آیا می‌دانید سالانه میلیون‌ها مرگ در جهان به دلیل بیماری‌های مزمن ریوی روی می‌دهد؟ پزشکان می‌گویند بیماری‌های ریوی از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان هستند. احتمالا با شنیدن بیماری‌های مزمن ریوی، به یاد سرطان ریه می‌افتید؛ اما باید بگوییم که این اندام حیاتی بدن گاهی با بیماری‌های جدی و مهم دیگری هم درگیر می‌شود. بیماری‌های مزمن ریوی انواعی از بیماری‌های مرتبط با سیستم تنفسی انسان هستند که ممکن است بر ریه‌ها و بافت آن‌ها، راه‌های هوایی و گردش خون در ریه تاثیر بگذارند. این بیماری‌ها نیاز به تشخیص به موقع و مداخله فوری پزشکی برای درمان دارند. در غیر این صورت ممکن است تهدیدکننده زندگی باشند و جان افراد را به خطر اندازند. برای مشورت با پزشکان متخصص در این زمینه از مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید.
تقسیم‌بندی بیماری‌های مزمن ریوی
سیستم تنفسی انسان شامل بخش‌های مختلفی است. اختلال در عملکرد هر یک از این بخش‌ها، می‌تواند تنفس را دشوار کند و باعث مشکلات جدی شود. بیماری‌های ریوی را می‌توان از نظر نواحی تحت‌تاثیر، به چند بخش تقسیم کرد:
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر راه‌های هوایی
نای انسان به لوله‌هایی به نام برونش منشعب می‌شود که آن‌ها هم به لوله‌های باریک‌تری در سراسر ریه‌ها تقسیم می‌شوند. انواع بیماری‌هایی که می‌توانند بر این راه‌های هوایی اثر بگذارند عبارتند از آسم، برونشیت مزمن و فیبروز سیستیک.
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر بافت بینابینی
بافت بینابینی ریه‌ها، لایه نازک و ظریف بین آلوئول‌ها هستند. رگ‌های خونی کوچکی از این بافت عبور کرده و باعث انتقال هوا بین آلوئول‌ها و خون می‌شوند. بیماری‌های مختلفی مثل بیماری بینابینی ریه، ذات‌الریه و ادم ریوی می‌توانند بر بافت بینابینی اثر بگذارند.
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر کیسه‌های هوا یا آلوئول‌ها
مجاری تنفسی به لوله‌های کوچکی به نام برونشیول منشعب شده که این لوله‌ها، به دسته‌ای از کیسه‌های هوایی یعنی آلوئول‌ها منتهی می‌شوند. این کیسه‌ها بیشترین بخش بافت ریه انسان را تشکیل می‌دهند و از مهم‌ترین بیماری‌های ریوی اثرگذار بر این نواحی، پنومونی، ادم ریوی، سرطان ریه و پنوموکونیوز هستند.
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر عروق خونی
سمت راست قلب انسان خون کم اکسیژن را از سایر رگ‌های بدن دریافت می‌کند و آن را از طریق شریان‌های ریوی، به سوی ریه‌ها پمپاژ می‌کند. بروز اختلال در عملکرد این رگ‌ها می‌تواند در سیستم تنفسی اثر بگذارد. از شایع‌ترین بیماری‌های ریوی اثرگذار بر عروق خونی، آمبولی ریه و فشار خون ریوی هستند.
انتقال یک عامل مسدودکننده جریان خون مثل لخته خون به شریان‌های ریوی باعث آمبولی ریه می‌شود
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر دیواره قفسه سینه
دیواره قفسه سینه نقش مهمی در تنفس دارد. ماهیچه‌های بین دنده‌ای، دنده‌ها را به هم متصل کرده و به باز شدن قفسه سینه در هنگام تنفس کمک می‌کنند. دیافراگم هم که با هر نفس به سمت پایین حرکت می‌کند، در گسترش قفسه سینه و راحتی تنفس نقش دارد. بیماری‌هایی که ممکن است بر دیواره قفسه سینه اثر بگذارند شامل سندروم هیپوونتیلاسیون ناشی از چاقی و اختلالات عصبی عضلانی مثل میاستنی گراویس هستند.
