کم خونی آپلاستیک با نام انگلیسی Aplastic anemia یک اختلال خونی نادر است و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی خون‌ساز مغز استخوان نتواند سلول‌های خونی کافی ایجاد کند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار خستگی، کبودی یا تنگی نفس شوند. مصرف دارو در بسیاری از مبتلایان تا حدی علائم بیماری را کاهش می‌دهد؛ اما در موارد شدید، نیاز به پیوند مغز استخوان وجود دارد. این مقاله شما را با علل و علائم این بیماری و راهکارهای درمانی آن آشنا می‌کند. ضمن اینکه درباره انواع آزمایش و تفسیر جواب آزمایش می‌توانید این مطلب را بخوانید.

کم خونی آپلاستیک یا آنمی آپلاستیک

کم خونی یا آنمی آپلاستیک نوعی سندرم نارسایی مغز استخوان است. سلول‌های مغز استخوان کسانی که به این بیماری دچار هستند نمی‌تواند گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت تولید کند. به عبارت دیگر، مبتلایان به این بیماری به دلیل کمبود سلول‌های بنیادی، سلول‌های خونی کافی نخواهند داشت. پزشکان این نوع کم خونی را از طریق شمارش گلبول‌های خون، علائم بالینی و سابقه خانوادگی برخی از بیماران تشخیص می‌دهند.

این بیماری در دو نوع ارثی و اکتسابی دیده می‌شود. کم خونی آپلاستیک ارثی در اثر یک جهش ژنی تصادفی روی می‌دهد و معمولا در کودکان و جوانان شایع‌تر است. اما نوع اکتسابی آن به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. اگرچه این نوع بیماری در میان جوانان هم دیده می‌شود، اما بیش‌تر مبتلایان به آن را بزرگسالان و سالمندان تشکیل می‌دهند.

درباره آزمایش کشت خون و نحوه انجام آن بیشتر بدانید

علائم و نشانه های کم خونی آپلاستیک

بسیاری از بیماران مبتلا به کم خونی آپلاستیک علائم جدی ندارند و بعد از مشاهده تعداد پایین سلول‌های خونی در آزمایش خون، به پزشک مراجعه می‌کنند. اما برخی دیگر ممکن است مواردی از علائم زیر را تجربه کنند:

• خستگی

کاهش گلبول‌های قرمز خون منجر به کاهش اکسیژن در اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث خستگی شود.

• تنگی نفس

اختلال در تنفس و تنگی نفس یکی از علائم شایع در کم خونی آپلاستیک است که به دلیل کمبود اکسیژن در بدن روی می‌دهد.

درباره آزمایش آنتی بادی بیشتر بدانید

• ضربان قلب سریع یا نامنظم

قلب بیماران مبتلا به آنمی آپلاستیک برای رساندن بیش‌تر و سریع‌تر خون حاوی اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های بدن، نیاز به ضربان بیش‌تری دارد. این وضعیت گاهی با اختلال یا بی‌نظمی در تپش قلب همراه است.

• پوست رنگ پریده

کمبود گلبول‌های قرمز خون می‌تواند باعث رنگ‌پریدگی در بیماران شود.

• تب و عفونت‌های مکرر یا طولانی مدت

گلبول‌های سفید خون وظیفه محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا و پیشگیری از ابتلا به عفونت‌ها را دارند. زمانی که تعداد این سلول‌ها به دلیل آنمی آپلاستیک کم شود، بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا بی‌دفاع می‌شود و احتمال ابتلا به انواع عفونت به صورت مکرر و طولانی همراه با تب بالا می‌رود.

• کبودی بدون دلیل یا آسان

بدن این بیماران پلاکت کافی ندارد. در نتیجه به راحتی دچار کبودی و خونریزی‌های زیرپوستی می‌شود. کمبود آهن نیز می‌تواند باعث این مشکل شود.

• خون دماغ و خونریزی لثه و خونریزی طولانی از بریدگی‌ها

پلاکت‌ها همان سلول‌هایی هستند که از بدن در مقابل خونریزی‌ها حفاظت می‌کنند. اگر تعداد پلاکت‌ها کافی نباشد، احتمال خونریزی از بینی و لثه بالا می‌رود یا خونریزی‌ ناشی از زخم‌ها و بریدگی‌ها به راحتی بند نمی‌آید.

