگونه باعث کم خونی می شود، مشخص می شود که کنترل استرس می تواند به شما در کنترل کم خونی نیز کمک کند.
کمبود آهن و افسردگی
کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین منبع مورد اعتماد کم خونی است.
بدن برای تولید هموگلوبین، جزء حامل اکسیژن در گلبولهای قرمز خون (RBC) به مقدار کافی آهن نیاز دارد. طبق یک مطالعه سال 2020، کم خونی فقر آهن می تواند خطر ابتلا به افسردگی را در افراد افزایش دهد. کمبود آهن می تواند باعث کاهش سطح سروتونین، یک انتقال دهنده عصبی مهم و تثبیت کننده خلق و خو شود.
علائم کمبود آهن در بدن زنان
بیشتر علائم کمبود سطح آهن بدن در همه افراد یکسان است. اما احتمال ایجاد برخی از آنها با توجه به جنسیت افراد ممکن است بیشتر یا کمتر باشد. از مهمترین نشانه‌های کمبود میزان آهن در زنان عبارتند از:
- ریزش مو به معنی از دست دادن بیش از صد تار مو در روز
- کم کاری تیروئید
- خستگی و بی حالی شدید
- رنگ پریدگی
- تغییر رنگ و حالت طبیعی زبان
- احساس اضطراب شدید بدون دلیل
- سردرد و سرگیجه
- ترک خوردن لب‌ها
- تمایل به خوردن خاک و یخ
بیشتر بخوانید: خواص پسته در بارداری
علائم کمبود آهن در مردان
معمولا علائم کمبود آهن به جنسیت وابسته نیستند. اما ممکن است بعضی از این علائم در برخی افراد بیشتر از سایرین مشاهده شود. از مهمترین نشانه‌های این عارضه در مردان موارد زیر هستند:
- تپش قلب
- عدم تمرکز
- حساس شدن به سرما
- خشکی زبان و مشکل در بلع
- مشکل در دم و بازدم
- وزوز گوش
- خستگی مفرط
علائم کمبود آهن در کودکان
کمبود سطح آهن در بدن کودکان می‌تواند منجر به کم خونی شود که تاثیرات جسمی و ذهنی شدیدی بر آنها خواهد داشت. نقش آهن با توجه به جا به جا کردن اکسیژن در بدن بسیار حیاتی است. بنابراین وجود آن از نظر تامین انرژي روزانه و انجام فعالیت‌های روزمره مهم است. کودکان ممکن است به دلیل رژیم غذایی فاقد آهن کافی، مشکلات گوارشی و تغییرات جسمی ناشی از رشد بدن در معرض کمبود این ماده ضروری قرار بگیرند. از مهمترین نشانه‌های کمبود یا فقر آهن آهن در کودکان عبارتند از:
- کاهش اشتها
- سردی دست‌ها و پاها
- تپش قلب سریع
- تورم زبان و گلو
- رنگ پریدگی
- خستگی، کاهش انرژی و بی حالی
درمان کمبود آهن
با مصرف مکملهای آهن می‌توان کمبود این ماده معدنی در بدن را جبران کرد. بیشتر افراد در روز ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم آهن مصرف می‌کنند. اما دوز مصرفی هر فرد به تشخیص پزشک بستگی دارد. مصرف ویتامین C در کنار آهن می‌تواند به جذب بهتر آن منجر شود. ممکن است لازم باشد که مکملهای آهن را برای چند ماه یا بیشتر مصرف کنید تا وضعیت آهن بدن به سطح طبیعی برسد. اگر روده شما نمی‌تواند آهن را به خوبی جذب کند، میتوانید به صورت وریدی آن را دریافت کنید.