بیماری‌های ریوی اثرگذار بر پرده جنب
پرده جنب یک لایه نازک است که ریه‌ها را احاطه می‌کند. مایعی که بین این لایه و دیواره ریه قرار دارد، مایع جنب است که باعث نرم شدن حرکات ریه در هنگام تنفس می‌شود. بیماری‌های ریوی که بر روی این لایه و نقش آن در تنفس اثر می‌گذارند عبارتند از پلورال افیوژن یا آب آوردن ریه، پنوموتوراکس و مزوتیلوما که نوعی سرطان نادر است.
انواع بیماری‌های مزمن ریوی
ریه‌ها بخشی از سیستم پیچیده تنفسی انسان هستند که وظایف سنگینی بر عهده دارند. این اندام‌ها هر روز هزاران بار گسترده شده و دوباره آرام می‌گیرد تا اکسیژن را به بدن وارد و دی اکسید کربن را از آن خارج کنند. بروز اختلال در هر قسمت از سیستم تنفسی، می‌تواند فرآیند تنفس را مختل و با ایجاد اختلال در نفس کشیدن، زندگی را برای بیمار دشوار کند. کشیدن سیگار، انواع عفونت‌ها و مشکلات ژنتیکی از شایع‌ترین علل بروز مشکلات ریوی در انسان‌ها هستند. انواع مختلفی از بیماری‌ها هم می‌توانند بر عملکرد ریه‌ها تاثیر بگذارند که عبارتند از:
بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD
این یک بیماری مزمن است که در نتیجه آن، ریه‌ها ملتهب شده و نفس کشیدن دشوار می‌شود. وجود التهاب در ریه‌ها باعث تولید بیش از حد مخاط و ضخیم شدن دیواره ریه‌ها می‌شود؛ در نتیجه کارایی کیسه‌های هوایی یا آلوئول‌ها در وارد کردن اکسیژن به داخل و خروج دی اکسید کربن از آن کاهش می‌یابد. این اختلال در ورود و خروج هوا در ریه‌ها باعث دشوار و گاهی غیرممکن شدن تنفس خواهد شد. افراد مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریوی اغلب به یک یا هر دو مشکل زیر دچار هستند:
آمفیزم: آمفیزم ریه به کیسه‌های هوای موجود در ریه‌ها آسیب می‌رساند. کیسه‌های هوا در حالت عادی دارای قدرت و انعطاف‌پذیری زیادی هستند. اگر این کیسه‌ها ضعیف شوند، انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و ممکن است به پارگی و آسیب جدی دچار شوند. نشانه‌های این بیماری شامل تنگی نفس، خس خس سینه و احساس ناتوانی در دریافت هوای کافی از طریق تنفس است.
برونشیت مزمن: برخی افراد در اثر ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت‌های ویروسی، به برونشیت دچار می‌شوند. برونشیت مزمن یک عارضه جدی است؛ چون برای همیشه با فرد باقی می‌ماند و رفع نمی‌شود. این بیماری باعث التهاب لوله‌های برونش در ریه شده و تولید مخاط ریه را افزایش می‌دهد. سرفه مکرر، خلط سینه، تنگی نفس و سنگینی قفسه سینه هم از شایع‌ترین علائم آن هستند.
آسم
بیماریی آسم از شایع‌ترین و شناخته شده‌ترین بیماری‌های مزمن ریوی است. ریه‌های فرد مبتلا به این بیماری، متورم و نازک شده و نفس کشیدن برای او دشوار می‌شود. این بیماری با نشانه‌هایی مثل خس خس سینه، سرفه، ناتوانی در جذب هوای کافی و احساس سفتی و سنگینی در قفسه سینه همراه است. عوامل حساسیت زا و محرک مثل گرد و غبار، آلودگی و استرس می‌توانند در تشدید این علائم نقش داشته باشند. آسم معمولا در دوران کودکی آغاز می‌شود؛ اما می‌تواند افراد را در هر سنی درگیر کند. درباره اسپری سالبوتامول و درمان آسم این مطلب را نیز میتوانید مطالعه کنید.