• سرگیجه و سردرد

کمبود اکسیژن در بدن که به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به سردرد و احساس گیجی و سرگیجه شود.

علل ایجاد بیماری کم خونی آپلاستیک

در کم خونی آپلاستیک، سلول‌های بنیادی مغز استخوان تخریب می‌شوند یا کاهش می‌یابند. در نتیجه نمی‌توانند سلول‌های خونی کافی تولید کنند. این عارضه به دلایل مختلفی روی می‌دهد. در صورتی که پزشکان قادر به شناسایی علت این بیماری نباشند، به آن کم خونی آپلاستیک ایدیوپاتیک می‌گویند. مهم‌ترین علل ایجاد آنمی آپلاستیک که تا امروز شناسایی شده‌اند، عبارتند از:

حمله به سلول‌های بنیادی در مغز استخوان

شایع‌ترین علت کم‌ خونی آپلاستیک، حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بنیادی مغز استخوان است. این وضعیت معمولا به دلیل اختلالات خودایمنی مثل لوپوس، فاسیت ائوزینوفیلیک و… روی می‌دهد.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی

بسیاری از مواد شیمیایی سمی مثل آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها حاوی بنزن هستند. این ماده که یکی از ترکیبات تشکیل‌دهنده بنزین است، با بیماری کم خونی آپلاستیک مرتبط است. قرارگرفتن در معرض این مواد شیمیایی می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

عفونت‌های ویروسی

عفونت‌های ویروسی می‌توانند با تاثیر بر مغز استخوان، باعث ایجاد این نوع کم خونی شوند. ویروس‌هایی مثل هپاتیت، اچ آی وی، سیتومگالوویروس و… از جمله این موارد هستند.

استفاده از داروهای خاص

مصرف بعضی از داروها در ابتلا به بیماری آنمی آپلاستیک نقش دارد. برخی از انواع آنتی بیوتیک‌ و داروهایی که برای درمان آرتریت روماتوئید مصرف می‌شوند، از جمله این داروها هستند. برای شناخت داروهای آنمی این مطلب را بخوانید.

پرتودرمانی و شیمی‌درمانی

درمان‌های ضدسرطان مثل پرتودرمانی و شیمی‌درمانی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شوند. اما این درمان‌ها در مواردی ممکن است منجر به آسیب سلول‌های بنیادی مغز استخوان هم شوند. البته این وضعیت معمولا به عنوان یک عارضه جانبی موقت این درمان‌ها شناخته می‌شود.

حاملگی

برخی از زنان در طول دوران بارداری به اختلال سیستم ایمنی دچار می‌شوند. در این شرایط ممکن است سیستم ایمنی بدن به مغز استخوان حمله کند و با کاهش تولید سلول‌های خونی، منجر به بیماری کم خونی آپلاستیک شود. بسیاری از این زنان بعد از پایان دوره بارداری بهبود پیدا می‌کنند. اگر این اتفاق نیفتد، انجام اقدامات درمانی ضروری است.

راهکارهای درمانی کم خونی آپلاستیک

اگرچه کم خونی آپلاستیک سرطان نیست، اما درمان‌ آن می‌تواند مشابه روش‌های درمانی مورد استفاده برای لوسمی‌ها و لنفوم‌ها باشد. برخی از مهم‌ترین روش‌های درمانی که برای بیش‌تر بیماران مبتلا به آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل موارد زیر است:

انتقال خون

تزریق خون و انتقال خون جدید شامل انتقال گلبول‌های خونی و پلاکت‌ها از طریق یک لوله باریک است که به رگ بیمار متصل می‌شود. اگرچه این روش می‌تواند به سرعت علائم بیماری را در افراد کاهش دهد، اما معمولا باعث بهبودی طولانی و پایدار نمی‌شود.