مکملهای آهن با عوارضی مثل یبوست، حالت تهوع، استفراغ، سوزش معده و مدفوع تیره رنگ همراه هستند که پس از مدتی از بین خواهند رفت. در صورت تداوم و تشدید علائم لازم است که با پزشک خود مشورت کنید. داشتن یک رژیم غذایی مناسب هم می‌تواند تا حد زیادی به افزایش سطح آهن بدن کمک کند؛ از جمله:
- گوشت گاو، جگر، مرغ، بوقلمون و…
- سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، اسفناج، جعفری
- حبوبات مثل لوبیا چیتی و نخود فرنگی
- غلات
- میوههای خشک مثل آلو و کشمش
مصرف غذاهای سالم گیاهی و جانوری نقش مهمی در افزایش سطح آهن خون دارد
اگر کمبود میزان آهن به وسیله مکمل‌ها یا تغییر عادات غذایی برطرف نشد، ممکن است که به انتقال گلبولهای قرمز خون نیاز داشته باشید. گاهی این کم خونی در اثر زخم، تومور یا مشکلات دیگری است که برای رفع آنها باید به کمک دارو یا عمل جراحی اقدام شود.
کمبود آهن در بارداری
بارداری یک عامل خطر برای کاهش سطح آهن خون است. این عارضه در دوران بارداری به شکل‌های مختلفی روی میدهد؛ از جمله:
- کم خونی ناشی از فقر آهن یا آنمی دوران بارداری
- کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک که منجر به نقص در لوله‌های عصبی جنین میشود.
- کم خونی ناشی از کمبود فولات (ویتامین ب۱۲) و کاهش گلبولهای قرمز
زنانی که در رژیم غذایی خود، چه در دوران بارداری و چه پیش از آن آهن کافی دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. خونریزی شدید حین زایمان هم می‌تواند به ایجاد یا تشدید کم خونی کمک کند. زنان بارداری که به این بیماری دچارند اغلب به علائمی مثل لرزش، درد قفسه سینه، رنگ پریدگی، سردرد، تنگی نفس، گرفتگی عضلات پا و تمایل به خوردن خاک و… دچار می‌شوند.
درصورت نیاز به هرگونه مشاوره در زمینه پزشکی زنان و زایمان میتوانید از خدمت دکتر زنان انلاین سامانه حال استفاده کنید.
تحقیقات نشان داده‌اند که در صورت عدم درمان کم خونی مادر به ویژه در سه ماهه اول و دوم، مشکلات زیر ممکن است روی دهد:
- افزایش احتمال ابتلا به افسردگی بعد از زایمان
- تولد نوزاد کم وزن
- زایمان پیش از موعد
- افزایش خطر مرگ نوزاد
درمان فقر آهن
گفتیم که فقر آهن در اثر جذب ناکافی و نامناسب آهن در بدن روی میدهد. البته خونریزی شدید، بارداری و… هم ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. درمان فقر آهن به طور کلی به سه شکل انجام میشود:
بهبود رژیم غذایی
مصرف غذاهایی که به مقدار کافی آهن دارند مثل گوشت، سبزیجات دارای برگ سبز تیره، آجیل، میوههای خشک و غلات غنی شده با آهن در تامین این ماده معدنی برای بدن کافی هستند. مصرف ویتامین C در کنار این غذاها هم جذب آهن آنها را افزایش میدهد.
مصرف مکمل آهن
با مشورت پزشک و با توجه به میزان کمبود سطح آهن، می‌توان مقدار مجاز دریافت مکمل آهن روزانه را دانست و با مصرف منظم آن اقدام به رفع فقر آهن کرد.
درمان علت اصلی خونریزی
در جبران فقر آهن ناشی از خونریزی‌های شدید ممکن است مکمل آهن نتواند کارگشا باشد. در این مواقع باید برای درمان علت اصلی آن اقدام کرد. مثلا زنانی که به دلیل خونریزی بیش از حد ماهیانه به فقر آهن دچار هستند، میتوانند با مصرف قرص‌های هورمونی مقدار این خونریزی را کاهش دهند.