گرچه در حـال حاضر درمان قطعی برای آسم وجود ندارد، اما با کمک داروها و مراقبت‌های بهداشتی، می‌توان از تکرار حملات آسم و ایجاد خطر برای بیمار جلوگیری کرد. در صورت کنترل بیماری آسم، بیماران می‌توانند به خوبی آن را مدیریت کرده و به زندگی عادی و طبیعی ادامه دهند. اما عدم تشخیص و درمان به موقع این بیماری در برخی از موارد می‌تواند کشنده باشد. سالانه هزاران نفر در جهان به دلیل عدم کنترل بیماری آسم، جان خود را از دست می‌دهند. لازم است با مشاهده نخستین علائم بیماری، به پزشک مراجعه کرده و اقدامات درمانی لازم را تحت نظر او آغاز کنید.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
بیماری بینابینی ریه
گروهی از بیماری‌های مختلف ریه که شامل بیش از ۲۰۰ نوع اختلال ریوی هستند، در گروه بیماری‌های بینابینی ریه قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین موارد آن می‌توان به بیماری‌های سارکوئیدوز، فیبروز ریه، برونشیت مزمن و هیستیوسیتوز سلول لانگرهانس اشاره کرد. در همه این بیماری‌ها، بافت ریه دچار التهاب، زخم و سفتی شده و در فضای بین بافتی آن یعنی در لابه‌لای کیسه‌های هوایی، اسکار ایجاد می‌شود. با گسترش این اسکارها، ریه‌ها سفت‌تر می‌شوند؛ تا جایی که دیگر مانند گذشته نمی‌توانند به راحتی منبسط و منقبض شوند. از مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری می‌توان به سرفه خشک، تنگی نفس و اختلال در تنفس اشاره کرد.
آسم به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن ریوی شناخته می‌شود
ذات‌الریه مزمن
ذات‌الریه نوعی عفونت ریوی است که اغلب توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و حتی قارچ‌ها ایجاد می‌شود. این عوامل بیماری‌زا در ریه‌ها رشد کرده و عوارض متعددی در تنفس ایجاد می‌کنند. در بیشتر مواقع، فعالیت این میکرو ارگانیسم‌ها باعث التهاب کیسه‌های هوایی می‌شود. این التهاب گاهی باعث پر شدن کیسه‌ها از مایع شده که جریان اکسیژن را مختل و شرایط تنفس را دشوار می‌کند. بیشتر بیماران مبتلا به ذات‌الریه، پس از چند هفته بهبود پیدا می‌کنند. اما گاهی ممکن است این بیماری، مزمن شده و برای مدت طولانی ادامه داشته و حتی باعث مرگ بیماران شود.
ذات‌الریه مزمن با علائمی مثل سرفه خون‌آلود، تورم غدد لنفاوی، تب مداوم و لرز همراه است. این علائم ممکن است برای بیش از یک ماه ادامه داشته باشد. ذات‌الریه یک بیماری قابل درمان است و هر چه اقدامات درمانی مرتبط با آن، زودتر انجام شود، روند درمان سریع‌تر و بهتر خواهد بود. معمولا پزشکان مصرف داروهایی مثل آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضدویروس را برای درمان ذات‌الریه تجویز می‌کنند.
لازم است بیماران در طول درمان، استراحت کافی داشته و آب فراوان بنوشند. گذشت زمان و رعایت این نکات، منجر به بهبود کامل اغلب بیماران می‌شود. اما علائم بیماری در برخی از آن‌ها ممکن است مجددا عود کرده و به یک بیماری مزمن تبدیل شود. لازم است حتما در طول درمان تحت نظر پزشک باشید و از راهنمایی‌ها و توصیه‌های او استفاده کنید. اگر درمان‌های منظم انجام شده به درمان بیماری منجر نشود، احتمالا بستری شدن بیمار در بیمارستان توسط پزشک تجویز می‌شود. بروز آبسه ریه، التهاب کنترل نشده در نواحی مختلف بدن و نارسایی تنفسی از عوارض احتمالی ذات‌الریه مزمن هستند.