دارو درمانی و آنتی بیوتیک

مصرف داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند مانند کورتیکواستروئیدها، گلوبولین ضد تیموست و سیکلوسپورین یکی از روش‌های درمانی این بیماری است. این روش به مغز استخوان کمک می‌کند تا بهبود یابد و سلول‌های خونی جدید تولید کند. اما به طور کلی درمان دارویی در این بیماران فقط تا حدی تولید سلول‌های خونی را بازمی‌گرداند. معمولا بیش از نیمی از این بیماران مجددا دچار عود بیماری می‌شوند یا به سایر بدخیمی‌ها و اختلالات خونی دچار خواهند شد. البته حتما قبل از مصرف داروها با از مشاوره آنلاین پزشکی متخصصان حال استفاده کنید.

استفاده از داروهای آنتی بیوتیک هم برای کاهش علائم عفونی ناشی از این بیماری مثل تب و عفونت‌های مکرر مناسب است. گاهی این داروها همراه با ضدویروس‌ها در بیماران شناسایی‌شده با این بیماری برای پیشگیری از عفونت تجویز می‌شوند.

پیوند زدن سلول های بنیادی

انجام عمل پیوند سلول‌های بنیادی برای بازسازی مغز استخوان به کمک سلول‌های بنیادی اهداکننده، ممکن است تنها گزینه درمانی برای افراد مبتلا به نوع شدید این بیماری باشد. این روش که پیوند مغز استخوان هم نامیده می‌شود، عموما درمان انتخابی برای بیماران جوان‌تری است که اهداکننده مشابه مثل خواهر یا برادر دارند.

اگر اهداکننده پیدا شود، ابتدا مغز استخوان بیمار با پرتودرمانی یا شیمی درمانی تخلیه می‌شود. سپس سلول‌های بنیادی سالم اهداشده به صورت داخل وریدی به جریان خون بیمار تزریق می‌شود. این سلول‌ها در حفره‌های مغز استخوان جای می‌گیرند و شروع به ایجاد سلول‌های خونی جدید می‌کنند.

آزمایش در منزل برای تشخیص کم خونی آپلاستیک

کم خونی آپلاستیک بیماری شایعی نیست، اما بسیاری از مبتلایان ممکن است به دلیل تشابه علائم آن با سایر بیماری‌ها، به سراغ درمان زودهنگام نروند. بهترین راه تشخیص این بیماری، شمارش گلبول‌های خون است که از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. اگر دچار علائم این نوع کم خونی هستید، اما وقت کافی برای مراجعه به آزمایشگاه ندارید، می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل حال استفاده کنید. کارشناسان در این روش، نمونه خون شما را در منزل دریافت می‌کنند و پس از انتقال آن به آزمایشگاه و انجام اقدامات تشخیصی، نتیجه برای شما ارسال خواهد شد.

سوالات متداول درباره آنمی آپلاستیک

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h3″ question-0=”کم خونی آپلاستیک چیست” answer-0=”کم خونی آپلاستیک نوعی اختلال خونی نادر اما جدی است که در آن، مغز استخوان به اندازه کافی سلول‌های خونی جدید نمی‌سازد. این وضعیت معمولا زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های بنیادی مغز استخوان به دلایل مختلفی مثل مصرف داروها یا قرارگرفتن در معرض ترکیبات شیمیایی و… آسیب ببیند.” image-0=”” headline-1=”h3″ question-1=”کم خونی آپلاستیک چه علائمی دارد” answer-1=”افراد مبتلا به آنمی آپلاستیک به درجات مختلفی از علائم مثل ضعف و خستگی، سرگیجه، تنگی نفس و کبودی و خونریزی آسان دچار می‌شوند.” image-1=”” headline-2=”h3″ question-2=”کم خونی آنمی آپلاستیک چیست” answer-2=”کم خونی یا آنمی آپلاستیک نوعی نارسایی مغز استخوان است. در این بیماری مغز استخوان که محل تولید سلول‌های خونی جدید است، سلول‌های جدید یا کافی تولید نمی‌کند. در نتیجه بدن مستعد ابتلا به عفونت، خونریزی و… می‌شود.” image-2=”” count=”3″ html=”true” css_class=””]

 

 

منابع

mayoclinic.org

nhlbi.nih.gov

hopkinsmedicine.org

webmd.com

medlineplus.gov

msdmanuals.com

my.clevelandclinic.org