آنمی فقر آهن
آنمی یا کم خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که گلبولهای قرمز خون با کاهش سطح هموگلوبین مواجه شوند. این نوع کم خونی بسیار متداول است و در اثر کمبود میزان آهن معدنی در بدن روی میدهد. علیرغم شیوع بسیار بالای آن، افراد زیادی ممکن است ندانند علائمی که تجربه می‌کنند ناشی از آنمی است. یک رژیم غذایی نامناسب و یا برخی بیماری‌های روده‌ای که مانع جذب مناسب آهن شوند میتوانند باعث آنمی فقر آهن شوند. بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. این آهن مورد نیاز را می‌توان از طریق مصرف غذاهای حاوی آهن و یا مکملهای آهن دریافت کرد.
تولد نوزاد کم وزن یکی از مهمترین عوارض کم خونی مادر در دوران بارداری است
جبران کمبود آهن
بهترین راه برای جبران آن، پس از رفع علت اصلی خونریزی، تامین آهن مورد نیاز بدن است. این آهن به دو شکل طبیعی و غیر طبیعی برای بدن قابل جذب است. ترکیبات آهن هِم (با قدرت جذب بالاتر) که در غذاهای حیوانی وجود دارند و آهن غیر هِم که از طریق منابع گیاهی قابل جذبند، بهترین راه برای تامین آهن مورد نیاز بدن هستند. با توجه به این که مقدار آهن در این ترکیبات محدود است و ممکن است تامین آهن بدن توسط آنها به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، می‌توان از مکملهای آهن هم استفاده کرد. این مکمل‌ها بیشتر به شمل قرص در دسترس هستند که میتوانید با تجویز پزشک به مقدار مجاز از آنها استفاده کنید. در صورت عدم توان جذب آهن از طریق روده، انواع دیگر آن هم قابل استفاده است که می‌توان به شکل وریدی آنها را دریافت کرد.
عوارض فقر آهن
مشکلات ناشی از فقر آهن مشابه عوارض کمبود این ماده است. در بخش عوارض کمبود آهن به طور مفصل در مورد آن صحبت کردیم. در بیشتر موارد، عوارض این بیماری بسیار خفیف است و در مراحل اولیه به راحتی با اصلاح تغذیه و مصرف مکمل آهن برطرف میشود. اما در صورت تشدید آن ممکن است به مشکلات جانبی مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی و افزایش اندازه قلب هم منجر شود. فقر آهن در زنان هم عوارض شدیدی در دوران بارداری به جا می‌گذارد. یکی از مهمترین این عوارض که کمتر به آن پرداخته میشود، افسردگی پس از زایمان در زنان مبتلا به فقر آهن است. ضمنا نوزادان ان‌ها هم ممکن است دچار کمبود وزن بوده و یا زودتر از موعد به دنیا بیایند. چنین نوزادانی در سال‌های آتی ممکن است در معرض اختلالات رشدی، ضعف سیستم ایمنی و… قرار بگیرند. کم خونی در کودکان باعث تاخیر در رشد مناسب و ابتلای بیشتر آنها به عفونت و… میشود.
عوارض کم خونی فقر آهن
افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن ممکن است بیش از دیگران احساس خستگی و بی حالی کنند. آنها علیرغم خواب و استراحت کافی همیشه خسته هستند. این خستگی به دلیل کمبود هموگلوبین در خون آن‌هاست. وقتی این ماده در خون کم باشد، اکسیژن نمی‌تواند به راحتی به نقاط مختلف بدن منتقل شود. در نتیجه بدن با ضعف، گرفتگی عضلات، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و… مواجه میشود.
از سوی دیگر، تلاش بیشتر قلب برای تامین اکسیژن مورد نیاز بدن از طریق انتقال خون بیشتر، باعث تپش قلب، ضربان نامنظم و نارسایی قلبی هم میشود. این افراد به دلیل نبود اکسیژن کافی در مغز، معمولا دچار سردرد، سرگیجه، احساس گنگی و عدم تمرکز هم هستند و ممکن است یادگیری و حافظه آنها هم با مشکل مواجه شود.