فیبروز سیستیک
این یک بیماری ریوی ارثی است که بیشتر در نوزادان تازه متولد شده روی می‌دهد. بیماری فیبروز سیستیک باعث تغییر ترکیب مخاط در بدن شده و آن را از حالت لغزنده و آبکی به مخاطی غلیظ، چسبنده و زیاد تبدیل می‌کند. تجمع این مخاط غلیظ در ریه باعث اختلال در تنفس و دشوار شدن آن می‌شود. از سوی دیگر، وجود مخاط زیاد و غلیظ در ریه باعث ایجاد فضایی مناسب برای رشد بیشتر باکتری‌ها شده و خطر ایجاد عفونت ریه به شدت افزایش می‌یابد. از نشانه‌های فیبروز سیستیک می‌توان به سرفه مزمن، خس خس سینه، تنگی نفس، سرفه همراه با خلط، بروز سرماخوردگی مکرر، عفونت‌های مداوم سینوسی و شوری بیش از حد عرق اشاره کرد.
پزشکان معتقدند این بیماری در اثر جهش ژنی است که سطح نمک در سلول‌ها را تنظیم می‌کند. این جهش باعث اختلال در عملکرد این ژن و تغییر مخاط و در نتیجه، افزایش میزان نمک در عرق می‌شود. به نظر می‌رسد فیبروز سیستیک می‌تواند ترشحات اندام‌های دیگری مثل ریه، روده‌ها، سینوس‌ها، لوزالمعده و حتی اندام‌های جنسی را هم تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری درمان قطعی ندارد، اما با استفاده از روش‌های درمانی جدید می‌توان علائم آن را کاهش داد و از پیشرفت سریع بیماری جلوگیری کرد.
سرطان ریه
این بیماری در اثر رشد بی‌رویه و غیرطبیعی سلول‌های ریه و تبدیل آن‌ها به تومور ایجاد می‌شود. هر چه این تومورها، بیشتر و بزرگ‌تر شوند، عملکرد طبیعی ریه مختل و تنفس برای بیمار دشوارتر خواهد شد. در برخی از موارد هم سلول‌های سرطانی به نواحی دیگر بدن گسترش می‌یابند و اندام‌های دیگر را هم درگیر می‌کنند. این بیماری جزو سرطان‌های شایع و کشنده در سطح جهان است. در بسیاری از بیماران، تشخیص دیرهنگام بیماری باعث مشکلات جدی می‌شود؛ چون بیشتر علائم ناشی از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی ممکن است با مشکلات دیگر تنفسی اشتباه گرفته شوند.
از مهم‌ترین علائم سرطان ریه می‌توان به خس خس سینه، تنگی نفس، سرفه خون‌آلود و کاهش وزن بی‌دلیل اشاره کرد. انتخاب روش مناسب برای درمان این بیماری به نوع و شدت آن بستگی دارد. عمل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و استفاده از برخی داروهای خاص می‌تواند سلول‌های سرطانی را از بین برده و یا روند پیشرفت آن را کندتر کند.
فشار خون ریوی
فشار خون ریوی به معنی فشار خون بالا در ریه‌هاست. برخلاف فشار خون عادی که همه عروق خونی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، این بیماری فقط رگ‌های خونی بین قلب و ریه‌ها را درگیر می‌کند. ممکن است رگ‌های خونی این نواحی سفت، ضخیم و گاهی تنگ و مسدود شوند. در نتیجه قلب باید بیشتر کار و خون را با قدرت بیشتری پمپاژ کند که این مسئله باعث افزایش فشار در عروق خونی و مویرگ‌های ریوی می‌شود.