کمبود آهن و ریزش مو
ریزش مو به دلایل مختلفی روی میدهد. یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد آن، کاهش ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن از جمله آهن است. وقتی هموگلوبین بدن در اثر فقر آهن کم میشود، بدن اکسیژن کافی برای رشد و ترمیم سلول‌های مختلف بدن از جمله موها را نخواهد داشت. اگر اکنون نیاز به مولتی ویتامین خوبی دارید و تمایل دارید تا قرص فارماتون اصل را که یک مولتی ویتامین عالی به حساب می‌آید را خریداری کنید از طریق لینک مشخص شده اقدام کنید. ریزش مو در اثر کمبود آن مسئله‌ای موقتی است و با رفع کمبود به تدریج برطرف خواهد شد. اگر بیش از صد تار مو در روز از دست می‌دهید و دلیلی برای آن در سایر زمینه‌های سلامتی شما وجود ندارد، ممکن است به کمبود آهن دچار باشید.
اگر در زمینه ریزش مو و مشکلات پوستی هرگونه سوالی دارید میتوانید از بخش پزشک پوست آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
طبق بررسی‌ها ۲۵ درصد مبتلایان به کم خونی دچار سندروم پای بیقرار هستند
عوارض کمبود آهن در زنان
بارداری، خونریزی شدید قاعدگی، فیبروم‌های رحمی و… از عمده‌ترین دلایلی هستند که زنان را به کمبود عنصر آهن دچار می‌کنند. خونریزی قاعدگی معمولا ۴ تا ۶ روز طول می‌کشد و میزان خون از دست رفته در اثر آن بین دو تا سه قاشق غذاخوری اندازه‌گیری شده است. زنانی که میزان خونریزی قاعدگی آنها بیش از این است یا دوره آنها بیشتر از هفت روز طول می‌کشد، ممکن است دو برابر مقدار مجاز گفته شده خون از دست بدهند. این مسئله باید توسط پزشک زنان بررسی شده و در صورت نیاز به کمک داروی مناسب درمان شود تا کمبود میزان آهن آنها به تدریج برطرف گردد. سونوگرافی لگن هم می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت خونریزی بیش از حد قاعدگی را در زنان پیدا کند. در صورت شناسایی و درمان این عوامل مانند فیبروم، تومورهای سرطانی و… می‌توان کمبود آهن را رفع کرد.
بیشتر بخوانید: مواد خوراکی از بین برنده فیبروم رحم
از سوی دیگر محققان دریافته‌اند که حدود ۲۰ درصد زنان در سنین باروری دچار کم خونی ناشی از فقر آهن هستند. احتمال ابتلای زنان باردار هم به چنین عارضه‌ای بیش از سایرین است. زیرا برای حمایت از جنین در حـال رشد، به مقدار خون بیشتری نیاز دارند. این عارضه در زنان گاهی با کم کاری تیروئید هم اشتباه گرفته میشود؛ چون هر دو بیماری علائم مشابهی دارند. برای بررسی علت دقیق بیماری حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
حرف آخر
کم خونی فقر آهن متداول‌ترین نوع کمبود آهن در جهان است. برخی افراد علائم واضحی از این بیماری را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر هیچ نشانه خاصی ندارند. این مسئله اغلب به شدت کم خونی بستگی دارد. علائم و نشانه‌های معمول آن شامل خستگی، رنگ پریدگی، تنگی نفس و خشکی پوست و مو است. اگر فکر می‌کنید به این عارضه دچار هستید، باید هر چه زودتر با یک پزشک مشورت کنید. مصرف خودسرانه مکملهای دارویی می‌تواند عوارض شدیدی برای شما ایجاد کند. بهتر است پیش از مصرف آنها با یک پزشک متخصص از طریق سامانه مشاوره آنلاین حال گفت‌و‌گو کرده و توصیه‌های لازم را دریافت کنید. برخی از بیماری‌ها هم میتوانند باعث کمبود آهن در بدن شوند. پس این عارضه نیاز به پیگیری دقیق پزشکی دارد. آیا شما تا کنون هیچ یک از علائم آن را تجربه کرده‌اید؟