از مهم‌ترین علائم این بیماری می‌توان به سرگیجه، خستگی، افزایش ضربان قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس و تورم در مچ پا اشاره کرد. گرچه این بیماری قابل درمان قطعی نیست، اما با استفاده از روش‌هایی می‌توان سطح فشار خون غیر طبیعی را کاهش داد. مصرف داروهای رقیق‌کننده خون، دیورتیک‌ها و داروهای گشادکننده رگ‌های خونی از گزینه‌های درمانی آن هستند. در موارد خیلی شدید بیماری هم می‌توان از عمل جراحی و پیوند عروق به عنوان آخرین گزینه درمانی استفاده کرد. عدم درمان به موقع فشار خون ریوی باعث مشکلات جدی مثل لخته شدن خون، آریتمی و نارسایی قلبی می‌شود.
به رشد غیر طبیعی سلول‌های ریه و ایجاد تومور در آن، سرطان ریه می‌گویند
علل و عوامل خطر در بروز بیماری‌های مزمن ریوی
بیماری انسداد مزمن ریوی
این یک بیماری پیش‌رونده است که می‌توان گفت درمان ندارد؛ اما قابل کنترل است! در واقع کنترل بیماری می‌تواند سرعت پیشرفت آن را کندتر کند. به نظر می‌رسد که ژنتیک در ابتلا به آن نقش داشته باشد؛ اما کشیدن سیگار هم یک فاکتور قوی در ابتلای افراد به انسداد مزمن ریوی شناخته می‌شود. از دیگر عوامل خطر آن می‌توان به قرار گرفتن مداوم در معرض دود سیگار، آلودگی هوا، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های شیمیایی و… است.
آسم
پزشکان هنوز به درستی نمی‌دانند که بیماری آسم چرا و چگونه ایجاد می‌شود. اما این اتفاق‌نظر در مورد آسم وجود دارد که نقش ژنتیک در بروز آن بسیار پر رنگ است. اگر فردی در خانواده به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بروز آن در سایر افراد آن خانواده بالاتر خواهد بود. داشتن حساسیت و آلرژی، سیگار کشیدن، اضافه وزن و قرار گرفتن مداوم در معرض آلاینده‌ها مثل مواد شیمیایی، شوینده‌ها و… از عوامل خطر در بروز بیماری آسم هستند.
بیماری بینابینی ریه
اگر فردی از اعضای خانواده به یکی از بیماری‌های بینابینی ریه مثل سارکوئیدوز دچار باشد، احتمال بروز آن در میان سایر اعضای خانواده بالاتر خواهد بود. ضمنا ریسک ابتلا به آن در افرادی که سیگار می‌کشند یا در معرض آزبست و سایر آلاینده‌های التهابی قرار دارند، بیشتر است. متخصصان می‌گویند بعضی از بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس، آرتریت روماتوئید و سندروم شوگرن هم با این بیماری مرتبط هستند.
انجام پرتو درمانی در بیماران سرطانی، مصرف بعضی از داروها از جمله انواعی از آنتی بیوتیک‌ها و برخی از داروهای قلبی از عوامل خطر این بیماری هستند. گرچه هنوز درمان مناسبی برای این بیماری‌ها یافته نشده، اما پزشکان امیدوارند با پیشرفت علم پزشکی و استفاده از درمان‌های مدرن و جدیدتر، سرعت گسترش بیماری را کند و به درمان آن کمک کنند.
ذات‌الریه مزمن
این بیماری ممکن است همه افراد را درگیر کند؛ اما عواملی وجود دارد که ریسک ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. به طور کلی، کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در مقابل ابتلا به ذات‌الریه آسیب‌پذیرترند و بیشتر تحت تاثیر عوارض آن قرار می‌گیرند. سایر عوامل خطر ابتلا به ذات‌الریه مزمن عبارتند از:
- کشیدن سیگار
- ابتلا به سایر بیماری‌های مزمن
- عمل جراحی
فیبروز سیستیک
این بیماری یک اختلال ژنتیکی جدی و شایع است. مطابق آمارها، از هر سه هزار نوزاد تازه متولد شده، یکی به فیبروز سیستیک دچار می‌شود. پزشکان چندین جهش ژنی را به عنوان حامل خطر این بیماری شناسایی کرده‌اند.
سرطان ریه
از مهم‌ترین عوامل خطر سرطان ریه می‌توان به سابقه خانوادگی این بیماری، ابتلا به یک نوع سرطان دیگر، قرار گرفتن مداوم در معرض مواد شیمیایی و دود سیگار اشاره کرد.
فشار خون ریوی
بیماری‌های قلبی مادرزادی، جهش‌های ژنی و استفاده از برخی داروها می‌تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد. گاهی مشکلات دیگری مثل بیماری انسداد مزمن ریوی یا بیماری بینابینی ریه هم در بروز آن موثر هستند. عوامل خطر در بروز فشار خون ریوی عبارتند از:
- داشتن اضافه وزن
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های ریوی
- مصرف مواد مخدر
- استفاده زیاد از برخی داروهای کاهش اشتها
سیگار کشیدن و تنفس دود ناشی از آن، یکی از عوامل خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های مزمن ریوی است
حرف آخر
سیستم تنفسی انسان شامل بخش‌های مختلفی است. هر یک از این بخش‌ها در معرض مشکلات خاصی قرار دارند و ممکن است توسط بیماری‌های مختلفی تهدید شوند. در چنین شرایطی، سیستم تنفسی مختل شده و تنفس فرد دشوار خواهد شد. به طور کلی، کسانی که در معرض آلودگی شدید محیطی قرار دارند، سیگار می‌کشند یا با مواد شیمیایی کار می‌کنند، ریه‌های آسیب‌پذیرتری دارند. افراد می‌توانند از طریق ورزش منظم، دوری از سیگار و سایر انواع دخانیات، محافظت از ریه‌ها در مقابل گازهای شیمیایی و… به حفظ سلامتی این اندام حیاتی کمک کنند. اگر در مورد بیماری‌های مزمن ریوی و علل و عوامل خطر آن ها به راهنمایی پزشکی نیاز دارید، از مشاوران حال کمک بگیرید.
سوالات متداول
بافت ریه چگونه است؟
داخل و بیرون بافت ریه‌ها توسط یک لایه نازک به نام پرده جنب پوشیده شده‌اند. مایعی که بین این لایه‌ها وجود دارد، مانند یک روان‌کننده بوده و به ریه‌ها کمک می‌کند تا با هر نفس منبسط و منقبض شوند.
رایج‌ترین بیماری‌های مزمن تنفسی چه بیماری‌هایی هستند؟
بیماری‌های مزمن تنفسی بر ساختار ریه و سایر بخش‌های تنفسی اثر می‌گذارند. از رایج‌ترین این بیماری‌ها می‌توان به انسداد مزمن ریوی و آسم اشاره کرد که عدم درمان به موقع آن‌ها باعث عوارض جدی خواهد شد.
شایع‌ترین بیماری‌های ریوی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
سرطان ریه، عفونت ریه یا ذات‌الریه، برونشیت (تورم و التهاب در لوله‌های انتقال‌‌دهنده هوا به ریه‌ها)، آسم و پنوموتوراکس یا فروپاشی بخشی از ریه یا تمام آن از شایع‌ترین بیماری‌های ریوی هستند.
آیا بیماری انسداد مزمن ریوی خطرناک است؟
طبق آمار انجمن ریه آمریکا، این بیماری سومین علت مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا است. بیماری انسداد مزمن ریوی یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های سیستم تنفسی است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
برای درمان بیماری‌های مزمن ریوی از چه پزشکی کمک بگیریم؟
تشخیص به موقع و انتخاب روش درمان مناسب مشکلات ریوی، نقش مهمی در اثربخشی و سرعت درمان دارد. برای مشورت با متخصصان در این زمینه میتوانید از پزشکان متخصص ریه و مجاری تنفسی کمک بگیرید.
منابع
